Tractatus super psalmos

Multa psalmi superscriptio conprehendit, quae praeter rerum gestarum notionem alterius intellegentiae intimant sensum, cum pro populo, qui a sanctis longe est, psalmus est, cum tituli inscriptio praefertur, cum postremo exordium ipsum in finem praescribitur. si enim eam solam querellam praesens sermo concineret, quod, cum fugeret, ab allophylis in Geth Dauid teneretur, totum se circa id tantum hic increpitae iniquitatis motus exsereret. at uero cum haec ante rei gestae significationem ad inbuendum legentis sensum dirigendumque prs'lata sint, sine dubio intellegimus per rerum gestarum, quae in Dauid gerebantur, effectus inprimi nobis secundum spiritum prophetiae earum rerum, quae sub his praescriptionibus significatae sunt, notionem: ut, quod Dauid passus est, praefiguratio fuerit passionum domini nostri Iesu Christi: ut. quod tituli inscriptio est, eius, qui moriendo uicerit, significata uideatur aeternitas, quia tituli inscriptio, quam στηλογοαϕία sermo graecitatis enuntiat, his maxime, qui probabilem uitam degentes etiam pro salute patriae mori bello non timuerint, ad aeternitatis gloriam deferatur. populus autem, qui longe sit factus a sanctis, Israhel indignus factus sanctificatione gentium longeque ab ea discedens esse noscendus est. quod autem i n finem est, proprium ei esse, qui finis legis est, intellegatur: [*]( 3 inscriptionem b 4 allofili Geth 11 8 conpraehendit R 10 psalmus -r ( I in ras. P) 11 profertur R 12 in fine RPE quaerellam R querelam PTE 13 contineret Te ab allophilis RPT 14 se id circo R iniquitatis increpitae E 15 ad uero R 16 legendis R legentium PTE 17 rerum supr. scr. T 19 significata RPe 20 ut om. R 21 passionum om. R nostri om. R 28 cτελαΓΡαΦΥαʞ T stelagraphia Pa stilographiam R 25 in bello. timuerunt E 26 populo RPa pro populo coni. Bened. 28 descedens R in fine RP. )

Per haec ergo, quae superscriptioni praeter rerum gesta conexa sunt, psalmum etiam ex persona domini tractabimus: non tamen a prophetae ipsius dissidentes querellis. neque eum in his, quae pertulit, non etiam ingemuisse existimandum est; quia idcirco his ipsis, quae spiritalem sensum intimant, rerum gesta conexa sunt, ut per actionem prophetae sensus ac sermo notesceret prophetiae, cum propheta non tam spiritu quam passionibus prophetaret. erit ergo sermo inter Dauid ipsum et hominem Iesum Christum temperatus: ut, quia infirmitates omnium portauerit et peccatorum nostrorum frequenter et uoce sit usus et lacrimis, extra contumeliam dei sit et affectus et sermo qui hominis est.

Misereremei, domine, quoniamconculcauit me homo: tota die pugnans tribulauit me, conculcauerunt me inimici mei totadie. diem frequenter significari pro aetate cognouimus, ut ubi dies tota est, illic omne uitae tempus ostensum sit. neque enim uel Dauid uel dominus unius tantum diei insectatione uexatus est. sed qui misericordiam dei postulat seseque conculcatum esse conqueritur, habet securitatis et uirtutis suae arma, quibus non solum terrena odia, sed et spiritalium nequitiarum bella sustentat, aduersum quas potius quam aduersum carnem et sanguinem pugnam nobis apostolus docet esse. ministeriis enim impiorum utuntur ad uexationes tribulationesque sanctorum, cum eorum corda penetrantes in omnem eos impetum turbulentae mentis instigant. [*](4 per haec certe PTe rerum genera Pe 5 conexa T 6 dissideatia R 7 non etiam non gemuisse RP non etiam gemuisae (genuisse a) h E 8 is corr. m. 1 R 11 prophetarit PTE 13 portauit RPE ee con 19 cognosoimus PTe et ubi R 22 esse conquaeritur R q; ritur P 24 eed spiritalium R 26 aduersus uexationes RPTa 27 paenetrantes R penitrantes T 28 in omni eos impetu R mentes R. ) [*]( 11* )

