Tractatus super psalmos

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers

Hilary, Saint, Bishop of Poitiers. S. Hilarii Episcopi Pictaviensis Tractatus super psalmos. (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 22). Zingerle, Anton, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1891.

Et idcirco de his, qui conplexas manibus iniquitates corde perficiunt, continuo subiecit: alienati sunt peccatores ab utero, errauerunt a uentre, locuti sunt falsa. sic alienatus Esau ab utero est, cum maior minori seruiturus, etiam ante quam exsisteret, nuntiatur, deo futurae non nescio uoluntatis, cum et sermonis falsitas et uitae error a uentre est: ipso potius hoc sciente quam aliquo ad necessitatem genito naturamque peccati. ac ne uitium referri posset ad originem, praeduratae in his ad oboBdiendum uoluntatis crimen exprobrat dicens: furor illis secundum similitudinem serpentis [*]( 1 sed quia iudicii Pe sed iudicii 7' 2 et plane PTe uere ex uero m. 2 r 3 retineat ex retinet m. 2 V post deo aliquid eras. R 4 eloquia diuina R 5 molitiones ex molitionis P eolent autem iniquitates V 6 conplexae ex conplexus m. 2 V non om. VR sint ex sine m. 2 V iniquitate J'R 7 tamen iniquitate V 8 solum V 9 euuangelium VR secre- < ta P iudicat ex indioat m. 2 V uoluptates R hominum lacuna rel. om. P om. V 10 iam om. ITE humanis R natiuitatiB ex natiuitates V exordii R contuetem V nam om. R 11 potentis ex potestis corr. m. 1 R potens V uisceram V fimbriae R 12 adpetitas V 18 exordium ex exordeum m. 1 R per naturae scientiam VITE 14 adpraehendat VR 16 complexas (a in raa. a m. n R iniquitatis Pl 17 sic esan alienatus VPTE 19 nunciatur T nominatur R uoluntatia ex uolontate m. 2 V 20 sermonis (i in raa. m. 1) R sermo est Vest a uentre V in ipso V 91 ab neoessitatem P. )

177

sicut aspidis surdae et obturantis aures suas: quae non exaudit uocem incantantium, medicamenti medicati asapiente. non excusatur quaedam necessitas naturalis in crimine. nam serpens innocens esse potuisset, cui aures per se ut surdae sint obstruuntur; uocemque incantantis non audit, eam medicata medicamina a sapiente non percipit. neque hic Marsorum cantus et consopita uiperarum sibila memorat, quia haec eadem maiore cum inertia per fidem nominis dei uirtutemque torpescunt; sed illam contumacem atque insolentem antiqui serpentis inoboedientiam docet aduersus sanctorum cantus et medicata a sapiente medicamina obsurdescentis; cui etsi cotidie, ne fallat, ne subrepat, ne mordeat, etiam sub diuini nominis denuntiatione mandetur, tamen obstructo desaeuit auditu; ex quo non oboedientes euangelio natio uiperarum sunt.

Sed quia potestas eius suorumque conteritur et omnia in his saeuitiae arma franguntur, haec subdita sunt: deus conteruit dentes eorum in ore ipsorum, molas leonum confregit dominus. spernentur uelut aqua decurrens: intendet arcum suum, donec infirmentur. sicut cera liquefacta auferentur: supercecidit ignis et non uiderunt solem. de peccatorum dentibus et molis leonum frequenter nobis fuit sermo, quia in his desaeuientis malignitatis significatur instinctus. his ergo [*]( 1 aspidi R et obtnrantis ex et ebturantis R ebt obtnrantes V 2 exaudiet PTK medicamenti meditatį (dicamenti me sup. lill. add. m. 2) r medicamentis medicati Pa 4 nam om. V 5 uooemquae V1 7 marsorum RPT sanctorum V consopia V sibita menorat V 8 cu ftpr. scr. m. 1 R i = nertia (i in ras. a m. 2) P intertia V enertia a energia ed. Basil. 1-550, sed cf. Rened. in adn. 9 illa V in illam P adque V 10 serpentes V1 aduersum PTE 11 a add. m. 2 V obsurdescentes R cui etsi scripsi, cui et R cum ei VPTE 13 denunciatione R denuntiatione P mandatur T tamen scripsi ei tamen R et tamen rel. libri, cf. quae dixi Stud. 1889 p. 314 desaeuit ex desaut m. 2 V aditui V 14 euuangelio VR nati uiperarum PTa 15 sed om. R potestatea V suorum V 16 seuitiae V conteruit V, cf. F. Neue Formenl. II, 488, contriuit rel. libri 18 confregit dff V deourrens ex decorrans m. 2 V 19 intendent VPct intendit R arcum ex arce m. 2 r 21 de pecoatoribus dentibua R 22 et sup. lin. ntn- 2 V molas R 28 desaeuiente9 P desaeuientis — 9ignificatur mpr. add. m. 2 V. ) [*]( XXII. ØDar. Ptet. pan I. ) [*]( 12 )

