Tractatus super psalmos

Exultabit Iacob et laetabitur Israhel: idem namque ipse patriarcha utrumque nomen sortitus ex merito est. nam, quia manu calcem fratris continuisset in partu, Iacob nuncupatus est, subplantaturus deinceps et emendo primogenita et benedictiones occupando. et interpretationis uirtutem Genesis exposuit, Iacob eum, quia subplantator fratris sit, nuncupatum. per agnitionem autem confessi dei tum, cum se ab eo homine, cuius in lucta dominabatur, benedici poposcit — quia deum, aduersum quem generis sui populus secundum futurae passionis sacramentum in lucta carnis inualuit, fidei oculis conspexisset [*]( 8 Luc. IV, 18. 7 Ibid. 21. ) [*]( 1 dominatuum ex dominatium m. 1 V dominatfiu (altertlm u eras.) R potestatuum V thronum R tronuum V thronufl P trhonorum (lie) T cf. Stud. 1886 p. 341 uirtutuum corr. m. 1 V 4 et oaeoia re. oirionem om. R . 5 dimitte corr. m. 2 V in remissione V 6 auotoritatem m 7 significans ex significare tn. 2 V aignifioationis PT cf. Acad. p. 80 profetiae ait ex profetat m. 2 V 8 hoc igitur PTb populus di aduersa r V 9 intellegentia PTe 10 praeferaota corr. m. 1. V praefaota P eit 11 quod totina paenitentiae dõ V aooepta VP aocepta eat E 12 quod nihil V 13 sint PT 16 exultabit enl iacob V 16 idem enim ipse V utrarumque V sortitum V 17 namque quia V fratris oalcem V 18 et timendo V 19 benedictionis V interpraetationis R interpraetati nominis V 21 confessi ex confessio m. 1 V tunc cum V 22 aduersoB VP 24 in lucta carus V. )

Sanctus et beatus Dauid non ignarus est, ut propheta, euangelicae doctrinae, et in tempore licet legis hanc corporalem agens uitam, tamen, quantum in se est, apostolici mandati praecepta consummat, testimonio de se dei fidem praestans, cum dictum est: inueni uirum secundum cor meum Dauid, qui Iessae est. non enim inimicos suos bello persequitur neque insidiantibus sibi decertando armis resistit, sed exemplo domini, cuius et nomen et lenitatem praefigurabat, proditus orat, periclitans psallit, patiens odia gratulatur; et ideo secundum domini cor repertus est. quia cum domino duodecim milia legionum angelorum possent in tempore passionis adsistere, tamen ad omne officium humilitatis explendum passioni se et infirmitati ipse permisit, orans tantum et dicens: pater commendo in manus tuas spiritum meum. quo exemplo hic idem, per similitudinem passionum futurae eius passionis propheta, non contradicit, non resistit inimicis, malum pro malo ex praecepto euangelico non reddens, sed dominicae mansuetudinis aemulator, cum tribulatur, cum proditur, cum fugatur, dominum, cuius tantum aduersus impios armis utitur, deprecatur.

Psalmo autem huic ex historia titulus praescribitur; sed ante historiam, quatenus et quando et in quem ea, quae sub historia dicuntur, a nobis sint intellegenda, monstrantur. est enim primum: in finem intellectus illi Dauid. tum deinde sequitur: cum uenerunt Ziphaei et dixerunt ad Saul: nonne ecce Dauid absconsus est apud nos? [*](6 Act. ap. XnI, 92 (cf. I Reg. 13, 14). 13 Lac. XXIII, 46. ) [*]( 1 non ignarus ut profeta R non ignarus eed ut propheta PTE 3 mandati supr. scr. m. 1 R 6 qui Iessae est V qui Iesse est PTe qui filius Iesse eet Rb (TIW TOti 'IeMai). 7 deccrtant V 8 et nomen lenitatem V 9 odia om. V 10 domini om. V reptus est V 11 assistere RT 12 passioni set firmitati ipse permisit V passioni se et infirmitati subesse permisit PTe 18 orans — dicens om. V 15 eius om. V 16 contradixit V 17 euuangelico VR reddens ex reeddens m. 1 V 19 dm̃ ' VT depraecatur VR 20 historiae titulus V titulus ex historia E 21 quatenus — anb hiatoria in marg. inf. add. m. 2 V 28 primus R in fine R 24 Ziphei R aziffei V zyfphei (y in ras. supr. additum) P zjphaei T et om. V ad om. RPT 95 absconditua R est nobiscum RPT. )

