Tractatus super psalmos

Psalmorum tituli, ut in plurimis ostendimus, habent proprias suas significationes, rationem et argumenta scriptorum, quse subiacent, breuissime continentes nosque quodam doctrinae indicio in intellegentise semitam dirigentes; de quibus nunc non necesse est aliquid tractare. tum enim id fieri oportet. cum psalmus unusquisque tractabitur. cum enim sibi inuicem auctoritatem praestent et psalmus et titulus, debilis erit sermo. si de aliquo eorum absque altero disseretur. nunc uero canticum graduum attingimus, quorum et continua et aequalis inscriptio est; atque ideo significatione conueniente titulorum sub unius expositionis negotio uniuersorum reperietur ratio esse monstrata.

In plerisque psalmis multa secundum historiae ordinem in 20 superscriptionibus eorum esse edita legimus: ut cum fugit Dauid a facie filii sui Abessalon, cum mutauit uultum suum [*]( 2 istrahel V dns n lhs xps V in omnia saecula s. pE Explicit psalm. centensimus octabus decimus incipit psalmus CXVIIII V Explicit psalmus CXVIII incipit CXYIIII R Explicit C (in p deest Explicit et sequitur ps. CXLll, cf. infr.) 6 canticum gradfi (sic) ad te dfie cum cet. V (quae Bened. h. 1. de V rettulerunt, falsa sunt), in R absque aliif h. l- statim sequitur textus totius psalmi. Exposicio quindecim graduil beati Hylarii Pictauensis episcopi. Psalmorum tituli cet. P, titulo et s. textu caret T. 8 ut in plurimis RPTE ut in psalmis V ostendimus RPTE s ostenditur V proprias suas RPTE suas propria V 10 nosque — dirigentes om. V nosque PTe quosque R usq3 a 11 in intellegentiae RTE intellegentiae P 12 non necesse est RPTE non eat necesse V aliquid RPTE om. V tum APTE tunc V 18 cum enim — disseretur om. V 14 & psalmus Re psalmus PTb 15 canticum RPe canticft V et cantica Tb 16 gradum V continua et V et continua = = et R 17 atque ideo — monstrata om. V 18 negotio Re iudicio PTb repperietur R 19 in plerisque RPTE in plerisque autem V historiae ordinem RPTE historia et ording V 20 edita RPTE indita V 21 fili V. )

In Esaiae enim libro orante Ezechia signum ei positum prorogatae salutis in gradibus est. erant autem in domo eius gradus decem, quos sol ultra temporis sui cursum lumine suo accedente conscendit rursumque die mortis eius de temporis sui limite lumine decedente descendit. sed nulla ad psalmos huius historiae similitudo est, cum graduum ne numerus quidem ipse conueniat. hoc tamen, quod Ezechise datum signum est, [*](12 Eaai. XXXVIII, 8., ) [*]( 1 post bersabe ea nathan profeta V post bersab ah. anatha R post betaabee ab nat = ham P post bersabee ab natham T 2 ipsis VRTE ipsi P 8 hos eosdem RPTE eiusdem V 4 intellegendos RPTE ex intellegitur corr. m. 2 V quia his — antefertur om. V 6 hac ex hae m. 2 V quadam RPTE om. V 7 sectari RPTE suscitari V de quo — admonere om. V 9 admonere R commonere PTE sic RPTE ergo si secundo. titulos superacribtos in hoc paalmo aliquid de historia contineat uidendum est V 12 eseiae V isaiae T orante ezeehia (ezechi = a P) VPTE oranti ezechiae (h ex corr.) R signum ei positum (ei inpositum R) prorogatae salutis (prorogata salute P) in gradibus est RPTE signum ei positum est in gradibus prorogatae salutie V 14 quos sol VE quod sol P quo sol RT 15 accedentem P verba conscendit — decedente om. R conscedit V conscendit ex conscidit P die mortis VPTE (T in mary. add. ui diem orsus) de PTE dem V 16 limite lumine PTb lumine Ve descendit RPTE ex conscendit rursum descendit corr. m. 2 V 17 huius om. VRP cum — conueniat om. V 18 ezecie V signum est RPT est signum Ve. ) [*](XXII. Hllar. Fict. Pl.r. I. ) [*](35 )