178

confractis contritisque uelut decurrens aqua spernentur. omnis enim superfluentium aquarum cursus est otiosus, cum unusquisque ex his tantum, quod sibi utile putet esse, deriuet ceteris meatu transcurrente perituris, cum ad solam sui abolitionem usque ad maria deferantur. atque huius quidem in his naturae atque contemptus in psalmo alio meminit, cum loquitur: effusus sum tamquam aqua et dispersa sunt ossa mea. factum est cor meum tamquam cera liquefiens in medio uentris mei. et multa quidem, quae ex solidis in liquida soluuntur, demutant habitum sine abolitione naturae, ut ex rigentibus fluant: cera autem, si solo suscepta igni sit, sic liquescit, ut pereat. eodem nunc modo creationis utriusque in perdendis peccatoribus posuit exemplum: spernentur uelut aqua decurrens, intendet arcum suum, donec infirmentur. sicut cera liquefacta auferentur u r. primum ergo spernentur sine consistendi spe et manendi inutiliter defluentes; dehinc arcus domini erit, donec infirmentur, intentus; infirmati autem. liquefacti cerae modo auferentur. et in arcu seueritatem iudicii dei significari frequenter ostendimus. peccatorum hunc semper poenis his, qui punientur, intentum. et sane intento arcu, igne iudicii eos ut liquefactam ceram auferendos sequens sermo declarat: supercecidit ignis et non uide'runt solem. superiectus ergo ignis eos auferet, ne solem iustitiae contemplentur: indigni enim sunt, qui sint coheredes aeterni luminis. [*]( 7 Ps. XXI, 15. ) [*]( 1 deeurrens ex deerrens m. 2 V omnis ergo F 2 cum om. F 3 ex his id tantum FTE diriuet P 4 transcurreute e.c transerrente m. 2 V sui om. V absolutionem R o deferantur ex deferutur m. 2 V adque VR: (in V adque — naturae sup. lin. a m. 2) 6 loquitur R dicitur VPTE 8 factus sum tamquam R caera V liquefiens ex lifiens m. 2 r liquescens Re 10 soluentur R demutant ex demistant m. 2 V sine sit absolutione R 11 oaera V1 si om. TE 12 igni sit sic R igni sic V ignis sic P igni sic Eigne sic T eperat corr. m. 2 V 14 aqua corr. m. 2 V intendit VRPa sed cf. supra arcum ex urcum m. 2 V 15 laquefacta V 18 liquefactae coni. Bened. 21 iaingne cnrr. m. 1 Ix ign6 P igne supr. ser. m. 1 R ut — auferendos supr. scr. m. 1 U 22 et om. V 28 ergo ex egro R auferet ideo ne corr. m. 1 V. )