Ipsa autem secundum hebraeam proprietatem interpretatio nominis adfert non exiguum nobis ad intellegendum profectum. Ziphsei namque significantur, quae nobiscum sunt oris aspersiones: hae ab Hebraeis Ziphsei nuncupantur. aspersio autem secundum legem emundatio peccatorum erat, per fidem populum sanguinis aspersione purificans, cuius aspersionis hic idem beatus Dauid ita meminit: asperges me hyssopo, et mundabor, sacramentum futurae ex domini sanguine aspersionis fide interim legis sanguine holocaustomatum repensante. sed hic populus, ut populus Ziphaei, ore potius quam fide aspersus et emundationem aspersionis labiis magis quam corde suscipiens, infidelis in Dauid suum et proditor exstitit, quod antea per prophetam dixerat: populus hic labiis me honorat, cor autem eius longe est a me; ad prodendum Dauid ob id pronus, quia cessante fide cordis omnia per oris fraudulentiam legis sacramenta gessisset. [*]( 17 Ps. L, 9. 23 Esai. XXIX, 13. ) [*]( y 1 azziffeis (zz in ras.) V a zefpheis P in fine VR 2 eo V erga ex ergo m.1 V 8 gerebantur PT generabantur V 7 in fine VR 8 illu T 9 claues id est aditum T 10 a mpr. scr. m.1 R om. V profetata ex profetatum m. 2 V n 11 hebre m V interpraetatio VR 18 zefei V zifphei P aspersiones ex aspersionis R aspersionis ex aspersianis V aspersionis P 14 ea ab V autem . om. PTe 16 per fidem — aspersione add. m. 2 V uoce persona, quam aberratione h. l. finxerat V1, deleta populortl (oexu corr., r i. ras. m. 3) R 17 asperges ex asperge R asperge P hysopo V ysopo PT ysobo ex ysopo R 18 asperaione V 19 fidem FPfides T repensante V repensate ex repen- satae R rep̄sentat P repraesentat Te 20 est et hio populus PT 21 et mundationem R in labiis potius V 28 ante PT 25 ob in V 96 cessisset V. )

Dens, in nomine tuo saluifica me et in uirtute tuaiudicame. deus, exaudi orationem meam, auribus percipe uerba oris mei. secundum demonstratam tituli rationem passio Dauid prophetae dei ac domini nostri Iesu Christi passionis exemplum est. et idcirco oratio quoque eius etiam ad intellegentiam orationis eius, qui uerbum caro factum est, temperatur: ut, qui omnia secundum hominem passus est, idem omnia secundum hominem et loquatur; et quorum infirmitates portauit et peccata suscepit, eorum ad deum deprecetur obsequio. proprietates autem uirtutesque uerborum, etiam inuitis licet et cunctantibus nobis, intellegentiae huius exigunt sensum, ut omnia ex persona eius dici non ambigamus in psalmo. ait enim: deus, in nomine tuo saluifica me. in humilitate corporis unigenitus dei filius sub prophetae sui dictis haec precatur, qui et gloriam, quam ante saecula habuerat, reposcebat. saluificari se in dei nomine rogat, in quo est et nuncupatus et natus, ut se in eo corpore, in quo erat natus, idipsum, quod naturae anteriori suae et generi erat proprium, saluum faceret dei nomen.

