Epistulae

VIII. ENNODIVS PETRO.

Postquam uenerabilis iustitia principis periclitatis moribus magnitudinis tuae donauit te honorum germine pro messe uirtutum, per linguae ferias fouens inreligiosa silentia et in eloquentia tua et in meo amore peccasti, quia naturalibus adolescit elocutio munita superciliis, quotiens prosperorum [*]( 2 saltibuss B uenerabilis—sine om. Bl add. corr. in mg. 3 scemate LPTV, scematę B 4 mi om. LPTV, mea b 5 spiri- tuis B illins] illiussc̃ι P, sci uis b ledatur B 7 epytafium B; epitaphium-l. 17 deum om. T 8 ∙ạ̇∙ nil et l. 17 deum ∙ω∙ L qui his litteris carminum initia et exitus significare solet ne° L t 10 mixa B 11 feminae otramite B 13 uiz erunt b praetiis B 14 stimma Bl, stema L Y 15 iudicium LP cui] tua P\'bj cf. indicem de cui 16 natos] tantos B ) [*]( VIII. 20 iustitia scripsi, iudicia BLPTYb, iudicium Sinn., iudicii princeps uel 0 uenerabilia indicia principis coni. Schottus 24 snpercialiis T prospiorum T )

famulatur indicio. copiosior facundia honorum militat incrementis: profectus BUOS non inparibus significant peritorum ora successibus. ecce inamabilis taciturnitas et uobis dicendi abstulit genium et mihi laetitiae inuidit effectum. referatis forsitan: posses me, amice, de ignoratione culpare, si quid tibi de apice meo promiscuis dedicata nuntiis fama suppressit. sed ego agnoscere carorum culmina rumore non patior et manifesta gaudii colligere de opinionis inconstantia. noueram quam mihi deuinctionis spem simplex eruditi dudum fecisset allegatio: credebam frustra me in illa parte serenis animum auris committere, unde tu me esse hilarem non iubebas: illam ipsam mille alarum fabricatam remigiis scriptionis tuae aestimabam pedibus potuisse superari, ne amanti expectata bona tibi fructum praeripiens alter ingereret. ecce, mi domine, honorem salutati accipiens agnitis dolorum causis remedia properata non deneges, quia, quantum praesumo, nec fides in diligentia nec ad unguem ductus sermo uos deserit in loquela. non contentus tamen uno dicendi genere displicere carmen adieci, ut post epulas Antenorei gurgitis, quas lauacra Aponi. coacta in artum carnis lege castigant, dum illud, quod aquarum fetibus distenditur, aqua desecat, ego quoque, qui Heliconis fluenta non tetigi, poeta [*](12 cf. Verg. Aen. I 301 ) [*]( I 1 cupiosior B facondia T, faoonda L bonorum Pb 2 suos Strm., suus BLPTVb aigniacat T 4 laeticiae B 5 poMis B 6 suppressisset fort. 7 arorum L\' 8 de] dõ B 9 deuinctionis Pb, diuinctionis BLV, disiunctionis T 10 frustram B auribus T et Sirm. sine causa, cum serena auris idem ualeat ac serena quae audieram, cf. Wiener Studien II p. 236 comittere L Y 11 tu ex cu L m. ant. hilan m esse Sirm. iubeas Ll, uidebaa P 12 arum L 13 expectate Tl tibi B 8.1 14 ingerent B 15 dolorem L properata BL, praeparata Sirrn. denegis B 17 sermo B 8.1 loquella B contemptns TI ) [*]( 18 discendi T1 taman∗|dieci L (corr. m. ant.) ępulas B ) [*]( 19 git gurgitis B quas B, quos LPTVb apponi Tb 21 desiccat fort. eliconis BLPTV ) [*]( 9* ) nouus admiscear. accipe ergo risum motura poemata et Glouidenum tuum te solum agnouisse contentus, a publico rigore me subtrahe, quia, si est quod forte placeat, sententia mihi uestra sufficit, si quod morsu dignum sit, secretum puto quod de amici culpis agnoueris. dabis etiam ueniam, quia oculorum pressus angore poemata fortasse clauda conposui: non enim possunt esse uersuum solidata uestigia luminis officio destituta. lege ergo aquas calidas, quas inuises.

