Epistulae
Ennodius, Magnus Felix
Magnus Felix Ennodius. Magni Felicis Ennodii Opera Omnia (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 6). Hartel, Wilhelm, editor. Vienna: Gerold, 1882.
In occasione rapui soluendae humilitatis personam domestici perlatoris. desideriis meis militabit quod in aliorum negotiorum efficacia prouidistis. fateor, durum credidi uicinior litteras denegare, qui numquam potui in longinquo constitutus abstinere conloquiis. uisus enim mihi sum Rauennatibus occupatus excubiis magnitudinem uestram quadam mentis dextera contigisse. idcirco ad leuamen desiderii scripta prorogaui, ut quod uiuis subtrahebatur affatibus lectione pensarem. ergo honorem salutati exhibens rogo, ut me huiusmodi, quotiens opportunitas ingesta fuerit, remediis subleuetis, in quibus absentia unicum habet diuina prouisione subsidium. agnouistis quae sit curatio affectione languenti: uestrum est medelam aegris animis non negare.
Diligentia est multiplicium causa paginarum. reuerentiae uestrae debetur quod ab scriptione non tempero. testis gaudii [*](la 3 aabdl B dum a. I. m. ree., sableuor b ut] ac ex at\' (corr. B, ac b nuntiatur B m. rec. 8. I., nunciatur b exspecto LV, expeto b 5 dedicistis B ) [*](XXI. 11 efficatia ex efficia L m. cmt. 13 raoenaitibus L\' excnbiiB ocoapatus T, occupatu stadiis F, cocupatas excabiifl studiis L 15 iccirco T uiais (alt. u corr.) B, uiui L 17 huiusmodo L I oportunitas BLTVb 18 subletia B 20 medellam B* animUl B1L ) [*]( XXII. 25 ab B\'L, a B\'TVb ) [*]( VI. ) [*]( 11 )
non patitur uox defectum, quia statum ualitudinis uestrae laetus excepi. ualete.
Deo auspice dilectionis tuae primordia conualescant: adsit desideriis communibus per quem uires studia sortiuntur. declarasti te scriptionis luce urbem amicam liberalibus studiis iam tenere: praemisisti in foribus quod auara parentum uota superaret. non sum dictionis tuae rigidus aestimator nec respuo tenuitatem praesentium, cui secutura blandiuntur. quotiens uomeribus terram scribimus, animus de spe uenturae frugis eleuatur: semper de herbis aristarum diuitias amicus arationis intellegit: diligens rusticandi adhuc in cano frugis pomorum populos iam metitur. facessat aduersitas et quicquid pariunt peccata discedat, ductus mihi oratiunculae tuae etsi eloquentiae nitore non subsistit, Latiaris tamen uenae sapore radiauit: fluxit sermo non absonus, lectionis tamen opibus ampliandus. sed quid ego post tantum iudicem, cuius auribus operis tui concinnationem placere signasti, quasi post olores anser strepui? illi quicumque placuit examen securus ingreditur: facundia ab illo praedicata praeualet fauorem etiam ab inimicis exigere. labora ergo, ut felix bene coepta euentus extollat, honestorum te obsequiis indesinenter inpende: eos qui consortio te suo polluunt debens monitis nostris reuerentiam uelut ueneni poculum fuge: profectum tuum paginis scire cupido semper [*]( 1 uoJ: non patitur LTV 2 ualete om. Bb ) [*]( XXIIL 4 partinio Bb, paternio L 5 conualrtcant L 11 scribemns B, scindimus b et 8. l. m. rec. B 12 eleuatur V in ras. arationis scripsi, rationis BLTV, nationis b, sationis coni. Schottus 13 //// rusticandi L, rustigandi B 14 populos SchottfM et Sirm., populus BLTVb (us in T corr.) 16 eloquentiae (el in ras.) \'B 16 «latiaris L 17 noa-ampliandus om. B add. in mg. corr. absonis L\' 19 concinnationem operis tui LTV resignasti fort. 20 ouicamque com. Schottus facondia T1 21 faborem B 22 cepta T 23 te scripsi, se LTV, om. B b 24 debens (s ex t fort. corr.) L, debetis coni. Schottus neueni B )
Quamuis ius affectionis consanguinitatis lege constrictum regionum prolixitate non pereat nec catena generis, quae animas nectit, terrarum separatione diuidatur, attamen pabulum caritatis est aut uidere aut officio sermonis appellare quem diligas: nescirentur secreta mentium nisi proditione linguarum. haec in usu uocauit antiquitas, ut illa, quae pectoribus clausa sunt, non laterent. ego Gallias, quae totum me propter uos sibi uindicant, si oculis non inspicio, affectione non desero. gratias tamen praesentium perlatori, qui necessitatis suae occasione desideriis meis praestitit, ut inter aestus animorum, quibus baiulus deerat, optatum praeberet officium. salutans ergo seruitio debito precor, ut portitor beneficii sui uicem recipiat et qui in gaudio meo opitulatus est suis uotis restitutum per me credat effectum.