Et quia omnis haec ex persona formae seruilis oratio est, cui formae seruili usque ad crucem mortis adsumptae salutem eius nominis, quod dei est, deprecatur, et saluandus ex dei nomine id continuo subiecit: et in uirtute tua iudica me. namque ob meritum humilitatis, quia se exinanisset formam serui accipiens, formam nunc rursum dei consortem in ea, quam [*](i 1 talafica me corr. m. 2 V saluam me fac RPT (LXX σω̃σόν με) 6 et om. T oratio ex ratio m. 2 V 7 factus est V ut quia V inter secandam ei hominem 4-.5 litt. eras. R 8 passus - hominem um. RV* eloquatur R 10 depraecetur VR proprietatis r 11 inuitiis V et um. V 18 eius exigunt V ot omnia ex ut omnia ut m. 2 V ambigamus e tmbigimus (a supr. acr. m. n R ambigimus V 18 ait enim supra ser. m. 1 P saluum me fao RPT 14 sub profeta V 16 eui om. PTe quia gloriam PT 17 est nuncupatus V 18 nat' rnpr. scr. m.3R t anteriori ex anteriore m. 2 V 19 saluum ex salum m. 1 V facere (corr. m. 2) V 90 oratio — seruili in marg. inf. add. m. 2 (quae hoc quoque loco aeruilis scripsit) V 21 mortS crucis T 28 in continuo V 24 forma serui V 25 consorte V in id ea VR (error ex dittographia ortus, cf. Acad. p. 22 et Stud. 1889 p. 322). )

Sequitur dehinc: deus exaudi orationem meam, auribus percipe uerba oris mei. promptum prophetae fuerat dixisse: deus, exaudi me. sed quia ex persona eius [*]( 5 Phil. II, 8 sq. 12 II Cor. 18, 4. 13 Rom. 1, 16. ) [*]( 1 nomS V nomine PT cj. lin. 15 2 obydierat V ut add. m. 2 V 8 se om. V nude tantum nuncupatis VPT 4 dooeret sese V praecatur VR 5 est om. R inquid VRl obaudiens VP 6 & mortem R et mortem sup. lin. am. 2 V mortem autem PT 7 qud R 8 ut eo nomine V 10 homo add. m. 2 V 12 ex infirmitate ex et infirmitate m. 2 V 13 rui-sus V 14 euuangelium VR dei est in RPT salute P ' 16 ob raeritum tuum obidientiae V 17 in salute V 18 et nomen ex nomen m. 2 V humanus V 19 aequitatS P 20 se propheta E et uirtutis R 22 rursus V . 23 fili V redimendum r et uirtus na ex uirtus m. 2 V 25 inaurire uerba Re 26 pereo corr. m. 2. V. )

Causam deinde, cur uerba sua audiri oret, adiecit: quoniam alieni insurrexerunt aduersus me et fortes quaesierunt animam meam, non proposuerunt deum in conspectum suum. unigenitus dei filius, dei uerbum et deus uerbum — cum utique omnia, quae pater posset, omnia ea et ipse posset, sicuti ait: quaecumque enim pater facit, eadem et filius facit similiter, et in indiscreto deitatis naturaeque nomine indiscreta quoque esset et uirtus —, ut absolutissimum nobis humanae humilitatis esset exemplum, omnia, quae hominum sunt, et orauit et passus est. et ex communi nostra infirmitate salutem sibi est deprecatus a patre, ut natiuitatem nostram cum ipsis infirmitatis nostrae inisse intellegeretur officiis. hinc illud est, quod esuriuit, sitiuit, dormiuit, lassatus fuit, impiorum coetus fugit, maestus fuit et fleuit et passus et mortuus est. et ut his omnibus non natura, sed ex adsumptione subiectus esse posset intellegi, perfunctus his omnibus resurrexit. omnis ergo eius in psalmis ex naturae nostrae affectu querella est. nec mirum, si ita nos intellegimus dicta psalmorum, cum ipse dominus secundum euangelicam fidem passionis suae sacramenta scripta esse fuerit testatus in psalmis.