179

Ac ne id. quod tamquam cera liquefacta auferentur igne super eos, ne solem uideant, decidente, abolitionem eorum potius quam poenam significaret, adiecit: priusquam producat spinas uestras rhamnus, sicut uiuentes, sicut in ira absorbet uos. rhamnus sentium genus est, quod plures ex se condensasque spinas modo rubi ecfert; florescit autem cum ceteris uere confotum. ergo antequam rhamnus peccatorum spinas producat, ut uiuentes eos ignis in ira absorbet. neque enim suspenso adhuc iudicii tempore quiescere peccatores sine poena erat dignum: uiuentes itaque eos, cum poenae scilicet sensu, absorbet ignis, etiam antequam resurgant. corporum enim resurrectio significatur in rhamno, quae ipsa in se spinas, quibus conpungenda sunt, exhibebunt: aliis fructus aeterni floris habituris, his uero tantum ad ecferendos in se modo rhamnorum spinarum aculeos excitandis. peccatorum autem uim et dolorem significari meminimus in spina, cam dicitur: in aerumnam incidit, dum configitur spina;quiausque ad mortem humiliatus de peccato condemnauit peccatum in carne, uelut cum configens spina configitur. et unusquisque, secundum apostolum, siue bona siue mala percipiet in carne, cum ipsam materiam ac sensum, in qua conpungatur. habiturus sit peccator. ante resurrectionem carnis id est antequam spinas suas rhamnus emittat, uiuens absorbetur [*]( 17 Ps. XXXI, 4. 19 n. Cor. 5, 10. ) [*]( 1 ac ne id quod om. PTe tamquam cera autem liquefaota PTe 2 decidente ex decedente P decedente Va aboletionem V1 et ut abolitionem PTe 8 significare V 4 ramnus T ramn' P ramnus ex ramu MS m. 2 V ranos R sic in ira PTE 5 uos RPT om. V1 eos add. V* 6 condensatosq (atosq eras.) R rubi add. m. 1 V ecfert V effert RPT 7 confotum ex confotem m. 2 V 8. producat ex producet R producet P ut om. e absorbeat P absorbebit e 10 cum add. m. 2 V 11 absorti R resurgent VP 12 enim add. m. 2 V ipse R 18 exibebnnt V 14 habetur V his ex hisic R ac ecferendos V ad haec ferendos R ad efferendoa PTE 15 aculeo R 17 in erumnam VRTa. inoidi R incidet PTe confringitur Pa qua usque P quousque e 18 ad om. V 19 cum om. V 20 malaexmale m. 2 V 91 tum ipsa materia R in qua R conpingatur V 92 habiturased R habitura seu V habitaturus sit P reeurrectionem ex resurrectionis m. 2 V. ) [*]( 12* )

180

ad poenam anima eius secundum diuitem euangelicum punienda. quae uiuens sit.

Sed inter haec iusti cuiusque, tamquam Lazari in sinu Abrahae requiescentis, laetitia. monstratur. sequitur enim: laetabitur iustus, cum uiderit uindictam: manus suas lauabit in sanguine peccatoris. etdicet homo: sic utique erit fructus iusto? sic utique est deus iudicans eos interra. laetitia iusti est, cum uiderit uindictam, quia peccatoribus puniendis deductum se per angelos in aeternam requiem laetatur: manus suas non peccatorum sanguine abluens, sed, cum peccatores in sanguine sint, quia rei sanguinum sunt, manus ille ab omni reatu sanguinis ablutas continebit. et idipsum psalmo alio testatus est, cum dicit: odiui congregationem malignorum et cum impiis non sedebo: lauabo inter innocentes manus meas. et commemoratis innocentiae officiis adiecit: n e perdas cum impiis animam meam et cum uiris sanguinum uitam meam. in peccatorum scilicet sanguine manus ille abluet inter innocentes. adeo autem hi uiri sanguinum sunt. ut omnium ab Abel usque ad Zachariam interfectorum ab his sanguis sit reposcendus et abluente manus suas Pilato super se suosque esse iusti sanguinem sint professi.

Sed manus suas lauante iusto atque lsetante dicet homo: an fructus erit iusto? et utique eum esse dicit, quia deus sit in terra eos iudicans. dicens ergo homo: [*]( 18 Ps. XXV, 5 sq. 18 Ibid. 9. ) [*](m 1 ad poena V euuangelicum R euangelicum ex euangelicam m. 2 V in euangelio PTe 3 sed inter haec iustitia monstratur mediis omissis r V cuiusque om. P 6 peccatoius V et dicit homo V et dicet Hb si utique erit ITE si utique est R 7 sic om. RPTE 8 eoa om. P 9 deductum ex deductuB m. 2 V 12 reatus sanguine R et ipsam Pe idipsum Vb 13 alio om. R eat supr. ser. m. 1 R odio habui PTE congraegationem V 16 manus meas om. V 16 innocentiae orn. R 19 sanguinum ex oanguinem m. 2 T 20 habel R zacchariam V1 21 reposoendus ex reiposcendus corr. m. IV abluentem V se om. V 22 sint promiasi V 23 adque VR dicit homo R 24 sit iusto R et ntique — an fructus sit iusto om. ll. )

181

an fructus sit iusto non ambigitur expectare iudicium, iusto tamen iam in terris, quia per angelos in Abrahae sinum deductus sit, iudicato secundum illud: qui credit in me, non iudicatur, sed transit de morte in uitam: qui autem non credit, iam iudicatus est. cum ergo sanctus non indicandus sit, qui in uitam sit transiturus ex morte, et infide- lis iam iudicatus ad poenam sit, intellegitur in eos relicum esse iudicium. qui pro gestorum qualitate inter peccata fidemque sint iudicandi per dominum nostrum Iesum Christum, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen.