Esse autem in templo gradus quindecim historia nobis locuta est dispositosque ordines consistentium, quibus quaedam quasi dignitas in antecedentibus obtineretur, ut Leuitse primum consisterent, post Israhelitse, tum proselyti et deinceps alii. sed quid de psalmis antea scriptis ex historia posteriore prsesumimus, cum, si quid ex ea suscipiendum sit, suscipi ita debeat, ut psalmi historiam subsequantur? nisi tamen aliquid sit ad futuram historiam prophetatum. sed contuentes ipsam illam templi atque altaris sedificationem, umbram esse incorrupti templi et sanctificati speciem altaris his, quae in eo corporaliter praefigurata sunt, intellegeremus, nisi auctoritas praesumeretur ex psalmis? psalmi enim non sui tantum temporis res enuntiant neque in eas solum aetates conueniunt. quibus scripti sunt, sed uniuersis, qui in uitam uenirent, dei sermo consuluit, uniuersae aetati ipse aptissimus ad profectum.

Erat namque illa sacerdotii lex, quam secundum legis obseruantiam in euangelio Lucas sub Iohannis Baptistae natiuitate diligenter exposuit, neminem in sancta sanctorum ascendere nisi qui esset princeps sacerdotum, eundemque toto in anno uno tantum die. quae omnia in similitudinem antea gesta in uno domino nostro expleta esse, et fides nostra et ipse [*](1 manifestae VlR ob negotiorum saecularium merita RPTE pro meritis V 2 impertietur PTE inpertitur V inpertiebatur R 6 consistentium RPTE cSsiatere V 6 ut VRTE supr. scr. P leuitae RE 108 lenitici (ex leuuitici V) VPT 7 istraLelitis corr. m. 2 V tum RPTE tunc V prolselyti corr. m. 1 V prosaelyti R proseliti PT 9 ita RE om. PT 10 ut PTE ex si corr. m. 1 R historia subsequatur 1J 11 sed codd., fort. et 12 aedificatione (ficationè in fine uers. add.) R 13 sanctificati RPTb sancti e altaria ex altarii R post altaris spatium unius ttersus uacuum in T in eo R in eodem PTE 14 intellegeremus nisi om. R 15 praesumeretur PTb praesumitur Re liaud scio an locus iam Bened. suspectus mea interpunctione sanatus sit enim VRe autem PTb 16 solum RE solas PT 18 consuluit VTb consulit RPe 22 nisi RTE supr. scr. P toto in anno RTE in toto = = anno P 28 in similitudine R. )

Ac de quindecim quidem gradibus et superscriptione cantici iam in exordio psalmorum tum, cum sermo de numeris et de superscriptionibus incidit, aliqua tractauimus, ex duobus scilicet numeris hebdomade et ogdoade, quorum unus ob sabbatum legis sit, alius ob accedentem ad sabbatum [*]( 1 Matth. V, 17. 4 Rom. X, 4. 6 Ps. CIX, 4. 12 Esai. I, 16 sq. ) [*]( 6 propheta aeternum RTE propheta in aeternum T 6 sacerdos di in R 7 melchisedeho P ingressus RTE ex egressus P 8 ille PTE om. R 9 nos quoque RPTe et nos quoque b excitauit et collocanit Kf E excitabit et collocabit P 11 posset RE possit PT per esaiam (isaiam T) ita RPT sed per Esaiam ita ait E 12 mundi PTE cf. Sabatier II, 518 & mundi R 17 hii T ex hi R 18 princeps RTE ex principes P 20 transcindit Pl terreni PTE terrenis R sacer- -dotis fTJBsacerdotiis R 25 cf. p. 14, 2 26 ebdomadae RPT ogdoadae RTa 27 uerba legis sit alius ob accedentem ad sabbatum bix scripsit G. ) [*]( 35* )

