Epistulae

cumque omnia uario sermone tractasset adserens diabolum non incapacem esse uirtutis et tamen necdum uelle capere uirtutem, ad extremum sermone latissimo disputauit angelum siue animam aut certe daemonem, quos unius adserit esse naturae sed diuersarum uoluntatum, pro magnitudine neglegentiae et stultitiae iumentum posse fieri et pro dolore poenarum et ignis ardore magis eligere, ut brutum animal sit et in aquis habitet ac fluctibus, et corpus adsumere huius uel illius pecoris, ut nobis non solum quadrupedum sed et piscium corpora sint timenda.

et ad extremum, ne teneretur Pythagorici dogmatis reus, qui adserit μετεμψύχσιν, post tam nefandam disputationem, qua [*](3 Orig. n. d. I 7, 5 p. !)3 17 ibid. J 8, 3 p. 99 19 ibid. I 8, 1 p. 96 21 ibid. I 8, 4 p. 104 ) [*]( 1 subiectos D in reuel. fil. dei lib. B 2 ac] an D 3 alt. in om. s 5 missa II 6 rationales B alios II 7 eorum IID incede D segnitiam B alios 77 8 pernicie D 9 arb. hab. D 10 uirtutes hisD possit (sc. lib. arbitrium)] possint B 11 illi 77 conditione 77B 12 hec (c eras.B)DB ad s.l.m2II 13 qui (a s.l.add.) diuersi77 qui aduersi B 15 et om.B 19 siue] sibi II 20 ass. codd. 21 neglig. TIp.c.m2B stultieia B 22 possit 77 24 ac] et g et] ac g 25 quadrupedium (i eras.) 77 26 pitagorici DB phi- tag. 77 27 METEMYYXLICYN D METAMOYXOCIN B NETEMYY- XQCIN (s.l.m2 metemicosin) II )

In secundo autem libro mundos adserit innumerabiles, non iuxta Epicurum uno tempore plurimos et sui similes, sed post alterius mundi finem alterius esse principium et ante hunc nostrum mundum alium fuisse mundum et post hunc alium rursum futurum et post illum alium rursumque ceteros post ceteros. et addubitat, utrum futurus sit mundus alteri mundo ita ex omni parte consimilis, ut nullo inter se distare uideantur, an certe numquam mundus alteri mundo ex toto indiscretus et similis sit futurus. rursumque post modicum:

si omnia, inquit, ut ipse disputationis ordo conpellit, sine corpore uixerint, consumetur corporalis uniuersa natura et redigetur in nihilum, quae aliquando est facta de nihilo, eritque tempus, quo usus eius iterum necessarius sit.

etm consequentibus: sin autem, ut ratione et scripturarum auctoritate monstrat um est, corruptiuumhoc induerit incorruptionem et mortale hoc induerit inmortalitatem, absorbetur mors in uictoriam et forsitan omnis natura corporea tolletur e medio, in qua sola potest mors operari.

et post paululum: si haec non sunt contraria fidei, forsitan sine corporibus aliquando uiuemus. sin autem, qui perfecte subiectus [*]( 1 Orig. n. d. I 8, 4 p. 105 5 ibid. II 3, 1 p. 113 13 ibid. II 3, 2 p. 114 19 ibid. II 3, 3 p. 117 20 cf. I Cor. 15, 53 25 Orig. n. d. II 3, 3 p. 117 ) [*]( 2 sunt B 3 tanta D intra ętate D 6 epycurum II epycorum D suis D post] potest g 8 rursum] esse g 9 addubitat D id(eras.)dubi- tat II adhuc dubitat B dubitat g 10 **ita II omni om.g 11 nulla II 12 mundus] mundum D alteri mundo s.I.m2II alteri] alterius ex alium D et discretus et dissimilis B 14 uixerit D 15 natura] creatura B 16 nihil n nichili B 17 facta est s que s.l.B 22 absorbebitur B 23 uictoria B; add. in incorrumptionem D incorruptionem II et corruptio incorruptione B et corruptio in incorruptionem s corp. nat. g 24 mors potest B 27 uiuimus IID )

etin eodem loco: cum s u biecti fuerint omnes deo, omnes deposituri sunt corpora et tunc corporalium rerum uniuersa natura soluetur in nihilum, quae, si secundo necessitas postularit, ob lapsum rationabilium creaturarum rursus existent. deus enim in certamen et luctamen animas dereliquit, ut intellegant plenam consummatamque uictoriam non ex propria se fortitudine sed ex dei gratia consecutas. et idcirco arbitror pro uarietate causarum diuersos mundos fieri et elidi errores eorum, qui similes sui mundos esse contendunt.