PSALMUS LVIII.

In finem, ne disperdas, Dauid in tituli inscriptione, quando misit Saul et custodiuitdomumeius. ut eum interficeret.

Eripe me de inimicis meis, domine, et ab insurgentibus in me libera me et reliqua.

Superscriptio psalmi a superiore non differt, sed psalmus eo differt, quod quaedam ex his, quae in Dauid ipsum gesta sunt, praeferuntur. cum Saul misit et custodiuit ad interficiendum eum domum eius. uerum. si ob id dirigenda ad deum esset oratio, superiora illa, id est in finem et ne disperdas uel corrumpas et in tituli inscriptione, non necesse fuerat anteferri. haec autem maxime quamquam spiritali sint distributa ratione, cum et finis legis sit Christus et corruptioni subiecta non fuerit eius aeternitas et gloriosae mortis [*]( 3 Ioh. III, 18; V, 24. ) [*]( 1 ambigitur ex ambigetur m. 2 V 2 iã xupr. scr. m. 1 P abraae VT habrahae R seduotus V 7 reliqum R reliquum PTE 8 idemque sint iudicati R Explicit psalmus LVII. incipit psalmus LVIII VR Explicit paalmus LVII. incipit LVITI P Expl. de LVII. inoip. de LVIIIT 12 inBoribtione r 18 eius om. R 14 ut interfioeret eum E 15 de inimicis meis dff ins R de inimicis h. 1. V, sed cf. infr. cap. 2 17 subersoribtio ex supersoribtione V 18 his ex bie R 20 eum ex eam corr. m. 2 V uero (o in raq.) P si ex ersi r ad eum (eu add. m- 2) r 21 in fine VR. )

182

ipsius titulus in salute sit gentium, tamen etiam ipsa, quae de gestis eius praescripta sunt, prophetica esse declarant, cum passionis dominicae ut propheta non nescius sub occasione ac tempore eorum, quae perpetiebatur, odiorum et patiendo prophetam se docuerit et loquendo. tractabimus autem psalmum, ut eorum, qui secundum litteram sapiunt intellegentiam, non grauemus: sed et ut, qucd a Saul custoditus ad interficiendum est, non minus eius sit temporis prophetia, quando a populo et in Hierusalem tamquam in domo sua dominus conclusus et custoditus sit ad mortem.

Eripe me de inimicis meis, domine, et ab insurgentibus in me libera me. eripe me de operantibus iniquitatem et de uiris sanguinum libera me. uitiorum humanorum causas profectusque conplexus est, ut, unde orta est et quo euaderet impietas, nosceremus. et idcirco iras et simultates et inimicitias euangelium conpressit — cum irasci sine causa fratri reatus gehennae sit et oblatio muneris nisi post reconciliationem non concessa sit simultatis et inimicos non solum diligendos, sed et pro his orandum esse decernat —, quia ex his ad uirum sanguinum peruenitur. nam primum inimici sunt; dehinc insurgunt in eum, cuius inimici sunt; insurgentes autem iniquitatis operarii! sunt; postremo iniquitatis operarii usque ad uiros sanguinum profecerunt. uiros autem sanguinum non solum admissa caedis, sed et cogitata consummat [*]( 1 de add. m. 2 V 2 eius add. m. 2 V profetica VR et sic in seq. declarantur T 3 ut om. P7' et ed. pleraeque 7 sed et = = quod P sed et quod ut R sed et quod V a supr. scr. m. 1 R 8 sit eius PT prophetia, quando a populo coni. Bened. in adn. profetia quam a populo am R profeta quam a postulo V propheta quam (4 P) apostolus PTe 9 dominus (dms ut saepe scribitur in V) addidi coclusa V 11 me om. V dfie VPTe deus meus R 14 conplexum eat R 15 orta et quo euaderet V* (orta euideret V1) 18 conceasit simultates T 19 decernat T decernunt VR decernit PE 20 sanguinem V unam primum V 21 dehinc — inimici sunt om. V surgent P in supr. scr. m. 1 R insurgentie r 22 iniquitates Ji 23 uirum V apficiunt T 24 caedis set et cogitata ex caecidiaset cogitata m. 2 V cedis (caedea 7') sed et agitata PT consumat R. )

