Epistulae

Quid sit, quod in Matheo scriptum est: dico autem uobis: non bibam a modo de hoc genimine uitis usque in diem illum, quo illud bibam uobiscum nouum in regno patris mei. — Ex hoc loco quidam mille annorum fabulam struunt, in quibus Christum regnaturum corporaliter esse contendunt et bibiturum uinum, quod ex illo tempore usque ad consummationem mundi non biberit. nos autem audiamus panem, quem fregit dominus deditque discipulis, esse corpus domini saluatoris ipso dicente ad eos: accipite et comedite, hoc est corpus meum, et calicem illum esse, de quo iterum locutus est: bibite ex hoc omnes; hic est enim sanguis meus noui testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum.

iste est calix, de quo in propheta legimus: calicem salutaris accipiam et nomen domini inuocabo, et alibi: calix [*]( 7 I Tim. 5, 6 8 cf. epist. LIV et LXXIX 10 *Matth. 26, 29 18 Matth. 26, 26 20 Matth. 26, 27-28 23 Ps. 115, 4 (13) 24 Ps. 22, 5 ) [*]( 1 ergone] ne s quia Tla.r.D 2 min. ideo g ideo n(n exp.) minime B puniti sunt bis S3$a.c. sed quia B mentire uol. s mentiti sunt A 4 sect. glor. B alioqui g pr. uel om.A 5 ei] et ϐΦ cupit D 6 uidua om.D 7 compr. ap. g qui s uidua quae g diliciis A58Ø 9 put.] add. ceteras questiones quaere in fine libri in mg.m2B 10 quomodo accipiendum sit illud saluatoris apud Matthaeum g est] sit A 11 a modo om.A 12 bibam illud DG nou. uob. laa.c.DC 13 nouum om. s exinras.m2B 14 mille s.Z.S3 ille C astruunt A 15 concedunt DC 16 audiuimus 77 17 dispulis 83a.c.; add. suis Cg 18 commedite AØ comdlte C 20 hic] hoc C enim om.B sanguis] calix DC,Bp.c.m2 21 effunditur Aa.c.m2 22 in rem. pecc.] etc. g remissione ΠβD 24 et nom.—inuoc. om.g pr.etom.A )

nec Moyses dedit nobis panem uerum, sed dominus Iesus, ipse conuiua et conuiuium, ipse comedens et qui comeditur. illius bibimus sanguinem et sine ipso potare non possumus et cotidie in sacrificiis eius de genimine uitis uerae et uineae Sorech, quae interpretatur \'electa\', rubentia musta calcamus et nouum ex his uinum bibimus in regno patris nequaquam in uetustate litterae, sed in nouitate spiritus canentes canticum nouum, quod nemo potest canere nisi in regno ecclesiae, quod regnum patris est.

hunc panem et Iacob comedere patriarcha cupiebat dicens: si fuerit dominus deus mecum et dederit mihi panem ad uescendum et uestimentum ad operiendum. quotquot enim in Christo baptizamur, Christum induimur et panem comedimus angelorum et audimus dominum praedicantem: meus cibus est, ut faciam uoluntatem eius, qui me misit, et impleam opus eius. faciamus igitur uoluntatem eius, qui nos misit, patris et [*]( 2 cf. Ioh. 6, 59 5 cf. Marc. 14, 15; Luc. 22, 12 7 *Rom. 14, 17 13 cf. Esai. 5, 2. Onom. s. 33, 24; 50, 24 15 cf. Rom. 7, 6 16 cf. Apoc. 14,3 18 *Gen. 28, 20 20 cf. Gal. 3, 27 22 *Ioh. 4, 34 ) [*]( 1 tuus ADC est s.l.s enim] ergo AB 2 discendit 93$3 qui pro multis g remissione Aa.c.m21793 4 pecc. omn. (omn. del. B) IIB pecc. DC 6 accipiemus Ba.c.m2 que om.A 7 inhebr. IIa.r.B; add. ab(hab C) eo DC sobrietatis (so in ras. 5 litt.) s enim est Cg est 93$8 potum DC 9 in s.l.m2B Moyses] mores II 10 ipsa s ipse et A 11 commedens AØ commeditur A comedit Φ 12 cott. ΠϐΦ gemini Φ 13 uinea DC Sorec g 14 calamus C ex s.l. s bib. uin, s in] de Cg patris mei s 15 cantantes DC 16 cantare g 17 patr. com. Sdp.c.C patriarca tf>a.c.B 18 deus] add. meus J.93 19 edendum IIDC uestitum A uestem DC 20 induendum DC quodquod Φ xpo ihu B baptizamus C 21 iniuimusS3$C pr.etom ll commed. s audiuimus Ila.v.$22 faciat D 23 misit me 93D me misit patris IIC et] ut C impletum II 24 pr. eius-opus om.27 pr. eius] meum D j eius et s uol.-impl. om.A misit nos C patris om.DC j )

