Tractatus super psalmos

Faciunt nobis plerique obscuritatem, uolentes scripturas propheticas solo aurium iudicio sestimare et non aliud in his intellegere, quam quod sub singulis rerum quarumque uocabulis audiatur. quod cum uolunt, neque nobis, quod intellegamus, relinquent, neque prophetas non dico caelestia, sed ne terrena quidem rationabiliter dixisse constituent. quid enim aut a nobis congrue tractabitur aut ab illis recte dictum existimabitur, cum aquas laudantes, uidentes, timentes et plaudentes manibus audiemus, nisi ex auctoritatibus scripturarum earundem sub aquarum nomine aliud significari, quod alterius sit generis, monstramus? id scilicet, quod sit uiuum ac sentiens et ad rei uniuscuiusque iudicium suo motu sensuque se permouens: quod esse homo intellegetur laudans, uidens, timens, plaudens, iudicans. haee enim humanae affectionis genera in aquis esse sermo propheticus edidit; quorum quia in aquas natura non conuenit, nec propheta de aquis dixerit nec nos de aquis dictum intellegimus. [*]( 3 Phil. II, 9 sq. ) [*]( 4 flectet GR flectatur P caelestium et terrestrium GP terrestrium & caelestium R et infernorum GR et inferorum P 6 confitebitur GR con* fiteatur Pills G iesus xps R Explic. psals. CXXHI incipit psals CXXIHIG Finit psal CXXIII incipit CXXIIII R Finit tractatus psalmi CXXIII incipit tragt psalmi CXRIllI P 10 commouetur h. 1. V 13 eatimare R 16 relinquent G relinquant P relinqunt R 17 constituent GR constituant P 20 scribturarum G 21 nomine om. G monstramus scripsi monstrantes G monstremus RPE 22 ac sentiena GP & sentiens R 24 intellegetur R intelligitur P 27 nec ante nos om. R intellegimus G intellegamus RP. )

Qui confidunt in domino, sicut mons Sion; non commouebitur in aeternum, qui habitat in Hierusalem. montes in circuitu eius. nomen montis Sion et habitatio Hierusalem et montes circum eam si nullam interioris intellegentise habent causam, inanis est psalmus et 'mendax propheta, in quo spiritus sanctus locutus esse credatur. est enim mons Sion ciuitati Hierusalem imminens; est ea ciuitas, circa quam extrinsecus plures sint montes. qui ergo confidit in domino, quem profectum habebit, ut sit sicuti mons Sion? ex rationabili homine fieri saxum, arborem, caespitem et de natura animali in naturam inanimalem referri? iam uero quomodo fidelis hic sermo sit, non commouendum eum in aeternum, qui habitet in Hierusalem? numquid Hierusalem ipsa sanctificationem habitantibus adferebat, ut habitatio eius firmitas esset aeterna, cum illinc sacrilega caedes prophetarum, iudicium mortis in dominum, fuga apostolorum, crucis scandalum sit? habitantes autem in ea quotiens captiui, quotiens perempti? ad ultimum urbs eadem funditus diruta est et qui uastationi eius residui erant, capti atque dispersi sunt, propheta hoc impietati eius excidium antea ita nuntiante: terra uestra deserta, ciuitates uestrse igni concrematae, regionem uestram in conspectu uestro exteri comedent, et desolata et subuersa a populis extraneis derelinquetur filia Sion, ut tabernaculum in uinea et sicut casa custodiaria [*]( 23 Esai. I, 7 sq. ) [*]( 1 hoc GRP haec E , retractari conuenit RPE retractaturi G (?) fort. retractatur 8 credatur GP creditur R 9 est ea G est eadem RPE est autem eadem V 10 sint GRP(V) eunt E 11 profectum RP( V)E profeta (?) G 13 animali in naturam om. P 15 in sec. I. om. P 17 firmitas GiJPfirmata V illinc (iRP illic e sacrilega Psacrilegia G VRe 18 dfim G deum VRPE cruci scandalum G 19 in ea GRP in eam V quotiens captiui omisisse uidetur G 20 perempti G VR redepti P urbs d eadem GRP ciuitas eadem V urbs ipsa E eruta G 21 aastationi G uastationi ex uastatione P. . )