1. Tollitur adclini tellus subnixa tumore,
2. Leniter elato fulta supercilio.
3. Verticibus nullis caput admouet illa superbum
4. Nec similis pressis uallibus ima petit.
5. Fumifer hic patulis Aponus fluit undique uenis,
6. Pacificus mixtis ignis anhelat aquis.
7. Vnda focos seruat, non sorbit flamma liquorem:
8. Infuso crepitat fons sacer inde rogo.
9. Ebrius hic cunctis medicinam suggerit ardor,
10. Corpora desiccans rore uaporifero.
11. Hic pyra gurgitibus, scintillis fluctuat umor:
12. Viuitur alternae mortis amicitia.
13. Ne pereat, nymphis Vulcanus mergitur illis,
14. Foedera naturae rupit concordia pugnax.

VIIII. ENNODIVS FAVSTO.

Secundet desideria honesta diuinitas: felix auspicium bonis non negetur studiis: ingenuae intentiones prosperorum fructibus [*]( 1 Cluuienum coni. Gronouius in ObBerv. p. 404; cf. Iuuenalis Sat. I 80 2 contemptus T 3 sententia. placeat T 4 mors ut B1 5 agnoueris (is in ras.) L 6 cauda B 7 uers∗ũ L 9 tollitur-l. 22 pugnax om. T ad cliui Pb 11 admouit B 12 similes B 13 fumigar V et Sirm. 15 focos Sirm., focus B LV, focum Pb sorbit BLPY, sorbet b 17 cunctus L T 18 rori uapore fero Ll 19 pyra Sirm., poera BL, poena F, pera b, per. P 20 alterne BL 21 nimphis L V v ) [*]( VIIII. 24 FASTO B 25 diuinitas] diuturnitas Bb felix ex flex//// L m. ant. 26 negeretur L intentiones PТ\'b, intentionis BLTlV )

conualescant. uotorum obsidem tradidit honestati qui ad liberales adspirat superis fauentibus disciplinas: bonarum affectus artium dirum dedignatur ingenium: ad eloquentiae ornamenta non tendunt nisi moribus instituti. his Partenius noster germanae filius incitatus stimulis Romam, in qua est naturalis eruditio, festinat inuisere, cui magnitudinis uestrae suffragia sum paterna pollicitus. datur culmini uestro per supplicantem genius, dum, quod usus exigit, precibus inploramus, ceu si quis credat se ortum solis, cursum fluminis oratione promereri. non est beneficium, ubi ordo seruatur: mori obsequitur quod obligat uniuersos. ego tamen supra cursum, a quo nequaquam disceditis, aliquid accepturus occurro. direxi personam, in qua meritorum meorum status aestimetur. alios forsitan commendatio iuuet indebita: parentibus minus est quicquid superare non possumus. domine mi, seruitia salutationis repraesentans, portitorem paucis eiusque negotium elocutus, restat ut agnoscam quid mereatur persona causa proximitas.

X. SVMMACHO PAPAE ENNODIVS.

Dum sedem apostolicam coronae uestrae cura moderatur et caelestis imperii apicem regitis, blanditur profectibus parentum quod meis promissum tenetur officiis. spem sine labe obtinet apud constantem uirum fideliter obsecutus. grandis est pompa praestantis, quotiens quod unus meruit plurimis repensatur. [*]( 1 coninualescant V, coninualescant L liberalis B 4 tendent Pb nisi ex tibi T m. % germinae B 5 qua. (t eras.) L 8 genuB Tl eziget B 9 hortum B 10 beniflcium B 11 uniueraus B 12 diBceditis Pb, discedetis B, disciditis LTV 13 statutus L alius B 14 iubet B, iiuuet (b eras.) L munus b sed minus m mg. 15 mihi BL V repraesentas L 17 prozimitatiB Pb ) [*]( X. 19 Bymacho B 20 cum T sedem ex secundum T i tn. 2 moderatur Bb, modoretur LPTV 21 regetis B, regatis e. T 22 quid B tenet B labe] labore Pb 28 fedeliter B 24 prestantis B pluribus Sirm. )

