Tractatus super psalmos

Speciosissimum autem hoc et dignissimum incipiendorum psalmorum sanctus spiritus sumpsit exordium, ut humanam infirmitatem per spem beatitudinis ad innocens religionis studium adhortaretur, ut sacramentum dei corporati doceret, ut communionem glorise? caelestis polliceretur, ut poenam iudicii denuntiaret, ut differentiam resurrectionis ostenderet, ut prouidentiam dei in retributione monstraret. perfecta scilicet consummataque ratione tantse prophetise ordinem inchoauit, ut hominum inbecillitatem ad fidei studium beati uiri spes inliceret, spei beatitudinem conparata ligni beatitudo sponderet, insolentem impietatem intra metum denuntiata impiis seueritas coherceret, meriti differentiam in consiliis sanctorum condicionis ordo distingueret, dei magnificentiam in cognoscendis iustorun» uiis sequitas constituta monstraret. sed res ipsas et earum uerba tractemus. [*]( 1 praeproperae V admittit 1* 3 aut fuerit aut om. V iam sit habere naturae VR quod autem V 4 iam om. r ut ad aliquid erit ina choetur R ut ad aliquid inohoetur e 5 qui corr. m. 2 r -u-Į-I 6 di fili doni ñ ihs (corr. m. 2) xpi V filii dei domini nostri Ieau Christi E 7 aliena (ena in ras. et postea 4 litt. eras.) R profeta V 9 In quo Ra id est in quo I * 15 adortaretur R ut ante communionem Imp. lin. a m. 2 r 17 differentiam ex differrentiam m. 2 V 19 tanti profetae V tantae prouidentiae e ut humanam infirmitatem r 21 ligni beatitudo IV ligni similitudo RE (sed cf. infr. cap. 14) 'J2 inpiis ex impiis (s sup. lill. add. — ante hanc uocem una linea eras.) R in his r 23 coerceret ex coherceret R differentiam ex differentia wi. 2 r 25 sed (s eras.) R nunc et E eorum RE. )

Beatus uir, qui non abiit in consilio impiorum et in uia peccatorum non stetit et in cathedra pestilentiae non sedit. sed in lege domini fuit uoluntas eius, et in lege eius meditabitur die ac nocte. quinque generum obseruantiam beato uiro subesse propheta commemorat: primam in impiorum consilio non eundi, alteram in peccatorum uia non consistendi, tertiam in cathedra pestilentiae non sedendi, tum deinde uoluntatis in lege domini ponendae, postremo in ea die noctuque meditandi. ergo necesse est differre impium a peccatore, peccatorem a pestilente; maxime cum sit impiis consilium, peccatori uia, cathedra pestilenti. dehinc cum in consilio impiorum eatur potius quam stetur, in uia uero peccatoris stetur magis quam eatur. quarum rerum causas ut intellegere possimus, discernendum est, quanto differat peccator ab impio, ut per id intellegi possit, cur peccatori uia. et impio consilium deputetur; dehinc cur et in uia standum et in consilio eundum sit, cum humana consuetudo et in consilio standum et in uia eundum esse decernat. non omnis, qui peccator est, et impius est: impius autem non potest non esse peccator. et sumamus ex usu conscientise communis exemplum. patres suos amare possunt filii, licet ebriosi sint et lasciui et prodigi; et inter haec uitia carent impietate, qui non carent crimine. impii uero, licet in praecipuis sint continentiae frugalitatisque uirtutibus, omne tamen, quodcumque aliud extra impietatem erit crimen, in contumelia parentis excedunt.

Igitur secundum hoc propositum exemplum impium discerni a peccatore non dubium est. et impios quidem eos esse natura ipsa iudicii communis ostendit, qui cognitionem dei expetere fastidiunt, qui nullum esse mundi creatorem inreligiosa opinione [*](4 et in lege dni meditabitur V hac nocte R 6 propheta om. 1' in consilium VRe, sed cf. Acad. p. 24 el infr. cap. 7 non ineundum I' 7 in ante peccatorum sup. lin. a m. 2 V niam non cosiatendum V 8 sedendum V 9 meditandum V 12 in coneilium VRe ante t eatur una litt. eras. R 13 eatur ex ineatur m. 1 V 14 es corr. m. 2 V quantum Te 15 qur R 17 in consilium Re 21 filii (lii in ras.) R ae nero om. V in eras. R praecipui ex praecipuis R 24 aliut V pxtra inpietate ex exintra pietate corr. m. 2 V. )

