Tractatus super psalmos

Habeat itaque hanc innocens religio fiduciam, ut inter humanas insectationes et animae pericula adiutorem sibi deum esse non ambigat et, si quando iniustae mortis uis adferatur, [*](1 profetiae VR 2 quae ex que m. 2 V ad eum VR cf. Acad. p. 31 3 praecationis VR 4 impetrato PT 5 adiubat Tr 8 inrationabilem ex mrationabilem tn. 2 V irrationabilem TE 9 suae esse existimandam r praecaremur VR 10 naquae V nanque T ad ex quod corr. m. 2 V 13 exaudite VII quo ait V 14 quo ait non r 15 hoc conplectentur V 16 inimicis ex inimiciis m. 2 V 17 aduersum PT a om. R 18 animam — neque ab in marg. infer, add. m. 2 r proposito R 19 inpiis ex piis m. 2 V cogitato R ad inimicos PTE inimicos V ut om. P supr. scr. T 20 aduersus PT 91 adque VR 22 cogitant ex cogenitaut m. 1, sed deittde in dittographia iusti animam quaerendocogitabunt V ultorem malitiae ex (del. m. 2) ipsius V ultorem malitiae ipaius PTE 24 beati itaq. V 25 humanos V sibi dominum r 26 non om. V iniuste V morti suis R. )

Dehinc rursum fit ad personam dei, ad quem primum deprecatio erat coepta, conuersio: in ueritate tua disperde illos. ueritas mendacium confutat et perimitur falsitas ueritate. omnem autem superiorem orationem esse eius hominis, in quo filius dei est natus, docuimus, etiam hoc quoque nunc a deo patre deprecantis, ut inimicos suos in ueritate disperdat. et quae sit ueritas, non ambigitur; nempe ille ipse, qui dixit: ego sum uita, uia, ueritas. disperduntur ergo in ueritate inimici, cum falsis testibus damnationem Christo conparantes [*]( 21 loh. XIV, 6. ) [*]( 1 excidentem PT 2 ultionis qua certissimam PT 8 infecerant P 4 iniquitate R malignae bonitatis V 5 est om. P 6 re torquet potiea liri. ter eras. R neq. enim ea V 8 ad ultiooum (ul sup lin. a m. n V adultionum T Quae secuntur post lege in T desunt usque ad propria fg. LIV cap. 3 tned. iusti = id R iusti in V 9 et aduersa (et sup. lin. a w. 2) r a iusti ex a aiusti m. 2 V 11 ut supr. scr. R haec admixta P 12 et iniustos V et inius tos P 18 quia miseriti sunt ex quia miserinti sunt V prompta ex prorupta m. 2 V nec iustis P 14 defnturan sunt quia V 15 aut personam V 16 depraecatio VR eoepti r conuersio h. I. om. et supr. post ad peraona di pos. P 19 natus est VPE 510 depraecati sunt inimicos V 21 ambiguitur V fc et illi ipei V 22 uia add. m. 2 V ueritas R uerita = 8 P dispernnntnr V1 28 damnatione R comparantes PE. )