Hanc igitur supereminentem in hoc saeculo efferentemque se altitudinem propheta non pertimescens ait: ab altitudine dierum non timebo; quia multi, qui debellant me, timebunt. scit aeterni iudicii diem, nouit etiam aeternum ignem poenis aeternis praeparatum: atque ideo magis illi, qui

-eum debellare temptant, timebunt, quia hoc non sancto timente in eos magis iudicii terror incumbet. pro fiducia uero securitatis suae subiecit: ego uero in te sperabo. in domino laudabo sermones meos tota die. spes omnes in deo conlocat sermonesque suos toto tempore uitae suae laudat. neque obscurum est, quid in loquente se laudet.

Uox enim haec sancto est digna, quae sequitur: in deo sperabo, non timebo quid faciat mihi caro. non hunc frangit saeculi terror, neque conspirantium aduersus se odia perturbant. spes enim, quae in deo est, terrores humanorum non pertimescit odiorum. carnem autem pro significatione hominum, per quam in corpore continentur, frequenter accipimus; uel cum dicitur deimpiis: non habitabit spiritus meus in hominibus istis, quoniam caro sunt, uel illud: uidebit omnis caro salutare dei, uel illud apostoli: nonne estis carnales et secundum hominem ambulatis? manet itaque inperterritus sub misericordia dei atque ideo in eo sperans omnes carnis impetus insectationesque non metuit. sed digna plane etiam haec unigenito deo uox est, cui exinanienti se ex dei forma uirtutem dei atque naturam seruilis forma non abstulit. factus enim caro deus etiam in adsumptione carnis deus esse permansit, utens uirtutis suae sub consortio nostri corporis potestate. non enim carne est degrauatus, ne [*]( 18 Gen. VI, 3. 20 Luc. III, 6. 21 I. Cor. 8, 8. ) [*]( 1 & ferente q se P 2 profeta R 5 adque R 6 sancto non PTE caro 7 incumbit PTE 18 homo P homo RTa sed cf. quae secunlvr 18 cum dicitur (dicit*) de impiis conieci cum hic de impiis R cum hic de impiis dicit Pb cum hoc de impiis dicitur T cum de ipsis blt dicit e habita P 19 istis om. R sed cf. Ps. LXIV cap. 4 22 impterrituB T adque R 28 omnia R 24 planae R 25 exraani = = ente R atq. = = = = natura P. )

In his etiam, quae consecuntur, rei in eo quoque gesta) significatio continetur. ait enim: tota die uerba mea exsecrabantur: aduersus me omnia consilia eorum in malum. habitabunt et abscondent: ipsi calcaneum meum obseruabunt. nusquam enim nisi occultis consiliis aduersum eum et testimonia falsa et captiosae interrogationes sunt conparatae: in commune habitantes et consilia malitiae occulentes. sed et increpationem uerborum eius, quibus impietates eorum exprobrare non destitit, non tulerunt egressus quoque omnes ipsius in calcaneo contuentes, tum in eius supplantationem fraudulentas conspirationes ineuntes: ob quod eos digna haec iudicii sententia conprehendit.

