Epistulae

VI. BEATO ENNODIVS.

Si proferenda temporibus de eruditionis messe pectoris horreo condidisses, ieiunae ab epistolis tuis commeantium dexterae non uenirent. sed quia neglegentiam et sterilitatem tuam sermonis prodit abstinentia, nos necesse est iterum ad culturam admonitionis adsurgere et terga iactis infecunda seminibus recidiuis ad ubertatem sulcis urguere. ubi sunt monita quae apud te adserebas esse uictura P ubi studium conloquendi, per quod et scientia patescit et caritas ? clamant silentia tua, te non adsecutum quod boni dignum possit esse iudicio. nam sicut rara doctos, ita continua prodit taciturnitas inperitos. ergo erubesce et tandem aliquando rumpe uincula et impedimenta sermonum. ostende quam ualeas, ostende quid promoueris, si tamen te iuxta uotum nostrum gratia superna non deserit. nunc salutationis honorem accipe et breui contentus epistula agnosce patri tuo quae longa conreptione reserentur fuisse mandata. [*]( 4 oportune LTV, oportunae jB; oportuna Pb, inportune fort. loquares B garroli B garruli imitatione uulgo coniungunt re- Q spode B 5 poscit B 7 naleret L ) [*]( VI. 11 peccatoris B 12 condedissis B ad L 13 detterare L aeniret B negligentiam B et st. tuam om. L I 16 siminibus B urgere LTV 18 patiscet B, patescat V, patesoat Pb 19 posit B 20 iuditio B, indicio coni. Schottus sicutrara (tra corr. ex tic ?) L doctus B 21 erubisce B. 22 indimenta B quam B, quid LPTVb 24 deserit] dent B 25 correctione T )

VII. AVIENO ENNODIVS.

Benedico dei nostri triplicem in maiestatibus unitatem, quae me inter angustias meas perfectae sanitatis loco de coniunctionis uestrae munere Subleuauit. uenit ad me sera quidem relatio, sed uotiua: adsit redemptor noster et inpleat quod inclinatus supplicatione concessit. domine mi, salutationis reuerentiam soluens rogo, ut actionis uestrae summam de suburbano illo cum parente uestro domno Liberio Christo uobiscum adnitente conpleatis, quatenus, si euenit commutatio, pretium dignetur accipere, ne diutius sub promissionis nutemus ambiguo, quia uos nostis nihil plus esse quod in hac supplici uestro mundi conuersatione praestetis.

VIII. VICTORI ENNODIVS.

Dum inscitiam sublimitas tua praeloquitur, eruditionis secreta patefecit: inpugnas perfectione quod adseris. nam dum te saluo pudore inlitteratum esse confirmas, quid naturae uigor, quid studiorum lima contulerit, declarasti. credat mihi subli* mitas tua, inbuendum liberalibus disciplinis iam suis bonis ditauit. si talis lingua prosequitur fratris Pauli filium, facunda adstipulatio et commendat et edocet. nihil longe degentibus magistris opus est, quando digna laude loquitur qui dirigit ad docentem. erubesco insinuatum minus inuenisse quam detulit, deum rogans, ut quod de me per adfectionem praesumitis ingenii ualeam uirtute conplere. uos tamen honore salutationis accepto quibus libet officium sermonis inpendite, dummodo sollicitudini meae de prosperitate uestra multiplex scriptionis cura respondeat. [*]( VIL 3 nnetatem V1 7 m T, mihi BLV 9 cum] c5 L adtinente B 10 quatinus LTV 11 nutimus B ) [*]( VIII. 16 insciam B, iniitiam Tl 17 perfectionè L 19 studiorum (i in ras.) B 20 bonas L 21 tales B 22 prius et om. B 23 diriget B 24 erobisco B munus Lb, manui B 28 uestra om. Sirm. )