Sunt et alia consilia impiorum, eorum scilicet, qui in haeresim delapsi nec noui nec ueteris Testamenti legibus continentur. quorum sermo in orbem semper et circulum erroris inflexus, nihil tenens et in nullo consistens indefinitse sententiae cursu recursuque iactatur. quorum impietatis est, deum non ex dei ipsius professione sed ex arbitrii sui uoluntate metiri; ignorantes non minoris impietatis esse, deum fingere, quam negare; a quibus cum requiras, quo spei ac fidei suse fine sic sentiant, confunduntur, perturbantur, dissimulant, circumerrant et finem ipsum eius, dequa quaeritur, disputationis euitant. beatus ergo uir est, qui in hoc impiorum consilio non abiit, id est, qui ipsam illam in hoc consilio eundi non admiserit uoluntatem: quia quae impia sunt, uel cogitasse iam crimen sit.

Sequens autem est, ut qui in impiorum consilio non abiit, in peccatorum quoque uia non stet. plures enim sunt, qui, cum . per confessionem dei ab impietate discreti sint, non tamen a [*](rant 1 in eras. R 2 commemo corr. m. 2 V 3 criminose ne R 4 se nasci — necessitate om. F, in marg. inf. add. m. 2: necessitate . se nasci et ex eadem rursum 5 ac om. V 6 uagu r uacuum Rα hisdem rR cf. Neue Formenl. II, 200 nulla consistendi ratione I" 7 defertur E alicuiue ex alicus m. 2 r 8 non esse VR 9 qur 11 e 12 et uadit R 13 in heresi VR 14 dilapsi R ueteris ex teris m. 2 r 1 16 et om. V 17 impietas V 20 requiras R 23 consilium VRe 24 consilium YRe non eundi r 26 consiliu w consilio r consilium Re 28 discreti sunt rG. )

Tertius quoque hic obtinendae beatitudinis ordo est, in cathedra pestilentiae non sedere. sederunt in cathedra Moysi pharissei docentes, sedit et Pilatus in tribunali: cuius itaque cathedrae sessionem existimabimus pestilentem? non utique Moysi. domino sedentes potius quam sessionem cathedrae inprobante, cum dicit: super cathedram, inquit, Moysi sederunt scribse et pharissei; quaecumque dixerint facite. quse autem faciunt, facere nolite. cathedrae huius sessio pestilens non est, cuius oboedientia dominica auctoritate praecipitur. illa ergo erit pestilens. cuius contagium Pilatus manus abluendo deuitat. multos enim etiam in metu dei constitutos saecularium tamen honorum ambitio corrumpit: et uolunt ecclesise legibus subditi fori legibus iudicare. sed quamquam ad haec ipsa officia, quse agunt, ferant secum religiosam uoluntatem. beniuolos sese continentesque praestando, tamen necesse est eorum, in quibus deuersabuntur, negotiorum quodam pestilenti contagio polluantur. publicarum enim causarum ordo [*]( 14 Matth. XXIU, 2. ) [*]( 1 in ecleaia F in aeccta R 2 eclesiae ex eclesiam m. 2 V aeccleaiae R 3 quidem uitia naturae nostrae nos propellit V 4 sed ut utile est E nos om. V a uia hac ε5 ad quam (ad sup. lin. m. 2 V) Vr qua Re abscaedere Rl aic neque E adibito R 6 decedendi ex decidendi R 11 farisei 17? docentes om. V y 12 exiBtimauimus ex existimabimus V 13 mo si R 14 inquit ex inquid R mosi R 15 scribae et pbarisaei om. V dixerint uobis R 17 oboedientia ex oboediaentia m. 2 V 18 illa enim V contagio r 20 bonorum Ra 21 eclesiae F f = ori (eras. 1) R 92 aguntur R agent ex agerunt V ferunt T' 28 beneuolos e se R continentesq. R 24 diuersabuntur YE (sed. alibi etiam V deuersari) qaodam om. V 25 ante contagio in marg.: q< publicarum rerum necessitudines n sine macula exerceantur add. m. 1 R. )