Quod autem et in crucem actum unigenitum dei filium et morte damnatum eum, qui natiuitate, quae sibi ex aeterno patre est naturalis, aeternus sit, frequenter, immo semper, praedicamus: non ex naturae necessitate potius, quam ex sacramento humanae salutis, passioni fuisse subditus intellegendus est; et uoluisse se magis passioni subici, quam coactum. et quamquam passio illa non fuerit condicionis et generis, quia incommutabilem dei naturam nulla uis iniuriosae perturbationis offenderet, tamen suscepta uoluntarie est, officio quidem ipsa satisfactura poenali, non tamen poenae sensu laesura patientem: non quod illa laedendi non habuerit pro ipsa passionis qualitate naturam, sed quod dolorem diuinitatis natura non sentit. passus ergo est deus, quia se subiecit uoluntarius passioni; sed suscipiens naturales ingruentium in se passionum, quibus dolorem patientibus necesse est eas inferri, uirtutes, ipse tamen a naturae suae uirtute non excidit, ut doleret. [*]( 1 resurrectionem cum ex mortuis (supr. cum inter lineas a m. 2 : xjio conparantes resurrexisset) V 3 adaumpti V ac perditi sunt xup. lin. a m. 2 V 4 neq. dm in ueritate P 6 gloriae paternae maiestatem VPE 7 absolutam e 8 quod autem spectat et. Hened. in adn. in cruce P 9 natiuitate (supr. e aliquid eras.) R 10 aeternus est id frequenter V et aeternus sit frequenter e praedicamus non (supr. usn 3—4 lilt. erax.) R 12 passioni ex passionis R ex passionis salutis passionis V fuisse subditus intellegendus est et VR fuisse subditum et 1Tb 13 sese V et quS uu RP (sed R in marg. add. qq) 14 indemutabilem VPE 16 uoluntariae n s R uoluita uoluntariae V 17 poene V in poenae R post non 2 litt. eras. R 18 qualitate ex qualitatem m. 2 V natura non sentit passionis qualitatem naturam sed quod dolorem diuinitatis natura non sentit V 19 passus ergo R 20 passionis V naturam ingruentium P 22 eas om. Pb inferre VRP a om. V 23 doleret ex doloret m. 1 R doloret V. )

Sequitur enim: uoluntarie sacrificabo tibi. legis sacrificia, quae in holocaustomatis et oblationibus hircorum atque taurorum sunt, non habent in se uoluntatis professionem, quia maledicti sententia legem sit decreta uiolantibus. quisquis enim a sacrificio destitisset, ipse obnoxium se efficiebat esse maledicto. necesse ergo erat effici, quod fiebat, quia sacrificii neglegentiam maledicti non admittebat adiectio. a quo maledicto nos dominus noster Iesus Christus exemit, apostolo dicente: Christus nos exemit de maledicto legis factus pro nobis ipse maledictum, quia scriptum est: maledictus omnis, qui pendet in ligno. maledictorum se ergo obtulit morti, ut maledictum legis dissolueret, hostiam se ipse deo patri uoluntarie offerendo: ut per hostiam uoluntariam maledictum, quod ob hostiae necessariae et intermissae reatum erat additum, solueretur. cuius sacrificii alio locomeminitinpsalmis: hostiam et oblationem noluisti, perficis autem mihi corpus; deo patri legis sacrificia respuenti hostiam placentem suscepti corporis offerendo. cuius oblationis beatus apostolus ita meminit: hoc enim fecit semel se ipsum offerens hostiam deo, omnem humani generis salutem oblatione sanctae huius et perfectae hostiae redempturus.

Ob quae omnia ita gesta laudem deo patri refert: confitebor nomini tuo, domine, quoniam bonum est, quoniam ex omni tribulatione eripuisti me. reddidit singulis propositionibus proprias absolutiones. nam in exordio [*](9 Gal. III, 13. 16 Ps. XXXIX, 7. 19 Hebr. VII, 27. ) [*]( 1 uoluutariae VR 2 q. in holocautomatis V et in oblationib. P hyr coram R 4 lege R quisque V 5 a om. V 6 aaorificii ex sacrificia m. 2 V 7 a om. P maledicto ex maledicti in. 2 V 8 lesus Chr. om. V 9 nos redemit RPE (in P supr. scr. m. 2) ex maledicto R 10 scribtum V 11 pendit P ex pendet corr. tn. 3 R 12 ergo om. V optulit R mortui V 18 uoluntariae VR ostiam V 14 quod hostiae necessariae ob intermissae V 15 reatn P erat ex erout m. 2 V alio conmonet in r 17 perfecisti RPE 18 respuente (efin. add. m. 3) R 19 oblationes P apostolus ex apostulus m. 2 V 20 semel supr. scr. m. 1 R 21 oblationem V 24 est om. P 26 eripuisti noe h. 1. V sed cf. irifr. p. 146, 7. reddit Pb 26 propria V absolutiones ex oblationes m. 1 R.' ) [*]( XXII. HUar. PlcU para I. ) [*]( 10 )