Alieni igitur super eum insurrexerunt. non enim iam filii Abrahae sunt, neque filii dei: sed natio uiperarum, sed serui peccati, sed semen Chanaan patre Amorraeo, matre Chethaea et de diabolo patre filii diabolicae uoluntatis. quaerunt [*](6 Ioh. V, 19. ) [*]( 8 et non RPT proposuerunt (er in ras. am. 2; unt add. m. 2) V 4 ante conspeotum suum RPT cf. p. 146,8 6 ea add. m. 3 R om. PT poasit V UM 7 et increto V ut indiscreto PTb ut in indiscreto e 10 q m. 1 R hominfl ex hominis T 11 depraeoatus VR 12 nostram—infirmitatis om. V infirmitati arae P inee intellegeremur P inesse intelligeremus T 18 esuriuit ex esuribit m. 2 V sitiuit om. V dormiuit ex dormibit m. 2 V 14 lassus V oaeous fugit V meatus VT 16 perfunctis V 18 quaerella R quaerela P intellegorimus V 19 euuangelioam R euuangeli V 23 fili V habrahae V abraae T 24 chant naarum V amorreo RPT 25 chettea V cethea T c & hea R o & thea P de om. PT diabulo V filio P querunt q. V. )

Interuentu diapsalmi non dicentis, sed cui dicebatur, [*]( 1 herodis principis V 2 nasci habebat RPT irasci habeat V cf. Arch. II, 182 p ) [*](3 aduersus PTE etanimam/T 4 infirmitates V posueF Pposuerunt T 8 hominis (n ex corr. m. 3) R hominis ex homines m. 2 V 8 non enim alius di V et filius hominis sup. lin. a m. 2 V 9 ex patre T post sed natus in P m. 2 haec adiecit: dei filius hominique unitus id est 1 factus est filius bominis q di erat 9 enim om. V 10 non svp. lin. a m. 2 V posset ex possit P possit VT 11 suam om. VT euacuante (exianiuit supr. scr. m. 2) P uacuante R uacante V euacuauit T et idcirco filius di PT filius dei — idcirco et orn. V 14 carne ex corpore corr. T 16 animam eius PTE 17 euuangeliis VR meata V mite deum una lilt. (n uel u?) eras. R 19 adquae F1 adque RV* et 20 natus eet p P natu esse (se in ras.) per R .92 esset ex esse m. 2 V 23 manserat ex manserat manserat m. 2 V manens erat R extitisse V. 24 diapsalmae TE cui dioebatur — sermo est om. V. )

Habeat itaque hanc innocens religio fiduciam, ut inter humanas insectationes et animae pericula adiutorem sibi deum esse non ambigat et, si quando iniustae mortis uis adferatur, [*](1 profetiae VR 2 quae ex que m. 2 V ad eum VR cf. Acad. p. 31 3 praecationis VR 4 impetrato PT 5 adiubat Tr 8 inrationabilem ex mrationabilem tn. 2 V irrationabilem TE 9 suae esse existimandam r praecaremur VR 10 naquae V nanque T ad ex quod corr. m. 2 V 13 exaudite VII quo ait V 14 quo ait non r 15 hoc conplectentur V 16 inimicis ex inimiciis m. 2 V 17 aduersum PT a om. R 18 animam — neque ab in marg. infer, add. m. 2 r proposito R 19 inpiis ex piis m. 2 V cogitato R ad inimicos PTE inimicos V ut om. P supr. scr. T 20 aduersus PT 91 adque VR 22 cogitant ex cogenitaut m. 1, sed deittde in dittographia iusti animam quaerendocogitabunt V ultorem malitiae ex (del. m. 2) ipsius V ultorem malitiae ipaius PTE 24 beati itaq. V 25 humanos V sibi dominum r 26 non om. V iniuste V morti suis R. )