Sequiturenim: sicutexpectaueruntanimam meam, pro nihilo saluos facies illos, in ira populos deduces. nouus hic prophetae sermo est, ut eos, qui expectent animam suam, ad nihilum deus saluet, et cum aliud sit nihilum, aliud saluari, nunc salus, quae in eos fiet, in nihilum sit. est ergo quod saluetur in nihilum? est plane, quicquid resurrectione concessa demutatione non dignum est. nam cum omnis [*](3 accenderet ex ascenderet corr. m. 1 R 4 aurae R 5 penitraret T 6 profeta R 7 consnmans R 8 consequntur R consequuntur 1TE 9 exsecrabatnr homo adnersus 7' execraba = tur homo aduer- 8118 P 10 eorum malum habitabunt in malum habitabunt et abscondent P (idem praebet a nisi quod om. et abscondent) 19 nOquam R 13 eum testimonia (om. et) PTE 14 cSparantae T in comune P in tio comunae R habi: tes m. 1 P 16 impietatem PTE non destitit = non R 17 tum scripsi, dum RPTE cf. Acad. p. 16 18 fraudulentae conapirationis ineuntes R fraudulenta conspiratione consentiunt PTE expectauerunt 19 iudicis Pb 00 sustinuerant T 22 profetae R expectant PTE 23 in nihilum PTE 24 est ergo — nihilum in marg. infer. add. P. )

Denique pro nihilo populis saluatis et in ira deductis spem uitae suae sanctus hic nuntiat dicens: deus, uitam meam nuntiaui tibi, posuisti lacrimas meas in conspectu tuo, sicut in promissione tua. dignus promissione dei est ob constantiam praedicandi et ob meritum non tacendi: lacrimsB enim suae, quas uel pro se propheta uel pro nobis dominus profudit, in dei sunt conspectu, legatione earum ad obtinenda, quae deus promisit, usurus.

Sed se gratiam aeternae promissionis inituro inimici eius conuertentur retrorsum, ut, quo in ira deducerentur, ostenderet. id enim sequitur: conuertentur inimici mei retrorsum, in quacumque die inuocauero te. illo deum inuocante illi eo, unde processerint, conuertentur: deducente eos dei ira et resumpto ad poenas corpore puniendo.

Sed illis ad seternitatem poenae in infernum post resurrectionem reuersis hic officio gratulationis suae fungitur, dum ait: ecce cognoui, quia deus meus es tu, et in deo [*](7 Rom. Y, 8.. ) [*]( 2 neces sit R 8 honore P 4 hii RT 5 iram T hii RT 9 iusti FTe 18 iram T 14 nuaciat RT 18 pro sc profeta R per se propheta e 20 optinenda RP iuesurus R 21 ad gratiam T ituro VTa 22 ut qd P in ira RP 23 conuertantur ex conuertentur R conuertantur Pe 25 deducentes P1 deducentis lnT 26 puniendo R (de abl. gerund. cum partic. praes. conivrcto qf. Draeger Synt. JJ, 849) puniendos PE puniendi T 27 poene R 28 offioicio T. )

Neque id tantum laudat, sed etiam illud, quod sperauit in eo non metuens, quid homo sibi faciat. haec plane digna sanctis omnibus uox est, constanter inter insectationes humanas fidem tenere et metu terrenae turbulentiae non moueri speque certissima quod aliquid aduersum animae aeternitatem homo effecturos sit non timere, cum post intercessionem mortis istius in immortalem gloriam et corruptio et infirmitas nostra mutetur. atque ob id sermones suos, quibus se sperantem in domino humanam uim protestatur non metuere, conlaudat dicens: in domino laudabo sermonem, in domino sperabo: non timebo, quid faciat mjihi homo. ob hoc ergo sermonem suum laudat in domino, quia sperans in eo hominem non timebit.

