Epistulae
Ennodius, Magnus Felix
Magnus Felix Ennodius. Magni Felicis Ennodii Opera Omnia (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 6). Hartel, Wilhelm, editor. Vienna: Gerold, 1882.
Ad longinqua digrediens caritatis inmemor extitisti. non licuit tecum piam diligentiam muros exire. dum urbis habitator es, fabricatas blanditias non sine daedala arte custodis: at ubi rus petendum esse decreueris, quasi graues sarcinas amicorum memoriam derelinquis. tu uillares delicias expetisti, et nos apud te inter moenium mala remansimus. non habuit radicem affectio, quam uelut curarum tormenta separasti. dicas, unde tam uelox exprobratio? nec aequum esse parari ante [*]( 1 filoBophiam B nihil] fi T 2 ueteris B locatus Lb 3 silentii L\' curam om. T 4 immuta T 9 in quo] iniquo L constrigebaris L eximeras B promissi B 10 successu L 11 incoationem B dirigetis B 12 iunxistes B1 domine LTYb messale Bl 15 adcepto B correctum LTV sucgestionibus B resigna muniis frequentibus T ) [*](IIll. 19 exstitisti V 20 licuet B 21 es om. Pb, et B dedala BLTY ad BL 22 rus om. T 23 uilasres T dilicias B 24 babuet B 25 pasti B 26 tam B s. L )
Directos a sancto episcopo artifices prosequi commendatione non opus est. res enim plus suo placitura genio de deuotione laudatoris abiurat iniuriam. familia est, quam cum uideritis, non possitis ambigere ab ecclesia destinatam et de eius thesauris et gremio sub hoc studio processisse, ut tractata liberaliter pariat uobis in illa melioris saeculi commutatione mercedem. in quibus mancipiis iuxta adnuntiationem beatissimi Laurenti martyris opes esse maximas quis negabit ? sunt enim feminae, quae quamuis exterioris hominis lumina perdidissent, mentium splendore radiabunt: quicquid enim corporibus de prosperitate subducitur, ad frugem crescit animarum. nolite male accipere, quod nec uidere poterunt nec uideri procul a maturitate uestra inliciens decore formositas. qui uitam suam sicut uos in hoc innocentiae calle disposuit, si tales pascat, in caelis est: crede . mihi, quamuis uobis gaudia pariat fusa ad deum ubertas illa lacrimarum, contenti eritis possidere sub continuatione plangentes. inter ista bona, quae praefatus sum, licet magno uobis [*]( 1 scriptu? T, scripturarum L 2 promissisti B tuus pater T 3 expoaui B iam] etiam B 5 conualiscat B usfl (~ deleuit m. 2) T 6 m T, mihi BL V ego Sirm. promisi Tl 7 quatinua LTV nemoria L ) [*]( V. 11 suo BT*, sua LPT\'Vb 13 non] ifi L aecclesia V tensauris B 15 seculi B 16 in quibus V in ras. adnuntiatione B tione in ras. esse uid. laurentii LTV 17 negauit Bb, negabat P 18 lumina (a in ras.) B pevdedissent B 19 quidquid L\'TV 22 hac LTl V 24 pariat (at in ras.) B fusa. om. B 25 contempti T plangentes (entes in ras.) B )
Credo ad iustitiam pertinere, ut quod a uobis expecto primus exhibeam. decet enim, ut qui bona opera praestolatur inuitet [*]( 1 praeeio B additio T 2 est et scripsi, est B, et LTVb poto B scantia B, canctia Lx ut uidctur 3 cristianis B 4 sterelitas (r ex 1 corr.) V, insterilitas L solatium BTV secnli B 6 agnagnosticis LPTV 7 animaent B\' detergat Pr\'b 8 iuxta (ta s l. m. 2) T, iux L V men ne desideria uestra fabrica V in ras. m. 1 10 omemorationem T 11 feoeram fort. 12 efficatia BLTV nos] aostra fori. praessisset B 13 nihic L accione B proficimus B 14 miBeri T 15 graciam B . uicessitndine B, uicissitudinem b 18 periclitatae (iclitat m ras.) V, periclitate B hutilitatis V 20 dampna PTl gfl pernicibus sũ T . ) [*]( VI. 24 exspecto LV 25 praestulatur B )
Apud sanctas conscientias non negat cariteti debita. sua gratiae principalis occupatio nec eliminat pii amoris aula feruorem. testimonium dat solidae adfectioni qui eam inter inpedimenta obliuione non obruit. commendate mihi scriptione culmina uestra, quae uoto inportunus emerui: custodia communionis honor est dignitatum. his ergo obsequentissime salutans epistolas breuitate constringo, sciens posse productas horreri, faciens ut pro me domino gratias referatis, qui molestiam quam perteli, antequam eam discere potuissetis, abstersit.