Dehinc rursum fit ad personam dei, ad quem primum deprecatio erat coepta, conuersio: in ueritate tua disperde illos. ueritas mendacium confutat et perimitur falsitas ueritate. omnem autem superiorem orationem esse eius hominis, in quo filius dei est natus, docuimus, etiam hoc quoque nunc a deo patre deprecantis, ut inimicos suos in ueritate disperdat. et quae sit ueritas, non ambigitur; nempe ille ipse, qui dixit: ego sum uita, uia, ueritas. disperduntur ergo in ueritate inimici, cum falsis testibus damnationem Christo conparantes [*]( 21 loh. XIV, 6. ) [*]( 1 excidentem PT 2 ultionis qua certissimam PT 8 infecerant P 4 iniquitate R malignae bonitatis V 5 est om. P 6 re torquet potiea liri. ter eras. R neq. enim ea V 8 ad ultiooum (ul sup lin. a m. n V adultionum T Quae secuntur post lege in T desunt usque ad propria fg. LIV cap. 3 tned. iusti = id R iusti in V 9 et aduersa (et sup. lin. a w. 2) r a iusti ex a aiusti m. 2 V 11 ut supr. scr. R haec admixta P 12 et iniustos V et inius tos P 18 quia miseriti sunt ex quia miserinti sunt V prompta ex prorupta m. 2 V nec iustis P 14 defnturan sunt quia V 15 aut personam V 16 depraecatio VR eoepti r conuersio h. I. om. et supr. post ad peraona di pos. P 19 natus est VPE 510 depraecati sunt inimicos V 21 ambiguitur V fc et illi ipei V 22 uia add. m. 2 V ueritas R uerita = 8 P dispernnntnr V1 28 damnatione R comparantes PE. )

Quod autem et in crucem actum unigenitum dei filium et morte damnatum eum, qui natiuitate, quae sibi ex aeterno patre est naturalis, aeternus sit, frequenter, immo semper, praedicamus: non ex naturae necessitate potius, quam ex sacramento humanae salutis, passioni fuisse subditus intellegendus est; et uoluisse se magis passioni subici, quam coactum. et quamquam passio illa non fuerit condicionis et generis, quia incommutabilem dei naturam nulla uis iniuriosae perturbationis offenderet, tamen suscepta uoluntarie est, officio quidem ipsa satisfactura poenali, non tamen poenae sensu laesura patientem: non quod illa laedendi non habuerit pro ipsa passionis qualitate naturam, sed quod dolorem diuinitatis natura non sentit. passus ergo est deus, quia se subiecit uoluntarius passioni; sed suscipiens naturales ingruentium in se passionum, quibus dolorem patientibus necesse est eas inferri, uirtutes, ipse tamen a naturae suae uirtute non excidit, ut doleret. [*]( 1 resurrectionem cum ex mortuis (supr. cum inter lineas a m. 2 : xjio conparantes resurrexisset) V 3 adaumpti V ac perditi sunt xup. lin. a m. 2 V 4 neq. dm in ueritate P 6 gloriae paternae maiestatem VPE 7 absolutam e 8 quod autem spectat et. Hened. in adn. in cruce P 9 natiuitate (supr. e aliquid eras.) R 10 aeternus est id frequenter V et aeternus sit frequenter e praedicamus non (supr. usn 3—4 lilt. erax.) R 12 passioni ex passionis R ex passionis salutis passionis V fuisse subditus intellegendus est et VR fuisse subditum et 1Tb 13 sese V et quS uu RP (sed R in marg. add. qq) 14 indemutabilem VPE 16 uoluntariae n s R uoluita uoluntariae V 17 poene V in poenae R post non 2 litt. eras. R 18 qualitate ex qualitatem m. 2 V natura non sentit passionis qualitatem naturam sed quod dolorem diuinitatis natura non sentit V 19 passus ergo R 20 passionis V naturam ingruentium P 22 eas om. Pb inferre VRP a om. V 23 doleret ex doloret m. 1 R doloret V. )