superorum instituta sectantur per quos generatio recipit quod persona condiderit. sic Israelitici delicta populi propter Dauid poena non tetigit, dum genti opitulata est praecessoris integritas, et fides hominis aut eripuit de errore populum aut iuuit in gratia. Partenius igitur praesentium portitor germanae filius hac ad coronam uestram fiducia animante directus est, quem sollicitudo liberalis Romam coegit expetere. sancta sunt \'studia litterarum, in quibus ante incrementa peritiae uitia dediscuntur. hoc itinere cana ad annos pueriles solent uenire consilia, dum quod aetas refugit norunt instituta praestare. fouete ergo cuius ueniendi causas patefacta [consanguinitate didicistis. habetis obsidem, in quo dilucide meritorum apud uos meorum qualitas innotescat. domine, ut supra salutationis reuerentiam obsequiorum deuotione restituens precor, ut perlator praesentium famulus uester felici sorte peregrini apud uos nomen excipiat, quia quod adtributum fuerit precibus meis uestrum supra dotes suas ornat officium.

XI. ENNODIVS LVMINOSO.

Videro apud quos plurimis adserendus est quem instituti liberalis cura sollicitat: uos patronos meruit causa communis. non ignari peregrinos suscipitis nec erudiendos animatis: expertis manus necessitatibus frequenter adhibetur, dum ad eloquentiae palmam feriato ore eos qui titubant inuitatis. exemplis hortatur ex peregrino potens, ex incipiente perfectus. utraque Partenio germanae meae filio pars conuenit, cui ad [*]( 1 superiorum b et Sirm. generalitas fort. 2 aic] si B i israhelitici LV, esraelitici B, istrahelitici T 4 fidis B 5 iubet B parthenius LV 9 annas puerilis B 10 prestare B 11 fouete P\'Tb, fouite LPlV, fouit B cuius om. Sirm. consanguinitarum qualitas (te—meorum 8. Z. add. corr.) B 12 dedicistes (es in is corr.) B 14 obsequorum L . perlatorS T 16 fuit T ) [*]( XI. 20 quod B 21 communes B1 22 igniri Ll snscipetis B\' 26 Parthenio b )

uenerabiles disciplinas Romam petenti pro ferratis calcaribus sufficit uos uidere. si ab humanitate non discrepat, sublimitatem tuam gerens ante oculos rebus ad uirtutem potius quam monitis excitatur. magistra laboris est laudis ambitio, praecipue quando in illo exuberat, quem similis retineas fuisse fortunae. sed nobis cordi sum, circa memoratum patrem reddite, ut amor mutuus de uicaria inpensione gratuletur, ut quicquid in magnitudine tua dudum laboris exhibui mihi per alterum reformetur. domine, ut supra salutationis obsequia dependens satis esse ad commendationem credidi, si qui esset portitor non lateret. precum prolixitate utitur de inpetratione diffidens: argumentum est nil merentis diu rogare. facessat a moribus tuis, ut perdas beneficiorum genium, dum longa supplicatione producitur de effectu celeri subleuandus.

XII. ENNODIVS FAVSTO IVNIORI.

Deo gratias praefatus, qui oculorum meorum quas inexplicabilis dolor pepererat nubes abstersit, iure ad ipsum beneficia sua referens, qui lumen dedit et reddidit. uix enim post innumeros dies sanitatis fiducia animante respiro. et hoc ad absentiam culminis uestri prolixiorem respicit, ut quem genius suus de uicinitate deseruit nil uideret: sed potens est ille, qui corporis tulit nebulas, rerum serenitate mutare tristitiam. post elocutionem necessitatis ad negotium redeo, quod coactum inpetrauit adloquium. amabitis, ut spero, baiulum, quem adserit causa ueniendi. Partenius sororis meae filius per liberalis studii disciplinas ingenuus uult uideri: optat, ni fallor, peculii uestri habere testimonium. magnitudo igitur uestra [*]( 1 feratis T\' calcarebua JB1 2 ∗∗sublimitatem L 5 retineas B s. I. 6 cordis B 9 esse Lx ) [*]( XIL 16 iuni B, iunior L, om. T 17 quas (a m rtU.) T 18 pepereat L abstersit///iure (iti in ras.) V 22 uicinitates LVl 24 quoactum B 25 adloquium B amauetis B baiolum B 26 et postea parthenius Tb liberaris L, liberali B 27 nisi B 28 nostri Pb, ueri fort. haberetis B )

praeteritorum tenax, memor praesentium, prudens futuri, perlatorem pro mea commendatione suscipiat, et qui erit per uisionem uestram scribente felicior peregrinationis non patiatur aduersa sentire. domine mi, debitum seruitium reddens precor, ut uel per hanc occasionem, qua illinc Partenius susceptas poterit paginas destinare, desiderati multiplicetur forma conloquii.

