Tractatus super psalmos

Omnes quidem anteriores psalmi graduum in profectum nos spei celsioris extollunt et per doctrinam fidei, spei, confessionis, humilitatis, orationis in sublime gradibus suis prouehunt. sed hic praecipue psalmus nos ad cognitionem filii dei edocet et sacramento adsumptse ab eo carnis instituit. coepit enim ita: memento, domine, Dauid et omnis mansuetudinis eius eius. audent Iudaei aduentum domini nostri, quo corpore salutem humano generi reddidit, abnegantes hunc psalmum ad Dauid referre, ut in passione domini impii, ita et in prophetiae scientia inperiti; legentes et non intellegentes, habentes et nescientes, uenerantes et non ob“dientes. qua enim religionis simulatione prophetarum libros uenerentur, multis cognitum est. contrectare legentes manu non audent. linteo substernunt, ad fidem sacramenti testes eos adhibent: et hoc eo proficit, ut maiore inreligiositatis crimine eorum, quibus tantus honos debetur, dicta aut contemnant aut dissimulent aut nesciant. hoc eo dictum est, quia, cum in prophetis longe postea, quam Dauid corpore excesserat, scriptum habeant in 26 Hieremiaita: in illa die, dicit dominus, contribulabo [*]( 25 Hierem. XXX, 8 sq. ) [*]( 1 per spem VRPT quia per spem E apem futuri saeculi VR futuri saeculi spem IVV 2 consequentes RPT conaequentis V consequemnr E U ihm xjio V Explicit psalmus CXXX incipit psalmus CXXI (lie) V Finit psalmus CXXX incipit CXXXI R Explioit tract psalmi CXXX incipit tract psalmi CXXXI P Expl. de CXXX incip. de CXXXI T 9 hamilitatis orationis R humilitatis operationis PTE om. V in Bublimae R in sublimen V 10 praecipuae R fili dei (sic) docet V 18 nri in rcu. R 14 reddit P 16 sciStiam periti V 17 habentesoboedientes om. PT uenerantes — oboedientes om. V 19 cStraotare V aud ent P 20 lintea T substnunt (bs in rcu.) P eos om. VPT 21 t pfecit T 28 onos ex onus R autem cStemnat V1 24 excesserat ex excesserit T 25 hieremia VT ieremia RP. )

iugum a ceruice eorum et uincula eorum disrumpam, et non operabuntur ipsi adhuc aliis, operabuntur domino deo suo, et Dauid regem ipsorum suscitabo illis; et rursum: suscitabo illis Dauid regem, orientem, iustum, et regnabit rex et intellegetet faciet iustitiamet iudicium super terram: in diebus eius saluabitur ludas, et Israhel commorabitur fidens; item in Esaia: et excitabo super eos pastorem unum altum, pascet eos seruus meus Dauid: et erit his pastor, et ego ero iliis in deum, et Dauid princeps in medio eorum; ego dominus locutus sum et disponam ad Dauid testamentum pacis, nolunt credere, quod docentur, neque his fidem habent, quibus deberi uenerationem confitentur. et religiosi quomodo erunt auctoritatem abnegantes religioni?

Dauid cum patribus quiescebat, ipse testamentum datae per Moysen legis cognouerat; tanto postea deus per prophetas locutus est Dauid excitandum, pastorem, regem, orientem, iustum, in cuius diebus salus Israhel sit, ad quem deus testamentum pacis disponet. ergo est Dauid non hic Iessae filius, psalmorum ex parte conscriptor, sed Dauid ob custodiam gregis sui pastor: pastor enim bonus pro ouibus suis animam ponit, ob aeterni regni gloriam rex, cui dictum est: Rabbi, tu es rex Israhel, ob iudicium iustus: pater enim non iudicat quemquam, sed omne iudicium dedit filio, ob lumen mundi oriens: est enim lux uera, quae [*]( 4 Hierem. XXIII, 6 sq. 8 Ezech. XXXIV, 23 sq., cf. Esai. XL, 11. 22 Ioh. X, 11. 24 Ioh. I, 49. Ibid. V, 22. 26 Ibid. I, 9. ) [*]( 2 ipgi in ras. P aliis, operabuntur V (cf. Sabatier 11, 696 adn.) alii. diis et operabuntur RPTE 5 regim V1 regnabit ex regnauit P et ante intelleget om. V 7 istrahel V 8 isaia ?' de Esaia Jt. I. cum Ezechif.le cortfuso cf. adn. Bened. 9 altum et pascet RP 11 dominus & locutus sum R 14 deberi uenerationS VR det>i uenerationS T debreui ueneratione 7* 16 datae om. V 17 postea ex posea m. 2 V ds supr. scr. P per profetas ex profetas m. 2 V p. profetas P 19 istrael V 20 disponet R disponit VPT iessae V cf. Abh. IV, 80 iesse RPT 24 ob iudioium dei iustus e 26 0 lumen P est enim V cf. Sabatier 111, 387 adn. orat enim RPTE. )