Superscriptio psalmi sine historia est; tantum: i n finem in hymnis intellectus est. hymnos aliqui translatores nostri carmina nuncupauerunt; plerique autem hymnos ex ipsa grsecitatis usurpatione posuerunt. de nomine nihil differt, dummodo res una esse, quae uel in hymnis uel in carminibus significabitur, intellegatur. hoc ergo de psalmo sentiendum est, quod quae hymno eius uel carmine continentur, in finem intel- t legenda sunt: omni intellectu scilicet nostro ad dominum nostrum Iesum Christum, quem apostolus finem legis docuit esse, referendo.

Frequenter autem admonuimus, eam in psalmorum cognitione sensus nostri temperandam esse rationem, ut eum, de quo et per quem omnis prophetia est, ex dei filio hominis filium natum meminerimus, dei naturam omnibus ante saeculis manentem in naturam hominis esse ex partu uirginis genitam, ita at naturae posterioris adiectio nullam defectionem naturae anterioris adferret, neque qui etiam homo esse coeperat, id, quod ante hominem manebat, deus scilicet, esse desineret. hic ergo adsumens carnis nostrae fragilitatem et manens suus atque noster ita agit, orat, profitetur, exspectat omnia illa, quae [*](16 Rom. X, 4. ) [*]( 2 amen om. V Explicit Paalmus LIII incipit Psalmus LIllI V Finit Spalraua LIII incipit Spalmas LIIII R Finit Psalm' LIII incip. LIIII P 4 in finem — deprecationem meam om. V 7 saperscribtio V in fine RP 10 sasarpatione V 18 intellegenda sunt omni in marff. add. P mnt omni sup. lin. a m. 2 V 14 ad m. 1 R 17 eam sup. lin. a m. 1 P condicione R 18 ut cu P 19 profetia VR 90 filium ex filio m. 2 V et dei naturam E antea VR 21 hominis ex inis m. 2 V genitu P 22 ita sup. lin. a m. 2 V a m. 1 P 98 etiam iam V 24 ante ex antea m. 2 V ominem R hominem ex homine m. 2 V hia ergo V 25 adsumens ex adsumen m. 3 R adque VR 26 agit (git i. ras. 3) R agitur P orat (t supr. scr. m. 1) R ora V om. P ac profitetur P 96 exapectati V illa om. P. ) [*]( 10* )

Inaurire deus orationem meam etnedespexeris deprecationem meam: intende mihi et exaudi . me. contristatus sum in exercitatione meaetconturbatus sum a uoce inimici et a tribulatione peccatoris: quoniam declinauerunt in me iniquitatem et in ira molesti erant mihi. cor meum conturbatum est in me, et formido mortis cecidit super me. timor et tremor intrauit in me et contexit me tenebra. et dixi: quis dabit mihi pinnas sicut columbae? et uolabo et requiescam. ecce elongaui fugiens et mansi in solitudine. in exordio psalmi etsi humilitatis uoce usus sit, cum ait: inaurire deus orationem meam, non tamen sine aliqua propria conscientiae altioris fiducia intellegitur haec locutus. non enim cuiuscumque est innocentiae id postulare, ut orationem suam deus inauriat. promptae namque semper precationi hominum dei aures sunt: [*]( 1 in om. V etiam om. V ante sua aliquot lilt. (sua?) eras. R 2 qua et homo e 5 eius (iu in ras. m..?) confidentia (a supr. scr. m. 3) R 6 qua P quia V in om. V 8 consuetudine UBuaque P consuetudine usque VR 9 propria sunt et digna V sunt proprie digna P loqueretur ex loquetur m. 2 V loqretur R loqiraur P 10 quia ita V 11 dfie P 12 depraeoationem VR 18 contristatus (om. sum) V 14 et tribulatione V 15 iniquitates Re 16 molesti ex molestiam. 2 r conturbatum ex conturba V 17 mortis om. V sed cf. p. 1.51, 16 18 tremor uenit super me RPE 19 tenebrae R pennas PRI E SO ante ecce litt. in del. m. 2 V 22 uoce ex uocet m. 2 V 28 conscientia RPE 24 fiduciae PTE est add. m. 2 V 25 oratione sua R 26 naqae supr. scr. m. 1 R praeoationi VR sunt ex sint m. 3 R. )