Plures autem sunt, qui in his psalmis solam captiuitatem populi, qua in Babylonia septuaginta annis detentus est, existiment prophetatam, sed et reditum populi eiusdem cum restauratione ciuitatis amissae. quibus non calumniamur. neque enim ambigitur prophetam ea, quse impietati huius populi inminerent, scire potuisse. sed quam captiuitatem populi et cuius ciuitatis sedificationem propheta commemoret, ipsi psalmi nobis auctores erunt, qui ita c“pti sunt: [*]( 5 Phil. III, 20. ) [*]( 1 sit euangeliorum, hunc seripsi; in euangeliorum hunc G euangeliorum sic hunc V (sic hunc in ras.) euangeliorum eit hunc RT 2 per quae HPT perque G canticum Pe canticorum IlTe cf. lin. 6 3 conscendimus a GP1 conscendimus T conscendentibus R 4 non G 5 paulum (iRe apostolum PTb caelis ex caeles T 6 hos RPTE (in R a partim in ras.) hos ergo V hoc G gradus RPTE graduus V canticum G canticuum P1 cantici V cantici ex canticis R canticorum JAT E cf. Stud. 1886 p. 340 quos RPTE ex quas corr. m. 2 V scandere RITb **ander G* ascendere Ve 7 sancta RPTE cincta (?) G om. V 8 itineris ex iteneris I' 9 graduum om. R 12 per singulorum GR per singulos PTE 15 his GPTE om. R solum G 16 in babyloniam G in babilonia = P 17 profetatum G 18 quibus non GRPT quibus nuncnon E 19 propheta R 21 ciuitatis GPTE om. R 22 nobis supr. add. P ante erunt eras. sunt in uers. exeunte R cepti sunt R coeperunt FT. )

Ad te, domine, cum tribularer clamaui, et exaudisti me. propheticus sermo, lieet communi usu humani sermonis utatur, tamen non eandem, quae communi sensui adiacet, significantiam continet. namque quamuis, prout possemus intellegere, rerum cselestium enuntiationem temperaret, uirtutem tamen significantise suae moderata licet uerborum electione seruauit. c“pit enim ita: ad te, domine, cum tribularer clamaui, et exaudisti me. de consuetudine forte et pro humani sensus affectione clamor hic ad deum prophetse existimabitur, ut promiscuus hic dolor sit, ob quem etiam cum uociferatione deum precetur, quia multos aut periculi metus mortisque terror, aut damni anxietas ac pecuniae dolor, aut orbitatis telum dolorumque uulnera ad deum uccem efferre conpellunt; tamquam non omnia eorum, quse? accidunt, bonis spebus aptissima sint. apostolus dissolui et cum Christo esse sibi melius esse testatur, curam pecuniae radicem totius malitise condemnat, et flendos potius uiuos euangelia dixerunt: et quid contra haec fidei nostrae propcsito firmato loci aduersus nos saeculo relinquetur, cum Christi consortium mors adquirat, inopia pecuniae praestet inopiam peccati, nostrorum abscessio spei communis sit accelerata properatio?

Sed si istae non sunt, quse ergo erunt tribulationes, ob quas clametur ad dominum ? sunt plane et maximae, trahentes nos in profundum peccati. propheta enim hominem gradibus ad aeterna scandentem ex persona sua formans, quibus maxime malis cauere debeat, docet; his namque, quse consiliorum [*](1 Sic A. /. repetunt hunc sacri textus uersiculum VR et ponunt PTprioribus a sequentibus noua inscriptione non separatis. 3 utatur — adiacet Ont. PT utamur R 4 significantiam RPE suam significantiam T quamuis nia propossemus P 5 temperaret RP temperarit Tb temperet e 8 de consuetudine forte R de consuetudine enim forte PTE 10 profeta P 11 cum PTE eū (supr. scr. m. 1) R praecetur R 12 damni aut anxietas G 13 haec ferre P 14 tamquam non RPTb tamquam *++ G u b; quamquam e accidunt G accidant RT E accedant P 15 spebs G spe R 16 melius esse ex uestigiis codicis G melius RPTE 18 loci RE om. spatio uac. relicto Pdilectissimi T 19 relinquetur PTE relinqueretur (?) G relinqtur (n in ras.) R 23 planae R1 maxime P 24 hominem RE om. PT 25 quibus RPT a quibus E. )