Et quidem primum animaduertendum est, non alterius montis quam Sion factam mentionem. legimus enim esse montem domini et Choreb, usque ad quem primum Moyses. cum multa obisset, accessit: esse et montem dei Sina, in quo populi lex scripta sit. est et Sion mons superimminens Hierusalem. sed quia in hunc montem fructus prophetise nullus est. uidendum est. quid in monte intellegi oporteat. et habemus optimum intellegentise ducem Esaiam. nam cum superius montem domini excelsum significasset, ad quem gentes uenturse essent, ait: propter hoc sic dicit dominus: ecce mitto in fundamenta Sion lapidem praeclarum, electum. angularem, pretiosum in fundamenta eius; et qui credit in eum, non confundetur. et non ambiguum est apostolum fundamentum Christum significasse, per quod beata illa dominici corporis ecclesia, cuius fundamentum est [*]( 21 Esai. XXVIII, 16. ) [*]( 1 cucnmario G inanis G inania est RP 2 quae et addiderit C quae addiderit PE quae addiderunt R 3 nuno om. P et usque in aeternum (et usque in, ras.) P 6 est ipsa R 7 habitatio G V habitator RP (cf. p. 597, 16) 8 co**oliebitur G 9 nunc om. P et om. KP id 10 dissebit G 13 esse montem GRP raontem ease E 14 et Choreb R et cor*** G et horeb P usque ad p(Gf)E ad R 15 di G domini RPE 16 populi G populo RPE soribta G 17 in hunc montem GRP in hoc monte V fructus profetiae nullus est GVRP prophetile nullua est fruotus E 19 Eaaiam (aiam in uers. exeunte add. m. «V, dewdt in uers. ineunte 3 litt. eras.) R 28 praetiosum GVR 24 credit OYP crediderit R 25 xpm VR XPI P Christi e 26 dñi corporis eelesia 0. )

In eo enim sumus resurrectionem nostram in resurrectione \ nostri in eo corporis contemplantes: speculatio est enim Sion. loquatur interpretationem hanc hebraica lingua, qua dictum est: mons Sion mons speculationis est. loquatur et Paulus et dicat: nostra autem conuersatio in cselis est, unde et saluatorem nostrum expectamus, qui transformabit corpus humilitatis nostrse conformatum corpori gloriae suae; dicat et rursum: et cum [*](2 Gal. IV, 25 sq. 7 cf. Dan. II, 84 sq. 20 Phil. III, 20. 23 Ephes. II, 5 sq- ) [*]( 1 in montem Ge idem GRPom. V 2 et hierusalem nuncupat GR alio nomine hierusalem nuncupat V nuncupat — nunc est hierusalem om. w 8 seruit R P seruiens V et seruit E sursum U R su — sum T ausum V 5 dill GVP dominum R 6 et nominis Sion GRP et nomen motis Sion V interpraetatio GYR si ergo GR 7 dfim G domini RPE danihelo ex danielo P* danihaelo R danielum G 8 enim se GRiP enim se dg RS 9 et om. G 10 substitutionibus P erroribusque GRP terroribusque E 12 ∗∗∗∗infirma autem G 14 superaeminens G supereminens R superimminens P 16 ita GRi in eo enim sumus resurrectio in resurrectione nfi in eo nobis est corporis contemplatione speculatio P 1. 17 sion G Sion mons RP 18 loquatur (iR loqt' P interpraetationem GR interpretatione P hebreica G 19 mons speculationis est GR speculationis est P et paulus GR Paulus P 21 post expectamus E add.: dominum Iesum Christum (uel nostrum), quae uerba desunt in GRP 22 transformauit G transfigurauit RP 28 corpori om. R. )