Sequitur enim: uoluntarie sacrificabo tibi. legis sacrificia, quae in holocaustomatis et oblationibus hircorum atque taurorum sunt, non habent in se uoluntatis professionem, quia maledicti sententia legem sit decreta uiolantibus. quisquis enim a sacrificio destitisset, ipse obnoxium se efficiebat esse maledicto. necesse ergo erat effici, quod fiebat, quia sacrificii neglegentiam maledicti non admittebat adiectio. a quo maledicto nos dominus noster Iesus Christus exemit, apostolo dicente: Christus nos exemit de maledicto legis factus pro nobis ipse maledictum, quia scriptum est: maledictus omnis, qui pendet in ligno. maledictorum se ergo obtulit morti, ut maledictum legis dissolueret, hostiam se ipse deo patri uoluntarie offerendo: ut per hostiam uoluntariam maledictum, quod ob hostiae necessariae et intermissae reatum erat additum, solueretur. cuius sacrificii alio locomeminitinpsalmis: hostiam et oblationem noluisti, perficis autem mihi corpus; deo patri legis sacrificia respuenti hostiam placentem suscepti corporis offerendo. cuius oblationis beatus apostolus ita meminit: hoc enim fecit semel se ipsum offerens hostiam deo, omnem humani generis salutem oblatione sanctae huius et perfectae hostiae redempturus.

Ob quae omnia ita gesta laudem deo patri refert: confitebor nomini tuo, domine, quoniam bonum est, quoniam ex omni tribulatione eripuisti me. reddidit singulis propositionibus proprias absolutiones. nam in exordio [*](9 Gal. III, 13. 16 Ps. XXXIX, 7. 19 Hebr. VII, 27. ) [*]( 1 uoluutariae VR 2 q. in holocautomatis V et in oblationib. P hyr coram R 4 lege R quisque V 5 a om. V 6 aaorificii ex sacrificia m. 2 V 7 a om. P maledicto ex maledicti in. 2 V 8 lesus Chr. om. V 9 nos redemit RPE (in P supr. scr. m. 2) ex maledicto R 10 scribtum V 11 pendit P ex pendet corr. tn. 3 R 12 ergo om. V optulit R mortui V 18 uoluntariae VR ostiam V 14 quod hostiae necessariae ob intermissae V 15 reatn P erat ex erout m. 2 V alio conmonet in r 17 perfecisti RPE 18 respuente (efin. add. m. 3) R 19 oblationes P apostolus ex apostulus m. 2 V 20 semel supr. scr. m. 1 R 21 oblationem V 24 est om. P 26 eripuisti noe h. 1. V sed cf. irifr. p. 146, 7. reddit Pb 26 propria V absolutiones ex oblationes m. 1 R.' ) [*]( XXII. HUar. PlcU para I. ) [*]( 10 )

Superscriptio psalmi sine historia est; tantum: i n finem in hymnis intellectus est. hymnos aliqui translatores nostri carmina nuncupauerunt; plerique autem hymnos ex ipsa grsecitatis usurpatione posuerunt. de nomine nihil differt, dummodo res una esse, quae uel in hymnis uel in carminibus significabitur, intellegatur. hoc ergo de psalmo sentiendum est, quod quae hymno eius uel carmine continentur, in finem intel- t legenda sunt: omni intellectu scilicet nostro ad dominum nostrum Iesum Christum, quem apostolus finem legis docuit esse, referendo.