Scit magnitudo uestra quo me honorent praeiudicio studiorum liberalium sectatores tamquam rem sibi debitam commendationis meae scripta poscentes. in usu est uos beneficia, me uerba conferre et magnitudinem rerum desiderium uincere postulantis. si ab his muniis temperem, saluo munerum uestrorum genio, ego uotum beniuoli non habebo. perlator praesentium [*]( 1 iutus LTV, iustus Bb, adiutus Sirm., iussus coni. Schottus ) [*]( XXIIII. 4 arcotamie T 5 affectionis ius LTV 6 prolexitate B 7 nectet Bb 9 nesciuntur LTV 10 cUusa L (a eras.) 12 uendicant B (eorr. rec. ?) Tb 14 prcBtitit B 16 portitor] potior Bb benificii B. ) [*]( XXV. 21 honerent B sed onorent s. I. m. rec- B, onerent b 22 sectatoris B 23 ustun BlLTlV 24 magnitudine BTb, rerumJ tiestram fort. 25 Balua Bx (ut uidetur) b 26 beniuoli B* LTV v/non B habeo Tlb ) [*]( 11* )
Debentur quidem necessitati silentia, sed scripta diligentiae: exigit metus abstinentiam tabellarum, sed interdum cedit affectui. uix aliquibus adquiescit obstaculis mens amantis: feruet ad redhibenda gratiae stipendia potius cum uetatur. ecce praelocutus quae me causa ab his muniis suspenderet relinquo conscientiae uestrae quae faciat obsequentem. deum tamen precatus in bona me ualitudine uel Lupicinum nostrum esse significo, hoc de uobis cupiens quae a me sunt prorogata cognoscere. nolo tamen curam uestram sequestrati pignoris fasce deprimatis. credite conscientiae meae, plus illi per studium debeo quam ipsa exhibere poteras per naturam. utinam. ingenium illius beneficia superna meliorent. uere dico, uobis ad longiora digredientibus utriusque parentis sollicitudo me respicit, quam potuimus in unum positi cum ambitione partiri. domina mi, salutationem plenissimam dicens precor, ut tantum mihi caritatis et orationis suffragium concedatis, quantum me ad desiderii uestri effectum effectum conprobastis. [*]( 1 testem Bb 2 abstipulatione B stimmatis B usurus (as in ras.) L 5 commeantium T acoerserit & 6 solatio LV, silentio T accipites B 7 dietinate B ) [*]( XXVI. 9 eupraepiae B V 11 cedit T, cedet BLVb \' 12 obstac*lis L 13 ad T 8. I. redibenda BlLTV stipendiae L 14 suspendit T it ex et corr. 16 me* B a 8. 1. m. rec., mea b uel (u m rcu.) B lopicinum BLV, lopicinium T; Vellopicinum (om. uel)b17aigeoTqueadmeT,quęameL19depi-emates uel) & 17 sigco T que ad me T, quQ me L 19 depremates B 23 respicet B 24 m T, mihi BLVb plenam LTV 25 ordinationis L suffragiom V concidatis B)
Vber conscientiam uestram pro superna dispensatione uicissitudo comitetur: reddat pro paruitate mea altissimus quod agnoscit a uobis, qui semper amantibus fideles extitistis, fuisse conlatum. certus portus est pectoris uestri inuenisse diligentiam: estis hac conuersatione praediti, ut amicorum spem beneficii conlatione uincatis. secundam admonitionem desidero, ut iniunctum iter adripiam: date felicem dexteram humilitati meae et prospera mecum uestra diuidite. domine mi, salutationis obsequia praesentans quaeso, ut si rerum dominus apud Rauennam feliciter commorabitur indicetis, quatenus sine ambiguo praecepta uestra perficiam.