lucificat omnem hominem uenientem in hunc mundum, ob filii dignitatem testamenti pacis heres: omnia enim mihi data sunt in caelo et in terra et: pacem meam relinquo uobis. confiteantur ergo necesse est Iudaei, longe post Dauid tempora esse haec praedicata. est autem Dauid iste, qui nomen parentis secundum originem carnis accepit: nomen sumens eius, cuius ex genere sumebat et corpus. omnia autem, quae psalmo continentur, et a gestis prophetae Dauid et a natura humanae infirmitatis et ab aetatis temporibus diuersa sunt. et quia ei non res, non condicio, non tempus aptatur. et in eum Dauid, quem postea deus per prophetas pollicitus est, conueniunt, non est ambiguum, quin etiam hic, qui propheta egregius et magnus est, de eo Dauid, qui postea extitit. dei spiritu, prophetae officio sit locutus.

Ait enim: memento, domine, Dauid et omnis mansuetudinis eius. non ait: memento mei, sed: memento, domine, Dauid, ut alterum, qui loqueretur, ostenderet. orationem autem omnem hanc esse unigeniti dei filii per prophetam loquentis existimari necesse est, memoriam dei patris erga eum, sibi quem adsumpturus erat, hominem deprecantis. est enim nunc Iesus secundum apostolum in gloria dei patris, et ei omne caelestium et terrestrium et infernorum genu flectit. ergo se primogenitus dei filius, deus uerbum, iam Dauid nuncupat per prophetae orationem eius sibi hominis nomen adsumens, qui secundum diuinitatis suae priuilegium una secum esset in patris gloria collocandus. memente, domine. [*]( 2 Matth. XXVIII, 18. 8 lob. XIV, 27. 21 Phil. II, 10 nq. ) [*]( 1 luoifioat VPT inluminat RE cf. Abk. IV, 93 et infr. Ps. CXXXVlll cap. 37 ueniem V 2 o fili dignitate testamti pacis eris P omnieni eni mihi V 4 est add. m. J°V 5 dauid tempora VRPT tempora Daoid E esse haec VRe haec esse PTb 9 ab aetatis Rb beat.. V a beatii P a transaotis (sed in rnarg. habeatil) T ab eius e 11 fort. sed in 12hic qui propheta (profeta V) VRe hio propheta PTb 18 magnos est VB, magnus PTb eo ex eodem m. 2 V 17 domine om. R ut er 4 at R 19 per profetas PT 20 ergo V1 eum ex enim m. 2 V 511 in gloriam V 22 genam V 28 fleotit VR fleotent P flectitur TE dem ante uerbum om. V 24 per profetae orationem R per profetiae rationem V per prophetam PTE 515 unam V 26 in paris V. )

Dauid et omnis mansuetudinis eius; ait enim ipse: quia mansuetus et humilis corde sum. et testimonium de eo patris est: ecce puer meus, quem elegi, dilectus meus; in quo conplacuit anima mea: ponam spiritum meum super eum, et iudicium gentibus nuntiabit. non contendet neque clamabit, neque audiet aliquis in plateis uocem eius. ut omnis ergo huius mansuetudinis pater meminerit deprecatur, per cuius mansuetudinis modestiam deo patri officium humilitatis suae uouerit.