Quibus modis fraternitatom tuam ad scribendum quaue arte sollicitem, quando homo uerborum locuples in me silentia peregrina custodis? elegi, ut loqui te loquendo faciam etillam Atticam eruditionem ad epistolas alia garrulitate producam. iustum fuit ut tot diebus a promissione desisteres et qualiter [*]( 2 inperoiens S me esse] messe B 3 inequalitatem B peetis B 4 uestre B ) [*]( VIl. 8 aput B scanctas B ut saepius consciencias B 9 elimenat B 12 importun\' (n\' ex m corr.) T, inpor B commonionis B 118 obseqaentissimae B, obsequentissimi Pb 14 horrei BL 15 facite fort. 16 disceHre (de eras.) L potuisaitis B ) [*]( Vm. Hanc epistuiam cum antecedenti, coniungit inscriptione omissa b 18 hilpidio B, elpidio L diaci B, diaci L 19 ad s.] adscribendam B, ascribendum L 20 solibitem Bl locaplepe B1 silleatia V 91 te loqui Pb 22 alia] latina fort. producem B 23 tota LV desierteris B )
Si iam te fauor diuinus a proposito neglegentiae ad uotiua ducit studia, si quo te uena, quo domnus Faustus uocat adtendis, optata scriptione non taceas. sed timeo, ne dum officiosum desidero, sustineam rusticantem et incipiat hoc desideriis meis resistere quod cupiui. caelestes diuitiae illam inertiam stimulo pietatis exsuscitent et mendicitatem oris tui superna ope locupletent. ecce uel iniuriis prouocatus scribe. salutem ergo dicens rogo, ut quid circa te agitur tabellarum promulgatione cognoscam. [*]( 1 peruenisseB T, puer aeniases LV, puer uenissis B, puer oenisaet Pb pagine B signaris BL V, resignares fort. an BT, ante V, ante L, aut Pb circa] contra Pb 2 me illam] millam B, melli L cautillitatem B designaris B 8 quaeaiti B 4 te om. Pb uicio V qua T, quam. BLPVb anbolare solis B; inambulare fort. 5 alius B 6 constitni B 7 indeco B 8 inequalitate BLTV pacina iocus B 9 distensam om. T1, post tormenta inserendum esse significauit T m. 2 in mg. fknolam B 10 coequabo LTV ) [*]( VIllI. 12 messale BLT 13 labor B 14 ducis LV si qua (a ex o) T domnus B, domus LV, dSnus PT, dominns b, te domnus Sirm. auendis T 15 non taceas scriptione LT Vb 16 desiderio T1 17 caelestis B stitulo B (s postea add.) 19 uel om. Strm. inriis B pronooatis L 20 agatur Sinn. tabularum Sirm. )
Bene disponantur superno uota uestra iudicio: ipse ad nuptias tuas ueniat qui primo parenti, dum adhuc natiua inmortalitate gauderet, benedictionis munus indulsit. faciat tibi Christus noster nec custoditae integritatis fructum perire nec munera nuptiarum. sic uirginitas prosit ad subolem, ut castitati tuae fecunditas nil decerpat et miro dispensationis arcano nec saeculo, dum pater es, pereas nec dei gratiae, dum pudicus. ueniat super te quod Isaac iuniori filio pie inductus optauit. illis domum socrus auspiciis uxor introeat, quibus Tobiae penetralia nurus accessit. sit tibi perfectae causa dilectionis in coniuge, in te uirginitas custodita. solam illam tibi deputatam noueris, cui te, quasi non esses ex Mundi faece, seruasti. ecce quia uenire non potui, oratione non desum. domine mi, spero, ut honore salutationis accepto quae a me directa sunt dignanter accipias.
