Divinarum Institutionum

ille uero cum egressus esset ex arca, sicuti sanctae litterae docent, terram [*](EPITOME 22-24] c. 22. 5. ) [*](.BRpHPV] 1 cur — ait enim] ȧι̇ṫ enim (axp. Mt. 3), deinde 3 uersus uacuos reliquit Mt. jf, uerba cum (sic) putarentur — ait enim add. Mt. 3 B putarent P annis B (t. e. B3) P 2 annos B\', corr. B* 3 circuitu H 4 lunae BH 5 est ante perspicue, ont. post falsum H 6 tum B, fort. recte milesimum JPF transgressum V, in ras. corr. V2 7 est om. P centesimum annum H 9 actores R C et XX R, centum et uiginti H peruenire RP 11 diminuta. B et ow. B supra quadringentis CMM. quadraginta B3 13 malitiae P 14 diiluuio B\' (pr. 1 del. B3 H 15 diligit H 16 singulari H superaret H 17 J)C P2,sexcentorum V archa jR, pariter §4 ei otn. R 18 ac] et H 19 seruatus P 20 exsecratur B1, corr. B3 21 rursum B, russus V 22 diminuit JT 24 licet B 25 sicut .B, sicut⌜i⌝ H2 sanctae litterae] sSi sese P)

qua ei uinea cum primum fructum cepisset, laetus factas bibit usque ad ebrietatem iacuitque nudus. quod cum uidisset unus ei filiis, cui nomen fuit Cham, non texit patris nuditatem, sed egressus etiam fratribus indicauit. at illi sumpto pallio intrauerunt auersis uultibus patremque texerunt.

quae facta cum pater recognosset, abdicauit atque expulit filium. at ille profugus in eius terrae parte consedit quae nunc Arabia, nominatur, eaque terra de nomine eius Chanaan dicta est et posteri eius Chananaei.

haec fuit prima gens quae deum ignoranit, quoniam princeps eius et conditor cultum dei a patre non accepit maledictus ab eo: itaque ignorantiam diuinitatis minoribus suis reliquit.

ab hac gente proximi quique populi multitudine increscente fluxerunt. ipsius autem patris posteri Hebraei dicti: penes quos religio dei resedit.

sed et ab his postea multiplicato in inmensum numero cum eos angustiae locorum suorum capere non possent, tum adulescentes uel missi a parentibus uel sua sponte, cum rerum penuria cogeret, profugi ad quaerendas sibi nouas sedes huc atque illuc dispersi omnes insulas et orbem totum repleuerunt et a stirpe sanctae radicis auulsi nouos sibi mores atque instituta pro arbitrio condiderunt.

sed omnium primi qui Aegyptum occupauerant caelestia. suspicere atque adorare coeperunt. et quia [*](BRpHPV] 1 oinea B* (m add. B3 H sua manu om. B suam P seruit H 2 actorem RP 6 e RHV chan B cham. non F\', chan // non V2 7 at] et B 8 palleo B auersib; P 9 rccognouisset J!, recognosceret H 10 arania R 11 \'ea\'quae V2 de] ex B chanan HV Chanaan — Chananaei] chanaan naei P\', sed naei c.vp. P23, dicta est et posteri eius chana in mg. add. P2 12 chananei BRHV hae F gens] progenies BH 13 et om. P uultum B 15 populi om. P populi multitudine populi R 16 crescente B 17 hebrei BH, «c saepissime omnes codd. dei om. P sed et ow. P \'et\' B3 \'ab\' V2 18 multiplicati B numerum B 19 suorum oMt. P 20 cogeret et P 22 insulas add. P\' a] a∗∗∗ (Tii? er.) B, ab H 24 occuparant R, occupauemnt HPV1, -nnt in ant corr. V2 25 suscipere R, sustpieere. V2 ) [*]( xvnn. LMt. 1. ) [*]( 11 )

postea deinde portentificas animalium Sguras quas colerent commenti sunt quibusdam prodigiis inducti, quorum mox auctores aperiemus.

ceteri autem qui per terram dispersi fuerant admirantes elementa mundi, caelum solem terram mare, sine ullis imaginibus ac templis uenerabantur et his sacrificia in aperto celebrabant, donec processu temporum potentissimis regibus templa et simulacra fecerunt eaque uictimis et odoribus colere instituerunt. sic aberrantes a notitia dei gentes esse coeperunt.

errant igitur qui deorum cultus ab exordio rerum fuisse contendunt et priorem esse gentilitatem quam dei religionem, quam putant posterius inuentam, quia. fontem atque originem ueritatis ignorant. nunc ad principium mundi reuertamur.