Sicut, inquit, iurauit domino, uotum uouit deo Iacob. sacramenti mentio ad professionem uoluntatis adsumitur. et nescio, an unigenitus iurauerit. certe ita et gessit et locutus est omnia, ut sacramenti religioni satisfacere uideretur. namque cum quaedam de passione sua locutus ad discipulos suos fuisset et Petrus tamquam indignum hoc dei filio detestatus esset, Petrum, cui superius claues regni caelorum dederat, super quem ecclesiam aedificaturus erat, aduersus quam portae inferi nihil praeualerent, qui quae in terris soluisset uel ligasset, ea in caelis uel soluta persisterent uel ligata, hunc itaque tali conuicio detestantem hoc sacramentum passionis excepit: uade retro post me, satanas, scandalum mihi es. tanta ei religio fuit pro humani generis salute patiendi, ut Petrum, primum filii dei confessorem, ecclesiae fundamentum, caelestis regni ianitorem et in terreno iudicio iudicem caeli, satanae conuicio nuncuparet. quin etiam in [*]( 2 Matth. XI, 29. 8 Matth. XII, 18 sq. 22 Matth. XVI, 23. ) [*]( 8 de eo Rb di PTe 4 anima mea VRPlTb animae meae P'e 5 ludioimn gentibus (gentib. V) VPTb iudicium meum gentibus R gentibus iudicium e 6 olamauit V 7 ut ergo omnis V 8 huius VRTe eius Pb 11 inquid R diio supr. scr. m. 1 R uotum om. R 14 saoramenti religioni VRb sacramento religionia Pe sacramento religioni T 16 indignuB V1 17 petrQ ex petro T petro RPa 19 inferi VRe inferni (an ras. P) PTb praeusalerent R ualerent VTe ualerent ex q; ualent P qui quae (in ras. P) VPTE qui quae R soluisset R uel soluisset VPTe fort. recte 22 uade retro post me VR uade post me PTE if. Sabatier III, 98 satanas VR sathanas T satana PE 28 tanta ei RVPT tanta enim ei E 25 iudioio supr. scr. T. )

tumultu eo, quo se dedendum passioni praebuerat, cum idem Petrus seruo sacerdotis gladio aurem abscidisset, ait: reconde gladium tuum in theca: calicem, quem dedit mihi pater, non bibam illum? impium et profanum docens esse, si non omnia, quse erga humanam salutem patri uouisset, expleret. absolute autem in eo ostendit deuotam passionis suae religionem, cum post aceti poculum esset spiritum traditurus; perfectis enim omnibus ait: consummatum est, et inclinans caput tradidit spiritum. percucurrerat enim omnia sacramenti officia: et ubi consummatione gaudetur, ibi in suscepti operis perfectione laetitia est. ergo quia secundum hanc gestorum deuotionem ita omnia acta sunt, ut uideantur studiose pro religione, qua iurata sunt, esse perfecta, sequens est, ut uideatur, quid sit, quod Dauid iste et iurauit et uouit.

Si intrabo in tabernaculum domus meae et si ascendero in lectum strati mei, si dedero somnum oculis meis et palpebris meis dormitationem et requiem temporibus meis, donec inueniam locum domino, tabernaculum deo Iacob. humanae naturae uota haec esse non possunt, et condicio sacramenti infirmitatem terrenae necessitatis excedit. adeundum tabernaculum domus non est, strato lecti abstinendum est, somnus oculis et palpebris dormitatio et requies temporibus non danda est, donec cum inueniatur domino locus et tabernaculum deo Iacob. [*]( 2 Ioh. XVIII, 11. 8 Ioh. XIX, 30. ) [*]( 1 eo quo RTE meo quo V c€L eo quo (cQ in ras.) P dedendum VRE danda PT 2 ait om. P 8 in theca VT in teca R supr. tcr. 1' in theoam E 5 patri uouisset RPTE pati (adJ. m. 2) uoluisset r 6 ostendet V deuotam VRE dediti P debita T 8 et supr. tcr. p om. 7' 9 oapud R 18 qua iurata sunt esse VRPT quia iurata sant haec esse E seques est P 14 ut add. m. 2 V 15 et si asoendero I si ascendero RPTE 18 doneo inueniam VRPTe donec cum inueniam b 20 haec esse Re ista (add. m. 2) esse V esse ista PTb 21 excaedit R n 22 strato lecti abstinendum est om. R 28 doneo cum RPb doneo T donec e cf. Arch. //, 604 24 domino locus RT don locus V dAo locutus P. . )