Miror cur deuenustes turpi silentio ad Romanum decorem politi in te bona conloquii et coactas multo sudore diuitias fugiens dispensationem taciturnitate consumas. quicquid dignis [*]( 11 cf. Gen. 27, 28 12 cf. Tob. 6 ) [*]( X. 2 u. s. om. T, ur̃s L 3 superaa noto L nostra b 5 gaudere B Bopernae benedictionie Pb manus L 6 cristuB B nri (ti m ras. uid.) B custodite B, custoditaei L integritates L, integritatSs V, integritatem Pb imperire L 7 sobolem LTV 8 nihil Sinn. archano LTV 9 seculo B peras L, parcas Pb 10 isac BLV piae B seductos T* 11 ad tobiae LTVb 12 paenitralia B perfectae casaa B, cauta perfectae TV, causa perfecte (te ex ti corr.) L dilectionis (dilecti s. I. corr.) L 13 in te] uite PT, uita b depntatam tibi LTV 14 fece BTV 15 m T, mihi BLV 16 acoepto B directa sunt V s. I. ) [*]( XL 20 denenustns Tl )
conlatum fuerit dum in usu eat, ornat auctorem: ingeniorum elegantiam qui concludit extenuat: unus error est prodire rusticantem et dignum laudis honore delitescere. numquid non habuisti digna memoratu aut ego tibi uisus sum non colendus eloquio? fuit ąliquando materia, quae sic omnium linguis et litteris celebranda. sit, quando ad nuptialem copulam perductus homo est, cui cum magna sit lux natalium, abundantia facultatum, disciplina et pudor utrumque transgreditur, qui uitia carnis abiurans pro blandimento turpi respuebat quicquid leges dedere pro remedio et nolens uxoriis corpus deputare seruitiis putauit se addicere, si quicquam mundo inpenderet liberam castitatem? haec etsi non diligis, debes tamen pro ingenii tui ostentatione laudare. possumus te credere bonum fieri, si audiamus quae honesta sunt praedicantem. nunc salutem largissimam dicens ut rescribas admoneo-, et non me de epistola mea aestimes, quam, deus testis est, dum de basilica remearem, transcursione dictaui.
Qua te deuinctione teneam, qua diligentia conplectar, ex animi tui potes qualitate colligere. uix enim amari continget nisi quos sinceriter amare constiterit. congreditur inter se constiterit uigor animarum et studia sua. mutis sibi pandit affatibus, et ideo si uicissitudinem mihi reddere disponis, insiste domno, ut suburbanum illud, dato si dignatur a me pretio, comparari iubeat, quod. dum in Liguria fuero, feliciter [*]( 1 consolatum L ornata B actorem T* ingeneortl L\' 2 eligantiam BL eror B 3 delitifccere BV 4 habaistis T iussus L tibi uisus su V in ras. 5 alloquio fort. 9 blandimenta L legis dedero B 10 uiorui L, uxoris Pb deputate T* 12 debis B 16* credere te b 14 audiam T 15 non∗∗∗ L, hunc T me L s. I. 16 de] dede B ) [*]( XII. 20 diuinctione B 21 enima V in ras. contiget B 22 constitrit B 24 eflfctibus B ideo si B; ideo LPTV, iam b uicessitudinem B 25 domino Pb si dignatur dato P\'b //// a B )
Affectionem mentior, si uobiscum digrediens non remansi et beatitudinem uestram mecum quamuis locatam in statione non detuli. quia animus in me, ut in ceteris, imperator est corporis, ipse circa diligentiam uestram est tota intentione captiuus. ergo salutationis honorificentiam debita humilitate persoluens nihil ualitudini meae de itineris confractione indico decessisse. ecce qua sollicitudinem uestram benigni studii cura remuneror: facite, quod scriptum est, accepta restituentes de prosperitatis uestrae me significatione gratulari.