Triplex autem in exordio ratio precationis est edita. prima enim ea est, ut inauriatur oratio. sequens est, ne despiciatur deprecatio. tertia est, ut intendat sibi seque exaudiat. et necesse est discretam esse uniuscuiusque generis naturam, ut non idem sit inaurire et non despicere, rursumque differat ab utroque intendere et exaudire. et quia de inaurienda oratione quid intellegi posset, ostendimus, quid illud sit: ne despexeris deprecationem meam, tractandum est. despiciuntur orationes leues, dissidentes, inutiles, saeculi curis anxiae, rerum corporalium desideriis implicatae, bonorum operum fructibus infecundae. hae igitur despicabiles sunt orationes, dei dignatione non dignae, de quibus per Esaiam prophetam ait: et cum extenderitis manus uestras ad rae, auertam oculos meos a uobis. et causam despiciendae orationis continuo subiecit dicens: manus uestrae sanguine plenae sunt. ubi ergo operatio iniquitatis extabit, illic despicitur [*]( 20-22 Esai. I, 15. ) [*]( 1 qui om. V extra (tra add. nt. 2) V 2 ille V 4 sed add. m. 2 V 5 meritis e P meriti = 6 T et inriat V 6 quidem ex quiadem m. 2 V eine add. m. 2 V penetrante P inpetrante V 7 sola ex solu m. 2 V 8 in exordio ratio (er rationis corr. m. 2) praecationis V in exordio oratio praecationis R(.) in exordii precatione oratio PT 9 inauriatnr ex inoanriatur m. 1 V 10 dispiciatur R sibi ex aeibi m. 1 V 12 dispicere RP1 differt V 18 ab utroque (que add. m. 2 i. rcu.) V inauriendo V inauriendi R 14 posset ex possit m. 1 R posse V poesit PT 16 dispexeris RP* uoces tractandum eat in PT supra post illud sit leguntur despiciuntur ex dispiciuntur R ex despicitur m. 2 V 16 differrentes V saeculis T curis ex scuries m. 2 V 17 et rerum PE t. implicatae m. 2 V Iplicitae RP 18 infaecundae RT infeounda ex iofaecunda m. 2 V haec VR 19 de quibus om. R Eseiam V Iraiam T 20 extenderitis ex extenderetis m. 2 Tr 21 meos add. m. - V 22 sanguinae VR 23 ergo supr. scr. R. )