VIIII. CAMILLAE ENNODIVS.

Intercepisti nostrum nescio quem secuta consilium. nam paruulum tuum, quem studiorum liberalium debuit cura suscepisse, ante iudicii conuenientis tempora religionis titulis insignisti. ueneranda quidem ecclesiastici forma seruitii, sed quae ad duas partes animum non relaxet: unum et difficile iter est quo itur ad Christum nec occupatos multipliciter aliquando uia arta suscepit. properantes ad se de disciplinis saecularibus salutis opifex non refutat, sed ire ad illas quemquam de suo nitore non patitur. iam si eum mundo subtraxeras, mundi in eo schemata non requiras: erubesco ecclesiastica profitentem ornamentis saecularibus expolire. adnueram quod per Patricium diaconum, quantum ipse asseruit, postulasti: quid oportuit eum aliter ad me, quam diebus ipsis inuentus est, destinari? si iudicium meum consulis, uolo ad me pertinentes magis merito sanctos esse quam titulo. uere animum meum de quietis statione ad cogitationum pelagus expulisti. suscepi tamen deo auspice sanguinis mei uernulam. nunc restat, ut conatibus meis fauor caelestis adrideat et neglegentias hominum piae moderationis ubertate conponat. domina, ut supra, salutem debitam dicens precor, ut nunc geminam sollicitudinem pro utrisque suscipias et deo nos commendare adsiduis precibus non omittas.

X. CELSO ENNODIVS.

Lenocinium est, non gratiae sacramentum quod tantum praesentibus exhibetur: amicitiae sinceritas et longe positos [*]( VIIII. 2 camellae LTVb, camelle BP 4 paruolum B 5 suscipisse B, suscipere LTVb 6 aecclesiastici B (et sic l. 12) seruitiis B 7 relazit B 8 occupatus BL 9 uita Sirm. disciplininu T 13 ezpulire B 14 diacs B ipse asseruit Pb, ipseruit BLV, imperauit T 15 istis fort. 17 magis] magistri L 18 eogitatiane L1, cogitationem B 19 uernolam B, uenulam Fabri codex 90 ut nt B fabor B 23 nos B, nostro LPTVb 24 adsia duis B non o.] Domi|natas L ) [*](X. 28 amiticie T. )

non relinquit. quid possit uera fides, intellegat qui tunc adipiscitur beneficia, quando desinit supplicare: ego mihi debeo, quod ad stationem precum trans Gargara positus peruenisti. tu luce conscientiae amicos et litteras uno a te tempore diuisisti, sectans non solam longinqua sed abdita, ita ut nusquam te sagacis boni persecutor inueniat. semper et hic quidem latentia inter lepores cubilia diligebas, sed saepe latebram tuam qui presso ore uestigia rimatus est inuenit. nunc altiori consilio, credo, ut maerores accenderes, te hominum coetibus submouisti. ergo solam pueritiam debuisti Mediolanensibus tuis? et uirum te tenere debuerant qui puerum possederunt, et quos laetificasti de amplexibus debuisti iuuare consiliis. sed hinc alias. tu tibi prouisionum tuarum aut gaudia debebis ant lacrimas. ego interim salutationem praefatus memor debiti donationem de puero destinaui, hoc apud me reputans, ut nec inportunus in tempore diffidentiae suae uinceret et cessans inter desperationis mala gauderet.

XI. FAVSTO ENNODIVS.

Suscepi litteras multiplici gaudiorum dote locupletes et gratiam circa uos dei quam noueram nuntiantes. protinus testibus Christi nostri cum lacrimis, quas suggerebat hilaritas, indicata patefeci et quod per ipsos inpetratum fuerat gratias [*]( 1 relinquid L fedis B intelligat B 2 benefitia B desinet B debeo] deo B 3 tranl B preuenisti B 4 lucem B 7 cupilia B dilegibus B 8 rimatus est] rimator B, rimatur fort. alciori B 9 maerores scripsi, matores B, maiores LTVb accenderes Tl et Schottus, adcenderis B, accenderis PT2Vb, accederis L cuoetibus (e in ras.) B 10 dibuisti ,B mediolansibus L, mediolaninsibus B1 11 te ex ti L tenebre L possiderunt B 12 anplexibus B inbare B 14 praefanatus B memor d. donationem om. L in mg. add. m. ant. 15 haec L1 repotans B 17 disperationis BLV ) [*](XI. 20 suscipi B locupletes Pb, locupletis B, locupletas L TV 21 graciam B nunciantea B 22 sugerebat B 23 imperatum T )