Solent quibus felicitas et potentia deo ordinante conceditur humiles consolari officio litterarum et prospera sua paginarum promulgatione partiri. ego multo tempore ut his subleuarer muniis expectaui, sed cessantibus uobis necessarium credidi non tacere, ut quod amor non exigit iuxta euangelicam lectionem mereatur inportunitas. domine mi, salutationem plenissimam dicens quaeso, ut me antiquum cultorem uestrum illo foueatis quo olim promisistis affectu et prospera uestra paginarum me faciatis directione cognoscere. [*]( XXVII. 3 xiram (u ex n corr.) L 4 pranitate B1 altissimis Tl 5 fideles 6, fidelie BLTV extitistis (stis in ras.) L H 7 praecandam B (diti-nincatis om. B add. corr. in mg.) 8 consolatione T 11 m T, mihi BLVb praesentans Bb, praestans LTV 13 quatinus T ) [*](XXVIII. 17 hnmilis B 18 Bubleuaretnr T\' 19 exspectaui LV 20 Iaectionem L1 21 merai pportunitas T1 m T, mihi BLVb 22 anticom B 23 affectoi L 21 dilectioae T1 )
Quamuis sublimi uiro et omni integritate praedito Sabino Romam properante tute paginarum officia commisissem, ut resignanda per litteras fidelis relator adsereret, attamen sollicitudini meae debui duplicibus magnitudinem uestram indiciis informare, ut perlator ex litteris securus principium narrationis adsumat. haec scripto degustata sufficiant: ad illud reuertor, propter quod epistolae destinantur. ualere me corpore nuntio deo supplicans, ut statum animae de uestra faciat prosperitate reparari.
Non potest doloris magnitudinem eloqui oris infantia, qui mihi de illa re contigit, quod harum perlatoribus ad Liguriam destinatis ab scriptione temperastis, quorum commeationem uos ignorasse non credidi, et praesentiam magnitudinis uestrae a petitionis qualitate deprehendi: datur enim inueniri - a dispositis tractatorem. me tamen urunt epistolarum feriae, quas ad leuamen maeroris mei etiam occupatissimi reppulistis. nunc ad uota redeo. ualete, mi domini, et caelestem circa uos gratiam multiplici resignate conloquio. partum est enim actibus uestris quietis tempore de ea quae in laboribus sata est innocentiae messe gaudere.
Peruigil beatitudinis uestrae cura quasi coram positos in quocumque loci sint obsequentes adtendit et sine ullis feriis, [*]( XXVIIII. 3 predicto B sanino BLTV 4 properanti fort. alscõmi∗sẽL (s eraa.) 6 indicis V 7 principuum L 8 sufficiat Bb 9 distinantar Bb nanctio L 10 ∗∗animae B ) [*]( XXX. 15 ad ligoriam B, allegoriam b 16 distinatis B ab LTV, ad Bl, a B\'lb cõme∗∗∗ationem (mor? ercu.) L 17 a eorr. uidetur B 18 dator B 20 meroris BITY; moeroris B\'b reppolistis B, repulistis T b 21 dfie T 22 resignare T\' ) [*]( XXXI. Epist. 31-34 ferias dari om. B 26 domnino b 27 positum b 28 adtendit b, attendit L TV )
Cum semper sint litterarum inter amantes iucunda commercia et ex his muniis, etiam si Spartana adhibeatur breuitas, gaudia prolixa nascantur sintque huiusmodi officia remedio absentibus, uotiua sollicitis, attamen aeger animus super eorum de quibus pendet prosperitate iactatur et hac tantum curatione respirat, quam cum negat anxiis is, qui nullo labascit incerto, resignat se diligentia non teneri. pauerunt diu animum meum a magnitudine uestra destinata colloquia et hilaritati congrua pabula praestiterunt. quorum nunc abstinentia non adfert tristitiam, sed cogit ad exitium. potuit enim saluti opem tribuere quod ante militauit affectui: abiurata est caritatis religio, quando profutura meae ualitudini uerba denegantur. agnouistis quid fecerunt silentia uestra, quibus emendatione succurrite: nam apud uos si mei non dominatur obliuio, scriptione mutantur. domine mi, salutem largissimam referens deum deprecor, ut aestibus meis superni dispensatio fauoris occurrat et in solacio maerorum meorum illa a uobis indicari faciat, quae delectet agnosci. [*]( 1 expertes T 2 ex b, de LTV fructu b 8 reddunt L 5 capere T\'b, cuperem LTXV et Sinn. m T, mihi L Vb famulatis Tl 7 dominus 11 ) [*]( XXXII. 11 iocunda Tb 14 eger LTV 15 pendet T*, pendit LT1Vb 17 se] sed b 20 eiitum b 22 ualetudini b 23 fecerint b 24 dominantur L mutentur fort. 25 mihi L Vb dominam b precor T 26 diepensatio scripsi, dispositio LTV et Sinn., dispoeitione b occurat L solatio LT Vb 27 moerorum b, merorum L TV )
