Epistulae

tolle [*]( 2 I Cor. 7, 5 5 *I Cor. 7, 6 9. 15 *I Cor. 7, 8—9 12 adu. Iou. I 9 17 *I Cor. 7, 2 18 I Cor. 7, 5 19 1 Cor. 7, 9 ) [*]( 1 incontinentiae d id s. I. 3 3 dixit śa.l\'. musa. EIiYf mus. cet. 4 uocari Ilp.c.m2xl\' 5 dico autem AD iuxta-iuxtaJ secundUIll-secundum н.AD\'l\',B in ras. m2 G ct om. S mihi in ras. m2 B 7 sensu D 8 epistolaris sa.r.d epistu(o)lae K\'I\' enim OM. K breuitatcm %a.r. ad breuitatem d breuitati Ap.c.m2 10 est] esse d permanserit D ut] sicut et B se non AD 11 enim om. DB 12 nup(b)tiis EAdD 13 consenserat d se] ipse S uellet B in ras. m2 uelit KII\'l\' 14 quidue] quid § innuptas EB,IIa.r. nuptias d nuptas eet. 15 ex. prop. 3 16 se non AD 17 id ips.-20 nubant B in mg. id] ad A ipsum] add. dicens \'/\' fornicationes EKi3\'l\' -nem cet. (cfp. 371, 18) 19 redd. caus.] sed dicit quae causam reddidit quae causas d reddit EIIsB redditque cet. se non 3 20 enim om. d 21 ideo-uri] om. d, in mg. D pr. est] es Ea.c., om. A )

et post paululum, cum apostropham fecissem ad apostolum, intuli: si per se nuptiae bonae sunt, noli eas incendio conparare, sed dic simpliciter: bonum est nubere. suspecta est mihi bonitas eius rei, quam magnitudo alterius mali malum esse cogit inferius.ego autem non leuius malum, sed simplex per se bonum uolo.

uult apostolus innuptas et uiduas absque coitu permanere et ad exemplunt sui prouocat et felices uocat, si sic permanserint. si autem se continere non possunt et ardorem libidinis non tam continentia uolunt quam fornicatione restinguere, melius eis \'esse nubere quam uri. ad quod nos intulimus: ideo me-lius est nubere, quia peius est uri, non nostram sententiam proferentes, sed interpretantes apostoli: melius est nubere quam uri, id est: melius est maritum ducere quam fornicari.

si uri uel fornicari bonum esse docueris, tunc bono melius praeferetur; si autem uri malum est, quod malo praefertur, non est germanae et purae integritatis nec eius beatitudinis, quae angelis conparatur. si dixero: \'melius est uirginem [*]( 1 I Cor. 7, 9 6. 15 adu. Iou. I 9 17 I Cor. 7, 9 22 cf. Matth. 22, 30 etc. ) [*]( 1 dicet .EII dicit cet.; add. quia KW est om. AD 2 semper] enim d 3 per se inc. B 4 enim ES, om. cet. 5 apoBtrofam Ea.c.m2A&B; add. id est conuersionem A in mg. m2 6 bon. nupt. S sunt om. AD 7 dic B s. 1. m2 8 nubere] s. 1. add. mulierem tangere (eras.) 8 mihi est AD 9 cogit esse 8 10 bonum per se II uult] add. autem B 11 coitu] corruptione AD,Tlp.c.tii2, add. i corruptione s. I. 8 alt. et] add. ex (eras.) AD 12 feliciores AD,lJp.c.m2 14 continentiam E,%a.c. incontinentia AD in continentiam sp.c. fornicationem § restringere 3,23 in ras. m2 (alt. r exp.) 15 eis esse E eis esset KT est eis IIB esse posse AD esse is est S et ideo B 16 pr. est om. S 17 illud ap. S 18 alt. est om. A 19 pr. fornicare A,sa.c.JIp.c.m2 alt. fornicare Aa.c.m2Ilp c.m2 bono] bona K,xI\'a.c.m2 20 uri malum] nubere melius AD,s s. 1. add. (eras.) quod malo in ras. m2 B 22 comparantur (n exp.) xl\' est om. B )

propositum mihi erat non ad meam uoluntatem scripturas trahere, sed id dicere, quod scripturas uelle intellegebam. commentatoris officium est non, quid ipse uelit, sed, quid sentiat ille, quem interpretatur, exponere; alioquin, si contraria dixerit, non tam interpres erit quam aduersarius eius, quem nititur explanare. certe, ubicumque scripturas non interpretor et libere de meo sensu loquor, arguat me quilibet durum quid dixisse contra nuptias. quod si non reppererit, quidquid uel austerum uidetur esse uel durum, id non scriptoris auctoritati, sed interpretis officio deputet.

Illud uero ferre quis possit, quod in me reprehenditur, quare exponens capitulum apostoli, in quo de coniugibus scripsit: tribulationem carnis habebunt huiusmodi, dixerim: nos ignari rerum putabamus nuptias saltim carnis habere laetitiam. si autem nubentibus et in carne tribulatio est, in qua sola uidebantur habere delicias, quid erit reliquum, propter quod nubant, cum et in spiritu et in anima et in ipsa carne tribulatio sit?