His ergo totius precationis suae generibus distinctis nunc causam ipsam exposuit deprecandi: quia in exercitatione sua conturbaretur a uoce inimici et a tribulatione peccatoris. et quidem exercitatio numquam nisi ad res utiles salutaresque suscipitur; quas quia in sancto quoque impii ferre non possunt, omnibus eum iniuriis adficere et usque ad formidinem mortis defatigare contendunt. sed haec in domino Iesu Christo exercitatio nostrae salutis operatio est, quam diuersarum sanationum, dehinc passionis ipsius exercitatio prouehebat. in hoc quoque se mundo consortio nostrae infirmitatis exercens — quam exercitationem egressu suo Isaac in campum praefigurauit, cum inuectae camelo Rebeccae, tamquam spensae ex gentibus exercens se in hoc mundo Christus, occurrit —, a uoce inimici etiam turbatur, cum Samaritanus, cum daemonium habens dicitur, cum quia se a cruce non eruat, negatur esse ceteris salus. declinantes in eum iniquitatem falsorum testimoniorum et sententiae mortis in ira quoque molesti sunt ei, dum flagellis, dum colaphis, dum alapis desaeuiunt. [*]( 1 praecantis V tum ex CQ R in eo VRPsed. cf. Acad. p. 24 inteditur comptae spei fidis V 2 piae ex prae m. 2 V 3 q (i. ras.) est R nniuscaias V 4 inauriuit ex aariait m. 2 V Channaneae V clamantis ex cla- 8 h o mantibue V1 dispexit V 5 adolescentis RPT 8 hi ergo V ia g' P totis V 10 post. conturbaretur m. 2 V sup. lin. add.: et conturbaretur et tribulatione VT 11 equidem in exercitatio V 12 inpiis V 18 adfioere adque ad V 14 defatigare ex defitigare P defetigare ex defatigare tn. 2 r Mru na 15 diuer = - = tionum R 16 prouehebat ex priuehebat m. 2 V 18 exercitationem ex exercitationum m. 2 V egressu ex gressu m. 3 R suo orn. V isaao ex isac m. -V R Isao V 19 inuecte V 21 cum Samaritanus daemonium PTE 22 a sup. lin. a m. 2 V 28 declinante T iniquitate PT 25 colafis VR dum alapis add. m. 1 V. )

Sed inter haec, habens potestatem duodecim milia legionum caelestium euocare, non ad iram commouetur neque ad ultionem exacerbatur. sequitur enim: cor meum conturbatum est in me. pati omnia in se ipse constituit. dummodo humanae salutis sacramenta perficeret. difficillimum autem hominis infirmitati est, intra se ipsum perturbationes mentis commotionesque cohibere, ut non etiam usque ad ipsam uultus demutationem, tacito licet motu, significatio anxietatis uel indignationis erumpat. uerum unigenito deo, quamuis infirmitas nostra suscepta sit, tamen diuinitatis suae non est abolita natura, ut non his omnibus, quae infirma sunt, salua maiestatis suae dignitate perfunctus sit, dum uniuersa, quae mortis nostrae sunt ac timoris, ita pertulit, ut in eum inciderent haec potius quam inessent. dum infirmitas nostra magis est, quam naturalis in deo est. denique idipsum sequens sermo conexuit, cum dixit: et formido mortis cecidit super me. timor et tremor uenit super me et contexerunt me tenebrae. et haec quidem in eum omnia, quae nostrae necessitatis sunt, inruerunt; sed ab eo naturae suae uirtute suscepta sunt, dum mortem nostram, potens non mori, etiam timore in se mortis ingruente non renuit.

Et cum haec eadem, tamquam in hominem, imbecillitati [*](1 potestate cnrr. m..3 R potestates ex potestatem m. 1 V legionii « legiones corr. m. 1 R caelestiii legionu PT 4 ipso PTE 6 intra em add, m. 2 V se om. V ipsam ex ipsa m. 2 V perturbationis mentis em commotionisq. (corr. m. 2) P perturbationesquae V 7 demonstrationem R 8 sigiiificatio ex significationibus m. 1 V 9 quauis ex qua m. 2 V nostra R suscepta ex suspecta P 10 oblita Ve ut ū his P 151 sunt om. V 14 in P uerbis dum infirmitas — in deo est expunctis haec sunt superscripta: du infirmitatis nre magis .1' quod in assumpto patitur homine q diuine q inpassibilis .1' nature nostra magis quam (om. est) V 15 in id ipsum se sermo P (T in marg. infer.), id ipse sermo Tl 15 connexuit 7' contexuit V dicit VPTE 17 contexerunt ex contexuit m. 2 V contexit RPTE tenebra PTE et haec quae quidem corr. m. 2 r 18 omnia in eom R nostris necessitatibus (om. sunt) R 20 timori R timorem rb inruente R ingruentem Vrb 21 rennuit V'RP 92 ibicillitati V ante imbecillitati P* srlpr. scr. oni'. )