Sed ut doceret, idcirco se nihil ab homine pertimescere, quia, si quid potestatis suae exseruisset in corpore. id rursum resurrectionis gloria sine corporum labe redhiberet, subiecit: in me sunt, deus, uota quae reddam laudationis tibi : quoniam eruisti animam meam a morte et pedes meosdelapsu; ut placeam coram deo in lumine uiuentium. non extra se sunt ista, quae sperat, nec laudationis uota, quae reddet, sunt extrinsecus capessenda. ipse enim sibi resurrectionis est dominus; ipse huic mortuo et intra sepulcrum relicto corpori diuinae naturae suae tribuit consortium. neque enim resurrecturis omnibus ab exteriore materia corpus adquiritur neque peregrinae originis externarumque causarum natura redhibetur: sed idipsum in profectum aeternae claritatis emerget, fietque in eo demutatione potius quam creatione, quod nouum sit. sunt ergo in se uota, quae reddet tum [*](4 non metaene qd R 5 conetantem PTE int' (inter T) sectationes PT 6 turbolentie P 7 qd nihil aduerBum T 9 in mortalem R 10 adque R 18 rediberet P 19 uota tua Re laudationes Re 23 quae reddat T q reddita P quae reddenda e 24 emortuo PTE 25 tribuet R 28 redhibetur R (quod noto propter faÚJ. adn. Bened.) redhibitur T redibitur P recipitur un. Vat. rec., e 99 emergit PTE 6& eo in eo que (in marg. q) demutatione R fitque in eo demutatione PTE. )

Sapientiae professionem super filiis hominum adgaudebat pater, longe magis in reconciliatione mundi intellegendus est patri

.esse placiturus. est enim lux uera mundi, inluminans omnem hominem uenientem in hunc mundum, dominus noster Iesus Christus, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen.

De superioris psalmi superscriptione id tantum demutatum in consequenti est, quod, ubi pro populo longe a sanctis facto praenotatum est, nunc corrumpas uel disperdas praescribitur, quod uno uerbo rm μή διαϕϑίρηςutrumque graecus sermo conplexus est. consequens enim erat, ut, quia corruptio eos, qui longe a sanctis discederent, mansura esset, ne huic sanctus subderetur oraret. nam et in psalmo alio gratulationem auersae huius a se corruptionis ostendit dicens: nec dabis sanctum tuum uidere corruptionem. neque ambiguum estpsalmum hunc secundum apostolorum professionem ex persona esse domini intellegendum. [*]( 94 PB. XV, 10. ) [*]( 1 detrahitur P 2 morte ex morte corr. man. rec. R 3 absorbet ex absorbit m. 1 R absorbet PE 6 filios PTE 7 patri huius esse R (an patri filiue esse?) 9 omnem om. Pe Explioit Psalmus LU incipit Psalmus LVI R Explicit Ps. LV ino. LVI P Expl. de LV incip. de LVI T 14 in Bpelunca R 18 in om. R pro polo R 19 praenotatum scripsi cf. Stud. 1889 p. 314 enotatum R enigmatum Ta aenigmatum Pb aenigma tum Ed. Basil. 1550 et Par. 1572 00 inter quod et uno eras. quo = d R to me diaftires P come dias theres R tomedias thyres a, om. T lacuna relicta 21 grecus R 28 sanctis R orarent P nam in Pb alio = = gratulationem P. )

Itaque Dauid ad humanae carnis gloriam resurrectionis dominicae tempus expectans nunc et non corrumpi se rogat et auersam a se corruptionem in eo, in quo primitiae resurrectionis sunt, prophetae praescientia gratulatur. ideo autem: i n finem tituli inscriptio est, quia et gloriosa ad aeternitatis honorem uita suscepta et mors plurimis salutaris uirorum fortium inscribatur sepulcris et haec omnia ad eum referri oporteat, qui uel finis est legis, uel quem psalmi ipsius finis ostendat. id autem. quod in spelunca clausus haec loquitur, tempus est prophetiae, quo psalmum intellegitur scripsisse, ipsa illa speluncae habitatione mansuri in corpore domini humilitatem prophetans. ceterum uideri non potest, ut qui ob metum erat intra speluncam reconditus, psalterio et cithara, ut testatur in psalmo, id est totius artis musicae perstreperet apparatu.