quae hic condemnatio matrimonii est, si infantum uagitus, filiorum mortes, uxorum abortia, damna domus et [*](18 I Cor. 7, 28 19 adu. Iou. I 13 ) [*]( 1 alterum] seq. rasura 6 litt. II 2 est s. I. m2 B, om. A 3 et om. AD 4 fornicatione K 6 scripturam utroque loco 8 8 pr. quid] quod II$B,Da.c. 9 alioqui S non-erit om. E,s.l.S 12 arguet \'1\' me quil. me A quid] qui Aa.c. aliquid IIp.c. 13 repperit 8,lla.c. esse uid. AD 14 non om. S auctoritatis Sa.r.!? auctoritate AD,IIa.r. sed] non S 19 saltem %B 24 hic] haec S infantium B 25 auortia mortis (mortes \'Fp.c.m2) uxorum diuorcia (deuorcia K s. 1.) damna KlJf uxorum om. g \' auortia EsB diuortia 77 diuortia abortia A diuortias (s eras.) abhostia D )

in libro quoque ad Eustochium multo duriora de nuptiis diximus et nemo super hac re laesus est; amator quippe castitatis praeconium pudicitiae intenta aure captabat. lege Tertullianum, lege Cyprianum, lege Ambrosium, et cum illis me uel accusa uel libera. inuenti sunt Plautinae*familiae et scioli tantum ad detrahendum. qui in eo se doctos ostentare uelint, si omnium dicta lacerent et in una atque eadem causa et me et aduersarium, id est utrumque, reprehendant, ut, cum e duobus alterum necesse sit uincere, ambos uictos esse contendant.

porro, ubi de digamis et trigamis disserentes diximus: melius est, licet alterum et tertium, unum uirum nosse quam plurimos, id est: tolerabilius est uni homini prostitutam esse quam multis, nonne statim, cur hoc dixerim, subiecimus: siquidem et illa in euangelio Samaritana sextum maritum habere se dicens arguitur a domino, quod non sit uir eius? ego etiam nunc libera uoce proclamo non damnari in ecclesia digamiam, immo nec trigamiam, et ita licere quinto et sexto et ultra, [*](17. 20 adu. Iou. I 14 21 cf. Ioh. 4, 17- 18 ) [*](1 huius ADB dixerimus B adhuc uiueret Bp.c. 4 fuit nobis S beatitudinis D 6 eruditissimus sp.e. 7 eusthochium sD eusthocium EK 8 multa D de in ras. m2 B 9 amator—capt.] transp. ante 7 iu libro m2 B 10 tertulianum AD 11 inuenti E&,Ka.c, intentae B inuentae cet. sunt s. I. B 12 plautianae Sp.c. fam.] fabulae AD,lISp.c. sciolae KXF 13 ostendere B lacerant AD 14 atque eadem] eademque 3 utrumque id est et me et aduersarium S 15 ut] et S e duobus] euidentibus Aa.c.m2D euidentins II in ras. sit] erit 8 16 ubi in mg. II bigamis B 19 tollerabilius AD 20 plurimis AD haec AD dixerimus Xs 24 nec om. B licere et A )

unde et in alio loco dixi: ubi unus maritus exceditur, nihil refert, secundus an tertius sit, quia desinit esse monogamus. \'omnia licent, sed non omnia expediunt\'. non damno digamos, immo nec trigamos et, si dici potest, octogamos: habeat quaelibet octauum maritum, et esse se uni deneget prostitutam.

Ueniam et ad illum locum, in quo arguor, quare dixerim dumtaxat iuxta Hebraicam ueritatem in secundo die non addi sicut in primo et tertio et reliquis: uidit deus, quia bonum est, statimque subiecerim: nobis intellegentiam dereliquit non esse bonum duplicem numerum, qui ab unione diuidat et praefiguret foedera nuptiarum. unde et in arca Noe omnia animalia, quaecumque bina ingrediuntur, inmunda sunt; inpar numerus est mundus. in hoc nescio quid reprehendatur interim de secundo die:

utrum, quia scriptum est et scriptum non esse diximus? an, quia | etiam scriptum non est, aliter intelleximus, quam scripturae sim-. plicitas patitur? scriptum non esse in secundo die: \'uidit deus, quia bonum est\' non meum accipiant testimonium, sed cunctorum Hebraeorum et aliorum interpretum, Aquilae uidelicet [*]( 3 adu. Iou. I 15 5 *1 Cor. 6, 12. 10, 23 11. 20 *Gen. 1, 4. 10. 13. 18. 21. 25 12 adu. Iou. I 16 15 cf. Gen. 7, 2-3 ) [*](2 hae in ras. II istae g solac(t)ia AD,ap.c. 3 laudis %a.c. lau- des AD \'l!,IIsp.c. 4 mar. un. II defert lla.c.m2 differt IIp.c.m2 6 digamus ADa.c.m2 immo om. 3 7 trigamus ADa.c.m2 octogamus Aa.c.m2D cuilibet S 8 se uni deneget (desinat sp.c.) prostitutam Es reum (ream Wp,c.m2) deneget prostitutam KW desinat uni prostituta II desinat (in ras. m2 B) prostituta ADB 10 hebre(ae/ £ )icam Ea.c.K hebraicam secutus AD die sec. AD addi Ei,IIBa.c. addidi Bp.c. additum cet. 11 in tertio Dl\' et uidit B 12 esset B subicerim EKŠ derelinqui B (re add. m2) 14 unitate B 16 mundis XP 17 reprehenditur 8 de s. l. s secunda AD die om. B 18 quia et AD \' non s. l. II, om. s 19 etiam] add. si AIID non est] non K nos \'/\' est nos g 21 accipientes s 22 uid. aq. § )

si autem scriptum non est, cum in ceteris diebus scriptum sit, aut reddant aliam probabiliorem causam, quare non scriptum sit, aut, si non reppererint, ingratis suscipient, quod a nobis dictum est. porro, si in arca Noe omnia animalia, quae bina ingrediuntur, inmunda sunt, inpar numerus est mundus et hoc scriptum esse nemo dubitat, quare scriptum sit, edisserant. si autem non disserunt, quod a me expositum est, uelint nolint, suscipient.