referens quasi nonus relator adserui. uere; domne Fauste, simpliciter in hac causa uulgatum est, quid haberet meriti, quid uirium in precibus illa sancte anima quae praecessit: nam etsi sit spes nostra adhuc caeca mundi luce uestita, sed quod conueniens esse nouerat sine nostrae actionis labore promeruit: cum a nobis diuideret res in manibus conlocatas, obtulit longa statione distantes, felicius tribuens necessaria quam cupita. ergo mundus iste ueri aliquid habet: aut si non habet, non de eius dicione mox: rapitur. mentiti sunt homines qui se iurabant accipere beneficia, si dedissent: etiam superna dispensatione coniuncti sunt a quibus nec accepimus blandimenta nec dedimus: certa de desperatione confidentia et nebulosum de publicata promissione constitutum. uere dicerem, si doleret ista discissio, quod tales homines nec illa, quam dicitis nutricem mendacium esse, Liguria potuisset emittere. quid arguam prius in illis? fallaciae aut fatuitatis obscena? perdiderunt duos, qui inter se sanctorum impetratione sociantur, per quos potuisset diu iacentis et in umbram coactae familiae scintilla reparari. memores estis domnum Auienum uobis in ecclesia dixisse, deum se de illa puella specialiter non rogare. uide progeniem sanctis creatoribus ad usuram uitae procedentem. intellegebat plus se parentum fletibus quam actione promoturum. gratias tibi, omnipotens deus, gratias, rector fidelium, qui ancillae tuae uota respiciens prophetiae in ea pollicitationes inplesti dicentis: anima eius in bonis [*]( 25 Ps. 24, 13) [*](1 nouos B 4 etsi om. B ceca B uestitas| et B 5 sinae B nostre B 6 dioiderit B 7 optulit LTV felici∗us B 8 si non] sisi B, si T 9 ditione BT, dictione L 10 benefitia B 11 accepimus Tab, accipimus BLPTlV 12 didimuB B disperatione B 18 pullicata B 14 disIII|cissio B dicetis B 15 neutricem T mendaciorum coni. Schottus mittere Sirrn. 16 falatiae B 18 iacentes B 19 scentilla B, scintille L reparari T 20 acclesia B illas B 21 progenies L saotia B procidentem B 22 intellegebant F, intellebat B 23 promuturum B 24 profitaei ne a B 25 inplisti B dicentes B ) demorabitur, et semen eius hereditabit terram. perfice, pie arbiter, quod remansit, et m alterius serui tui copula. serenus adspira. mihi si haec uidenda morbus, qui iam uitalem praeoccupanit substantiam, non relinquit, uideat de illis bona pater et aui proauique ante transitum suum nomen accipiat. me tamen quamuis peccatorem adhuc gratia superna non deserit, qui admonitionem cautione praeuenio. nam desideria mea, ne legati prouincialis nomen acciperem, licet cum dolore suspendi. timui, ne aut rerum dominus uobis disponentibus haec a se exigi crederet, quae cogit necessitas postulari, aut ego redderer officiis onerosus et actionibus infecundus, quamuis nec exsequi nec iniunctis par esse sufficerem. rogo ut supplicetis deo, ut me uel usque ad uotorum communium tempora. in mundi istius seruet incerto.