Sed neque desunt stare uolentibus sanctorum custodiae. neque angelorum munitiones. dicitur enim : montes in [*]( 3 Ioh. I, 12. 121 Cor. XIII, 9; 12. 16 Hebr. IiII, 22 sq. 20 Deut. V, 81. ) [*]( quod 8 quod G quodquod R quotq P quotquot autem E 4 his GRP eis E 6 et profeta GP propheta R 7 sequamur ergo V 9 ecclaesiam R in eclesia V 10 caeleste mom. V Hierusalem om. R (in G certe caelestem etiam nunc legi potest) 11 in hanc (?) G habitamus R in illa GP in illa ex in illam R 12 em scimus P 14 enigmate GR 15 et illa hierusalem GR om. PE 16 et illa quidem G est illa quidem RP.illa quidem e eclesia G 17 est et RP est G 18 in dfi r 19 sicut R sicuti P 20 hic mecum GPe (airoi μετ' έμού LXX) mecum R. 21 procursibus RE praecorsibi** G procursores (ores in ras.) P cf. praef uerba neque inanis — euolantes, quae sunt in GP, om. R 28 steterimus (ate in ras. t in ners. ineunte add. m. 3) R stet**** G 26 **qui angeloram man**** (?) G. )

Ac ne leue praesidium in apostolis, uel patriarchis ac prophetis, uel potius in angelis, qui ecclesiam quadam custodia circumssepiunt, crederemus, adiectum est: et dominus in circuitu populi sui ex hoc nunc et usque in saeculum. sed forte apostolorum uel angelorum custodia sufficiens existimetur. uerum id quidem est; sed et Moysen audiamus. namt).ue cum ei dominus dixisset: ecce angelus meus antecedet te. et ille respondit: nisi tu mecum ambules, n e me expellas hinc. bonum quidem praesidium angeli, sed melius domini. multis anima nostra laqueis adpetitur, multis aduersus nos armis dimicatur. non terra, non maria, non aer a fidei nostrse periculo uacant. rapiunt oculos nostros rarae incogniti maris gemmae, occupat animum terrae aurum, notis nos mortis nostrae inlecebris spiritales nequitiae et seris huius uirtutes circumuolant, per uitae praesentis molestias, per alienae uoluntatis mores atque lasciuiam insidiantes, ut irascamur, ut oderimus, ut amemus: undique expectamur et adpetimur. sciens ergo dominus non aduersus carnem et sanguinem [*]( 7 Ps. CXIII, 4. 15 Exod. XXXII, 34. 16 Exod. XXXIII, 15. ) [*]( 2 ex hoc V ex hoc nunc RP eaecundum R 6 inueniamus R inuenimua PE 7 enim est Ra est enim Pe 9 exultant RE excitant P 10 ac ex hac R 11 custodia ex custodiam R 12 *cum saepi.. G circumsaepiunt R circumsepiant PE 13 nunc om. P 16 et ille GRPE ille V mecum ambul*** G mecum ambules V (σvμπορεύη LXX) mecum ambulaturus es RPE (P mecum mpr. add.) 17 **pellans G 18 multis GRPE multis enim V 20 aer a om. P 29 notis G totis RPE nos mortis nostrae GRe nostrae mortis P spiritalis G 26 sciens ergo dns GVR si ergo dfis P. )

Sed quid sibi uult, esse eum in circuitu populi sui OX hoc et usque in saeculum? quia non relinquet uirgam peccatorum super sortem iustorum, ut non extendant iusti in iniquitatem manus suas.* in uirga potestatem intellegi conuenit; insigne enim potestatis est. uirgam accepit Moyses, qua posset omnia; fuit et uirga Aaron. sed fuit et uirga Pharao, fuit et uirga Nabuchodonosor. ergo in circuitu nos dominus custodit, ne super sortem nostram peccatorum uirga derelinquatur. ueniunt quidem tribulationes. sed non permanent; ueniunt persecutiones, sed non persistunt. multi redigere libertatem fidei nostrae in captiuitatem uolunt, sed confessionis nostrae, quam in Christo habemus, nemo dominatur. [*]( 2 Matth. XXVIII, 20. 10 cf. Matth. XVIII, 20. ) [*]( 1 sed aduersum URI) sed (ad/I. m. 2) aduersus V potentes GRP potestatem V et nequitias spiritales GRP om. V 2 ait GRP ait enim V euangelia GJIP euangelista V 7 ut cum GR cu P aliunde sed GR aHud -esset P uirtute GP uirtutute R 8 porrigenti ex porrigendi P porrigen** G porrigendi R 11 omnis R om. P ex hoc RPe ex hoc nuno b 13 eum om. P 14 ex hoc et usque P ex hoc eius** G ex hoc nunc usque (ex hoc dittngr. bis scriptum priore loco eras.) R qui V relinquet RP (άϕήσει) reliquit V 16 in iniquitatem GRV ad iniquitatem PE (sed P ad mpr. add.) 17 uerba insigne — est, quae extant in GRP, om. V 18 possit omnia G posset faceret signa V 19 sed GRP om. V farao GVR farao ex faraon P Pharaonis E 20 dñ* G dominus RP dff V custodit ne PVR custodien* (?) G 22 psistunt V ex psistentP persistent R 24 confessionis G (cf. Lact. de ir. 1-5, H) confessioni Rt confi - sioni P. . )

