Epistulae
Ennodius, Magnus Felix
Magnus Felix Ennodius. Magni Felicis Ennodii Opera Omnia (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 6). Hartel, Wilhelm, editor. Vienna: Gerold, 1882.
Scio mea apud uos clamare silentia nec quicquam fieri quod non secreta interpretatione teneatur, ego tamen ab scriptione non destiti nec sublimis memoriae uiri Sabini- filium fabricato ingenio a iudicatione subtraxi, qui uiolentias in agello suo perpessus hactenus operam. dicitur nauasse. cum barbaris. credite mihi, aderit securus examini et disceptationem uestram sine aliqua formidine ueniet ingressurus. domine mi salutati reuerentiam dicens precor, ut personam meam tanti habeatis insitae dudum affectionis recordatione fulcire.
Bene prouidentia superna disponit, ut dum a me beneficia postulantur, sic sollicitudo mea uotiuos inueniat perlatores. facessat negare aliis quod mihi tribuo et illud auaritia sordente continere quod subleuat largientem. Simplicianus praesentium baiulus adulescens nobilissimus natalem scientiae sedem Romam conatus expetere hoc sibi credidit pro singulari euenire conpendio, si ad notitiam culminis uestri duce pagina perueniret. cui ego nequaquam uolui cupita subtrahere, sciens consuetudinis uestrae esse quod reliqui faciunt exorati. nunc, mi domine, seruitia salutationis accipientes facite, ut praefatum peregrinationis dura non onerent meque crebra scriptionis uestrae per hanc inpetratam frequentiam releuare munia non desistant. [*]( XIIII. 2 ennodius auito B 8 quidquam Lb 4 ab B1, a B\'LTVb 5 distiti B uiri memoriae LTV 7 actenus B I 8 ezanimi b et m. rec. 8. I. B 9 m T, mihi BL V 10 prae. cor B ) [*](XV. 15 pstolantur T 18 adoliscens B 21 subtraere B 28 mihi B 2# onerent 6, honerent BTV (prius e in rcu. carr. B), honorent L )
Non deberent esse negotiosa conloquia, quae pro remedio sibi amor inuenit, nec religionis stipendium ad necessaria nos oporteret euocare commercia, quia dulce esset epistularum munia soli militare concordiae nec rem diligentiae in aucupia transferre conpendii! sed res ad hoc rediit, ut nisi senior caritas, quae inter nos ab ipso uitae limine sumpsit exordium et per uarias profectuum uires messem gratiae perduxit ad aream, conpulsa pro meis partibus stimulo scriptionis adsurgat, grandi ingratitudinis et detrimentorum sterilitate percutiar. meminit amplitudo uestra quae. de expensis, quae apud Rauennam episcopus meus fecerat, me ei redhibitionem promittente, pro sedis apostolicae utilitate, uobiscum fuerit conlocutus: de qua restituenda celerem promiseratis effectum. sed pro peccatis meis nescio qui casus manus opposuit. de qua ad me praedicti antistitis se conuertit intentio, ut uix indutias ad sacratissimam urbem tribuerit destinandi. nunc post deum in uobis causa est, qui potestis et personam meam offensione pontificis et detrimentis eripere, ne officium fidei mihi uni peperisse uideatur aduersa. domine mi, salutationis munera persoluens deum precor, ut animum uestrum ad utilitatis meae considerationem incunctanter inuitet. ego quid amplius facerem inuenire non potui, nisi ut cum allegatione manifesta fidum mihi dirigerem perlatorem. [*]( XVI. 3 quę B 8. I. 5 , quia]! quam fort. 8 lumine V1 et Sirm. 9 profecUum L uices fort. 12 meminet B expensis qua\' T episcopos B 13 redibitionem BTlV, retributionem L 14 apoatulice B coillocutua T 15 peccatis meis V in ras. 16 opposuit manus LTV 17 antestitis B inducias (c ex t corr.) B 18 tribueret L destinandua Bb 19 offensioni L . pontifieis] mei add. LTV 20 uideatui peperisse LTV: 21 mihi BL V dominum b et Sirat. 23 quidS Bl ut uidetur 24 fidem B b )
Magnifici uiri domni Stephanioni filii uestri facit dignatio, ut beatitudini uestrae legendus occurram, cuius beneficio itineris caritas detrimenta. non patitur et quod praesentia non ualet sermone conpensat. his ergo seruitia apostolatui uestro debita repraesentans quaero, ut me orationum suffragio subleuetis, quatenus insertus uenerabili conscientiae de omni merear dignationis uestrae fruge gratulari, quia fiduciae meae coronam uestram non ambigo responsuram.