XIII. ENNODIVS HORMISDAE.

Scimus religiosi sacramenta propositi ab obnoxia peccatis multitudine innocentia et fide separari et titulos uenerabilis officii mores potius insignire quam corpora. quis bonum conscientiae inter homines quaerat, si mundi adhibenda est circa pontificum statuta necessitas, si sacerdotum promissio circumspecta cautione seruabitur? jnumquam habuit in affectu constantiam cui facere aliud de pollicitatione non licuit. saeculi conuersatio legum metu retinetur: dei famulos quod bonum est exhibere conuenit non formidini sed amori. dudum dum nobis metus instaret et de clementia pii regis dubio meritorum aestimatione penderemus incerto, camelos nostros tot dandos domno papae tali reuerentiae uestrae condicione tradidimus, ut, si nobis animalia ipsa non essent necessaria, iustum pro ipsis pretium mitteretur, et quia nouit optime sanctitas uestra, nos dum potuimus per allegationem tuam utilitates sanctae Romanae ecclesiae subleuasse, nunc uicissitudine facite de ueritate beneficium. quaesumus etiam salutatione praefata, ut quid super hac parte deliberatio uestra habeat indicetis, quia [*]( 4 mihi BL V 5 uel om. T hac LV 6 desederati Bl formam L eloquii P; eiplc add. B ) [*]( XIII. 13 querat BLl 14 ponticum T\' 16 pollitione T1 17 famulus B 18 formidinisad (s in ras.) B 20 penderimus B nostros om. Sirm. 21 domino Bb ueatra L 22 ne- I cessara B 24 nos L in ras., fuerat primo fort. n tuam] no- stram Pb utilitatis B 26 suquaemus L su 8. 2. m. atIt. 27 deliberatio (at in ras.) Y )

credimus nec praefatum sedis apostolicae praesulem nec uos, qui mediatores existitis, aliud cogitare, nisi quod et proposito et iustitiae sine dubitatione conueniat.

XIIII. ENNODIVS SERVILIONI.

De perfectione confidunt discipuli, quotiens magistrorum praesentiam praestolantur: spes eruditionis manifesta est, ut fruatur genio suo, inuitare doctorem: clara sunt ingenia, quae instruentum agitantur desideriis: monitorem requirunt qui felici sorte didicerunt. sic ego sanctitatis tuae adfectione possessus, quamquam me de peritia iactare non audeam, uultum tamen praeceptoris expecto, ne degeneri te credas ecclesiasticum germen filio conmisisse, quia quamuis memoria mea ad centenos se non ualeat fructus extollere, scit tamen semina multiplicata redhibere cultori. ueni ergo, ut coram positus segetem tuam boni agricolae uice respicias. deus procul auertat inuidiam. ita uomeribus tuis ecclesiasticae fecunditatis planta conualuit, ut nulla saeuientis procellae possit inpulsione subuerti. nolo praiudicio laudis sanctitatis tuae grauare conscientiam: inspicies quae litterarum testimonio declarantur. superest salutatione praelata, ut ad gaudia tua iam properes, quia diuina beneficia gradibus semper accedunt et quibus bona conferunt meliora pollicentur.