Quae causa sit, ut de resurrectione et apparitione domini euangelistae diuersa narrauerint. — In quibus primum quaeris, cur Matheus dixerit uespere sabbati inlucescente in una sabbati dominum surrexisse et Marcus mane resurrectionem eius factam esse commemoret ita scribens: cum autem resurrexisset, una sabbati mane apparuit Mariae Magdalenae, de qua eiecerat septem daemonia; et illa abiens nuntiauit his, qui cum eo fuerant, lugentibus et flentibus. illique audientes, quod uiueret et qoud uidisset eum, crediderunt.

cuius quaestionis duplex solutio est. aut enim non recipimus Marci testimonium, quod in raris fertur euangeliis omnibus Graeciae libris paene hoc capitulum in fine non habentibus, praesertim cum diuersa atque contraria euangelistis ceteris narrare uideatur, aut hoc respondendum, quod uterque uerum dixerit: Matheus, quando dominus resurrexerit,. id est uespere sabbati, Marcus autem, quando eum uiderit Maria Magdalene, id est mane prima sabbati.

ita enim distinguendum est: cum autem resurrexisset, et parumper spiritu coartato inferendum: prima sabbati mane apparuit Mariae Magdalenae, ut, qui uespere sabbati iuxta Matheum resurrexerat, mane prima sabbati iuxta Marcum apparuerit Mariae Magdalenae. quod quidem et Iohannes euangelista significat mane eum alterius diei uisum esse demonstrans. [*]( 5 cf. Matth. 28,1 7 *Marc. 16, 9-11 20 *Marc. 16,9 24 cf. Ioh. 20, 1-18 ) [*]( 1 eius DC et] ut II uiuat II regnum A 3 quid causae ex quae causaemSJ. dom. et app. DC 4 narrauerit C plurimum C 5 uesp. autem C inluc.-sabb. om.A inlucescente (scente in ras. m2) B inlucescentem C inlucisc. ϐDΦ una TI,Bp.e.m2 6 resurrexisse s \'eius om.A commemorens s 7 de hac interpunctione cf. lin. 20 9 eieceret II 11 aud.uid.] abeuntes cum uidissent A 12 non credo ei C huius C,Bp.c.m2 13 recipimur D recepimus s 15 finem D 16 narrare] manere A uideantur s 17 resurrexit DØ surrexerit C 18 id est om. S uespera s uiderat D 19 magdalenae ΠϐΦ-na Bp.c.m2 id est s.l.m2B in prima A 20 cohortato D 21 maria s 22 magdalene D Math.—iuxta om.Π surrexeratC 23 ipse mane g primo g apparuit D magdalene D 24 sign.] add. cum s.l.m2A 25 diei diuisum$demonstrat A ) [*]( LV. Hieroni Epist. II, Hilberg. ) [*]( 31 )

Quomodo iuxta Matheum uespere sabbati Maria Magdalene uidit dominum resurgentem et Iohannes euangelista refert mane una sabbati eam iuxta sepulchrum flere ?— Una sabbati dies dominica intellegenda est, quia omnis ebdomada in sabbatum et in primam et secundam et tertiam et quartam et quintam et sextam sabbati diuiditur, quam ethnici idolorum et elementorum nominibus appellant. denique et apostolus collectam pecuniae, quae indigentibus praeparatur, in una sabbati praecepit congregandam.

nec putandum est Matheum et Iohannem diuersa sensisse, sed unum atque idem tempus, mediae noctis et gallorum cantus, diuersis appellasse nominibus — Matheus enim scribit \'uespere sabbati\', id est sero, non incipiente nocte, sed iam profunda et magna ex parte transacta apparuisse dominum Mariae Magdalenae et apparuisse uespere sabbati inlucescentis in unam sabbati se ipsum interpretans, quid dixisset \'uespere sabbati\', id est adpropinquante iam luce sequentis diei — et Iohannem non absolute dixisse: una autem sabbati uenit Maria Magdalene mane ad sepulchrum, sed addidisse: cum adhuc essent tenebrae, eiusdem igitur atque unius temporis, id est mediae noctis et gallorum cantus, alterum finem, alterum dixisse principium.