Coepit autem ita: miserere mei, deus, miserere mei: quoniam in te confidit anima mea. misericordiam rogat, quia confidit in domino. docens ab his misericordiam dei sperandam esse, qui crederent. et misericordiae dei quod momentum quiue sit effectus, ostendit dicens: et in umbra alarum tuarum sperabo, donec transeat iniquitas. auibus naturae; est infirmitatem pullorum alis inumbrare eosque a praeteruolantium ui atque inprobitate defendere. quod et in gallinis maxime noscimus, cum collectos intra pinnas fetus suos aut opacant aut tuentur. quarum consuetudinem ad exemplum sollicitudinis suae dominus commemorat dicens ad Hierusalem interfectricem prophetarum: quotiens uolui colligere filios tuos, sicut gallina, quae congregat pullos suos sub alas suas et noluisti? sperat ergo in umbra alarum dei sanctus. donec iniquitas transeat, id est dum aut saeculi scandala, aut iniquitates impiorum, aut [*](96 Matth. XXIII, 37. ) [*]( 4 profetae R in fine RP 6 mors ex mortis P salutaris plurimis T 7 sepalhris R sepultaris PTE oportebat PT 9 profetiae K 11 maniuro RPa mansaram Ed. Basil. 1.5.50 12 intra spelunoa R 13 id est om. PT 17 in deo PTE 21 a — uibus R pullorum infirmitatem T 22 adque R atq; P rpbitate P 23 pennas PTE 24 aut operiant aut tueantur e 26 profetarum R 28 sub alis suis PTE 30 miquitates ex iniquitatis T. )

Sed sperans sub umbra alarum dei officio spei suae semper intentus est dicens: clamabo ad deum altissimum, deum, qui benefecit mihi. clamat fide potius quam uoce. qui fugiens et latens clamat. porro autem non est in sermone sperantis gratulatio adeptorum; sed propheticae scientiae ac fidei est, gerendis non aliter gaudere quam gestis et idcirco ad eum, qui sub indemutabili constitutione bonitatis iam sibi benefecerit, clamat; et quatenus benefecerit dominus, consequentibus docet dicens: misit de caelo et liberauit me, dedit in obprobrium conculcantes me. misit deus misericordiam suam et ueritatem suam, animam meam eripuit de medio catulorum leonum; dormiui conturbatus. dignum fuit, etiamsi nulla demutatio personae esset ac sensus, diapsalma interuenire, quia ad intellegentiam dictorum sensus esset credentium erigendus. benefecit deus sancto suo, mittendo de caelo, ut liberato eo in obprobrium hi, qui eum conculcabant, darentur. et misit misericordiam suam ac ueritatem ad eripiendam de catulorum medio animam ipsius, tum cum conturbatus dormisset. si mors significatur in somno, uel cum dormiturus Dauid cum patribus suis est, uel cum dormiens Lazarus excitandus est, uel cum centurionis illius non est mortua puella sed dormit, uel cum eos, qui dormierunt, non praeueniemus in resurrectione, si conturbatio dormientis significatio est passionis, cum dicitur: nunc anima mea turbata est ual|de, quam tamen eripi de manu canis ita antea est [*]( 97 Ioh. XII, 27. ) [*]( 1 terrenae (om. aut) RPa infirmitatem ex infermitatem T ex infirmitatis infirmitatem R 2 habitali et corporis P habitaculu scilicet corporis T qua ex quia R quia a 3 euadat T 4 et eperans PTe sperann b 6 ad dHm PT 8 ademptorum P profeticae R 19 e caelo PTE 15 eripuit animam meam PE et eripuit animam meam T 17 esset ex cesset R aut sensus T ascensus Pa 18 benefacit R a df supr. scr. T 19 hii RT 20 conculcabat R et misit miaericordiam ao ueritatem Pe et misericordiam misit ac ueritatem T 26 aic R. )