XV. ENNODIVS SENARIO.

Numquam apud deum fusa deprecatio uotiuo nudatur effectu, apud quem hilaritas lacrimis obtinetur et maeror transit in [*]( 1 presulem B 2 oxsistetis B XIIII. 7 prestnlantur B 9 instruentem L 10 dedicertint BV 11 quanquam LV poritiae B 12 degeneri|rẽte B 13 cominisse L 14 naleant B 15 redhibere BT1, redibere LP T1V, reddere b segitem B1 16 auertit L\', aduertat T 17 feconditatis T\' plantam L cualuit L \' 18 pulsione L 19 p̃∗∗iudicio ex preiuditio L m. ant. 20 salutationem Ll 21 poroperes L 22 accedant L\', adcedunt B ) [*]( XV. 26 dum L\' uotiua B 27 optinetur V meror BLTV )

laetitiam. adfuit diuinitatis auxilium desideriis meis et te, animae meae maior portio, de prolixis gentium finibus misericordia duce reuocauit. uere non possum epistulam in multa uerba diffundere inpeditus fletibus, quos gaudia in cumulum adducta pepererunt. fac, mi domine, paruitati meae caelestis doni plenitudinem non perire. unum uterque habeamus hospitium nec de parietum angustia sollicitudo generetur, quando unum pectus sufficiens animabus nostris praestat habitaculum.

XVI. ENNODIVS PAMFRONIO.

Magna sunt imperia gaudiorum: expers est continentiae hilaritas et in uocem gestit erumpere. uenit optatus desideriis dies et ille, quem numquam de meritis meis sed semper de superna pietate postulaui, magnitudini tuae splendor accessit: redditus est generi et moribus tuis apex, per quem conscientiae fidelis in lucem prodire non formidet integritas. deus bone, indulta custodi, auge successibus quod dedisti, fac circa seruum tuum primum esse gradum qui summus est. praecipio spe futura quae deprecor: nesciunt in foribus haerere quae caelo auctore tribuuntur. semper incrementis ad culmen ascenditur, ubi supernus fauor praestat exordium. quis hoc in uita hominum uel eorum, qui conuersationem suam nulla custodiunt nube sordentem, accessisse sibi die una gratuletur, te honorum auspicia ingressum et dulce meum Senarium ab ultimis terrarum partibus restitutum? breuis horarum cursus interfuit, [*](1 affuit PTb 2 genitum B mia T (ut solet), gratia Pb 4 deffondere B 6 dona L1 8 sufficiens (ante dlt. s et supra ras.) V ) [*]( XYI. 10 panfronio T 11 imperia gaudiorum LPTV nisi quod gaudiaram V scribere coeperat 12 gestet B erumpere T in ras. 14 piaetate L postolaui B adcessit B 15 apix 0 B 17 bona B quos L 18 peroipio Pb 19 herere B u 20 actore T tribuntur L culmina scenditur B\' 21 supernos B prestat B 23 adcessisse B gratuletur PTb, gratulentur BL V )

ut et tu palatio natus et ille sit redditus. in ueritate dico et de dei misericordia mihi securus spondeo, fragilitati meae praesidia caelo obsequente concedi. spondetur mihi quod uobis est praestitum. domine mi, salutationis obsequia suscipiens rogo, ut, si quid amori meo tribuis, domnum animae meae Senarium, ut apud me maneat, exorare pleniter non omittas. quod nisi obtinueris, multum mihi de hilaritatis cumulo decerpsisti.

XVII. AVIENO ENNODIVS.

Bene magnitudo uestra, dum origini et moribus praestat obsequium, emendationem sine interuallo coniungit errori et quod peccatum sapienter intellegit, priusquam altero denuntietur, auertit. quis credat deliquisse in correctione uelocissimum? pene non uocandus est sectator excessuum qui obuiam manum ponit in subreptione culparum. haec, mi domine, ad ea, quae es dignatus scribere, gratia uestra duce respondeo. ceterum humiliorem me proposito actuum meorum pondera reddiderunt: uix miseria remansi idoneus reformare conloquia. domine mi, salutationis obsequia praesentans deum rogo, qui culminibus uestris fructum pro hac qua humilem non spernitis consideratione restituat. [*]( 1 tu om. B, recte fort., nam alter uel PamfroniuB intercidisse uidetur 2 de om. P\'b dei om. B 3 concede Lx sponditur B 4 prestitum B mihi BLV 5 tribues B dominum PTb 7 comulo B decerpsisti] finit add. B ) [*]( XYIL 9 ennodius auieno LV 10 uestra] tua P2T 12 defitietur LT 13 auertet B, aduertit T delinquisse B 14 ezcess∗u ̃ L 16 que B dignatus ea Pb 17 caeterum LV I me] te Pb act.ū L 18 misera T 19 m V, mi∗∗ L, mihi B salutationes Lx 21 restituatj legi add. BLPTYb, initium ut uidetur subscriptionis formulae cutus uestigium B etiam in fine Dictionis XXI fol. 179? exhtbet ENNODITS EMENDAVI MEAM DEO MEO IVTASTE )

