Tractatus super psalmos

Coepit autem ita: miserere mei, deus, miserere mei: quoniam in te confidit anima mea. misericordiam rogat, quia confidit in domino. docens ab his misericordiam dei sperandam esse, qui crederent. et misericordiae dei quod momentum quiue sit effectus, ostendit dicens: et in umbra alarum tuarum sperabo, donec transeat iniquitas. auibus naturae; est infirmitatem pullorum alis inumbrare eosque a praeteruolantium ui atque inprobitate defendere. quod et in gallinis maxime noscimus, cum collectos intra pinnas fetus suos aut opacant aut tuentur. quarum consuetudinem ad exemplum sollicitudinis suae dominus commemorat dicens ad Hierusalem interfectricem prophetarum: quotiens uolui colligere filios tuos, sicut gallina, quae congregat pullos suos sub alas suas et noluisti? sperat ergo in umbra alarum dei sanctus. donec iniquitas transeat, id est dum aut saeculi scandala, aut iniquitates impiorum, aut [*](96 Matth. XXIII, 37. ) [*]( 4 profetae R in fine RP 6 mors ex mortis P salutaris plurimis T 7 sepalhris R sepultaris PTE oportebat PT 9 profetiae K 11 maniuro RPa mansaram Ed. Basil. 1.5.50 12 intra spelunoa R 13 id est om. PT 17 in deo PTE 21 a — uibus R pullorum infirmitatem T 22 adque R atq; P rpbitate P 23 pennas PTE 24 aut operiant aut tueantur e 26 profetarum R 28 sub alis suis PTE 30 miquitates ex iniquitatis T. )

Sed sperans sub umbra alarum dei officio spei suae semper intentus est dicens: clamabo ad deum altissimum, deum, qui benefecit mihi. clamat fide potius quam uoce. qui fugiens et latens clamat. porro autem non est in sermone sperantis gratulatio adeptorum; sed propheticae scientiae ac fidei est, gerendis non aliter gaudere quam gestis et idcirco ad eum, qui sub indemutabili constitutione bonitatis iam sibi benefecerit, clamat; et quatenus benefecerit dominus, consequentibus docet dicens: misit de caelo et liberauit me, dedit in obprobrium conculcantes me. misit deus misericordiam suam et ueritatem suam, animam meam eripuit de medio catulorum leonum; dormiui conturbatus. dignum fuit, etiamsi nulla demutatio personae esset ac sensus, diapsalma interuenire, quia ad intellegentiam dictorum sensus esset credentium erigendus. benefecit deus sancto suo, mittendo de caelo, ut liberato eo in obprobrium hi, qui eum conculcabant, darentur. et misit misericordiam suam ac ueritatem ad eripiendam de catulorum medio animam ipsius, tum cum conturbatus dormisset. si mors significatur in somno, uel cum dormiturus Dauid cum patribus suis est, uel cum dormiens Lazarus excitandus est, uel cum centurionis illius non est mortua puella sed dormit, uel cum eos, qui dormierunt, non praeueniemus in resurrectione, si conturbatio dormientis significatio est passionis, cum dicitur: nunc anima mea turbata est ual|de, quam tamen eripi de manu canis ita antea est [*]( 97 Ioh. XII, 27. ) [*]( 1 terrenae (om. aut) RPa infirmitatem ex infermitatem T ex infirmitatis infirmitatem R 2 habitali et corporis P habitaculu scilicet corporis T qua ex quia R quia a 3 euadat T 4 et eperans PTe sperann b 6 ad dHm PT 8 ademptorum P profeticae R 19 e caelo PTE 15 eripuit animam meam PE et eripuit animam meam T 17 esset ex cesset R aut sensus T ascensus Pa 18 benefacit R a df supr. scr. T 19 hii RT 20 conculcabat R et misit miaericordiam ao ueritatem Pe et misericordiam misit ac ueritatem T 26 aic R. )