Sed beatitudinem uiri nondum uel in impiorum consilio non isse, uel in peccatorum uia non stetisse, uel in pestilentiae cathedra non sedisse consummat. possunt enim haec et in saeculari uiro reperiri, ut unum deum esse creatorem mundi opinetur, ut a peccatis se per studium modestae innocentise referat, ut honorum dignitatibus priuatae et tranquillse uitae otia anteponat. sed perfectum nunc deo uirum propheta conformans, et quem in magnis aeternae beatitudinis constituat exemplis, non communibus eum ad id docet usurum esse uirtutibus, sed his consummandum esse, ut beatus sit, quse secuntur: sed in lege domini fuit uoluntas eius. abstentio superiorum inutilis est. nisi in consequentia adhibeatur intentio: scilicet ut in lege domini uoluntas sit. non expectat propheta, ut metus sit. plures enim intra legem metus cohibet, paucos uero uoluntas constituit in lege: quia timoris est, non audere timenda neglegere; perfectae uero religionis est, praescriptis uelle parere. et idcirco beatus ille est, cuius in dei lege non timor est, sed uoluntas.

Sed deest interdum et aliquid uoluntati; et perfectam beatitudinem solum uelle non obtinet, nisi uoluntatem sequatur [*](1 eos om. V eolesiastioae V aeolesiasticae R sanctitate ex sanctitatem m. 2 V 8 optentae R cum ad (et sic ter) re 4 ounotata licet uoluntate concurrunt V facit E 5 luce V 7 qui r 9 in ipsorum consiliu r in impiorum consilium Re 10 non abisse V 11 eni BUp. [in. R et sup. lin. a m. 2 V 12 repperiri VR 18 moc destiae Vct 14refrenete honore V otium a 15 nun II 16 conatituat ex constituta m. 2 V 17 usurum esse suffragiis sed V 18 sequuntur E 19 abstinentia ex abstentio m. 2 R 21 ut in ras. a m. 1 V 22 uero om. V 23 constituet V q< timoris est R 24 est om. R praescribtiB VR 27 aliquid (om. et) r 28 optinet ll. )

Sed consummata uiri huius beatitudine, qui impiorum consiliis et peccatorum uiis et pestilentiae cathedra se abstinens [*]( 8 I Thess. 5, 17. 15 I Cor. 10, 31. ) [*]( 3 infirmita = "= tis R 6 utque a spe J. consequendae ex consequentae R 6 cum aliquando. 7 adque V 8 huic dicto illut * apoatoli dictum est V 9 orantes Re 10 nostre corr. m. 2 r 11 legi = = s R 12 legentis Ed. Basil. et Paria. legendis b sed et in operis e 18 recenseamus sed ut ea quae scribturis ex recenseamus sed ut eamus sed ut ea quae scribturis m. 2 V recennt ea q.≡in n p seamus s.ed soriptoris (in diuers. liq. m. 2) R 16 opera legē er " u semper ser ; ex e = - e - ant (p sup. lin. m. 2 - u supr. add. m. -i) R 18 quaecumq. V queouquae R facitis RE in gloria dei V in gloriam dei (sup. lin. m. 2 add. facite) R in gloriam dei facite E (cf.Abh. IV p. 80) 18 ut sup. lin. m. 2 V orem' (in marg.: quomodo omni tempore oratur m. 1) R 19 in gloria VR exercita VE 20 cuiusquam V fit ex sit m. 2 R 2t diuque 1' 22 hmj R. )

In libro Genesis, ubi plantatum a deo paradisum legislator ostendit, omne quoque lignum specie pulchrum et ad esum bonum productum esse monstrauit; esse quoque et in medio paradiso lignum uitae et lignum sciendi boni et mali exposuit; inrigari deinde paradisum flumine, quod postea in quattuor principia diuisum sit. quod autem esset hoc lignum uitae, propheta Salomon docuit, dicens de adhortatione sapientise: lignum uitae est omnibus, qui conplectuntur eam et qui incumbunt in eam. lignum hoc ergo uiuens est; neque solum uiuens, sed etiam rationale; rationale autem in tantum, ut fructus det, det uero non confuse. non inportune, sed tempore suo. et plantatum hoc lignum est secus decursus aquarum. in possessione [*](14 Gen. II, 9. 21 Prov. III, 18. ) [*]( 1 die eam et nocte (ex noctem) V quantus ex quantum m. 2 JT 3 enim mp. lin. add. m. 2 V 5 iuxta decursus e 7 defluet RE 8 ligni -= R lignum V 9 non deciditione f non defluens RE 10 forte ex forte et m. 2 V 14Nparadysum R paradisi r legis labor r 15 quoque ex quodque R ad usum Re 16 et om. V 18 paradysum R paradisi I" 20 profeta solomon r de adhortatione sapientiae scripsi cf. Stud. 1886 p. 337 de adortatione sapientiae R de odoratione sapientiae a de adoratione sapientiae e de sapientie (de sup. lin. m. 2) I* 22 post incumbunt in eam R add. : sicut in dum (sicut in domino E) 23 ergo hoc E rationabile ex rationabilem m. 1 V 24 rationabile V ut fructus det fructus det uero V non confusae no inportunae rR 26 iuxta decursus e.- )