Et quia huic sanctorum spei uel persequentum odia uel negantum aduersatura semper essent, conmemoratis humanae salutis sacramentis subiecit : filii hominum, denteseorum scutum et sagittae et lingua eorum machaera acuta. uitia motusque animorum sub corporalibus officiis diuinus sermo significat, ut in deuteronomii cantico: incrassauit et calcitrauit dilectus, impietatis luxu sub significatione consuetudinis corporalis increpito, uel illud: qui deuorant plebem meam ut cibum panis, uel etiam: dentes peccatorum contriuisti. nec non et apostoli: quod si mordetis inuicem, uidete, ne consumamini ab inuicem, ut quod singulis quibusque membris officii actionisque mandatum est, id ad efficientiam mentium animorumque referatur: ut nunc uel persequentium uel obtrectantium commemoraturus effectus ait: filii hominum, dentes eorum scutum et sagittae et lingua eorum machaera acuta, cum et consumerent saeuitia potestatis et obtrectationum iaculis uulnerarent. [*]( 1 Ps. XXI, 22. 5 Ps. LXXXIV, 11. 16 Deut. XXXII, 15. 18 Ps. LII, Õ. 19 Ps. III, 8. 20 Gal. V, 15. ) [*]( 1 depraeeatus R 4 per missa R misericordia et ueritate R 6 sibi (s) scripri (cf. Sabatier II, 171) se |RPTe om.b 7 deducantur R≡≡≡ dantur P dedantur T dedentur a dentur Ed. Basil. 1550 (Bened. falsa de cod. rettulenmt) 12 negantum ex necantum corr. m. 1 R 14 acutum et sagittae T cf. p. 160, 9 arma et sagittae RPE maohera R 15 animorum R animarum PTE 16 deuteronomii (alterum i in rar.) R deuteronomio Pa 17 luxu R 20 et illud apoetoli e 22 singuli P 23 ad om. P ut non uel R 25 acutum et sagittae PTE arma et sagittae H. )

Sed inter haec, quae scit et expectat, propheta non tacuit. deprecatus enim, ne corrumperetur, absorbendae corruptionis istius tempus exoptat dicens: exaltare super cae los, deus, et super omnem terram gloria tua. quae in altum de humilibus efferuntur, ea exaltari uidentur, quia per profectum quendam in id, quod sublimius est, euadunt quod autem super

- caelos exaltandum est, necesse est ut prius descenderit ad inferiora de caelis, per quod rursum exaltandum sit super caelos. quod idipsum apostolus absolutissime ita dicit: qui cum ascendisset in altitudinem, captiuam egit captiuitatem, dedit dona hominibus. ascendit autem quid est, nisi quia et descendit in inferiora terrae? qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes caelos, ut adimpleat omnia, hinc exaltandi super caelos causam significans extitisse, quod descendendi usque in inferiora terrae humilitas esset assumpta. ex uoto ergo propheta praenuntiat exaltari super caelos deum. et quia exaltatus super caelos impleturus esset in terris omnia sancti spiritus sui gloria. subiecit: et super omnem terram gloriatua: cum effusum super omnem carnem spiritus donum gloriam exaltati super caelos domini protestaretur.

Omnis autem hic profectus non naturae diuinae, sed infirmitati hominis optatur: quia se per assumptionem carnis in caelestibus collocandum propheta non nescit, quippe cum concorporales et participes effecti simus in Christo Iesu. et idcirco haec ad carnis suae infirmitatem, quae et in passionibus domini neganda et super caelos esset exaltanda, conexuit: laqueos parauerunt pedibusmeis etincuruauerunt animam [*]( 9 Ephes. IV, 8 sq. ) [*]( 1 profeta R 2 depraecatus R deprecatis Pa 4 sup omne terra ex in omni terra corr. R 9 quod ipsum PTE absolutissimae R 11 dona hominibus PTE cf. Sabatier III, 799 donationes in homine R 18 ipse est qui PTe 14 adimpleat RPT adimpleret E 15 descendendi ex descendi corr. m. 1 P 16 praenunoiat RT 19 gloria tna ex gloriam tua R 21 protestaretur (re ex parte eras.) R 99 ante ex parte eras. R 23 inr caeleBtib; P 24 concorporales RT corporales Pe 26 participes RPT cQ participes a comparticipes * Iesu om. PTe 26 in carnis suae infirmitatem PTe. )