Et quia huic sanctorum spei uel persequentum odia uel negantum aduersatura semper essent, conmemoratis humanae salutis sacramentis subiecit : filii hominum, denteseorum scutum et sagittae et lingua eorum machaera acuta. uitia motusque animorum sub corporalibus officiis diuinus sermo significat, ut in deuteronomii cantico: incrassauit et calcitrauit dilectus, impietatis luxu sub significatione consuetudinis corporalis increpito, uel illud: qui deuorant plebem meam ut cibum panis, uel etiam: dentes peccatorum contriuisti. nec non et apostoli: quod si mordetis inuicem, uidete, ne consumamini ab inuicem, ut quod singulis quibusque membris officii actionisque mandatum est, id ad efficientiam mentium animorumque referatur: ut nunc uel persequentium uel obtrectantium commemoraturus effectus ait: filii hominum, dentes eorum scutum et sagittae et lingua eorum machaera acuta, cum et consumerent saeuitia potestatis et obtrectationum iaculis uulnerarent. [*]( 1 Ps. XXI, 22. 5 Ps. LXXXIV, 11. 16 Deut. XXXII, 15. 18 Ps. LII, Õ. 19 Ps. III, 8. 20 Gal. V, 15. ) [*]( 1 depraeeatus R 4 per missa R misericordia et ueritate R 6 sibi (s) scripri (cf. Sabatier II, 171) se |RPTe om.b 7 deducantur R≡≡≡ dantur P dedantur T dedentur a dentur Ed. Basil. 1550 (Bened. falsa de cod. rettulenmt) 12 negantum ex necantum corr. m. 1 R 14 acutum et sagittae T cf. p. 160, 9 arma et sagittae RPE maohera R 15 animorum R animarum PTE 16 deuteronomii (alterum i in rar.) R deuteronomio Pa 17 luxu R 20 et illud apoetoli e 22 singuli P 23 ad om. P ut non uel R 25 acutum et sagittae PTE arma et sagittae H. )

Sed inter haec, quae scit et expectat, propheta non tacuit. deprecatus enim, ne corrumperetur, absorbendae corruptionis istius tempus exoptat dicens: exaltare super cae los, deus, et super omnem terram gloria tua. quae in altum de humilibus efferuntur, ea exaltari uidentur, quia per profectum quendam in id, quod sublimius est, euadunt quod autem super

- caelos exaltandum est, necesse est ut prius descenderit ad inferiora de caelis, per quod rursum exaltandum sit super caelos. quod idipsum apostolus absolutissime ita dicit: qui cum ascendisset in altitudinem, captiuam egit captiuitatem, dedit dona hominibus. ascendit autem quid est, nisi quia et descendit in inferiora terrae? qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes caelos, ut adimpleat omnia, hinc exaltandi super caelos causam significans extitisse, quod descendendi usque in inferiora terrae humilitas esset assumpta. ex uoto ergo propheta praenuntiat exaltari super caelos deum. et quia exaltatus super caelos impleturus esset in terris omnia sancti spiritus sui gloria. subiecit: et super omnem terram gloriatua: cum effusum super omnem carnem spiritus donum gloriam exaltati super caelos domini protestaretur.

Omnis autem hic profectus non naturae diuinae, sed infirmitati hominis optatur: quia se per assumptionem carnis in caelestibus collocandum propheta non nescit, quippe cum concorporales et participes effecti simus in Christo Iesu. et idcirco haec ad carnis suae infirmitatem, quae et in passionibus domini neganda et super caelos esset exaltanda, conexuit: laqueos parauerunt pedibusmeis etincuruauerunt animam [*]( 9 Ephes. IV, 8 sq. ) [*]( 1 profeta R 2 depraecatus R deprecatis Pa 4 sup omne terra ex in omni terra corr. R 9 quod ipsum PTE absolutissimae R 11 dona hominibus PTE cf. Sabatier III, 799 donationes in homine R 18 ipse est qui PTe 14 adimpleat RPT adimpleret E 15 descendendi ex descendi corr. m. 1 P 16 praenunoiat RT 19 gloria tna ex gloriam tua R 21 protestaretur (re ex parte eras.) R 99 ante ex parte eras. R 23 inr caeleBtib; P 24 concorporales RT corporales Pe 26 participes RPT cQ participes a comparticipes * Iesu om. PTe 26 in carnis suae infirmitatem PTe. )