XII. MERSALAE ENNODIVS.

Fero uestrarum abstinentiam. litterarum, si sic ad incrementa gaudii mei pertinet quod tacetis: non est molesta paginalis intermissio, si cum splendidis dictionibus iunguntur rara conloquia. quod de gratia circa uos dei, quod de sanctis parentibus praesumebatur accipio. iam suffragiis amicorum dei, qui tibi pater et frater est, agnouisti. uere dictionem tuam sine lacrimis, quas dabant gaudia, non relegi. nolo apud te quae de te sentio uerborum inportunitate producere. labora ut quod suggerente in sensibus uena inuenis conponas eloquentia. nihil tibi a domni Fausti et domnae meae matris tuae filio minus est, nisi quod ipse studiose subtraxeris. parcat tibi tamen deus, [*]( 2 piae B copola B 3 serenũ T moribus T 4 peroccupauit B relinquid B 6 gracia B 8 prouintialis LV 10 quae-redderer om. B aut scripsi, et LTVb 11 offitiis B honerosus BLTV 12 exsequi (se corr. uid.) B, exequi T simplicetis L XII. 16 messale BLT 17 absentiam Sirm. 18 paginales B 19 si] sic B 20 perentibus L 21 praesummabatur B, praesumatur LTVb 28 dabant T*, dabunt LPT1 Vb, debunt B 25 sentibus B 26 et ex a? corr. B 27 ipse B, ipsa LPTV, ista b studiosae BV )

ut credas me inmemorem tui esse, dum inpedientibus morbis frequenti te scriptione non ueneror: debes nosse dignum esse uenia quicquid necessitate delinquitur. domine mi, salutationem plenissimam dicens benedicere me deum in operibus eius de domni Auieni coniunctione significo et de te quod eius pietas pollicetur expecto.

XIII. PANFRONIO ENNODIVS.

Peregrinari me in solo patrio nobis absentibus crederes, etiamsi ualerem. at cum aegritudo mihi et quorundam insistat infirmitas, inter utrasque quid faciam? quis uno tempore et morbos ferat et perfidos ? scias nulla cautione, nulla innocentia in ciuitate nostra quae deo medio promissa sunt custodiri: totum felicitati tribuitur, nil amori: circa humiles rara dignatio: optimus ille qui celsior. sed haec ego non pro mei, cui nihil superest quod sperem, consideratione suspiro: dolet mihi illos perire quos diligo. plenius uobis rem omnem et quam propter studium uestrum inuidiam contraxerim homo uester insinuabit. ego honorem salutationis inpertiens rogo, ut scripta mea et domno Auieno et domno Liberio protinus contradatis, et per ipsum, qui uobis Panfroniam nostram sanam tribuat, coniuro, ut mox me quid responsi dederint instruatis : quia si regius occupatione aliqua negatur aduentus, ego ad uos deo meo suffragante sub quauis membrorum meorum fragilitate uenire festino. [*]( 1 esse tui Pb 2 debis B nosse] nos B ee (alt. e 1 ex t corr.) L, om. B 3 m T, mihi BLV salotationem (em in ras.) B 4 me d.] medium. B de om. T 6 exspecto L XIII. 9 crederis B 10 ad B 11 utrasque B, utraque L PTVb 15 optin\' L 17 plenius-studium om, B 19 insinuat B ergo B 21 Pamfroniam Sirm. contribuat P V (con exp. V m. 1) b, ∗∗∗tribuat L 22 ciuro V, cũ iuro T moi] uos Sirm. instruates B )

XIIII. HELPIDIO DIACONO ENNODIVS.

Deus sanctitatem tuam misericordiae suae et gratiae prosequatur insignibus, qui de humilitate mea rem amici faciens dignaris esse sollicitus et me meosque promittis peculiari affectione te colere. scio, quia deus propitius tibi sic gratiam inuicti principis contulit, ut humilitas ecclesiastica non periret. uere, domne Helpidi, si dignatur pius rex de seruo suo esse sollicitus, tu fecisti, cuius animo nullus amicorum uicem poterit repensare. scias me tamen cotidie diuersa adfligi qualitate morborum, ita ut de uita desperem. rogo tamen honore salutationis accepto, ut domnum Faustum et filios ipsius memor animae tuae sinceriter diligas et pro mea anima, quantum praeuales, orare non cesses, quia non remansit in luce quod sperem. rogo etiam, ut me frequenti digneris alloquio et si domnus noster ad Liguriam uenturus est intimare procures.