Et quia adest, de his, quae consecuntur, rogandus est: domine libera animam meam a labiis iniquis et a lingua dolosa. haec enim sola tribulatio iustis periculosa est, malae adhortationis societas et pestiferi consilii consuetudo. a qua animus referendus est et aures obstruendae sunt. distinxit autem labia iniqua et linguam dolosam. et quidem iniquitas inuerecunda est, palam audet, palam molitur, palam perficit. hi sunt, qui abnegantes deum nullum humanis rebus adserunt relicum esse in religione dei profectum; sed solum hoc sibi [*]( 6 I Cor. 15, 38. 17 Esai. LII, 6. ) [*]( 2 in infernum RPT nos in infernum E 5 soismata RPT 6 colloquia PTE consilia R sed cf. Sabatier III, 717 et Hartel Lucif. p. 2-5 8 enim & undique R 10 ui et fraude T 11 dominatum PT 14 noster PT n? R nostra E confessio depraecandi G connersio deprapcandi PR . conuersio deprecandi T maxima est pars R et G ut uidelur (maxima est ***) maxima pare est PT maxima pars ac spes est E 17 praecantibus GR 18 et qui G consecnntur P consequntur R 19 animam m$am PTe (P meS supr. add.) animam eam V animam Rb et a lingua (et in marg. add. P) VPe a lingua RTb cf. p. 651,15 21 pestifera T 24 perfioit ex perfecit P 26 relicum G reliqum R reliquum ex reliquam P in regione G. )

Sed sequitur: quid detur tibi quid adponatur tibi ad linguam dolosam? bene ad id, quod dictum est: ad te, domine, cum tribularer clamaui, et exaudisti me: domine, libera animam meam a labiis iniquis et alingua dolosa, subicitur: quid detur tibi, et quid adponatur tibi ad linguam dolosam? ut perprophetam impleretur, quod a domino dictum est: ecce adsum tibi, tamquam in ipso puncto imprecationis hsec domini uox refertur: quid detur tibi et quid adponatur tibi ad linguam dolosam? frequenter autem interrogantis domini sermonem legimus et in nouo et in ueteri testamento, ut ad Adam: ubi es Adam? ut ad Cain: ubi est frater tuus? ut ad turbas, cum mulier fimbriam attigisset: quis me tetigit? [*](22 Gen. III, 9. Ibid. IV, 9. 23 Marc. V, 30; Luc. VIII, 45. ) [*]( 1 b. Dum esset G adimentes ex adementes P 3 sic RPT, coi. V, qui et in hoc ps. ubique decurtatus est, haec habet: dolosa autem lingua opus est fallax quod per uitae temporalis spem deducit in mortem 5 hereticorum VRT 6 uerba prophetarum — occultatia, quae GRPT praeberet, om. V 7 persoribtionibus G praescriptionibue RPTE flidacio supr. scr. P 8 di add. m. 2 V 9 eorum VRPT illorum E 10 ad dffl GYRE om. PT 11 sed sequitur R sequitur PTE sub hoc subsequitur V et quid VRPlT aut quid pie adponatur G RVf E ex adponitur m. 2 V 18 de iis, quae in P post tribularer usque ad p. 556, 21 desunt, if. Acad. p. 74 14 animam meam RTE animam G cf. p. 550, 19 15 et a lingua GRe a lingua Tb 17 impleretur Rb impleatur Te 18 imprecationia TE interpretationis R 19 quid detur R et quid detur TE ti 21 sermonem R peraonam T B 28 fimbriam RE fimbrias T tegit corr. m. 1 R. )

Et idcirco quaedam a propheta interrogationis est facta conuersio; sed fidei digna consecuta responsio est. ad id enim, quod quaesitum est: quid detur tibi et quid adponatur tibi ad linguam dolosam? id est: quid tibi aduersus falsitatem eius praesidii adferatur? responsum est: sag i ttae potentes acutae cum carbonibus desolatoriis. solae enim sunt domini potentes et acutse sagittae, quae linguam dolosam ualent configere habentes in se uirtutem perurendae fraudulentiae atque uastandse; de quibus in septimo psalmo ait: sagittas suas arsuris operatus est; quse sibi utraque conueniunt. dei enim uerbum omnem nequitiam configit et omnem sensum petuantise conuulnerat et ipsum illum uehementissimum mortis aculeum conpungit. namque peccator cum audiat deum aeternum, deum mundi conditorem, deum iudicem, [*](1 Matth. XVI, 13 sq. 21 Ps. VII, 14. ) [*]( 1 homines RT (G?) homines filium hominis E 51 quid GRT quem me E 8 cogitationum G et cogitationum RTE 4 interrogatorum GTR (in R torfi in uersu exeunte add. m. p) 8 sanata RE sana T respondens — sortitus est om. T 9 adque R 18 conuersio RE fell conuersio T 15 id est VRE om. T 16 eius VRT huius E 17 poe tentes VRb potentis T potentis e cfl RTE cf. Sabatier IJ, 249 et LXX (ubi 6vv) in V desolatoriis VRE desolationis T 18 sunt dnf potentes et R sunt domini potentes eunt et T domini potentes sunt et E 19 ualent R ualeant TE perurendae RTE perimendae ed. rtcJ (cf. adn. Bened.) 20 fraudulentiae GRTe fraudolentiae b 25 mundi conditorem RE mundi čditorem ex munditorem T. )