Et quia conpatiendi et conmoriendi fides nos glorificat in Christo, uelut in procinctu spei fideique huius propheta consistit dicens: paratum cor meum, deus, paratum cor meum: cantabo et psalmum dicam tibi. exsurge, gloria mea, exsurge psalterium et cithara. exsurgam diluculo, confitebor tibi in populis, domine, psalmum dicam tibi in gentibus. interiecto diapsalma hunc ad deum rettulit propheta sermonem psalmi interim fide haec eadem, in quae cor eius paratum est, concinendo; et animi sui et corporis gaudia sub significatione psalterii et citharae adhortatus sese ipsum in eo, quod cantet psalmumque dicat, ostendit. aitenim: exsurge, gloria mea, exsurge, psalterium et cithara: exsurgam diluculo, seipsum scilicet ostendi in psalterio citharaque declarans, cum ad exsurgendum cithara psalterioque commonitis ipse potius, qui in his significetur, exsurgat. exsurgens autem diluculo cum gloria sua spei euangelicae gloriam cantat, congruente diluculi et orationis tempore et salutis. nam id sequitur: confitebor tibi in populis, domine, psalmum dicam tibi inter gentes. laudaturus in populis et in gentibus deum necesse est ut in eo salutem gentium laudet: quia iam non in uno Israhel funiculum hereditatis artatum sit, neque Iacob portio, sed terrae plenitudo iam dei sit; neque simus iam imago terreni, sed imago caelestis. [*](4 quaeritur RPab 7 noe conglorifioat T in xpo R, christo jP7'e 8 tin procinctn R 19 confitebor RP1 et confitebor P2TE psallam tibi R 18 diapsalmate e nunc ad deum R 16 ante est eras. ti R 17 se = = ipsum R 18 post ostendi aliquid (A ?) eras. R ostendit e 23 congrnente diluculo T 84 confitebor R cf. supra et confitebor PTE 28 fnnicnlu hereditatis artatn sit R cf. Abh. IV, 91 funioulus h. artatus sit PTE 29 terraeni ex terraenae R. )

Quid autem confitendum in populis - psallendumque inter gentes esset, ostendit: quia magnificata est usque ad cselos misericordia tua et usque ad nubes ueritas t ua. haec est ergo in populis gentibusque confessio, quia magnificata usque ad caelos misericordia sit et ueritas usque ad nubes. nam cum domino obuiam sancti rapientur in nubibus ipso illo nube in resurrectionis corpore eleuato creatura omnis secundum apostolum a corruptione sit liberanda pacificataque omnia per eum et in caelo sint et in terra, merito et usque ad nubes ueritas nostrae in eo resurrectionis ecfertur et magnificatur usque ad caelos misericordia eius, congemescentis creaturae corruptione depulsa. sed horum quidem usque ad nubes et usque ad caelos significatur elatio; uerum illi proprium est caelos transgredi et omnem sensum existimatae sublimitatis euadere.

Repetita itaque spei suae precatione propheta sic clausit: exaltare super cselos, deus, et super omnem terram gloria tua. nullus exaltando deo modus est: nam super caelos eius elatio est. dominus enim creaturarum ultra creaturas intellegendus est. et cum nobis non aliud sit in cognitione quam caelum, ultra omnem sensum est, qui super caelos exaltatus sensum notionis excedit. misericordia quidem eius usque in nos redundauit, sed magnificata usque ad caelos in caelestibus mox futuris. et cum usque ad nubes ueritas eius elata sit nobis obuiam in nube rapiendis, sed caelos omnes tamen consessurus a dei dextris ipse transcendit, gloria quoque eius in [*]( 7 Rom. VIII, 21. 8 Coloss. I, 20. ) [*]( 3 et ueritaa tua usque ad nubes PE 5 miserioordia sit scripsi, misericordia = = = R ait misericordia PTE 6 rapiantur ex rapientur T itla, e in resurreotionia corporeę, a in resurrectionis corporeae gloriam ed. Basil. 1,550, Par. 1.572 7 eleuato R cf. Ps. LXJJ cap..7, elato ex elati T elati ex eluti P elati b elato e 8 pacificadaque e 9 per eum quae et in E 10 nostrae coni. Bened., nostra APTe h' fertar P haeo fertur T 11 congemesoentis R congemiscentis PTE 15 praecatione R 16 super coelia ed. Par. 1572 coelis b 17 gloria tua ex gloriam tuam R 18 creaturaram ultra RPTb oreatnrarum est ultra e 19 intelligendus e (est T) RT intelligendus Pb 21 exoedit ex excidit corr. m. 1 R excludit PTe 22 redundabit R 24 sed RPTab scilicet ed. Basil. 1550, Par. 1572 25 tranacendet R. )

De superioris psalmi superscriptione sola deest significatio aliqua gestorum. nam et in finem et ne disperdas et tituli inscriptio est. neque enim psalmus quicquam per rerum gesta continet prophetiae, ut, sicut ceteris, sanctus Dauid et dictis prophetet et gestis: sed increpatio in impios et denuntiatio iudicii dei in peccatores et retributio laetitiae in sanctos et fructus homini iustitiae continetur. hic ergo finis in psalmo est, haec depellendae corruptionis fiducia, haec ei, qui nos per mortem redemit, tituli inscriptio est.