mihique uidetur euangelista Matheus, qui euangelium Hebraico sermone conscripsit, non tam \'uespere dixisse quam \'sero\' et eum, qui interpretatus est, uerbi ambiguitate deceptum non \'sero\' interpretatum [*]( 1 cf. Matth. 28,1 2 cf. Ioh. 20, 1 et 11 7 cf. I Cor. 16, 1-2 11 cf. Matth. 28,1 16 *Ioh. 20, 1 a ) [*]( 1 quomodo—p. 483, 24 femin. om.B (in mg.m2: questio [III minus est) mariae if> magdalenae ΠϐΦ 2 et bt(= beatus)iohannes II eam mane una sabbati g 3 pr. unam$eum II sepulcrum DC saepius 4 omnes if> ebdomadas ΠϐΦ ebdomatas Aa.c.w2 (num ebdomas?) alt. in s.l.ϐ,om.Φ 5 et in sec. AJJ et in (exp.) tert. II tert. et om.D quart. et om.D 6 ex ex et m2A 7 et om.C 8 praeparabatur DC unam D praecipit A congreganda II 10 noctis scilicet g 11 uesperi 93p.c.m2 non sero A 12 magna] mane if> 14 inlucescenti II inluciscentis (-cesc-Am2) A%3$inluciscente D in unam] una A se] sed D quid-sabb.] uespere sabb. cum dixisset D 15 luce ex lucis A sequentes C 16 iohanne Φ una Π autem om. Π 17 mariae if> magdalenae ΠϐΦ 18 addidisset II ten. essent II 19 eiusdem] et idem D 20 et] atque DC 21 euangelicum Φ ebraico Φ hebreo AD 22 sera 93$ 23 interpr.—p. 483, 2 sero om.C )

sm autem illud obicitur, quomodo eadem Maria, quae prius uiderat dominum resurgentem, postea ad sepulchrum eius flere referatur, hoc dicendum est, quod et sola et cum altera siue cum aliis mulieribus memor beneficiorum, quae in se dominus contulerat, ad sepulchrum eius frequenter cucurrerit, et nunc adorauerit, quem uidebat, nunc fleuerit, quem quaerebat absentem, licet quidam duas Marias Magdalenas de eodem uico Magdalo fuisse contendant et alteram esse, quae in Matheo eum uiderit resurgentem, alteram, quae in Iohanne eum quaerebat absentem.

quattuor autem fuisse Marias in euangeliis legimus: unam matrem domini saluatoris, alteram materteram eius, quae appellata est Maria Cleopae, tertiam Mariam, matrem Iacobi et Ioseph, quartam Mariam Magdalenen, licet alii matrem Iacobi et Ioseph materteram eius fuisse contendant.

nonnulli, ut se liberent quaestione, in Marco uolunt unam esse de Mariis, sed non additum cognomen Magdalenae, et ex superfluo scriptorum inoleuisse uitio, quod primum euangelista non scripserit. nobis autem simplex uidetur et aperta responsio: sanctas feminas Christi absentiam non ferentes per totam noctem non semel nec bis, sed crebro ad sepulchrum domini cucurrisse, praesertim cum terrae motus et saxa disrupta et sol fugiens et rerum natura turbata et - quod his maius est — desiderium saluatoris somnum ruperit feminarum.

Quomodo iuxta Matheum Maria Magdalene uespere sabbati cum altera Maria aduoluta pcdibus saluatoris secundum Iohannem[*]( 5 cf. Matth. 28, 9-10 6 cf. Ioh. 20, 11 14 cf. Ioh. 19, 25 15 cf. Matth. 27, 56. Marc. 15, 40 25 cf. Matth. 28, 9 )[*]( 1 uesperi ms et om.S\' 2 uesperam D 3 uenisse 77 et ex ut m2A quae DC saltem DO 6 feratur 71 7 se s.l.A 8 cucurrerat II concurrerit m 9 uiderat D tunc A 10 de] ex A magdala II contendat ITa.c.m2Ø — dunt D 11 uiderint s 12 iohannem A quaer. abs.] querentem abs. s 14 est] sit A mariae II,om.D cleophae C tertia maria s 15 mariam s.l.Il Iose g magdalenen D -nam C -nae ΑΠϐΦ 16 alii] aliam fi aliam mariam S3 iacob s lose g materteram] mater if> 17 un. uol. ϐΦ 18 cogn. om.A mlgdalene AØ etom.ms ex sup.] haec superflue A 19 inobliuissae s quid s primum in A 20 autem] hoc s aperto s 22 terra s 23 pr. et om.A dirupta 83$diruta II quid$24 his om.IT ruperit ex reperit s repperit C superit D 25 mariae II mariam maria (m ma- ria exp.) A magdalenae ΠϐΦ—na Bp.c.m2 26 sit ed. salu. cum s )[*]( 31* )

error mulieris cum pietate sociatus est; pietas in eo erat, quod desiderabat eum, cuius nouerat maiestatem, error in illo, quod dicebat: tulerunt dominum de monumento et nescimus, ubi posuerunt eum. denique, cum Petrus et Iohannes introeuntes sepulchrum uidissent linteamina separata et sudarium, quo caput domini fuerat inuolutum, seorsum positum et resurrexisse crederent, cuius corpus non inuenerant in sepulchro, Maria stabat ad monumentum foris plorans.