Sed et beatus Iob hostem suum. quo confixus fuerat, ignorans cruciatus corporis sui et dolores sagittas domini esse dixit dicens: sagittae enim domini in corpore meo sunt, quarum indignatio ebibit sanguinem meum. et forte has quoque ultricium poenarum sagittas aduersus labia iniqua et linguam dolosam inprecetur propheta, quibus confixa eum lingua dolosa uniuersa labia perurantur.

Quamquam sint plures, qui spiritaliter suscepta a fidelibus caelestis doctrinae praecepta sagittas uelint existimari et carbones desolationum peccatorum emundationem, atque ita accipiendum putent carbones desolationis, quia dominus dixit: ignem ueni mittere in terram; etquiduolo, si iam accensus est? non est autem dubium, peccatorum eum ablutionem et remissionem attulisse; quem ignem iam accensum esse dixerit. quia per eum uitiorum omnium fiat sordiumque purgatio. accommodant autem ad hoc illud, quod dictum ad Esaiam est, cum per forcipem carbone conprehenso labia eius contacta sunt: ecce abstuli iniustitias tuas et peccata tua purgaui. [*]( 6 Ps. LXIII, 8. 12 Iob. VI, 4. 21 Luc. XII, 49. 27 Esai. VI, 7. ) [*]( 2 doctrinae dei telo RE ***** nae di loco (?) G doctrinae telo T 3 tritico R a tritico TE 9 telo TE zelo R 10 ostom R 18 ebibit RT obibit (?) G 14 adnersus GE aduersfl RT 15 inpraecetur GR 16 labia perurantur GRe labia iniqua perurantur Tb labia dolosa peruu rStur a 19 desolationum Ge desolatorum R desolationis Tb emndationem G adque G R 20 dixit G dixerit RTE 23 abluitionem G quem G cū R quam Tb in qua e 24 per eum RE *** cum (?) G per eam T 25 illud RTE id ad (?) G. )

Sagittam autem ipsum dominum nuncupatum in eodem Esaia meminimus hoc modo: posuit me ut sagittam electam et in pharetra sua abscondit me et ait: grande tibi est hoc, uocari te puerum meum. esse itaque intellegimus etiam hunc utilem sagittam et potentem. confixis uitiorum nostrorum aculeis salubri nos uulnere utilique penetrantem; de qua sagitta sponsa illa in Canticis dixerit: uulnerata dilectionis ego sum.

Sint ergo hse sagittae utrumque in modum expectatse. uel in poenam conscientise iniquos ac dolosos configentes uel in dilectorum sibi corporibus peccata et uitia uulnerantes: sitque uel deuastans carbo uel purgans, dummodo abnegantes deum per poenam absumat, purget autem ad perfectam innocentiam confitentes.

Sed quse ad superiora dicta sequens prophetae responsio est? heu me! quod incolatus meus prolongatus e s t! bona non possunt uideri uere bona a nobis iudicari, nisi expetantur. nam quomodo fidem iudicii nostri, nisi eorum, de quibus bene iudicauerimus, efficientia prsestabimus ? bonam pudicitiam existimamus: qui ergo opinionis nostrae fructus, nisi in ipsa pudicitiae adpetitione consistet? bona est innocentia: sed nisi festinantes atque exercentes eam uere ita sentire non intellegemur. mentium enim iudicia non uerbis significanda sunt, sed rebus explenda. conuenit igitur prophetam, expectantem post sagittas domini et illos carbones desolationis beati illius regni et aeterni temporis gloriam, id, quod expectat. desiderare. et desiderat plane. neque solum desiderat. sed moras odit et ipsam illam non potiundi iam desiderii tanti [*]( 2 Eaai. XLIX, 2 sq. 8 Cant. II, 5 (LXX). ) [*]( 1 in eodem esaia (isaia RT) meminimus RTE eseias ostendit r 2 hoc modo RTE hoc modo dicens V posuit V et posuit RTE ut V cf.Sabatier 11, 600 adn. tamquam GRTE 3 in faretra (pharetra E) VE faretra (pharetra T) RT 4 eBt hoc G VTEhoo est R 6 hunc R hunc b hanc Te 7 penitrantem T 9 expectate R 11 corporibus sibi R 17 uideri RE om. T 18 expetantur (tantur in rtw.) R 21 hona est Rb bona Te 23 intellegimur R Imentium RE amantiom T 25 desolationis RT E desolatorios V 28 moras RTE omnes moras r illam om. T potiundi Re potiendi Th. )