Tacerem molestias meas, nisi intellexissem, quod sollicitudo uestra me subleuat. nondum agnoscitis, quam uariis [*]( 14 cf. Sallasi Cat. c. 1 ) [*]( 4 uinat] niuat sic B 5 acantos suos B, sanctis suis PTb faciet LPITI V coequari B 6 simpliciter T quatinus LTV petionem B 7 cogitet deum B 8. I. cogites SWm., cogite b cogitee Sirm., cogite Pb 8 maius circa me T 9 praestare em. Schottus et Sirm., stare BLPTVb ) [*]( XIII. 11 ennodiua om. T 12 afflictionem L mencior B 13 quamuiz locatum B 14 et quia BLTVb, et deleui ceteris] teris B inperator B 16 captiuos B 17 ualitudine B 19 remmuneror B adcepta B restituenstes B 20 nre B ) [*]( XlIII. 28 tarem B 24 sublenet L non (o corr.) T, nam B LPVb agnoscitis Bb, agnoscetis LPTY, cognoscitis Sirm. ) [*]( VI. ) [*]( 14 )
Ante experimentum amicorum fides occulta est: postquam in lucem processerit, eorum qui aliquid saporis habuerint sibi mentes obligat. est tamen nimis libera seruitus, quae caris exhibetur. confiteor magnitudini tuae: latebat me ante relationem hominis mei quid in sublimitate tua et saporis et gratiae sub nobili humilitate delitesceret: didici hominem, qui canam in fide beatitudinem, dum amicorum absentiam bene tractat, exsuperat. plura quidem discedens promiseras, sed ad genium conscientiae tuae maiora praestitisti. domine fili, salutationis effusissimae munus inpertiens ago atque habeo insufficientes gratias de his, quae mihi in prima notitiae fronte conlata sunt. quod restat, deprecor, ut residua illa mancipia teneri iam facias. ecce fiduciam de bonis praecedentibus descendentem: qui ante ignoto preces metuebat offerre, iam non dubitat imperare.
Non ego debiti inmemor ab officiis temperaui nec constituta despiciens garrulitatem meam ab obsequii exhibitione suspendi. [*]( 1 imcommodis B 2 uidebantur restitute B 3 scantae B 5 praecibus B ) [*]( XV. 9 processerint B 10 est] et T, aest B1 nimis] minus Sinn. 11 magnitudini (postr. i in ras.) B laebat me∗∗∗∗ B 13 delitisceret BLXTV 14 absentiam (abse in ras.) B 15 exsuperit B 16 filis amationis effuasimae B 17 imptiens LTY, impartiens b 18 notitiae scripsi, potitiae BLV, potitie P, potentie T, pueritiae b 19 mantipia L 20 praecidentibus B discenIdentem B n in fine lineae postea add. sed m. 1 21 offere B 22 inperare B ) [*]( XVI. 24 barbare BT 25 temporaui (po in ras:) B 26 obsequi B )
Credo uos et ignorantes meis periculis subuenisse: aut quare confidam nescire quicquam quos per deum contingit uniuersa [*]( 5 cf. Io. 11, 11 ) [*]( 1 uariare L 2 aegritadinis B dña PTb 5 di dici fort.; cf. p. 212, 4 sed] secundum fort. 6 sepulchro BLTV 7 eo] et Pb 8 cessit] accessit fort. indebitae B 11 ausilio B 12 nro L1, uestrae B comitatensis PTVb, commitatensis B 14 dna PTb laborari L oneri Pb, honeri BLTV submore L, snbmittere b 15 prouintiae LV 16 institu.untur B bona] ea fort. 17 ezspectatissimo F, ezspectantissimo L 18 reuelatis B 19 patiamine B quae-impetratione om. B imperatione L ) [*]( XVII. 22 stefaniae BLY, stepbanie T 28 pecolis B 24 continget B uniuersa∗∗∗ L ) [*]( 14* )
Coegit me ad studia mea portitor praesentium litterarum et quod uolebam prope inportunus exegit. sic contulit beneficium qui poscebat. iste in negotio suo probatum mundo iustitiae uestrae poscit examen, nec ab aliquo ueritatem causae suae discerni aestimat, si cessetis. pro hoc precator accedo, ut dum adestis mandatis caelestibus et ueritatem tota intentione perquiritis, adflicti hominis necessitatibus subcurratis. spero etiam seruitio salutationis inpenso, ut indicio me prosperitatis [*]( 1 raeparata B 2 nonuellis B 3 resnrrezerit L sepnlchro BLTV 4 per B 5 act.i1 L formam B misterii PT, ministerii b 6 aegritudinis B sepnl«cra B, sepulchra LPTV celesti B 9 ipsed F1 12 tribuet B 14 Asterii Sirm., Ansterii Pb 15 obtas B ) [*]( XVIII. 19 psentium portitor T literarum B 20 uelebam L exiget B 21 poscebat iste scripsi, eoacebatis te B, exigebat iste LPTVb probatus in B 22 nestre B ab aliquo (ab ali cx alib corr. uid.) L 23 praecator B 25 snbcnrratee B 26 seruitio salntationis B, salntationis offlcio LPTV inditio B, indictio L )
Quamuis omnis frequentia litterarum uideatur rara sollicitis nec sufficiat prouidentia pro pietate suspenso, tamen pars ista, cui inpenditur, nisi responderit, ab humanitate seiungitur. ergo salutationis officia praefatus deo tribuente indico mecum sanctorum suffrages et uestris precibus iam melius agi et illam despsrationis et febrium intepuisse ualitudinem. nunc, quod restat, spero, ut petitionem meam, quam per confamulum meum fratrem Florum destinaui, suscipere solita. benignitate dignemini, quia, etsi mihi ad praesens res uidetur esse conpendii, uobis, quibus magis futura cordi sunt, utilitas ex hac parte summa respondet.
