Divinarum Institutionum

Quare oportet in ea re maxime in qua uitae ratio uersatur, sibi quemque confidere suoque iudicio ac propriis sensibus niti ad muestiga-ndam et perpendendam ueritatem, quam credentem alienis erroribus decipi tamquam ipsum rationis expertem.

dedit ommbus deus pro uirili portione sapientiam, ut et inaudita inuestigare possent et audita perpendere. nec quia nos illi temporibus antecesserunt, sapientia quoque [*](12 m primo libro] c. 22. ) [*](AUCTORES 5 ss.] V 1, 11 ss. ) [*](BRSHPV] 1 iis N edd. 2 senatu P quit-. etate (a er.) S 3⌞d⌟e V2 4 propersius (s ex t) B2 el* ∗iacorum (eg er.) D 5 in codd. Propert. hic ordo uersuum: 3. 4. 1. 2 5 buccina S 6 pratos R erant SH 7 uuuc quae] quae nunc codd. Propert. seuatu* (s er.) B 8 pellutos B\', corr. B2 9 hii P eruditi* F ac OMt. P 10 serui⌜e⌝bant B3, seruiunt H itque F\', corr. P3 11 iudicat SH 12 ⌜ut⌝ P2 pompilius ille ialejdt B 14 quod] quo P quos — uiuerent OMt. H 15 infi∗mus (r er.) S adfinitatem Pac, corr. Nt. 1 et 2 16 indicabat H 18 confiderem Pac, corr. Mt. 1 et 3 19 et perpendendam oHt. P 20 errori\'bu\'s B2 dec⌞i⌟ptamquam (pr. i in ras. ex e Mt. 3, i s. l. Mt. 1 ?) B ipsam B 21 experte S portioue] ratione R 22 inuestigare — audita OMt. B perp⌜en⌝derent B2 )

iniibabUis est tamquam lux et claritas solis, quia ut sol oculorum sic sapientia lumen est cordis humani.

quare cum sapere id est ueritatem quaerere omnibus sit innatum, sapientiam sibi adimunt qui sine ullo iudicio inuenta maiorum probant et ab aliis pecudum more ducuntur.

sed hoc fallit, quod maiorum nomine posito non putant fiprt posse ut aut ipsi plus sapiant, quia minores uocantur, aut illi desipuerint, quia maiores nominantur.

quid ergo inpedit quin ab ipsis sumamus exemplum, ut quomodo illi quae falsa inuenerant posteris tradiderunt, sic nos qui uerum inuenimus posteris meliora tradamus?

Superest ingens quaestio, cuius disputatio non ab ingenio, \' sed a scientia uenit: quae pluribus explicanda erit, ne quid omnino dubium relinquatur. nam fortasse aliquis ad illa confugiat, quae a multis et non dubiis traduntur auctoribus, eos ipsos quos docuimus deos non esse, maiestatem suam persaepe ostendisse et prodigiis et somniis et auguriis et oraculis.

et sane mu!tA enumerari possunt digna miraculo, in primis illut, quod Attus Na-uius.summus augur cum Tarquinium Priscum moneret, ut nihil noui facere inciperet, nisi prius esset inauguratus, eique rex artis eius eleuans fidem diceret ut consultis auibus renuntiaret sibi, utrumne fieri posset id quod ipse animo concepisset, adfirmaretque Nauius posse, \'cape igitur* inquit \'hanc cotem eamque nouacula dissice\'. at ille incunctanter [*](EPITOME 13-18] c. 22, 1. ) [*](AUCTORES § 7. 9 s. 12. 20 s.] cf. Minuc. Fel. c. 7, 3. § 8] ex - Vakr. Max., cf. PpitomM Paridis I 4, 1 ft Nepotiani I 4. 2 (cx Liu. I 36). ) [*](B(G)RSHPV] 1 si OM. B 2 pst] et P\', corr. P2 G aliis] illis Hartelius 7 fallit] eos fallit B 9 dpsi(puer)int S, desipierint H 10 ut] b et SH 12 damus H 13 dispositio H a] a⌜b⌝ B\', ad H 15 nam om. H 17 docui P 19 numerari B 20 attius BS, actus H nMaios B summus ow. B 21 noui otM. R incipere⌜t⌝ B3 22 el*puans (a uel u er.) B post fidem .3 uel 4 litt. er. H 23 utmm H possit P 24 Mpnius B accipe B bane inquit (t ex d m. 3) P 25 ab H[aa]c ctoto]m incipit codicis <? pag. 23 (116), CMtMS in t«rs<. 1. 28 — 31 pleraque ky poterant meamque B dissice C\', nisi quod [d]isic(e) C illa S)

deinde illut, quod Castor et Pollux bello Latino aput lacum Iuturnae uisi sunt equorum sudorem abluentes, cum aedes eorum quae iuncta fonti erat sua sponte patuisset.

idem bello Macedonico equis albis insidentes Publio Vatieno Romam nocte uenienti se obtulisse dicuntur nuntiantes eo die regem Persen uictum atque captum: quod paucis post diebus litterae Pauli uerum fuisse docuerunt.

illut etiam mirabile, quod simulacrum Fortunae Muliebris non semel locutum esse traditur, item Iunonis Monetae, cum captis Veiis unus ex militibus ad eam transferendam missus iocabundus ac ludens interrogaret utrumne Romam migrare uellet, uelle respondit.