183

Sequitur enim: quia captauerunt animam meam, inruerunt in me fortes. neque in'iquitas mea, neque peccatum meum, domine; sine iniquitate cucurri et direxi. captata anima Dauid est, cum ad interficiendum domo clausus est. et quamquam erutus de Saul manibus sit, tamen uiri sanguinum sunt sanguinem eius optantes. sed secundum psalmi praescriptionem aduersum unum esse precationem conuenerat rege utique hoc uolente. sed orationi propheticae fuit sermo moderandus, ut querella referretur ad populum, cum captant animam fortes inruentes: quippe quos fortes armauit, qui et cor Iudae ad ministerium perditionis ingressus est. hi ergo fortes captant animam et eius animam, in quo neque iniquitas neque peccatum est, qui currens sine iniquitate direxit.

Et nescio si anterior psalmus referri in Dauid ista patitur, quo dicitur: ecce iniquitatem meam ego agnosco et peccatum meum contra me estsemper. non conuenit psalmorum ordini tanta diuersitas, ut ab eodem dictum esse utrumque intellegendum sit. sed si, quia anterior confessi peccati psalmus posterior in tempore est, uideatur Dauid ante peccatum, ut peccati nescius, haec locutus, meminerimus eum sub eodem peccato de humana) necessitatis confessione dixisse: ecce enim in iniquitatibus conceptus sum et in delictis peperit me mater mea secundum illud: quis 16 Ps. L, 5. 28 Ibid. 7. [*]( i pe 2 inquitas corr. m. 2 V 3 coatum corr. m. 2 V 4 capta V õ domo n domu R et tiqua P erutus ex eruditus m. 1 V 6 sanguinem u sanguinum m. 2 V 7 praescribtionem T 8 praecutione ex praecationem V rege utique (utiquae F1) haec nolente V'PT regem utique haec uolentc a regem utique haec uolentem t 9 quaerella VR querela PTE refelretur ex refelletur K 10 a =- nimam (erax. d ?) R 11 fortia armauit VTK, perditionis V pdi" tioniB (i ex no corr.) R proditionie PTE, cj: Stud. 1889 p. 315 et Lact. Jl, 14, 8 (ubi perditorea hominum dicuntvr spiritus maligni) 16 ita patitur Pb ista patiatur e 16 quod dicitur VP [sensus: nesoio si anterior paalmus (L), quo dioitor: "eooe iniquitatem meam ego agnosco" patitur ista (sioe iniquitate oucurri) in Dauid referri] 18 ordinata diuersitae PT 19 sed ei quia ex sed quia - V et ai quia Ta et ai qua P 20 ui de ~ tur P 21 meminerimus memineruimus m. J I" eam 1' 88 enim liquitatibus r. )

184

enim gloriabitur castum se habere cor coram deo nec si unius diei fuerit infans? manente in nobis etiam secundum apostolum et origine et lege peccati. non ergo conscientiae humanae uox ista conueniet.

Sed uideamus, ne forte eius querellis hic abnegatae de se iniquitatis conpetat sermo, qui peccatum non fecit et in quo inuentus dolus non est, qui et dixerit: ecce ueniet princeps mundi et non inueniet in me quicquam: peccati scilicet in se calumniam non reperiendam, per quod de peccato peccatum condemnaturus esset in carne. ergo hic intellegendus est conqueri captatam animam suam et inruisse in se fortes. qui et habuit hanc querellae securitatem, ut in se neque iniquitatem neque peccatum esse profiteretur, et qui sine iniquitate cucurrisse se dixerit secundum illud: exultauit ut gigans ad currendam uiam. a summo caelo egressio eius et occursus eius usque ad summum eius.