Fecit magnitudo uestra quod et sanctis moribus suis debet et sanguini, ut propinquitatis memoriam silentii non patiatur torpore languescere. in quacumque terrarum parte uiuit adfinitas, nec separantur regionibus parentelae catena sociati credite mihi, dilectio sancta non deperit nec ullum patitur per diuisiones itinerum natura dispendium. nam generum uestrum tantum mihi noueritis caritatis inpendere, quantum ad uicissitudinem nulla satisfactio existat idonea. quod superest, domina mi, accipientes debitae salutationis affectum, deum precor, ut in bono mutuae felicitatis uidendi uos occasionem conferre dignetur, quatenus sub confabulatione uotiua pia desideria subleuentur. [*]( XVII. 2 episcopo om. T 3 domini b atefanioni B, Frefanionis b flli B 4 iteneris BVX 6 conpessat L* (n in m et 88 in ne corr. m. ant.) 8 quatinus LTV ) [*]( . XVIII. 12 dfiice LT, domniae B 14 patiatoc B 16 turpore B languiscere B 16 parentrtlae B b 17 4eperit V, deberet Bb 18 diuisiones scripsi, diuisionia BTYb, diuersionis L iteinerum BY, itinora Sirm. 21 mihi BL V aocipientfs BLb 23 quatinus T )
Postquam desideriis meis uidendi uos facultas elapsa est, iterum ad litteras mens reuertit: cogitur abiuratum poscere paginale subsidium et institutam melioribus copiis animam quasi uilioris cibi alere aut sustentare conmercio.s o quam graue est, quotiens uariis necessitatibus obsequentom fugitiua libertas ad noua instituta transducit! quae dura sunt continuatione franguntur: multum de grauitate oneris usus incidit: flebilis condicio ad optata quae non sunt mansura perducit: leuior sors est curis iugibus occupati. hoc sum infelicior peccatorum fasce, quod de bonarum rerum sapore gustaui. sed hinc alias. deo relinquenda sunt quae humano remedium nesciunt habere consilio. uobis interim reuerentiam salutationis inpendens reditus mei facere indicia non omisi, cupiens pari scrip- . tionis uestrae hilaritate releuari.
Ignoratur bonorum sapor in prosperis: uix dinoscitur superni qualitas bonorum, dum tenetur: post migrationem capita dulcescunt: desiderii pretia in manibus constituta nescimus. uere fateor, quamdiu Rauenna uos habuit, sinistrum omen credidi cogitare quae patior nec inter res secundas quasi malignus propriae felicitatis interpres quae per absentiam uestram euenire poterant suspiraui. non debui merita mea, si ab homine non. separarer, agnoscere nec intellegere fugitiuum esse quod sectanti peccata blanditur. sed quid epistolaris concinnatio castigatae terminum dictionis excedit? ferat his rebus medelam cuius [*]( XVIUI. 4 reuertitur b adiaratom T sed d ex b corr. uidetur 4- 5 cupi|is B d s. l. m. ree., enpidis b 8 ad (d in ras.) L 9 boneris B\'T, honoris В\'b 10 conditio BLTb 14 interim] itaram* Bb 16 incidis. L ) [*]( XX. 24 abstinentiam L1 26 Beotaodi Tl 28 eioedet B medellam B* )
In occasione rapui soluendae humilitatis personam domestici perlatoris. desideriis meis militabit quod in aliorum negotiorum efficacia prouidistis. fateor, durum credidi uicinior litteras denegare, qui numquam potui in longinquo constitutus abstinere conloquiis. uisus enim mihi sum Rauennatibus occupatus excubiis magnitudinem uestram quadam mentis dextera contigisse. idcirco ad leuamen desiderii scripta prorogaui, ut quod uiuis subtrahebatur affatibus lectione pensarem. ergo honorem salutati exhibens rogo, ut me huiusmodi, quotiens opportunitas ingesta fuerit, remediis subleuetis, in quibus absentia unicum habet diuina prouisione subsidium. agnouistis quae sit curatio affectione languenti: uestrum est medelam aegris animis non negare.
