Tractatus super psalmos
Hilary, Saint, Bishop of Poitiers
Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.
Sequitur deinde: qui timent te, uidebunt me et , quia in uerba tua speraui. consuetudo impiorum est, ut conspectis religiosis uiris tristes sint. oderit enim necesse est ebriosus sobrium, continentem inpudicus, iustum inicus, et tamquam onus praesentiam sancti cuiusque non sustinet. contra uero ad uiri fidelis [*](1 non in manu C et non manum t * 2 sua non Cpt solitaria Ct 4 ietut V atque reoonditum E 5 formatus sed V 6 plenam aqua atque R absoluta V1 absolute C consequamur VCp 7 mi V ut discam RCpE 8 tua tamquam VCpE haeo add. m. 2 V 9 adeptus — intellegentiam supr. scr. m. 1 R in marg. infer. add. m. 2 V 10 eclesiae V eoclaesiae R 11 deo/w. V institutionis VR an institutionibus ? 12 nostrae uitae V 15 obtimum C 16 et oni. b 18 unum est r 00 ut discam RpE 24 tristis V1 oderit etiam V 25 est add. III. 2 V 26 iniqus R iniquus pE bonus F sanoti add. m. 2 r om. Cpo )
Cognoui, domine, quia aequitas iudicia tua et uere me. in locis ceteris meminimus ita prophetam dicere solitum: da mihi intellectum et doce me, et tua; nunc autem tamquam de adeptis profitetur dicens: cognoui, domine, quia iudicia tua. sed hic non de iudiciis illis aeternis, sed de praesentibus sermo est. iudicia illa aeterna secundum eundem prophetam sicut abyssus multa, et secundum apostolum: iudicia dei inuestigabilia et inscrutabilia. scit autem in his iudiciis, quae nunc sunt, quidquid in se geratur, ex iudicio dei fieri: omnes tribulationes, omnes pressuras, omnia [*]( 21 Pa. XXXV, 7. 22 Rom. XI, 33. ) [*]( 1 timor dei E ut uel RCe uel V sola V 2 gratulentur e 8 et conspectae utiles sunt. utilis ergo eel. p(.I) et conspectae gfatiJ contemplationis uisfl. seu odorem suauitatis reddunt. utilis ergo cet. C 4 eet et sancti pb 6 sed profeta sed non V 7 quod add. m. 2 V publicis VRe caducis Cp(A)b 8 uult — conspici om. Cp 10 timentea dum quia uident eum C timentes deum (dm) quia uident VR quia uident eum timentes deum pb laetabuntur — uideant eum om. C 11 uident eum pE in uerba dei E et sperantem om. V 12 humana R 13 cura libertatem V1 quod add. m. 2 V 15 et ueritate tua R' humuliaati V 17 de aptis p(A) 18 quia equitas R qui aequitas C iudicia tua add. m. 2 V 19 aeternis illis C 20 iudicia enim illa Cpb 21 multa est (ã p) et VRCp 22 iudicia enim dei C inexscrutabilia R 23 quid in se V 24 di add. m. 2 V tribulationes omnes add. m. 2 V praessuras VR. )
Plus est autem nescio quid in cognitione quam in fide operis: et idcirco hic non credidit. sed cognouit, quia fides habet meritum, non habet autem cognitae ueritatis . distinxit apostolus plurimum inter cognitionem fidemque differre. posteriore.eam loco inter gratiarum dona connumerans. primum enim sapientiam, sequenti cognitionem, tertio fidem , quia qui credit, potest ignorare, cum credit; qui autem iam cognouit, non potest id, quod cognouit, adepta cognitione non credere.
Ergo ambiguitatem hic non admittit propheta, quin sciat iusta dei esse iudicia, id est humiliationis et tribulationis et contemptus et iniuriae et doloris. ita enim ait: cognoui, domine, quia iudicia tua, et uere humiliasti me. non sine causa se scilicet esse tribulationibus subditum, non sine causa passionibus permissum, non sine causa per iniurias humiliatum, sed ad humanorum uitiorum expianda peccata ex iustis se ac ueris dei iudiciis esse subiectum.
