Epistulae

Ex quibus omnibus adprobatur, quid de resurrectione sentiat et quod omnia corpora interitura confirmet, ut simus absque corporibus, quomodo et prius fuimus, antequam crassis corporibus uestiremur. rursumque de mundorum uarietatibus disputans et uel ex angelis daemones uel ex daemonibus angelos siue homines futuros esse contestans et e contrario ex hominibus daemones et omnia ex omnibus sententiam suam tali fine confirmat:

nec dubium est, quin post quaedam interualla temporum rursum materia subsistat et corpora fiant et mundi diuersitas construatur propter uarias uoluntates rationabilium creaturarum, quae post perfectam beatitudinem usque ad finem omnium rerum paulatim ad inferiora delapsae tantam malitiam receperunt, ut in contrarium uerterentur, dum nolunt seruare prinoipium et incorruptam beatitudinem possidere.

nec hoc ignorandum, quod multae rationabiles creaturae usque ad secundum et tertium et quartum mundum seruent principium nec mutationi in se locum tribuant, aliae uero tam parum de pristino statu amissurae sint, ut paene nihil perdidisse uideantur, et nonnullae grandi ruina in ultimum praecipitandae sint baratrum.

nouitque dispensator omnium [*]( 13 Orig. n. d. III 6, 3 p. 284 ) [*]( 1 eadem B eam D, tacite om. Koetschau semper sumus corp. g 8 et om.D crassi D 9 uarietate g 10 daemones] demonis D alt. ex] de g 11 et e] ecceD 12 daem.-omnibus om.D confirmet D 14rursusg 16 uoluntas D rationalium B 19 delapsaDB dilapsae g 23 rationales B 2o nec] et Ila.cMl 27 statu prist. B amissura II missuraZ) sunt B 28 pene (poene IIp.c.m2) codd. 29 grande D in(dei.)grandi B ruine D praecipitandi B 30 barathrum g que om.n • )

quibus dictis quid aliud conatur ostendere, nisi huius mundi homines peccatores in alio mundo posse diabolos et daemones fieri et rursum nunc daemones in alio mundo posse uel angelos uel homines procreari ? et post disputationem longissimam, qua omnem naturam corpoream in spiritalia corpora et tenuia dicit esse mutandam cunctamque substantiam in unum corpus mundissimum et omni splendore purius conuertendam et talem, qualem nunc humana mens non potest cogitare, ad extremum intulit:

et erit deus omnia 111 omnibus, ut uniuersa natura corporea redigatur in eam substantiam, quae omnibus melior est, in diuinam uidelicet, qua nulla est melior.

In quarto quoque libro, qui operis huius extremus est, haec ab ecclesiis Christi damnanda interserit: et forsitan, quomodo in isto mundo, qui moriuntur separatione carnis et animae, iuxta operum differentiam diuersa apud inferos obtinent loca, sic, qui de caelestis Hierusalem-ut ita [*](17 Orig. jt. d. III 6, 9 p. 290 sq. cf. I Cor. 15, 28 22 Orig. Jr. d. IV 3, 10 (26 [23]) p. 337 26 cf. Hebr. 12, 22 ) [*]( 1 condicione D abuti (ab exp.m2) B 3 sustentantur in mg. m2 (in textu ras. eiusdem spalii) B sustentuntur II 4 qui s.l.mlll nequitias B 7 di II 8 exordii (exp.,s.l. in exitu) B exordia II misere II 9 uirtutem] seq. 9 quibus -10 mundo et 6 qui postea -9 uirtutem (haec omnia del. ml), deinde 9 quibus etc.B 10 diabolum B 11 fr. demonas D 12 angelus/7 13 naturam] creaturam R spiritali D tenua II D 14 dicit] adiecit ex adierit B mutanda TID 15 conuertendum II 16 non om.g 18 natura ex creatura B 19quaZ> diuinaIID 20 sciJicetB 21 quoque ex uidD eius g 22 ecclesia g interseruit Ba.r. 23 qui] quo II 25 optinent D obtinet IIa.c.m2 sic ex si II 26 celesti (seq. ras. 2-3 litt. 11)11 D hierus. 77 ierus. D iherus. B )

et iterum: et quia conparauimus de isto mundo ad inferna pergentes animas his animabus, quae de superiori caelo ad nostra habitacula uenientes quodam modo mortuae sunt, prudenti inuestigatione rimandum est, an hoc ipsum possimus etiam in natiuitate dicere singularum, ut, quomodo, quae in ista terra nostra nascuntur animae, uel de inferno rursum meliora cupientes ad superiora ueniunt et humanum corpus adsumunt uel de melioribus locis ad nos usque descendunt, sic et ea loca, quae supra sunt in firmamento, aliae animae possideant, quae de nostris sedibus ad meliora proficiant, aliae, quae de caelestibus ad firmamentum usque delapsae sunt nec tantum fecere peccati, ut ad loca inferiora, quae incolimus, truderentur.

quibus dictis nititur adprobare et firmamentum, id est caelum, ad conparationem superioris caeli esse inferos et hanc terram, quam incolimus, conlatione firmamenti inferos appellari et rursum ad conparationem inferorum, qui sub nobis sunt, nos caelum dici, ut, quod aliis infernus est, aliis caelum sit.

nec hac disputatione contentus dicit: in fine omnium rerum, quando ad caelestem Hierusalem reuersuri sumus, aduersariarum fortitudinum contra populum dei bella consurgere, ut non sit eorum otiosa [*]() [*](4 Orig. n. d. IV 3,11 (27 [23]) p. 339 26 ibid. IV 3,12 (24) p. 342 27 cf. Hebr. 12, 22 ) [*]( 2 ut pro qual. g 4 qui 77 5 hiis B iis g 7 peruenientes g mortua II 9 possimus (simus in ras. m2) B possumus IID etiam om. B 11 inf. rurs.] infernoru su(add.s.l.m2 nt)77 14 discendunt/7 16 de om.77 18 sint f 19 nec] hęc 77 facere IID peccatum s inferiora om.ç 24 sub nobis] subter nos g 25 hoc II ad D disputationem D contem(p.r. n 77)ptus FID 27 iherus. 77B aduersariorum IID,Ba.c. 28 fortitudinem II ) [*]( LVI. Hieron. Epist. III, Hilberg. ) [*]( 8 )

Cumque dixisset iuxta Iohannis Apocalypsin euangelium sempiternum, id est futurum in caelis, tantum praecedere hoc nostrum euangelium, quantum Christi praedicatio legis ueteris sacramenta, ad extremum intulit — quod et cogitasse sacrilegium est — pro salute daemonum Christum etiam in aere et in supernis locis esse passurum. et, licet ille non dixerit, tamen, quod consequens sit, intellegitur: sicut pro hominibus homo factus est, ut homines liberaret, sic et pro salute daemonum deum futurum, quod sunt hi, ad quos uenturus est liberandos.

quod ne forsitan de nostro sensu putemur adserere, ipsius uerba ponenda sunt: sicut enim per umbram euangelii umbram legis inpleuit, sic, quia omnis lex exemplum et umbra est cerimoniarum caelestium, diligentius requirendum, utrum recte intellegamus legem quoque caelestem et cerimonias superni cultus plenitudinem non habere sed indigere euangelii ueritate, quod in Iohannis Apocalypsi euangelium legimus sempiternum, ad conparationem uidelicet huius nostri euangelii, quod temporale est et in transituro mundo ac saeculo praedicatum.