Frequenter autem admonuimus, eam in psalmorum cognitione sensus nostri temperandam esse rationem, ut eum, de quo et per quem omnis prophetia est, ex dei filio hominis filium natum meminerimus, dei naturam omnibus ante saeculis manentem in naturam hominis esse ex partu uirginis genitam, ita at naturae posterioris adiectio nullam defectionem naturae anterioris adferret, neque qui etiam homo esse coeperat, id, quod ante hominem manebat, deus scilicet, esse desineret. hic ergo adsumens carnis nostrae fragilitatem et manens suus atque noster ita agit, orat, profitetur, exspectat omnia illa, quae [*](16 Rom. X, 4. ) [*]( 2 amen om. V Explicit Paalmus LIII incipit Psalmus LIllI V Finit Spalraua LIII incipit Spalmas LIIII R Finit Psalm' LIII incip. LIIII P 4 in finem — deprecationem meam om. V 7 saperscribtio V in fine RP 10 sasarpatione V 18 intellegenda sunt omni in marff. add. P mnt omni sup. lin. a m. 2 V 14 ad m. 1 R 17 eam sup. lin. a m. 1 P condicione R 18 ut cu P 19 profetia VR 90 filium ex filio m. 2 V et dei naturam E antea VR 21 hominis ex inis m. 2 V genitu P 22 ita sup. lin. a m. 2 V a m. 1 P 98 etiam iam V 24 ante ex antea m. 2 V ominem R hominem ex homine m. 2 V hia ergo V 25 adsumens ex adsumen m. 3 R adque VR 26 agit (git i. ras. 3) R agitur P orat (t supr. scr. m. 1) R ora V om. P ac profitetur P 96 exapectati V illa om. P. ) [*]( 10* )

Inaurire deus orationem meam etnedespexeris deprecationem meam: intende mihi et exaudi . me. contristatus sum in exercitatione meaetconturbatus sum a uoce inimici et a tribulatione peccatoris: quoniam declinauerunt in me iniquitatem et in ira molesti erant mihi. cor meum conturbatum est in me, et formido mortis cecidit super me. timor et tremor intrauit in me et contexit me tenebra. et dixi: quis dabit mihi pinnas sicut columbae? et uolabo et requiescam. ecce elongaui fugiens et mansi in solitudine. in exordio psalmi etsi humilitatis uoce usus sit, cum ait: inaurire deus orationem meam, non tamen sine aliqua propria conscientiae altioris fiducia intellegitur haec locutus. non enim cuiuscumque est innocentiae id postulare, ut orationem suam deus inauriat. promptae namque semper precationi hominum dei aures sunt: [*]( 1 in om. V etiam om. V ante sua aliquot lilt. (sua?) eras. R 2 qua et homo e 5 eius (iu in ras. m..?) confidentia (a supr. scr. m. 3) R 6 qua P quia V in om. V 8 consuetudine UBuaque P consuetudine usque VR 9 propria sunt et digna V sunt proprie digna P loqueretur ex loquetur m. 2 V loqretur R loqiraur P 10 quia ita V 11 dfie P 12 depraeoationem VR 18 contristatus (om. sum) V 14 et tribulatione V 15 iniquitates Re 16 molesti ex molestiam. 2 r conturbatum ex conturba V 17 mortis om. V sed cf. p. 1.51, 16 18 tremor uenit super me RPE 19 tenebrae R pennas PRI E SO ante ecce litt. in del. m. 2 V 22 uoce ex uocet m. 2 V 28 conscientia RPE 24 fiduciae PTE est add. m. 2 V 25 oratione sua R 26 naqae supr. scr. m. 1 R praeoationi VR sunt ex sint m. 3 R. )