XV. ENNODIVS STEPHANIAE.

Bene est animo meo, quod grauatum peccati fasce meministis et inter illas sacri pectoris curas, quantum epistolae ad domnum Auienum destinatae manifestant, personae meae non emergit obliuio. deo gratias ago, qui per indebitam delinquentibus clementiam solita miseratione succurrit, dum eos sanctarum animarum intercessione sustentat. non credo, quod inter orationes deseratur quem nobilitatis alloquio. saluto ergo humilitate qua dignum est et rogo, ut illi adsidua orationum donetis suffragia, quem commemorationis pascitis ubertate. [*]( XIIII. 2 hilpidio BLPTV diaci B 4 facies B 5 dipares B et me] me esse et B meosquę B & recolere T sit T 7 aecclesiastica B 8 bilpidi PTV, hilpidis B, nhilpidi L 10 cotidiae B adflici B 11 desperem Ph, diaperem BLTV 12 adcepto B filius B 13 anima mea Sirm. 14 praeoalis B cessis B remansis B \'quod quod B 16 ad L.] alliguriam L procnris B ) [*](XV. 18 stephane L 20 pectoris] peccatoris B 21 destinate BL 25 orationis B 26 qu.a (i eras.) L 27 pascetis B )

XVI. ENNODIVS ADEODATO.

Olim ad beatitudinis tuae scripta responderam, si facile fuisset Romam pergentium itinera deprehendi. ecclesiastica humilitas a mundi potentibus quasi res peregrina transitur. ut primum tamen domnus Dioscorus Romam perfunctus pii laboris remeauit officio, ad restitutionem debiti reuerentiam uestram suspiciens adspiraui. uos filios uestros, domnum Faustum uel sanctam progeniem ipsius redire Romam cupitis, nos manere: dispar sententia ad unum affectionis callem sine errore reuertitur. deus tamen optimus dispensator quod felicitati eius scit conuenire disponat. mihi domni Fausti suorumque prosperitas praesentiae uice blanditur. domine mi, salutationis cultum pleno amore dissoluens codicem quem dedistis filio uestro domno praefecto remeante transmitto: uos meum aut illum quem promisistis, si placuerit, destinate, illud tamen specialiter conferentes, ut orationum uestrarum numquam me propugnatione nudetis, quia nullus mihi murus potior esse aduersus peccati arietem poterit, quam si illarum me tutela defenderit.

XVII. ENNODIVS APODEMIAE.

Non clauda fides est opinionis antiquae, quae perhibet quod propinquitas generis non defrudetur longinquitate regionis. manent familiarum suis iura cardinibus nec quae sunt diuisa habitaculis dissociantur animabus: percurrit aetherius uigor, ubicumque carnis cognatione producitur, et illa caelestis portio unius patriae non continetur angustiis. sic tu, domna mea, [*]( XVI. 4 itenera B depraehendi B 6 dihoscorus B 8 suscipiens L Faustam] Paulum Sirm. 12 mihi///| B I 13 m T, mihi BLV 16 promisistes B ) [*]( XVII. 21 apoemie T 22 clada B1 est om. Sirm. antique B 23 non d. 1. regionie om. L add. in mg. defraudetur P2T 25 habiculis B ethereus T 26 productor B 27 unus B1 )

longe a corpore degentem Ennodium perquisisti, efferendo desideratis nobile munus aspectibus. accepi cucullam qualem debuit dirigere religionem profitenti sanctissima. ora, ut dignum me humilium indumentis etsi non inuenerunt dona uestra, tamen meriti sui nobilitate perficiant. domina mi, salutem largissimam dicens rogo, ut crebro me uenerandis releuetis alloquiis. laenam et racanas cuius uos uolueritis coloris rubei aut fused mihi sub celeritate dirigite.