Cum ergo numerus hominum coepisset increscere, prouidens deus ne fraudibus suis diabolus, cui ab initio dederat terrae potestatem, uel corrumperet homines uel disperderet, quod in exordio fecerat, misit angelos ad tutelam cultumque generis humani: quibus praecepit ante omnia, ne terrae contagione maculati substantiae caelestis amitterent dignitatem. scilicet id eos facere prohibuit quod sciebat esse facturos, ut [*]( 6 mox — aperiemus] c. 16. ) [*](EPITOME 17—163, 6] c. 22, 6. 9-11. ) [*](AUCTORES c. 14. 15] cf. Minue. Fel. c. 26, 7 ss.; 27. ) [*](BRpHPV] 1 neque domiciliis] domiciliis non R pro aeris qualitate R supra nec ullis add. ł enT, sed lectio non satis certa, F 2 ⌜n⌝ubibus V2 obtexitur H cursus (alt. s ex m) H2 3 defectus P edd., sed c/\'. Epit. 21, 4 uenerantur B libentius Volkmannus, epist. gratul. pag. 6 4 intuentes B portificas V 5 commenti** (\'ti er.) B 6 actores jR 7 fuerunt BPV, uix recte ammirantes V, in ras. corr. V2 sole C w. 2) H 9 hiis P 11 aberrantis B\', corr. B2 12 dei om. P i di 17 cur F\', cit* V2 hominis R 18 zabulus B\', zabulus B2, zabulus B3 19 hominem P 20 exordio] exordio rerum B 21 quibus] quibus quia liberum arbitrium erat datum B 22 maculati* (s er.) H 23 id eos] ideo et is P )

itaque illos cum hominibus commorantes dominator ille terrae fallacissimus consuetudine ipsa paulatim ad uitia pellexit et mulierum congressibus inquinauit.

tum in caelum ob peccata quibus se inmerserant non recepti ceciderunt in terram. sic eos diabolus ex angelis dei suos fecit satellites ac ministros.

qui autem sunt ex his procreati quia neque angeli neque homines fuerunt, sed mediam quandam naturam gerentes, non sunt ad inferos recepti sicut in caelum parentes eorum.

ita duo genera daemonum facta sunt, unum caeleste, alterum terrenum. hi sunt immundi spiritus, malorum quae geruntur auctores, quorum idem diabolus est princeps.

unde illum Trismegistus daemonia-rchen uocat. daemonas autem grammatici dictos aiunt quasi δαή- μονας, id est peritos ac rerum scios: hos enim putant deos esse. sciunt illi quidem futura multa, sed non omnia, quippe quibus penitus consilium dei scire non liceat, et ideo solent responsa in ambiguos exitus temperare.

eos poetae et sciunt esse daemonas et locuntur. Hesiodus ita tradit: [*](EPITOME 12 dMmoaiarchen] c. 24, 1. 16 s. et — temperare] c. 23, 7 ut — deludant. 17—164, 2] c. 23, 1. ) [*](AUTORES 12 Trismegistus] ? 13 grammRttci] cf. uetera lexica (ex Platon. Cratyl. 398 B). ) [*](EXPILATORES 13-15] Isidor. orig. VIII 11,15. ) [*](BRpHPV] 1 possent fe ex o M. 1 ?) P 2 com**morantes (me er.) B, omnes commorantes P 3 jpsa< V2 4 in quibus H 5 ceciderunt] ceciderunt rursus R ⌜eos⌝ B* 6 \'§3!tellites (2 litt. s. l. er.) B 7 quia om. P 8 naturam] notitiam B\', corr. B3 ad] apud H 9 demonum B, sic saepissime omnes codd.; ex demonium hoc d*mmium F m. 2, illud restituit Ht..3 e supra o et o supra pr. i addens facta (f ex p) H2 10 post sunt s. l. ut P2 caelestem P hii PV inmundi* (s er.) H 11 spiritus malorum] spiritis spiritus malorum in ras. ex 15 litt. F* matorumq; P gerentur H1 actores R 12 trismegitus B\', trismegeWtus B2 daemoniarchen Epit. 24,1, demoniarchen (r s. l. V) BRHV, daemoniarchem P, δαιμοιρχην edd., sed c/\'. 16, 12 13 demones B ΔΑΠ- MONAC r, ΔΗΜΟΝΑC JM, dammonas H, de̢monas P 14 hoc F 17 ot om. H 18 demones B, daemones H et] ut H loquuntur HP esiodus BHVactradidit H ) [*]( II* )

1. τοὶ μὲν δαίμονές εἰσι Διὸς μεγάλου διὰ βουλὰς
2. ἐσθλοί, ἐπιχθόνιοι, ϕύλαϰες θνητῶν ἀνθρώπων
.

quod idcirco dictum est, quoniam custodes eos humano generi deus miserat; sed et ipsi, cum sint perditores hominum, custodes tamen se uideri uolunt, ut ipsi colantur et deus non colatur.

philosophi quoque de his disserunt. nam Plato etiam naturas eorum in Symposio exprimere conatus est et Socrates esse circa se adsiduum daemona loquebatur, qui puero sibi adhaesisset, cuius nutu et arbitrio sua uita regeretur.

ma.gorum quoque ars omnis ac potentia horum adspirationibus constat, a quibus inuoca-ti uisus hominum praestigiis obcaecantibus fallunt, ut non uideant ea quae sunt et uidere se putent illa quae non sunt.