Claudia quoque proponitur in exemplum miraculi. nam cum ex libris Sibyllinis Idaea mater esset accita. et in uado Tiberini fluminis nauis qua uehebatur haesisset nec ulla ui commoueretur, Claudiam ferunt, quae semper inpudica esset habita ob nimios corporis cultus, deam submissis genibus orasse, ut si se castam iudicaret, suum cingulum sequeretur: ita nauem, quae ab omni iuuentute non ualuit commoueri, ab una muliere esse commotam.

illut aeque mirum, quod !up saeuiente Aesculapius Epidauro accitus urbem Romam diuturna pestilentia.

liberasse perhibetur. sacrilegi quoque numerari [*](EPITOME 21—127, 2] c. 22, 1 tum — commispnmt. ) [*](AUCTORES § 9 s.] cf. Valer. MM. I 8, 1. 7-9] cf. ibid. § 4. 9-12] cf. ibid. § 3 (ex Liu. V, 22). § 13] cf. § 2 (M Liuio, cf. cpiton. lib. XI). § 14 s.] cf. ibid. I 1, 17 (cx Liu. IX 29). ) [*](BRSHPV] 1 M] ct SH 2 lacus B saturni B, iuriri S, diuturnae H sudore B 3 aedis P1, corr. P3 iunctę S erant RacSH . 4 patuissent SII albima H 5 ⌜u⌝atieno B3, batieno ZT aduenipnd B nuntiasse B 6 ea B persem H, per sc PV uictum] quo nictum <S\', inuictum F a<dqu,e B3 7 Pauli] pauli (bm. H) publi praesidis SH 8 forttmae (m in ras. Mt. 3) B, formae H mulieris H, muliebres P 9 itcm] et B monitae JB, om. H cum] quod B captis Vpiis] capti- uis H Veiis]ebthis(th ebin ras. m. 3) B, uegiis S, ueis V 10 militis SHaeP1, corr. P3 iocabundis Hac 11 interrogaret SII, interrogauit cett. **romam B uelle otM. H 13 Idaea] deum R, ideam H, sidęa V 14 tiberi P quS ( er.) B uehabatur F 15 claudia S 17 orasset S, adorasse H 18 pf. ab om. H 19 Jue) S, luae parv 20 sc ucniente V ⌜a⌝esculapius (a s. 1. afM. et pf. s in r<M. ex x tH. 3, jpr. u ex o m. 1) B 21 sacnlegjjt f \' quoquo R1 malim enumerari, c/. pag. 125, 19 )

Appius Claudius censor cum ad seruos publicos sacra Herculis transtulisset, luminibus orbatus est et Potitiorum gens, quae prodidit, intra unius anni tempus extincta est.

item censor Fuluius cum ei Iunonis Laciniae templo marmoreas tegulas abstulisset, quibus aedem Fortunae Equestris quam Romae fecerat tegeret, et mente captus est et amissis duobus filiis in Illyrico militantibus summo animi maerore consumptus est.

praefectus diam Marci Antonii Turullius cum aput Coos euerso Aesculapii luco classem fecisset, eodem postea loco a militibus Caesaris interfectus est.

his exemplis adiungitur Pyrrhus, qui sublata cx thensauro Proserpinae Locrensis pecunia naufragium fecit ac uicinis deae litoribus inlisus est, ut nihil praeter eam pecuniam incolume reperiretur.

Ceres quoque Milesia multum sibi aput homines uenerationis adiecit. nam cum ab Alexandro capta ciuitas esset ac milites ad eam spoliandam inrupissent, oculos omnium repente obiectus fulgor exstinxit.

rppehuntur etiam somnia [*](AUCTORES § 16] cf. ibid. §20 (M Liu. XLII 3). § 17] cf. ibid. § 19. § 18] cf. ibid. I 1 Mt. 1 (M Liu. XXIX 18). § 19] px Valer. Max., cf. cpi- . tomas Paridis et Nepotiani I 1 cxt. 5. § 20 s.] cf. Valer. Mai. I 7, 4 (ex Liu. n 36). ) [*](B(G)RSHPV] 1 quorum] in quo ZT praesentia (a c.r bus) B3 diis S, diu V indicasse F in uindtcasse crc desinit codicis G pag. 23 (116), sf- quitur pag. 24 (115), cuius in uerss. 23-31 fere omnia legebantur 2 ad seraos publicos] aduersus responsum P e<M., sedresponsum nequea Valerio Maximo neque a Liuio commemoratur 3 et luminibus SH pst MH II 4 potiorum B, putitiomm RH, putiorum 5\', petitiorum P 5 lucinae BR 6 tAbulas SH quibus om. P 7 aK. et otn. P 8 in OMt. H pt summo P animerore S1 9 mwerore J?* etiam] est P antinii J!, antonini H, antoni P 10 turalleus B exculapii B\', corr. B2 11 cadem 5\'\' pst interfectus B interfectus P3 12 iis J3\', corr. B2 adiungitur] ine tellegitur Bl, corr. B3 pyrus B, pyrrus RS, pyrr*us ex pyrrhus H2 thensauro B, tensauro B, thesauro RSV, the*anro (s Mt. 3) P 13 lucren- SH B de%e\' B\' 14 lit⌜t⌝oribus R2 in loculum R, incolome F\' 16 ueneratMnfs B\', corr. B\' alaxandro R 18 furgor S, fulgoro (exp. m. 3) f, falg6r (u s. l. er., quod add. w. 2) ignis Vedd.; c/\'. ept. Paridis milites — flamma obiecta priuauit oculis pxstincsit JS\', corr. JB\'\', cxstiacxit P etiam otM. r )