Querellam istiusmodi a plurimis sanctis frequenter audiuimus, tarditatem spei suae morosa corporum dissolutione deflentium. dominus in euangeliis docuit accelerationem regni cselestis orandam. inpatientem enim caritatem esse eorum, quae amet, conuenit; atque ideo dici oportet, quod ut dicamus a domino praecipimur: adueniat regnum tuum, fiat uoluntas tua. Paulus beatus in habitatione corporis sui congemescit, per incolatum carnis peregrinari se a deo conquerens. ex quo contra peregrinandum in carne scit sibi esse, ut ei cum deo sit incolatus: sed tamen melius ei esse dissolui et cum Christo esse. Ecclesiastes ait: et laudaui omnes, qui mortui sunt, super omnes, qui uiuunt usque nunc: liberata scilicet per dissolutionem corporis anima, onere atque consortio eam esse infirmis huius et periculosae carnis exutam. in hoc igitur nimium sibi prolixo in corpore incolatu congemescit propheta, festinans peregrinari a terrenis et incolere caelestia, ut derelictis corruptibilibus atque praesentibus consequatur inuisibilia et aeterna.

Iob sanctus et testimonio dei dignus non solum corporis istius incolatum congemescit, sed ipsam illam natiuitatis suse diem maledicit dicens: pereat dies, in qua natus sum, [*]( R Matth. VI, 10. 9 Rom. VII, 21. 12 Phil. I, 28. 13 Ecclesiastes IV, 2. 23 Iob. III, 8. ) [*]( 3 quaerealam (eras. I) R querelam TE 4 tarditatem R de tarditate TE morota corporum dissolutione scripsi morosam corporum dissolutione R morosam corporum dissolutionem Tb et morosa corporum dissolutione e ex morosa corporum dissolutione coni. BeT/ed. in adn. 5 in euangeliis R in euangeliis suis TE 7 quae amet RTb qui amant e 8 praecipimur RE praecipitl. T 9 tua VS RT E om. V1 in habitatione Re inhabitationem Tb 10 congemescit R congemiscit TE conquaerens R 11 ex quo Re quo Tb 12 esse dissolui Rb esset dissolui Te 13 ecclesiastes R aecclesiastes T et Ecclesiastes E fort. recte 15 corporis RE om. T 16 eam esse RTb atque etiam e infirmis E infirmae (ae in ras. m. 3f) R infirmis ex infiimae T huius et RT huiuB atque E 18 congemiscit T E et sic in seq. 23 dies in qua R (ή ήμέρα b y LXX) dies ille in quo TE. )

Sed prophetae huius non in multum longe alius affectus est, quam Iob atque Hieremiae. non enim incolatum, sed prolongatum incolatum suum queritur. nam post prolixi huius incolatus sui querellam consequitur ad id, quod ait: heu u me! quod incolatus meus prolongatus est, habitaui cum habitantibus Cedar. Cedar gens est Ismahelitarum [*]( 2 Hierem. XX, 14 sq. 4 Hierem. I, 5. ) [*]( 1 ecce masculus RT ecce masculus natus est E 2 genitus som RE ex natus sum T 4 adquin (in in ras. m. 1) R atqui Te 6 de Dulus Tb deuulsa R de uentre e maledicit coepisse Re maledicat esse Th 7 esset TE eet R cognitus et RT cognitus est et E 9 in sanctificationem Rab sanctificationem Tt 10 se scilicet Rb scilicet Te 12 in substantia Tb in substantiam Re 13 & figurationis R nec figurationis TE hortum R 16 iam om. R confirmato R cf. Acad. p. 46 18 sanctificatione RTb significatione e 20 in multum R multum TE 22 quaeritur RP uerba nam post — consequitur, quae extant in RE, om. FT 23 quaerelam ex quaerellam R 24 habitaui VRP et habitani TE 25 caedar VR et sic in seq. ismaLelitarum VR hismnhelitarum PT. )