Diligentia est multiplicium causa paginarum. reuerentiae uestrae debetur quod ab scriptione non tempero. testis gaudii [*](la 3 aabdl B dum a. I. m. ree., sableuor b ut] ac ex at\' (corr. B, ac b nuntiatur B m. rec. 8. I., nunciatur b exspecto LV, expeto b 5 dedicistis B ) [*](XXI. 11 efficatia ex efficia L m. cmt. 13 raoenaitibus L\' excnbiiB ocoapatus T, occupatu stadiis F, cocupatas excabiifl studiis L 15 iccirco T uiais (alt. u corr.) B, uiui L 17 huiusmodo L I oportunitas BLTVb 18 subletia B 20 medellam B* animUl B1L ) [*]( XXII. 25 ab B\'L, a B\'TVb ) [*]( VI. ) [*]( 11 )
non patitur uox defectum, quia statum ualitudinis uestrae laetus excepi. ualete.
Deo auspice dilectionis tuae primordia conualescant: adsit desideriis communibus per quem uires studia sortiuntur. declarasti te scriptionis luce urbem amicam liberalibus studiis iam tenere: praemisisti in foribus quod auara parentum uota superaret. non sum dictionis tuae rigidus aestimator nec respuo tenuitatem praesentium, cui secutura blandiuntur. quotiens uomeribus terram scribimus, animus de spe uenturae frugis eleuatur: semper de herbis aristarum diuitias amicus arationis intellegit: diligens rusticandi adhuc in cano frugis pomorum populos iam metitur. facessat aduersitas et quicquid pariunt peccata discedat, ductus mihi oratiunculae tuae etsi eloquentiae nitore non subsistit, Latiaris tamen uenae sapore radiauit: fluxit sermo non absonus, lectionis tamen opibus ampliandus. sed quid ego post tantum iudicem, cuius auribus operis tui concinnationem placere signasti, quasi post olores anser strepui? illi quicumque placuit examen securus ingreditur: facundia ab illo praedicata praeualet fauorem etiam ab inimicis exigere. labora ergo, ut felix bene coepta euentus extollat, honestorum te obsequiis indesinenter inpende: eos qui consortio te suo polluunt debens monitis nostris reuerentiam uelut ueneni poculum fuge: profectum tuum paginis scire cupido semper [*]( 1 uoJ: non patitur LTV 2 ualete om. Bb ) [*]( XXIIL 4 partinio Bb, paternio L 5 conualrtcant L 11 scribemns B, scindimus b et 8. l. m. rec. B 12 eleuatur V in ras. arationis scripsi, rationis BLTV, nationis b, sationis coni. Schottus 13 //// rusticandi L, rustigandi B 14 populos SchottfM et Sirm., populus BLTVb (us in T corr.) 16 eloquentiae (el in ras.) \'B 16 «latiaris L 17 noa-ampliandus om. B add. in mg. corr. absonis L\' 19 concinnationem operis tui LTV resignasti fort. 20 ouicamque com. Schottus facondia T1 21 faborem B 22 cepta T 23 te scripsi, se LTV, om. B b 24 debens (s ex t fort. corr.) L, debetis coni. Schottus neueni B )
Quamuis ius affectionis consanguinitatis lege constrictum regionum prolixitate non pereat nec catena generis, quae animas nectit, terrarum separatione diuidatur, attamen pabulum caritatis est aut uidere aut officio sermonis appellare quem diligas: nescirentur secreta mentium nisi proditione linguarum. haec in usu uocauit antiquitas, ut illa, quae pectoribus clausa sunt, non laterent. ego Gallias, quae totum me propter uos sibi uindicant, si oculis non inspicio, affectione non desero. gratias tamen praesentium perlatori, qui necessitatis suae occasione desideriis meis praestitit, ut inter aestus animorum, quibus baiulus deerat, optatum praeberet officium. salutans ergo seruitio debito precor, ut portitor beneficii sui uicem recipiat et qui in gaudio meo opitulatus est suis uotis restitutum per me credat effectum.