Hic ergo solus currens direxit, qui infirmitatis nostrae humilitate suscepta egressus caelos, regressus ad caelos, qui reuehens nos secum oblaturusque deo munus precatus sit: exsurge in occursum mihi et uide tu, domine, deus uirtutum, deus Israhel. intende ad uisitandas omnes gentes: ne miserearis omnibus, qui operantur iniquitatem. exsurgere enim sibi in occursum deum uirtutum ad uisitandas omnes gentes precatur: in eo namque coexcitatae et collocatae a dextris eius in caelestibus gentes sunt. et dignum [*]( 7 loh. XIV, 80. 14 Ps. XVnI, 6 sq. ) [*]( 1 enim om. R 9 fuerit ex fuerat m. 7 R 5 quaerellis VR: querelis n'E abnegate V abnega ~ tae (n erax.) R 7 non add. m. 2 V 8 in me om. V 9 calumnia non reperienda VPT 10 esaet om. V 11 conquaeri VR captam R inrnisse ex iuruis corr. m. 2 V in eum R 12 habuit mn. Ve habuerit 7' iniquitatem neque add. m. 2 V 13 et om. r 14 se om. V supr. add. R exultabit P ut add. m. 2 V gigans VRP cf. Neue Formenl. T, 149 gigas TE 15 caelo VRPT caeli E 17 hio ez hir V ex hinc R currens add. m. 2 V dixerit R 18 regressua ad caelos Otn. J. 19 oblatnrusq; diim precatus sit P oblaturnsq. deo precatns sit T 91 istrabel r 24 praecatur VR coexoitatae RT excitatae V quoexagitat P. )

185

fuit, reditum eius ambitione occursus caelestis ornari, ne ingressuro caelos dignatio paterna deesset. neque id mirum, eum primo nominis sui martyri Stephano uelut in primoribus caeli in occursum a deo patre descensum sit. uisitari itaque in occursu suo omnes gentes precatur secundum illud : neque enim misit deus filium suum in hunc mundum, ut iudicet mundum, sed ut saluus fiat mundus per ipsum. descensum namque eius in carnem et ex Maria natiuitatem laetantes angeli et patentes caeli honorauerunt. non inpudens ergo haec occursus sui oratio est, cui ad salutem gentium, sicuti et psalmo alio et apostolico testimonio continetur, primogenito ex mortuis uox occurrentis haec fuerit: filius meus es tu, ego hodie genui te. hanc itaque occursus sui significationem uisitandis in se gentibus deprecatur, non tamen iudicii seueritate praeterita, cum misericordia ab omnibus, qui iniquitatem operantur, auertitur: omnibus quidem in eo, quia caro factus est, gentibus uisitatis, sed aeque omnibus iniqua operantibus iudicatis.

Interiecto enim diapsalma, quae impietatem populi essent mansura, declarat. mox namque et templi desolatio et ciuitatis euersio et ipsos illos captiuitas consecuta est. quin etiam nunc ingressu ciuitatis eiusdem edicto romani regis inhibentur. et cum deserta sanctorum sancta et prophetias silere et placationum hostias deesse et dignitatem omnem deformatam ministerii leuitici recordantur, conuersi nunc et fame uerbi dei et cibi salutaris adfecti ad solacium praesentium miserarium circumire [*]( 5 Ioh. III, 17. 12 Ps. II, 7; Aot. ap. XIII, 33. ) [*]( oe a 1 cersas corr. m. 2 V ne ingressuro ex ngressuro rn. 2 V 2 caelos ex taelos m. 2 V paterna deesset VRPT paterna de oaelo deesset E 3 primoribus (om. in) V in prioribus R 5 gentes 11m. R praecatur VR 6 dš ex di m. 2 V 7 per eum RFTE 10 occursusque oratio V occursus oratio PT 11 psalmogeniti uocibus alio — primo omissis R1, primogenito ex paalmogeniti curr. man. rec. 12 fuerit (er eras.) R 14 depraecatur VR 17 aequo R 19 in impietatem E impietas P esset P 20 et ciuitatis ex oiuitatia m. 2 V 21 euersio — captiaitas ir. marg. inf. add. m. 2 V 22 eius V 28 profetias VR placationum (om. at) V 96 leuuitici V fame (Qm. et) V 516 praesentiu (u in ra#..V—4 litt.) R. )

186

sunt soliti ciuitatem. id enim sequitur: conuertentur ad uesperam et famem patientur ut canesetcircumibunt ciuitatem. famis huius tempus et per prophetam alium denuntiat deus cum dicit: ecce induco famem super terram: non famem panis, neque sitim aquae ; sed famemuerbi, ut audiatur uerbum dei, inpudentiam eorum ac rabiem in nuncupatione canum arguens secundum illud: libera me de ore leonis et de manu canis unicam meam. et hunc quidem habentinteriorisconscientiae suae dolorem, cum se dispersos, cum captiuos, cum tributarios congemescunt, sine templo, sine sacerdote, sine regno: et hoc, posteaquam in maiestatis dominum saluatoremque mundi manus impias intulerunt.