Scio conscientiam religiosam grande aestimare compendium, si praestandi nascatur occasio, his maxime quos deuotos extitisse meminerunt. ergo quamuis prima reuerentiae uestrae causa sit scripta mittendi et utilitatis adlegatio sit subicienda diligentiae, attamen anxius animus saepe necessaria praeponit affectui. retinet fraternitas uestra domnum papam de expensa, quam episcopus meus apud Rauennam pro eius utilitate me spondente fecerat, restitutionem fuisse pollicitum. sed actum est, ut uix ad uos dirigendi praestaret indutias, et de mea sibi satisfaciendum esse substantia protestatur. nunc quia grandis summa non est quae reposcitur et summum est beneficium me ab ingratitudine eius, quae uidetur iusta, subtrahere, ordinate quod uobis retributio superna compenset. domini mi, salutem abundantissimam reddens deum quaeso, qui animis uestris quod me subleuare possit inspiret. ego autem adfui partibus meis, qui cum contestatione maeroris per paginas indicati direxi fidelissimum perlatorem, qui nobis perferenda sine inminutione suscipiat.
Quamuis magnitudo uestra per longum silentium obliuionem mei fuerit contestata et dum ab epistolaribus munus [*]( 2 hormisde TV, ormisdae b diochoro LVb, dioscorio T 3 religio∗∗sam (ni eras.) grandam L, grande religiosam T 4 nascantur L 6 allegatio LTV 8 dominum Tb 9 qua b utilitate espondente L 10 fuisse] suis fecisse L actum est om. b 11 diligendi T1 inducias Vb 12 proteitetur T ∗∗∗∗nunc L (nunc eras. uidetur), sed nunc b 13 quare poecitur b 14 eiusque b I 15 compensit b domine b m T, mihi L Vb 16 dominum b qui b, quo LV, om. T in exitu lineae sed ut s. I. m. 2 18 contestationem b moeroris b, meroris LTV 20 imminutione TV suspitiat T\' ) [*]( XXXIIII. 24 munis T )
Inter curas et molestias, quibus pro peccatorum fasce subicior, elegi singulare subsidium, ut ad uos domnas meas litteras destinarem, quarum precibus omnia mihi secunda contingerent et ad serena laetitiae depositis angustiarum nubibus reformarer. prima enim maeroris causa est, quod prospera uestra, dum in longinquo degitis, uix datur agnosci, ex qua nascitur circa personam meam omnis aduersitas. adeste ergo supplici precibus uestris, ut per sanctorum dei suffragia aegro animo medela tribuatur. domina mi, seruitium salutationis inpendens deprecor et per deum uos, quem colitis, obtestor, ut continuis me postulationibus et lacrimis, quibus regnum caeleste uim patitur, domino commendetis, quia hoc munus speciale conputo et omnibus commodis antepono. [*]( 28 cf. Matth. 11, 12 ) [*]( 4 perductua L b 5 partus L 6 domine b 8 plenam b 10 domini fort. mi Schottus et Sirm., mihi BLVb, michi T ) [*]( XXXV. 15 dominicae b, domniane T 17 dnaa T 18 distinarem B 19 dopositia L a 20 meroris BLTV 21 degetis B asnosci B 22 omnes B adest Bb, adesto T 24 medella Bl, medeli L mihi BLVb seruitionum B, Berortia b 2b coletis B optestor B 26 postolationibus B caelestem B1 27 munos Bl )
Caelestis dispensatio religiosis desideriis numquam negat effectum: nam quod pie cupimus maturo praestat studio. desideranti enim mihi per litteras orationum uestrarum postulare suffragia perlatorem domesticum uota pepererunt, ut stimulo scriptionis admoniti pro suscepti anima supplicetis, quia doctor gentium clamat: orate pro inuicem. nihil enim est quod deum diligens etiam pro delinquentibus optinere non possit. laborate ergo promissis dudum patrociniis et gaudia mihi per lacrimas conparate: ueniat ad me fructus innocentiae meritis ignoratus. haec sunt, de quibus sanctum dei admonere praesumpsi. timeo enim facere prolixa conloquia, quia res necessaria strictis est postulanda sermonibus. nunc in Christo ualete, mi domini, et sentire me deprecationis uestrae munera prosperis indicate.