Post quae conuersio fit prophetae retributionem a domino ei, qui ab iniquitate manus abstinuerit, inprecantis: benefac, domine, bonis et rectis corde; probitatem et facti et uoluntatis in utroque significans. multis enim uel propter hominum fauorem, uel propter periculum et metum facti opus bonum est. uerum nisi ex uoluntate boni simus, etiamsi homi- ' nibus boni uidebimur, tamen deo boni non sumus, quia perfecta bonitas in recti cordis consistit adfectu.

Retributio autem ut bonis adest, ita et malis non abest. nam sequitur: declinantes autem ad obligationes adducet dominus cum operantibu-s iniquitatem. et hic quoque duplicis significantiae sermo est. declinantium ad obligationes et operantium iniquitates. qui declinant, ex alio in aliud declinant. id est ex bonis operibus recti cordis in obligationes. et quas esse obligationes existimabimus? eas [*](1 non e = ≡ ≡ n G derelinquetur GRP derelinquitur V 2 populi dRP poli V 8 in iniquitatem scrip.ti cf. p. 602, 16 iniquitatem GP ad iniquitatem RE 4 peccator fJ P peccato R 6 uictoriam et praemium Ci uictoriae praemium RPE 7 proelii RPE praemii G 8 conpellet t GR conpellit P 19 posque G 13 ei qui ab GR et quia P inpraecantis GR 14 probitatem et RP probitatem ex G 18 uidebimnr ex uidemur P 20 ut bonis adest ita et malis non abeet GRP (nisi quod in G tdtima uox euanuit) ut bonis ita et malis non deest V 21 nam sequitur GRP aicut subsequitur ex ita et sicut subsequitur m. 2 V 24 qui declinant ex alio om. P 26 et quas esse obligationes om. P. )

Non declinandum igitur ad obligationes est; neque libertas nostra est nexibus saeculi et mundialium negotiorum uinculis inserenda. nouit Paulus beatus solutos ligari non oportere, cum dicit: solutus es ab uxore?noli quaerere ligationem. et hoc non de criminoso uinculo necessariae ligationis ita sensit. ceterum sunt alia uincula., quse fidem nostram impediunt et obligant sibique conectunt: maxime augendae pecuniae labor et negotiandi insincerus profectus. haec enim ita obligant peccatis, sacramentis, commerciis, ut sibi nos captos possessosque detineant. ab his ergo omnis mens, uoluntas, studium soluendum est, quia declinantes ad obligationes una adducentur cum operantibus iniquitatem.

Erit autem Israhel pacificus non derelicta super se uirga peccatoris; sed in fide perfecta ac spe seterna manens audiet pro portione sibi dici: pax super Israhel. ille est enim [*]( 1 Esai. LVIII, 6. 13 I Cor. 7, 27. 24 Ephes. II, 14. ) [*]( 2 elegi dicit dominus (iuxta LXX) P elegit dominus Re omne uinculum P omnem nodum tuum R 7 iniqua R iniquus P legis alienus est Vll (cf. interpret. ad Sall. Cat. 40, o) ab obseruatione legis alienus est PE 8 legem in qua mansit ante transgred itur HPE transgresaor est legis V 11 mundialifl (aliil in uers. exeunte add. m. 1) R post mundialium in tiers. ineunte 4-6 litt. eras. R 12 Paulus beatus Ra (cf. supra 592, 6) beatus Paulus Pe 14 ligationS in ras. P 16 conectunt R (if. Brambach p. 303) connectunt P maximae R 19 omnis mens R mens PE 20 declinantes PE obligantes R 23 peccatori R ac ex hac R. )