Huic itaque ligno beatus ille uir similis fiet, cum, translati latronis in paradisum modo, secundum decursus aquarum et ipse plantetur: et fiet beata illa et non eradicanda nouella plantatio, quam in euangeliis dominus significat, cum de aliena plantatione conqueritur, dicens: omnis plantatio, quam non plantauit pater meus, eradicabitur. hoc ergo [*]( 6 Luc. XXIII, 43. 12 Matth. XII, 33. 19 Luc. XXIII, 81. 26 Matth. XV, 13. ) [*]( 8 sed — aquaram add. m. 2 V iuxta decursns - 5 latrone (e in raa.) R 6 introduxit t 8 quae ex qui R qui Va q. a cognominari ex cognorminari m. IV 10 ex euuangeliie R intellegentiae istius est V 11 conparatum V 12 Beelzebub E 13 inquit ex inquid R 16 Beelzebub E e = i R 17 non dedignatus est conparationem cum pergens Vr 19 in umido V 20 ariditati ex aridati m. 2 V 21 significandu V 22 fiet similis V 23 in parae dyram R in paradisi V 24 eradicanda R 25 in euuangeliis R aliena svp. lin. m. 2 V 26 conquaeritur VR 27 pater meus coelestis e ergo sup. lin. m. 2 V enim R. )

Folium autem ligni huius non defluet. nec mirum si folia eius non defluunt, cuius fructus dabuntur potius, quam decident, non maturitate depulsi, non ui exteriore decussi, sed rationalis officii dispensatione demensi. et quid in foliis significet, ex conparatione rerum corporalium absolutum est. namque hanc esse naturam foliorum contuemur, ut ad custodiam fructuum fructibus ipsis circumiecta prorumpant, ut quodam uallo tenera pomorum initia communiant. doctrina ergo uerborum dei, quae promissos nobis fructus conuestit, significatur in foliis. his enim uerbis spes nostrae inumbrantur, horum inter has saeculi tempestates munimine conteguntur. non defluent igitur haec folia, id est dei uerba; quia per dominum dictum est: cselum et terra prseteribunt, uerba autem mea non praeteribunt. nihil enim ex his, quse? a deo dicta sunt, dilabetur aut decidet.

Quod autem hsec folia ligni huius non inutilia sint, sed salutaria gentibus, sanctus Iohannes in Apocalypsi testatur dicens: et ostendit mihi flumen aquae uitae, splendidum tamquam crystallum, exiens de throno dei et agni, in medio platese eius et ex utraque parte fluminis arborem uitae, quae facit fructum duodecies, singulis mensibus reddens fructum suum, et folia arboris illius sunt ad sanitatem gentium. caeleste sacramentum ita per corporales species exponitur, ut rationem spiritalem corporalia ipsa quamquam inplere non possint, tamen ad corporum rationem mutila sint. conuenerat enim dixisse. ex utraque parte fluminis demonstrati arbores esse, non arborem. sed quia uitae arbor ubique in sacramento [*](13 Matth. XXIV, 35. 18 Apoc. XXII, 1. ) [*]( 1 defluet ex defluent m. 2 l' nec mirum — defluent (sic) infr. add. m. 2 F 3 decidentur R deous =si R decursi 1' 4 dimensi Ve demessi roni. Bened. 6 foliorum ex filiorum m. 2 r ut add. m. 2 V 7 circnmtecta R 11 in has V 12 non decident V dei om. V 13 transibunt R 15 quae ab eo V delabetur V 19 de trono F de trhono R 20 agni ex angi R 22 fructum suum ex fruotuum suum m. 2 V 25 corporalia ex corporalium m. 2 V 26 ad corporum rationem mutila sint scripsi, cf. Stud. 1886 p. 338 ad corporata non mutilent Ra. ad corporata non mutilentur VrD 27 arbores ex arboress m. 1 V 28 uitae arbos r. )