Scit magnitudo uestra quo me honorent praeiudicio studiorum liberalium sectatores tamquam rem sibi debitam commendationis meae scripta poscentes. in usu est uos beneficia, me uerba conferre et magnitudinem rerum desiderium uincere postulantis. si ab his muniis temperem, saluo munerum uestrorum genio, ego uotum beniuoli non habebo. perlator praesentium [*]( 1 iutus LTV, iustus Bb, adiutus Sirm., iussus coni. Schottus ) [*]( XXIIII. 4 arcotamie T 5 affectionis ius LTV 6 prolexitate B 7 nectet Bb 9 nesciuntur LTV 10 cUusa L (a eras.) 12 uendicant B (eorr. rec. ?) Tb 14 prcBtitit B 16 portitor] potior Bb benificii B. ) [*]( XXV. 21 honerent B sed onorent s. I. m. rec- B, onerent b 22 sectatoris B 23 ustun BlLTlV 24 magnitudine BTb, rerumJ tiestram fort. 25 Balua Bx (ut uidetur) b 26 beniuoli B* LTV v/non B habeo Tlb ) [*]( 11* )
Debentur quidem necessitati silentia, sed scripta diligentiae: exigit metus abstinentiam tabellarum, sed interdum cedit affectui. uix aliquibus adquiescit obstaculis mens amantis: feruet ad redhibenda gratiae stipendia potius cum uetatur. ecce praelocutus quae me causa ab his muniis suspenderet relinquo conscientiae uestrae quae faciat obsequentem. deum tamen precatus in bona me ualitudine uel Lupicinum nostrum esse significo, hoc de uobis cupiens quae a me sunt prorogata cognoscere. nolo tamen curam uestram sequestrati pignoris fasce deprimatis. credite conscientiae meae, plus illi per studium debeo quam ipsa exhibere poteras per naturam. utinam. ingenium illius beneficia superna meliorent. uere dico, uobis ad longiora digredientibus utriusque parentis sollicitudo me respicit, quam potuimus in unum positi cum ambitione partiri. domina mi, salutationem plenissimam dicens precor, ut tantum mihi caritatis et orationis suffragium concedatis, quantum me ad desiderii uestri effectum effectum conprobastis. [*]( 1 testem Bb 2 abstipulatione B stimmatis B usurus (as in ras.) L 5 commeantium T acoerserit & 6 solatio LV, silentio T accipites B 7 dietinate B ) [*]( XXVI. 9 eupraepiae B V 11 cedit T, cedet BLVb \' 12 obstac*lis L 13 ad T 8. I. redibenda BlLTV stipendiae L 14 suspendit T it ex et corr. 16 me* B a 8. 1. m. rec., mea b uel (u m rcu.) B lopicinum BLV, lopicinium T; Vellopicinum (om. uel)b17aigeoTqueadmeT,quęameL19depi-emates uel) & 17 sigco T que ad me T, quQ me L 19 depremates B 23 respicet B 24 m T, mihi BLVb plenam LTV 25 ordinationis L suffragiom V concidatis B)
Vber conscientiam uestram pro superna dispensatione uicissitudo comitetur: reddat pro paruitate mea altissimus quod agnoscit a uobis, qui semper amantibus fideles extitistis, fuisse conlatum. certus portus est pectoris uestri inuenisse diligentiam: estis hac conuersatione praediti, ut amicorum spem beneficii conlatione uincatis. secundam admonitionem desidero, ut iniunctum iter adripiam: date felicem dexteram humilitati meae et prospera mecum uestra diuidite. domine mi, salutationis obsequia praesentans quaeso, ut si rerum dominus apud Rauennam feliciter commorabitur indicetis, quatenus sine ambiguo praecepta uestra perficiam.
Solent quibus felicitas et potentia deo ordinante conceditur humiles consolari officio litterarum et prospera sua paginarum promulgatione partiri. ego multo tempore ut his subleuarer muniis expectaui, sed cessantibus uobis necessarium credidi non tacere, ut quod amor non exigit iuxta euangelicam lectionem mereatur inportunitas. domine mi, salutationem plenissimam dicens quaeso, ut me antiquum cultorem uestrum illo foueatis quo olim promisistis affectu et prospera uestra paginarum me faciatis directione cognoscere. [*]( XXVII. 3 xiram (u ex n corr.) L 4 pranitate B1 altissimis Tl 5 fideles 6, fidelie BLTV extitistis (stis in ras.) L H 7 praecandam B (diti-nincatis om. B add. corr. in mg.) 8 consolatione T 11 m T, mihi BLVb praesentans Bb, praestans LTV 13 quatinus T ) [*](XXVIII. 17 hnmilis B 18 Bubleuaretnr T\' 19 exspectaui LV 20 Iaectionem L1 21 merai pportunitas T1 m T, mihi BLVb 22 anticom B 23 affectoi L 21 dilectioae T1 )
Quamuis sublimi uiro et omni integritate praedito Sabino Romam properante tute paginarum officia commisissem, ut resignanda per litteras fidelis relator adsereret, attamen sollicitudini meae debui duplicibus magnitudinem uestram indiciis informare, ut perlator ex litteris securus principium narrationis adsumat. haec scripto degustata sufficiant: ad illud reuertor, propter quod epistolae destinantur. ualere me corpore nuntio deo supplicans, ut statum animae de uestra faciat prosperitate reparari.