Et quidem talem totus psalmus ipse se profert: si uere utique iustitias loquimini, directa iudicate filii hominum. etenim in corde iniquitates operamini, in terra iniquitatem conplectuntur manus uestrae. [*]( 1 Matth. XXVIII, 20. ) [*]( 2 diebus uitae usque PTE 3 noster om. R Explioit psalmus LVI. incipr psalmus LVII R Finis psalmi LVI inc. LVII P Expl. de LVI. incip. de LVII T 6 inscriptionem b 8 iustitias V iustitiam R 9 fili V 10 de superioribus psalmis supersoriptione V 11 In in (alterum supra cr. DI. 1) fine R in fine VP ne disperdas (om. et) V 13 profetiae VR ut sicut ceteris VRPTa, sicut in ceteris. 14 prophetet et 7' prophete (profete V prophetae a) et VPa prophetat et (rpphetat supr. tcrtat in ras. R) R ed. Balfil. 1550, Par. 1512 sed VPTE sic (io in ras.) R increpatio in impios et om. R et denuntiatio PTb est denuntiatio (ati sup. lin. a m.1 ) V est et denunciatio e 15 di ern peooatorea T' 16 et et fractus ex et ceteros ius m. 2 V homini R hominis V omnia PTt 17 depellendae RTV* depellenda V1Pe 19 talit' PTe totae V om. RPTe (sed in R post talem 4-6 litt. eras.) ipse se profert m marg. add. P ipse se proferet R 30 iustitiam RPTE reota R fili V 21 iniquitatis V1 23 conpleotentur R. )

Et idcirco de his, qui conplexas manibus iniquitates corde perficiunt, continuo subiecit: alienati sunt peccatores ab utero, errauerunt a uentre, locuti sunt falsa. sic alienatus Esau ab utero est, cum maior minori seruiturus, etiam ante quam exsisteret, nuntiatur, deo futurae non nescio uoluntatis, cum et sermonis falsitas et uitae error a uentre est: ipso potius hoc sciente quam aliquo ad necessitatem genito naturamque peccati. ac ne uitium referri posset ad originem, praeduratae in his ad oboBdiendum uoluntatis crimen exprobrat dicens: furor illis secundum similitudinem serpentis [*]( 1 sed quia iudicii Pe sed iudicii 7' 2 et plane PTe uere ex uero m. 2 r 3 retineat ex retinet m. 2 V post deo aliquid eras. R 4 eloquia diuina R 5 molitiones ex molitionis P eolent autem iniquitates V 6 conplexae ex conplexus m. 2 V non om. VR sint ex sine m. 2 V iniquitate J'R 7 tamen iniquitate V 8 solum V 9 euuangelium VR secre- < ta P iudicat ex indioat m. 2 V uoluptates R hominum lacuna rel. om. P om. V 10 iam om. ITE humanis R natiuitatiB ex natiuitates V exordii R contuetem V nam om. R 11 potentis ex potestis corr. m. 1 R potens V uisceram V fimbriae R 12 adpetitas V 18 exordium ex exordeum m. 1 R per naturae scientiam VITE 14 adpraehendat VR 16 complexas (a in raa. a m. n R iniquitatis Pl 17 sic esan alienatus VPTE 19 nunciatur T nominatur R uoluntatia ex uolontate m. 2 V 20 sermonis (i in raa. m. 1) R sermo est Vest a uentre V in ipso V 91 ab neoessitatem P. )

Sed quia potestas eius suorumque conteritur et omnia in his saeuitiae arma franguntur, haec subdita sunt: deus conteruit dentes eorum in ore ipsorum, molas leonum confregit dominus. spernentur uelut aqua decurrens: intendet arcum suum, donec infirmentur. sicut cera liquefacta auferentur: supercecidit ignis et non uiderunt solem. de peccatorum dentibus et molis leonum frequenter nobis fuit sermo, quia in his desaeuientis malignitatis significatur instinctus. his ergo [*]( 1 aspidi R et obtnrantis ex et ebturantis R ebt obtnrantes V 2 exaudiet PTK medicamenti meditatį (dicamenti me sup. lill. add. m. 2) r medicamentis medicati Pa 4 nam om. V 5 uooemquae V1 7 marsorum RPT sanctorum V consopia V sibita menorat V 8 cu ftpr. scr. m. 1 R i = nertia (i in ras. a m. 2) P intertia V enertia a energia ed. Basil. 1-550, sed cf. Rened. in adn. 9 illa V in illam P adque V 10 serpentes V1 aduersum PTE 11 a add. m. 2 V obsurdescentes R cui etsi scripsi, cui et R cum ei VPTE 13 denunciatione R denuntiatione P mandatur T tamen scripsi ei tamen R et tamen rel. libri, cf. quae dixi Stud. 1889 p. 314 desaeuit ex desaut m. 2 V aditui V 14 euuangelio VR nati uiperarum PTa 15 sed om. R potestatea V suorum V 16 seuitiae V conteruit V, cf. F. Neue Formenl. II, 488, contriuit rel. libri 18 confregit dff V deourrens ex decorrans m. 2 V 19 intendent VPct intendit R arcum ex arce m. 2 r 21 de pecoatoribus dentibua R 22 et sup. lin. ntn- 2 V molas R 28 desaeuiente9 P desaeuientis — 9ignificatur mpr. add. m. 2 V. ) [*]( XXII. ØDar. Ptet. pan I. ) [*]( 12 )