Et omnia, inquit, quaecumque faciet, p*rosperabuntur. iam non, sicut in Adam, donum eius et statuta perturbabuntur — quia ille constitutae inmortalitatis beatitudinem peccato transgressae legis amisit —, sed per redemptionem ligni uitae, id est dominica passione, cum ipsi ligno uitae similes erimus, iam, quidquid in nobis fiet, aeternum est, aeternum autem cum beatitudinis sensu. prosperabuntur enim omnia illa, quae fient: non demutatione incerta, non in natura infirma, cum incorruptio corruptionem et aeternitas infirmitatem et forma dei formam terrenae carnis absorbuerit. huic igitur plantato ligno, in tempore suo hos fructus suos danti, beatus ille uir erit similis, ipse quoque in paradiso plantatus, ut plantatio dei non eradicanda permaneat; in quo omnia a deo facta prospere dirigentur, nulla deinceps demutatione uel infirmitatis nostrae eradicanda uel temporis.

Demonstrata autem perfecta huius uiri beatitudine consequens erat, quae impios poena maneret, ostendere. sequitur namque: non sic impii, non sic, sed tamquam puluis, quem proicit uentus a facie terrse. non est impiis conparatiuae huius beatitudinis spes relicta, sed uagum eos. [*]( 1 undique ex saeuientibus V 2 subministros V 3 arboa 1' h agnus ex magnus m. 2 V in di t rono V in dl trhono R in throno dei E 8 inquit ex inquid R ' prosperabuntur VR bene dirigentur E 10 perturbantur Ru. illae R 11 trangressae R 13 quicquid R aeternuest R 14 prosperabuntur enim VRa pro- Bpere dirigentur autem e 15 non in natura (in sup. lin.) V non natura Re infirma ex infirmi R 16 incorruptio ex incorruption V 8 17 absorb erit R absorpserit E 18 dante VR 19 uir om. R 21 nulla ex ualla m. 2 V 22 post temporis V add. demonstratur 24 quae sup. lin. a m. 2 V ostenderet T 25 inpii V 27 uagum os Ed. Par. 15720. )

Et quia per hanc demutationem obtritae in puluerem firmitatis non erunt eius boni participes, quod beato uiro ex fructu ligni dabitur in tempore, ideo consequenter adiecit: propterea non resurgunt impii in iudicio. non abolitio his, qui utique puluis erunt, per id quod non resurgent denuntiatur, sed resurrectio his in iudicium denegatur. non enim per id quod non erunt, sensu p“nse carebunt: quia lucri p“nam faciet, quod non subsistet ad p“nam. subsistent autem. quia erunt puluis. puluerem uero effici uel ariditate uel adtritu, non est subsistendi amisisse naturam, sed in naturam alteram substitisse. per id autem, quod in iudicium non resurgent, absolutum est non resurgendi eos caruisse natura, sed [*]( 6. PB. XVII, 43. ) [*](2 mfirmitate V discussi V puluis V 3 ni || hilũ (1 litt, eras.) R diuolait R 4 poenae sed V in om. R ut ludibriosae poenae et loco altero (om. uerba poenae — cuius) Ra 7 comparatio R 8 quomodo enim Ed. Par. 1572 b et sic 9 quomodo lutum 9 est sup. lin. a m. 1 V i 10 prope om. V 11 inferni E 18 non sup. lin. R 14 et per d R 15 poena V 18 adeo V 19 resurgat a resurgent b in iudioium E; 11 h. 1. in ma-rg. hanc notam add.: fi resurrectio impiis sed iudioiQ denegatur 20 his ex is m. 2 V resurgunt E 21 in iudicio ftiam h. 1. et in teqq. V 28 poena faciet R 24 aridate T rab ia 25 sistedi V amisee R. ) [*]( XXII. Hliar. Fiet. para I. ) [*]( 3 )

Neglegentem audientium et incuriosam legentium facilitatem dicti dominici sermo perturbat. cum enim dicit: qui credit in me, non iudicabitur, exemit iudicio fideles; et cum subiecit: qui autem non credit, iam iudicatus est, non admisit ad iudicium infideles. ergo si credentes exemit . et reppulit infideles, nec in hos nec in illos iudicii sorte permissa, quomodo conuenire sibi in hoc, quod tertium ait, existimabitur: hoc est autem iudicium, quia lux uenit in hunc mundum, et dilexerunt homines magis tenebras quam lumen? non enim potest locus relictus esse iudicio, cum neque infideles nec fideles sint iudicandi. et haec quidem ita esse auditoribus neglegentibus et lectoribus incuriosis uidebuntur: ceterum in se uirtus ipsa uerborum proprietatem dicti et intellegentiam continet.