Non potest doloris magnitudinem eloqui oris infantia, qui mihi de illa re contigit, quod harum perlatoribus ad Liguriam destinatis ab scriptione temperastis, quorum commeationem uos ignorasse non credidi, et praesentiam magnitudinis uestrae a petitionis qualitate deprehendi: datur enim inueniri - a dispositis tractatorem. me tamen urunt epistolarum feriae, quas ad leuamen maeroris mei etiam occupatissimi reppulistis. nunc ad uota redeo. ualete, mi domini, et caelestem circa uos gratiam multiplici resignate conloquio. partum est enim actibus uestris quietis tempore de ea quae in laboribus sata est innocentiae messe gaudere.
Peruigil beatitudinis uestrae cura quasi coram positos in quocumque loci sint obsequentes adtendit et sine ullis feriis, [*]( XXVIIII. 3 predicto B sanino BLTV 4 properanti fort. alscõmi∗sẽL (s eraa.) 6 indicis V 7 principuum L 8 sufficiat Bb 9 distinantar Bb nanctio L 10 ∗∗animae B ) [*]( XXX. 15 ad ligoriam B, allegoriam b 16 distinatis B ab LTV, ad Bl, a B\'lb cõme∗∗∗ationem (mor? ercu.) L 17 a eorr. uidetur B 18 dator B 20 meroris BITY; moeroris B\'b reppolistis B, repulistis T b 21 dfie T 22 resignare T\' ) [*]( XXXI. Epist. 31-34 ferias dari om. B 26 domnino b 27 positum b 28 adtendit b, attendit L TV )
Cum semper sint litterarum inter amantes iucunda commercia et ex his muniis, etiam si Spartana adhibeatur breuitas, gaudia prolixa nascantur sintque huiusmodi officia remedio absentibus, uotiua sollicitis, attamen aeger animus super eorum de quibus pendet prosperitate iactatur et hac tantum curatione respirat, quam cum negat anxiis is, qui nullo labascit incerto, resignat se diligentia non teneri. pauerunt diu animum meum a magnitudine uestra destinata colloquia et hilaritati congrua pabula praestiterunt. quorum nunc abstinentia non adfert tristitiam, sed cogit ad exitium. potuit enim saluti opem tribuere quod ante militauit affectui: abiurata est caritatis religio, quando profutura meae ualitudini uerba denegantur. agnouistis quid fecerunt silentia uestra, quibus emendatione succurrite: nam apud uos si mei non dominatur obliuio, scriptione mutantur. domine mi, salutem largissimam referens deum deprecor, ut aestibus meis superni dispensatio fauoris occurrat et in solacio maerorum meorum illa a uobis indicari faciat, quae delectet agnosci. [*]( 1 expertes T 2 ex b, de LTV fructu b 8 reddunt L 5 capere T\'b, cuperem LTXV et Sinn. m T, mihi L Vb famulatis Tl 7 dominus 11 ) [*]( XXXII. 11 iocunda Tb 14 eger LTV 15 pendet T*, pendit LT1Vb 17 se] sed b 20 eiitum b 22 ualetudini b 23 fecerint b 24 dominantur L mutentur fort. 25 mihi L Vb dominam b precor T 26 diepensatio scripsi, dispositio LTV et Sinn., dispoeitione b occurat L solatio LT Vb 27 moerorum b, merorum L TV )
Scio conscientiam religiosam grande aestimare compendium, si praestandi nascatur occasio, his maxime quos deuotos extitisse meminerunt. ergo quamuis prima reuerentiae uestrae causa sit scripta mittendi et utilitatis adlegatio sit subicienda diligentiae, attamen anxius animus saepe necessaria praeponit affectui. retinet fraternitas uestra domnum papam de expensa, quam episcopus meus apud Rauennam pro eius utilitate me spondente fecerat, restitutionem fuisse pollicitum. sed actum est, ut uix ad uos dirigendi praestaret indutias, et de mea sibi satisfaciendum esse substantia protestatur. nunc quia grandis summa non est quae reposcitur et summum est beneficium me ab ingratitudine eius, quae uidetur iusta, subtrahere, ordinate quod uobis retributio superna compenset. domini mi, salutem abundantissimam reddens deum quaeso, qui animis uestris quod me subleuare possit inspiret. ego autem adfui partibus meis, qui cum contestatione maeroris per paginas indicati direxi fidelissimum perlatorem, qui nobis perferenda sine inminutione suscipiat.