et iterum: triplex ergo suspicio nobis de fine suggeritur, e quibus quae uera et melior sit, lector inquirat. aut enim sine corpore uiuemus, cum subiecti Christo subiciemur deo et deus fuerit omnia in omnibus; aut, quomodo Christo subiecta cum ipso Christo subicientur deo et in unum foedus artabuntur, ita omnis substantia redigetur in optimam qualitatem et dissoluetur in aetherem, quod purioris simpliciorisque naturae est; aut certe sphaera illa, quam supra appellauimus ajvkavfj, et quidquid illius [*]( 4 Orig. si. d. II 3, 3 p. 118 16 ibid. II 3, 7 p. 125 20 cf. I Cor. 15, 28 ) [*](1 intelligitur TIp.c.m2B 4 cum s.l.m2Tl si B,om.D 7 soluerunt D nih(ch B)ili DB 8 postularit s.l.m2II rationalium B 9 existent B existens IID existet g 10 luctam B derelinquid D 11 intellig. TIp.c.m2B intellegat D 13 consecutas B —tos II -tus D 15 elidi II elidere B alibi D 16 mundo D 17 quibusque D 19 uiuimus TID 20 deo -22 subic. deo partim in mg. partim in ras. m2B 21 subiecta om.Bm2 22 subicientur (n eras.)II 23 fedus TIa.c.m2B artantur IlD 25 aetherem s etre (= eterrem) B aeternum [JD quo B 26 natura D spera (p 1n ras. m2) B 27 apellaui(ex e m2)mus II djiXavfj s AITAiiNNet II QITAQNHNET D ANA £ 2NHN B quicquid IIB )

Cum haec dicat, nonne manifestissime gentium sequitur errores et philosophorum deliramenta simplicitati ingerit Christianae? et in eodem libro: restat, ut inuisibilis sit deus. si autem inuisibilis per naturam est, neque saluatori uisibilis erit.

etin inferioribus: nulla alia anima, quae ad corpus descendit humanum, puram et germanam similitudinem signi in se prioris expressit, nisi illa, de qua saluator loquitur: nemo tollit animam meam a me, sed ego ponam eam a me ipso.

etin alio loco: unde cum infinita cautione tractandum est, ne forte, cum animae salutem fuerint consecutae et ad beatam uitam peruenerint, animae esse desistant. sicut enim uenit dominus atque saluator quaerere et saluum facere, quod perierat, et perditum esse desistet, sic anima, quae perierat et ob cuius salutem uenit dominus, cum salua facta fuerit, anima esse cessabit.

illud quoque pariter requirendum, utrum, sicut perditum aliquando non fuit perditum et erit tempus, quando perditum non erit, sic et anima fuerit aliquando non anima, et fore tempus, quando [*]( 9 Orig. n. d. II 4, 3 p. 130 12 ibid. II 6, 3 p. 142 15 *loh. 10,18 17 Orig. n. d. II 8, 3 p. 155 20 cf. Luc. 19, 10 ) [*]( 1 dissoluitur TID nihilum g nihili TID nichili B 2 ἀντιζώνη s anti AQNNN II dnitiAQNNH D ANTIQNNN B 3 uocatur B 4 spera B 5 in om.g 6 seruabuntur IID conseruabitur g 7 dicitur (ur eras.)II 8 errorem B 11 in om.llD 12 alia ex illa II 15 qua s.l.m2ll tollet s 16 pono B 20 uuenit II 22 et] ut g esse -23 anima in ras. m2B desistat IID 24 fuerit facta B 25 cessauit IID 26 sicut s.l.m2B 28 aliq. fuerit g 29 non om.ç forte II )