Ac ne id. quod tamquam cera liquefacta auferentur igne super eos, ne solem uideant, decidente, abolitionem eorum potius quam poenam significaret, adiecit: priusquam producat spinas uestras rhamnus, sicut uiuentes, sicut in ira absorbet uos. rhamnus sentium genus est, quod plures ex se condensasque spinas modo rubi ecfert; florescit autem cum ceteris uere confotum. ergo antequam rhamnus peccatorum spinas producat, ut uiuentes eos ignis in ira absorbet. neque enim suspenso adhuc iudicii tempore quiescere peccatores sine poena erat dignum: uiuentes itaque eos, cum poenae scilicet sensu, absorbet ignis, etiam antequam resurgant. corporum enim resurrectio significatur in rhamno, quae ipsa in se spinas, quibus conpungenda sunt, exhibebunt: aliis fructus aeterni floris habituris, his uero tantum ad ecferendos in se modo rhamnorum spinarum aculeos excitandis. peccatorum autem uim et dolorem significari meminimus in spina, cam dicitur: in aerumnam incidit, dum configitur spina;quiausque ad mortem humiliatus de peccato condemnauit peccatum in carne, uelut cum configens spina configitur. et unusquisque, secundum apostolum, siue bona siue mala percipiet in carne, cum ipsam materiam ac sensum, in qua conpungatur. habiturus sit peccator. ante resurrectionem carnis id est antequam spinas suas rhamnus emittat, uiuens absorbetur [*]( 17 Ps. XXXI, 4. 19 n. Cor. 5, 10. ) [*]( 1 ac ne id quod om. PTe tamquam cera autem liquefaota PTe 2 decidente ex decedente P decedente Va aboletionem V1 et ut abolitionem PTe 8 significare V 4 ramnus T ramn' P ramnus ex ramu MS m. 2 V ranos R sic in ira PTE 5 uos RPT om. V1 eos add. V* 6 condensatosq (atosq eras.) R rubi add. m. 1 V ecfert V effert RPT 7 confotum ex confotem m. 2 V 8. producat ex producet R producet P ut om. e absorbeat P absorbebit e 10 cum add. m. 2 V 11 absorti R resurgent VP 12 enim add. m. 2 V ipse R 18 exibebnnt V 14 habetur V his ex hisic R ac ecferendos V ad haec ferendos R ad efferendoa PTE 15 aculeo R 17 in erumnam VRTa. inoidi R incidet PTe confringitur Pa qua usque P quousque e 18 ad om. V 19 cum om. V 20 malaexmale m. 2 V 91 tum ipsa materia R in qua R conpingatur V 92 habiturased R habitura seu V habitaturus sit P reeurrectionem ex resurrectionis m. 2 V. ) [*]( 12* )

Sed inter haec iusti cuiusque, tamquam Lazari in sinu Abrahae requiescentis, laetitia. monstratur. sequitur enim: laetabitur iustus, cum uiderit uindictam: manus suas lauabit in sanguine peccatoris. etdicet homo: sic utique erit fructus iusto? sic utique est deus iudicans eos interra. laetitia iusti est, cum uiderit uindictam, quia peccatoribus puniendis deductum se per angelos in aeternam requiem laetatur: manus suas non peccatorum sanguine abluens, sed, cum peccatores in sanguine sint, quia rei sanguinum sunt, manus ille ab omni reatu sanguinis ablutas continebit. et idipsum psalmo alio testatus est, cum dicit: odiui congregationem malignorum et cum impiis non sedebo: lauabo inter innocentes manus meas. et commemoratis innocentiae officiis adiecit: n e perdas cum impiis animam meam et cum uiris sanguinum uitam meam. in peccatorum scilicet sanguine manus ille abluet inter innocentes. adeo autem hi uiri sanguinum sunt. ut omnium ab Abel usque ad Zachariam interfectorum ab his sanguis sit reposcendus et abluente manus suas Pilato super se suosque esse iusti sanguinem sint professi.