Si ualerem uos corpore prosequi, uerbis abstinerem: at cum illa res ualitudine deficit, ista subcurrit. scit secretorum discussor, me et diuisum praesentia a uobis abesse non posse. proinde sollicitudinem uestram nuntio prosperitatis meae releuo et, propter quod concessum est epistolare commercium, uestram requiro, indicans honore salutationis inpenso puerum me ad suscipiendum caballum direxisse. tantum est ut talem mittatis, quem et uos dedisse clareat et ego pro honoris summa me gaudeam suscepisse. [*]( 1 uestre B neglictis B occassiouibus B ) [*]( XYIin. 5 omnes B 6 pare ista] per est B 8 offitia B 10 disperationis B inteposuisse B 11 petioaem B* 13 prelens B 15 respondit B - ) [*]( XX. 18 nos om. Sinn. ad B 19 ualitudini Lb subcurret B 20 presentia B 91 pinde L sollicitudi∗∗nẽ (udi in rae.) L meae prosperitatis LPTVb 22 nestmm b 24 cauallum B mittates B 25 qualem coni. Schottus 26 gau- diam B )
Si possem scribendo delere paginam meam, multiplici hoc facere intentione procurarem. sed quia non est fas hominem non errare, ego ille canus, sed pater tuus, ne umquam prioris epistolae meae sis memor, exposco: sic te pater et patria talem, qualem per singulos dies omnibus protestor, excipiat. alienis scriptis credidi, ut stili mei inportuna festinatione morderem. tu feceras quod sapiens, qui soli domno Probo arcem tenenti inter doctos uersus meos relegeras, quod facere decuit. ego inportunus, qui alteri credere non debuissem, quantum uideo, frustra commotus sum. uade ergo ad domnum Probum (sic pater tuus uiuat, sic me, quem semper amasti, uiuentem audias), quia ista pene mortuus dictaui, et osculare illi genua pro me et dic illi de illo extremo uersu: Terentianus me induxit in illo exemplo, Sic fatur lacrimans, classique immittit habenas. omnia tamen, quae fuerunt digna correctione, praeuidit. saluto amore quo debeo. si euasero, emendo uersus ipsos et sic dirigo. nam litteras tuas, quas per infantem Rufinum direxisti, Iulio mense suscepi: unde me contigit nescire quod actum fuerat, ut taliter mouerer.
Qui iustius prosperitatis meae cognoscit indicia, nisi qui sinceriter et indesinenter optauit? nec conuenit prius alterum [*]( 15 Terentianus Mannis 1951, Verge A. VI 1 ̃ ) [*]( XXT. 3 possim B 4 raprocurem L set B 5 pusemper tuus T 6 talem otn. L 7 protector T1 8 stili] simili B eum morderem fort. 9 artem Pb 10 uersos L meoe om. B religeras B docuit B1 14 iste L1 genua Tsb, ienua P, ianua BLT1 V, genas fort. 15 terentinus B 17 elassique immittit Ps (m mg.) b, mittit LPTY, mittet B abenas T, aninas B 18 tamen (a ex e? corr.) B 19 quod L uersus ipsos emendo LPTVb ipeus Bl derigo L1 21 contiget B quid T fu«erat B 22 mo..uerer L ) [*]( XXII. 24 fioro] liberio B 25 iustos B 26 senceri (eri in ras.) B )
Spectabilis uir Eleutherius in negotio suo, quod a domno praefecto audiendum Vicarius susceperat, ad amplitudinem uestram a me commendaticias sperauit, credens salua iustitia opem sibi integram posse subpetere, si meis apud uos iuuaretur alloquiis. rogo ergo honore salutationis exhibito, ut ei, si uere contra aequitatem laborat, manum medicam porrigatis, quia nefas est, ut in praeiudicio bonae causae prodesse sibi calliditas uideat quod molitur.