Sed quia in his passionibus ex diuini iudicii uersetur, exhortationem praesentium humiliationum ex misericordia dei deprecatur, quia humana infirmitas inpar sit tolerantiae passionum: fiat misericordia tua, ut exhortetur me secundum eloquium tuum seruo tuo. sed meminit bonum sibi esse humiliari, bonum sibi esse passionibus subdi, et ea omnia, quibus uexatur, purgationem sibi terrenorum esse [*](8 ut per hoc probabilis V 6 cognita V 8 diferre et posteriore C 9 primo Cpb fort. recte sequentS C scientenj V 10 ignorare quod credit pE I 11 qum ante iam V 14 esse iusta di p iusta esse dei E iusta dei (om. esse) R suae et tribulationis om. V 15 cognoui enl quia r 16 et in ueritate tua humiliasti me R 19 iniuriis Cpb sed om. R . 20 expuenda VC ueris = dei R humiliatione C 28 post ueraetur subsequentem psalmi uersum uolgari errore inseruerunt VRCe 26 passionam dicens pb exortetur VRC 27 sibi esse humiliari bonum om. r subdi et ea ex subiecta corr. m. 2 V 28 a quibus pE. )
Futurae autem spei propheta non inmemor est dicens: ueniant miserationes , et uiuam: quia lex tua meditatio mea est. naturae corporalis infirmitas eget miserationibus dei. neque enim beatae illius uitae [*]( 9 II Cor. 1, 3 sq. 17 Matth. X, 19 sq. ) [*]( It 2 sed ut bi corr. m. 1 R sed tibi V 3 obtat (' diuino Ce 4 optat ergo longo V adueraum VCJ) mundi huius CE 5 adbortatione V hortationg p ortationem C 6 auxilium Fl 7 omni ee C 8 perfunctil C uti diuinae B 10 miseratiorium ex miserationi m. 2 V a misericordiarfi C 11 exhortationia add. m. 2 V quin r q; C 13 ab eo patre cpmissS & dfio miserationQ p(A) promissam habena patrem et dominum (dJñ V) miserationum VRC if. p. 448, 1 et de uerbi* ab eo et habeo saepius confusis cf. Acad. p. 27 promiasam a deo patre et domino miaerationum E per temptationem seu qui r 14 in om. e 19 dabiturloquamini om. R die V hora CE ora p 23 profetae V non memor eat R non inmemorat V 24 ueniant mihi miserationea pE. )
Non est uero sufficiens huic ', ut sibi tantum sollicitus sit ac solum sui memor sit. oportet eum curam humani generis sumere et publicae sollicitudinis adfectum subire et orare pro his, qui in peccatis et in inreligiositate uersantur. huius itaque adfectus sui sollicitudinem consequenti uersu docet dicens: confundantur superbi, qui iniquitatem fecerunt super me. non est hic maledicti oratio. neque retributionem iniuriae sibi deprecatur. et absit, ut propheta euangelii rationem caritatis excesserit domino enim dicente: diligite inimicos uestros et orate pro calumniantibus uobis ratio non patitur, ut nunc [*]( 5 Rom. VII, 24. 7 Ps. XXI, 16. 10 Ps. CXIY, 9. 26 Matth. V, 44. 2 scit propheta VCpb nondum ee ea pb 8 uita sit add. m. 2 V 5 quis ('pE cf. p. 111, 10 liberauit V 7 deduxisti RCpE 8 abanc condita est C in dno p 9 nunc in quam V in qua nc p in qua nunc h 11 non usu Cpb 12 uiuat p 18 istut V 15 exaequamur R ueniente ex uenite p uenientem ex ueniente m. 2 V 16 miserationi V1 17 uera C sufficiens huic profetae ut sibi tS sufficiens sit.oportet V 20 et inreligiositate VCpE 22 quia iniuste iniquitatem RCpE 28 oratio (ora in ras.) R ratio ex oratio .m. 2 V "tribulationS C 24 depraecatur R precatur (praecatur V) VCpE 27 uoa Cpb, om. e; postea E add. ao persequentibus uos. )
Absolute autem consequenti uersu id, quod de confusione superborum tractamus, significasse intellegitur. sequitur enim: conuertantur mihi, qui timent te cognoscunt testimonia, tua. uult ergo eos, qui deum timere coeperunt, ad se propheta conuerti, ut per doctrinam suam in uitiis suis et criminibus erubescant, cognitis scilicet testimoniis dei. de quibus multa iam diximus, et confusi in ueteribus delictis ad institutionem prophetae doctrinamque se referant: quorum ex atque peccatis ad pietatem modestiamque conuersio est.
Conclusit autem more dicens: fiat cor meum inmaculatum in iustificationibus tuis, ut non confundar. exercetur in mandatis, meditatur in lege, iustitiam iudiciorum dei cognouit, timentes dominum conspectu eius , manibus dei factus atque formatus est, et non audet dicere inmaculatum cor sibi esse. et audemus interdum praeferre innocentiam nostram, iactare uitiorum abstinentiam et puros nos a peccatis atque iniquitatibus gloriari? sed ut fidem ita et humilitatem ac modestiam discere a propheta nos conuenit, orante ut sibi inmaculatum cor fiat. scit enim ex eo n [*](1 iniuricwus V1 4 superbit C iniustae R liusti V fuerit cnrr. m. 2 V fueritur C hii Rp 5 in hiis C 9 religiosae PnR 11 iniquitatisque V 19 absolutae V1 R 14 te om. V et qui nouerunt Rb 18 de ueteribus Cpb 19 se om. V 24 dom V dib. C in conspectu eius V 29 dicere V. ) [*]( xxn. Hilar. Pict. pal'М I. ) [*]( 29 )