Ergo falso creditur amorem reddi diligentiae et tacitis animas se interrogare colloquiis, fidem mentium sensus adserere, ut quod inpendimus uicaria nobis relatione debeatur? uocem montium secreta restituunt et in obsequio humanitatis muta fabulantur: sed magnitudinem tuam in contemptu mei contigit silentium pro scriptione redhibere et in astipulatione artificis genii temperando a paginis pertinaciam garrulitatis obprimere naturae lege calcata. facessat a moribus meis sequi quod admissum doleo et subleuare culpas imitando. ecce iterum [*]( 8 Iac. 5, 16 ) [*]( XXXVI. 2 presbitero B 3 religionis b 5 postolare B 9 qaod drb B (um s. I. m. rec.), quoddam b obtinere T 10 dudum mihi T 12 sanctum] secundum b dominumdi B (dominum 8. I. m. rec.), dominum b 14 postolanda B 15 domine B b ) [*]( XXXVII. 19 amatorem B \'20 adsereret b 21 debetur T1 23 famulantur LTV 24 redibere BLTV, reddere b et B m. rec. 8. l. 26 nature B 27 imittando T, emittendo B, euitando b et B s. I. tn. rec. )
Quotiens uotiua res repente contigerit, pretium de ipsa temporis breuitate sortitur. caelestis enim ut crescat beneficii genius, subitum facit esse quod tribuit, ne deuenustet sperantum prolixitas misericordiam largitoris. quis enim affectum desiderii repente suscipiens non auidius impetrata ueneretur P sic litteras magnitudinis uestrae sitiens tempore profectionis accepi. dolebam fateor et uehementer angebar, dum nec obsequiorum meorum perlator existeret nec sospitatis uestrae digressurus bona cognoscerem. ecce utrumque frons bona concessit : accepi pariter indicia optata quae refero et uno eodemque tempore regressum me de Alpibus Cottiis et Rauennate significo iter adrepturum. orate ut uariis laborum iactato incommodis patientiam supernae benedictionis munus infundat. me autem quod ad custodiam gratiae culminis uestri splendor hortatur, facilius credo cursus fluminum in diuersa reuocari et relictis fluentorum alimoniis aether uacuum pisces expetere, quam tantorum me inmemorem delicta restituant. quod superest, ualete, mi domina, et redemptori nostro pro persona suscepti incessabiliter supplicate. [*]( 22 cf. Verg. Ecl. I. 59 ) [*]( 1 appelleo B fereas B fouente Bb 4 quatinuB LTV XXXVIII. 7 ferminae L, flrmine T 8 contigeret B 9 benificii B 10 genias (i m ras.) jB, genus b sperantam (a uidetur eorr.) B, eperantium LT 11 prolexitaa B largitoree B 14 angibar B nec B s. I. 15 Bospitatis B 16 uterque T\' fora T* 17 accipi B 18 cotiia T, coctiis L, gotthiis b 19 adrepturam B* iactatos Bb incommodns Bl, omlcommodis T 22 oursum B (m. rec. s. l.) b 28 expetire B 24 imemorem L dilecta B b quod L s. I. m. ant. )