standum ergo erit nocte dieque sub caelo, et numquam in requiem corpus iacebit; oculi autem semper uigiles laborabunt, et ne ipsis quidem palpebris coniuendi in dormitationem permittetur obductio. tempora uero, quae maxime in toto capite et corpore iniuriis uigilise et stationis obnoxia sunt, requiem non habebunt, homo istud de se iurare non sinitur; etiamsi maxime nolit, condicionem tamen uoti huius pro ipsa naturae suae necessitate uiolabit. uigilet licet animus et corpus in statione contineat, tamen necesse est infirmitatis dominante natura et procidat et dormiat et requiescat inuitus. dehinc quem locum homo deo inueniet et inconprehensibilem infinitamque naturam quali tabernaculo continebit? cum de se ipse per prophetam deus locutus sit dicens : caelum mihi thronus est, terra autem scamellum pedum meorum: quam domum aedificabitis mihi aut quis locus requietionis meae? omnia enim haec fecit manus mea, et mea sunt omnia haec. non ignarus autem huius diuinae uocis propheta est et scit humanae et terrenae operationis domum deo esse non posse, idipsum psalmo anteriore contestans, cum ait: nisi dominus sedificauerit domum, in uanum laborauerunt, qui aedificant eam. ergo si neque natura hominis condicionem uoti istius recipit, neque locum et tabernaculum deo humana requirit operatio, cognoscendum est per scripturarum caelestium auctoritatem. quod sit [*]( 18 Esai. LXVI, 1 sq. 20 Ps. CXXVI, 1. ) [*]( 1 nocte dieque RTE noctu dieque P nootu diuquae V et numquam e.r sub numquam m. 2 V in requiem VRP in requie TE 8 ipaia RPTE ipsii r palfebris V coniuendi V conibendi R conniuendi e conuiuando (a in ras.) P coniaendo T(b) in dormitationem VR in dormitationo e dorminationi 1Tb 4 in toto R toto in VPTE 5 uigiliae RPT uigiliarum E fi istud VR e ista PTb iurare VRE orare PT 7 nolit VRT nollet P 8 iiecessitate ex necessitatem m. 2 V 9 dominantem V 10 rpcedat PT* 11 homo deo R deo homo PTE & inconpraehensibilem Re incomprehensibilem PTb 12 ipse add. m. 2 V 18 ait R eft VPTE thronus VPTE thronum R 14 scamellum V scabellum RPTEcf. Abh. IV, 94 18 humanae terrena (5 in ras.) P 22 recipit VR reoipiat P recipiet TE 23 humane m P requirit R requiret VPTE reperiet coni. Itened. 24 scripturarum caelestium RPT oaelestium acripturarum E. ) hoc uotum, per cuius satisfactionem locus domino, et deo Iacob tabernaculum sit repertum.

Domino nostro Iesu Christo unigenito dei filio, qui omnia humanae salutis sacramenta tamquam iuratus expleuit et quem a prophetis Dauid significatum docuimus, hoc opus maximum fuit, ut hominem ad scientiam diuinam eruditum dignum habitaculo dei redderet. et esse hominem sedem atque habitationem deo ita docemur, deo ipso per prophetam loquente: quia inhabitabo in his et illis ambulabo et ero illorum deus, et ipsi erunt mihi populus, etrursum: in et rursum exultabunt, et inhabitabo in illis. dominus autem ipse in euangelio ait: si quis diligit me, et uerbum meum seruabit, et pater meus diliget eum, et ueniemus et mansionem apud eum faciemus. apostolus quoque ait: uos estis templum dei, et spiritus dei habitat in uobis. habitat autem deus religiosorum mentes non corporali habitu neque naturae grauioris ingressu, ut alibi non degens illic tantum, quo se intulerit, insistat: sed spiritali uirtute in uacua se a terrenis labibus corda permittit seseque luminis modo in patentes innocentiae foribus mentes inluminaturus infundit. adsumpto igitur corpore unigenitus deus neque ante se cum homine suo ingressurum tabernaculum domus suae [*]( 8 Lev. XXVI, 11; 12. 10 Ps. V, 12. 12 Ioh. XIV, 28. 16 I Cor. 3, 16. ) [*]( 1 deo iaoob tabernaculum VRPe tabernaculum deo iacob Tb 8 ibo n xJSo G ihm xpo V qui omnia GVPTE quia omnia R 5 docuimi r< s 7 di GPTb deo Re redderedderet G 8 dii pr. I. GRe dei PTb loqetem f> inhabitabo G VR habitabo PTE 9 in his GRT ex in is corr. P in it r in illis GRP ex in his et in illis corr. m. 2 V int illos T 11 in illis V cf. Sabatier IJ, 16 in his (ex in is P) GRPT 12 et uerbum VKP* uerbum.. (et eeruabit uerbum T) 13 et pater GRE pater PT diliget VRT diligit GP et ueniemus RPT et ad eum ueniemus E 16 habitat GRPT habitabit V habitat autem GVPT habitat R 17 habitu G aditu VRPTE ingressu supr. scr. P alibi non degens Re ∗∗∗non degens G aliunde decedens VPT 18 intulerit GRT intulerint YP 19 in uacua ae a terrenis e in uacuaa et terrenis GV in uaont se terrenis PTb in uacuis terrenis R labibus GT ∗∗∗∗bus V laboribos R labi = = = P 91 deus (dS) RPTE di V. )

iurat, id est in caelestem habitationem suam esse rediturum, quam haec religiosi pectoris loca domino inueniat'