Qui credit, inquit. non iudicatur. quid enim necesse est iudicare credentem? iudicium enim ex ambiguis rebus existit. et ambiguitate adempta iudicii non desideratur examen. ex quo ne infideles quidem necesse est iudicari, quia ambiguitas, quin infideles sint, non resedit, sed adempto in credentes non credentesque iudicio causam dominus iudicii et auctores, in quos iudicari necesse esset, adiecit. sunt enim aliqui, [*]( 3. Ioh. III, 18, 19. ) [*]( 1 perdidisse ordinem E 9 in eauangeliis R 4 est hoc sttp. lin. a rn. 1 V 6 ante tenebras tres litt. (qua ?) eras. R 7 neglegentia (sed ia ex corr.) Rb audipntiam Ve et inouriosam neglegentium r 9 ademit iudicio ex ademit non iudioio V 19 ademit V nec in hos ex ergo in hos corr. m. 2 V 18 sibi hoc (om. in) Ve 14 ait ex ad corr. m. 2 V existimatur R est om. R 15 huno om. E 16 lucem E 17 relictus om. R neque fideles E 00 dicit R 21 inquit ex inquid R ex inquoit m. 2 V iudicabitur E 99 existet r 24 nec infideles quidem R 25 quin ex qui m. 2 V 26 dms in iudicii auctores V 27 in quo R neoesse est V aliqui ex aliquid m. 2 V. )

Huius quidem euangelicae dispositionis tenuit et propheta rationem, dicens: propterea non resurgunt impii in iudicio, neque peccatores in consilio iustorum. [*]( 1 inter impios piosque E 2 proprie E ipsut V c/. Acad. p. 28 3 quia sit illis in aliquid V quia sit aliquid (d ex t) R 4 aliquit V 5 in eclesia V in aecclesia R tamen in saecularia r 9 'is V 10 quia ex quian m. 1 V pietati VE 11 nuncupant esse ex nuncupantes se R pant esse — secundum nuncu add. m. 2 I* 12 operum uoluntate add. m. 2 V 13 potio re R 15 hunc om. e 18 et — necessarium est om. V 19 quia magis ex quia lex magis corr. m. 2 V 23 tenebras dilexerint V hii V 24 non sup. lin. R ut ante impii add. sup. lin. m. 2 V 25 potius dileotione sup. lin. R 26 huius ex husius R et huius Ve et ante propheta sup. lin. R om. Ve. ) [*]( 3* )

Et huius differentiae hinc ordo proficiscitur: quia cognoscit, inquit, dominus uiam iustorum, et uia impiorum peribit. consilium iustorum peccatores idcirco non adeunt, quia uiam iustorum dominus cognoscit. cognoscit autem non ignorationis scientia, sed dignatione noscendi. neque enim hsec in deo passionum humanarum demutatio est, ut aliquid aut cognoscat, aut nesciat. beatus apostolus Paulus, qua ratione a deo cognosceremur exposuit, dicens: si quis est in uobis propheta aut spiritalis, cognoscat quae scribo uobis, quia domini sunt: si quis autem non cognoscit, non cognoscitur. eos ergo cognosci a deo ostendit, qui, quae dei sunt, cognouerint: tum cognoscendi, cum cognouerint, dignationem scilicet cognitionis per meritum religionis cognitae consequentes, ut quod cognoscitur, non ignorantis profectus intellegatur esse, sed cogniti. absolute autem dominus ostendit in Adam atque Abraham peccatores se ignorare, cognoscere autem fideles. namque Adae post peccatum dictum est: ubi es, Adam? non quod deus, quem adhuc in paradiso habebat, in paradiso esse nesciret; sed quod, dum ubi sit interrogatur, indignus cognitione dei per id, quod peccauit, ostenditur. Abraham autem diu ignoratus, scilicet ad quem septuagenarium iam dei fuit sermo, cum se per oblationem [*]( 16 I. Cor. 14, 37. 26 Gen. III, 9. ) [*]( ft 1 iam ejc dam m. 2 V relinquit ex relinquid R 2 quo R t superiore R superiori E sermone ex sermo m. 2 V 3 iudicati I* 4 fecit V 6 peccatorum e (5 ex ae ? post ė 2-3 litt. eras.,fortasse lilt. rit.) R 12 inter cognoscit et cognoscit autem eras. dñs R 16 aliquit r e 16 ab eo cognoscentem V 19 cognosoetur R' E 20 quia quae R 21 cognouerit V 24 adque YR 27 in paradyso R 80 dei iam E. )