Triplex autem in exordio ratio precationis est edita. prima enim ea est, ut inauriatur oratio. sequens est, ne despiciatur deprecatio. tertia est, ut intendat sibi seque exaudiat. et necesse est discretam esse uniuscuiusque generis naturam, ut non idem sit inaurire et non despicere, rursumque differat ab utroque intendere et exaudire. et quia de inaurienda oratione quid intellegi posset, ostendimus, quid illud sit: ne despexeris deprecationem meam, tractandum est. despiciuntur orationes leues, dissidentes, inutiles, saeculi curis anxiae, rerum corporalium desideriis implicatae, bonorum operum fructibus infecundae. hae igitur despicabiles sunt orationes, dei dignatione non dignae, de quibus per Esaiam prophetam ait: et cum extenderitis manus uestras ad rae, auertam oculos meos a uobis. et causam despiciendae orationis continuo subiecit dicens: manus uestrae sanguine plenae sunt. ubi ergo operatio iniquitatis extabit, illic despicitur [*]( 20-22 Esai. I, 15. ) [*]( 1 qui om. V extra (tra add. nt. 2) V 2 ille V 4 sed add. m. 2 V 5 meritis e P meriti = 6 T et inriat V 6 quidem ex quiadem m. 2 V eine add. m. 2 V penetrante P inpetrante V 7 sola ex solu m. 2 V 8 in exordio ratio (er rationis corr. m. 2) praecationis V in exordio oratio praecationis R(.) in exordii precatione oratio PT 9 inauriatnr ex inoanriatur m. 1 V 10 dispiciatur R sibi ex aeibi m. 1 V 12 dispicere RP1 differt V 18 ab utroque (que add. m. 2 i. rcu.) V inauriendo V inauriendi R 14 posset ex possit m. 1 R posse V poesit PT 16 dispexeris RP* uoces tractandum eat in PT supra post illud sit leguntur despiciuntur ex dispiciuntur R ex despicitur m. 2 V 16 differrentes V saeculis T curis ex scuries m. 2 V 17 et rerum PE t. implicatae m. 2 V Iplicitae RP 18 infaecundae RT infeounda ex iofaecunda m. 2 V haec VR 19 de quibus om. R Eseiam V Iraiam T 20 extenderitis ex extenderetis m. 2 Tr 21 meos add. m. - V 22 sanguinae VR 23 ergo supr. scr. R. )

His ergo totius precationis suae generibus distinctis nunc causam ipsam exposuit deprecandi: quia in exercitatione sua conturbaretur a uoce inimici et a tribulatione peccatoris. et quidem exercitatio numquam nisi ad res utiles salutaresque suscipitur; quas quia in sancto quoque impii ferre non possunt, omnibus eum iniuriis adficere et usque ad formidinem mortis defatigare contendunt. sed haec in domino Iesu Christo exercitatio nostrae salutis operatio est, quam diuersarum sanationum, dehinc passionis ipsius exercitatio prouehebat. in hoc quoque se mundo consortio nostrae infirmitatis exercens — quam exercitationem egressu suo Isaac in campum praefigurauit, cum inuectae camelo Rebeccae, tamquam spensae ex gentibus exercens se in hoc mundo Christus, occurrit —, a uoce inimici etiam turbatur, cum Samaritanus, cum daemonium habens dicitur, cum quia se a cruce non eruat, negatur esse ceteris salus. declinantes in eum iniquitatem falsorum testimoniorum et sententiae mortis in ira quoque molesti sunt ei, dum flagellis, dum colaphis, dum alapis desaeuiunt. [*]( 1 praecantis V tum ex CQ R in eo VRPsed. cf. Acad. p. 24 inteditur comptae spei fidis V 2 piae ex prae m. 2 V 3 q (i. ras.) est R nniuscaias V 4 inauriuit ex aariait m. 2 V Channaneae V clamantis ex cla- 8 h o mantibue V1 dispexit V 5 adolescentis RPT 8 hi ergo V ia g' P totis V 10 post. conturbaretur m. 2 V sup. lin. add.: et conturbaretur et tribulatione VT 11 equidem in exercitatio V 12 inpiis V 18 adfioere adque ad V 14 defatigare ex defitigare P defetigare ex defatigare tn. 2 r Mru na 15 diuer = - = tionum R 16 prouehebat ex priuehebat m. 2 V 18 exercitationem ex exercitationum m. 2 V egressu ex gressu m. 3 R suo orn. V isaao ex isac m. -V R Isao V 19 inuecte V 21 cum Samaritanus daemonium PTE 22 a sup. lin. a m. 2 V 28 declinante T iniquitate PT 25 colafis VR dum alapis add. m. 1 V. )