XVIII. ENNODIVS STEPHANIAE.

Sufficeret equidem pro epistolari commercio meritum portitoris, cui et uena sua quod loquendum est et pura circa me ministrat affectio. sed animus meus ad duplicatum festinat obsequium, nec simplici quam reuerentia uestra exigit humilitate contentus, domno Auieno scripta coniungit, illi quem de stirpe uestra procreatum et uita prodit et oratio. grauiter tamen fero, quod rusticas uoces nimis urbana et subtili elocutione narratis. non ita circa familiam uestram gratia caelestis innotuit, ut aliquem in ea liceat maioribus suis aut lingua esse aut actione dissimilem, nisi forte quod uos supra. claritatem seniorum sanctae uiduitatis in uobis fulgor inradiat. nempe illius domni Fausti germana es, in cuius praefectura quod monachos instituat inuenitur, quem plus est actione uenerabilem esse quam titulo. rogo uos seruitio salutationis exhibito, ut numquam scholasticorum indociles conpositiones [*]( 1 offerendo desiderantis fort. 2 cocullun B 3 diregere B ante sanctissima distingunt b et Sirm. hora T 4 noon B 5 perficiant (perf in ras.) V mihi BLV, mea P2 (m mg.) b 6 me om. b reaerandis T reneletis Tb .7 lena metra canas T robei B 8 oeritate B 1 ) [*]( XVin. 10 stephane L 11 aequidem B 14 eziget B 15 contẽ///tus T conionget B 16 styrpe B 17 orhana B snptili B 19 in ta] inae B 23 monachns libri, em. Sirm. 24 esse] ∻ T s. I. 25 indociles Pb, indocilis BLTV ) [*](VI. ) [*]( 16 )

sanctis dictationibus misceatis: sufficit mihi quod admirer, quod si mereor sequi debeam, in uestris sensibus inuenire.

XVIIII. ENNODIVS AGNELLO.

Longo animus meus pependit incerto, utrum pro diligentia notitiae uestrae ianuam scriptionis amabili praesumptione pulsarem et excellentissimi hominis per hunc callem pectus ingrederer an per homines uestros uaga salutatione contentus secreta, quibus obsidebar, inrumperem, quia nisus mihi est non esse in hominum numero conputandus quem hominum potissimus ignoraret. et plane illi nec mores suggerunt fiduciam nec natura, qui in arce locatis absconditur, uobis praecipue, quos uterque orbis amica et socia diuersitate conplectitur, quos dei timor gratiae suae comitate firmatos fecit iam honorum summa largiri et, ad quod uix praecipui perducuntur, ad opinionis gloriam dare subiectis.. laudandi sunt apices, sed ad eos sudore maximo uix uenitur. quod tamen feliciter dictum sit, et inter munera uestra sunt culmina. ergo salutans reuerenter epistolam breuitate concludo, ne ante dignationem uestram uideatur inportuna laudatio. latius post responsum paginale, quod moribus, quod potentiae uestrae conuenit, eritis Mundo mecum adtestante lecturi.

XX. ENNODIVS MASCATORI.

Et me sperare quod pium est et uos decet adnuere. nam disparibus uiis ad unum finem remuneranda tendit intentio. [*]( 1 sufficet B ) [*]( XVIIII. 7 excelentissimi B 9 quia] qui L nisua scripti, uisum libri 11 plene B fidutiam B 12 arche B 0 u∗bis L praecipuae B 13 socia a B quos (s in ras. uid.) T, quod Sirm. 14 tuae B bonorum Pb 15 quos Pb perdncnnt (er ex rae corr.) B opitionis L 20 quod m. q. potentiae L 8. I. 21 erites B 22 lectari B ) [*](XI. 25 decit B )

uos solacia rebus inpenditis̃s, a me tenue sermonis postulatur auxilium. sic fit, at cui incumbit per officii considerationem praestare potiora uix possit exigua. reddat ingenuitatem homo palatii, quia ecclesiae nihil amplius sufficit quam precari. scitis pro ascinis a quo ueniat retributio, si iuuentur. succurrite his quos et patria terra captiuat, quibus et iuuentur est cum originariis et condicio dolenda cum profugis. pluribus Christianum et sapientem non decet admoneri, ne longa deprecatio fructum sibi ueniat adscribere laboris alieni. saluto ergo humilitate qua dignum est et ut praefatos cum gaudio ad me remittatis inploro..