XVIII. FAVSTO ENNODIVS.

Vix est ut intentus rebus felicibus aduersa praenoscat: uelut sinistrum enim omen repudiat, si quid de austeritate futurorum intellectu praecedente respexerit: certe ne et alieno tempore amarae se misceant, ipsa molestiarum horret agnitio. nullo credebam interuallo nunc inamabilem Rauennam, dum erat thesauris meis plena, distare: non me sic sitientem fons, aestuantem aura, ut illa ad se non lassum requies inuitabat. at nunc ipsa Roma puto ad longiora pro peccatorum meorum fasce translata est. ubi est illa quae rara putabatur frequentia litterarum ? ubi crebra uisio? ubi tot solacia diligentiae? uere pro meis partibus loquor: detestor uitam, quae nec in aerumna constitutis est odio. adleget forsitan culmen tuum, sibi pro superna dispensatione cupita contigisse. non est plena felicitas, quando uestrorum aliquis miseriis durae sequestrationis adfligitur. deo credite, non sunt fucata quae defleo nec ad explicandam cordis tragoediam aut epistularis concinnatio sufficit aut sermonis angustia. Christe rerum arbiter, propriae succurre necessitati, ne humana fragilitas ad inmensi fascem doloris non sufficiens pressa subcumbat. domine mi, salutationis seruitia dependens rogo, ut paginalis circa me cura seruetur, ut uel hoc remedio inter aestus mens constituta respiret. [*]( - XVIII. 3 intus L 4 enim] animi Pb, - enim animi Sirm. 5 procedente B et om. Pb 6 amarae Sirm., amare BLP TYb, cum amaris Pl 7 rauennem T\' 8 thensaaris L\', thesanris (ea in ras.) B plena B in mg. add. deetare LP\'V 10 ad BlL 13 erumpna T 14 adleget scripsi, adlegit BLT V, allegit Pb, adlegat Sirm. tuum «ortpsi, suum BLPTVb 16 noBtrorum Sirm. 17 haeiplicandam (x ex c corr.) L 18 traguidiam B1 19 post sermonis 8-9 litt. eras. in B I 21 praeesa B m V, mihi BL seruitio B, ohsequia T 23 ms L respiceret B )

XVIIII. PARTENIO ENNODIVS.

Non in te admiror sermonis abstinentiam, quia qui exigua condiderit nil producit. credis sub hac occasione profectus tui latere substantiam? et taciturnitas inperitiam prodit et infabricata confabulatio manifestat infantiam. interea ante inops gratiae non fuisti, sciens quid diligentia, quid amantis sollicitudo flagitaret: factus es bonarum rerum nescius, postquam te ad obtinenda quae putantur summa trasmisimus. quod restat, uale et accipiens monitoris uerba melioratum te scriptionis adsiduitate diuulga.

XX. AVITO ENNODIVS.

Dum remedia sua quaerit affectio et aestum sollicitudinis conloquio cupit medicante releuari, ardescit animus prouisionis beneficio: unde extingui creditur, geminatum diligentiae surgit incendium. saepe mihi baiulorum copiam perquirenti inde aegrescere contigit, unde opinabar quod prodesset accidere. ecce medetur desideriis meis qui suorum ad uos causa properauit: fit adiumentum necessitatis alienae quod propriae consideratione suscipitur. uidero quid conmendatione mea Bonifacius promoueat: interim opitulatur studiis meis quod prolixis a me precibus inpetrauit. hunc bonis ortum natalibus testis sanguinis mens designat. germanum suum praefatus in uicinitate Aquileiensis ciuitatis adserit esse captiuum, qui ut a uobis [*]( XVIllI. 2 partinio ennodius B, ennodius Partinio b, auito ennodius LTV 5 lataere B et om. Bb taciturnitas (pr. t in ras.) B 6 inops (i in ras.) B 8 es] 8 L post quem T 9 optinenda BT summa Bb (in mg.), maxima LPTJtb 11 adsiduitate (it in ras.) B deuulga L. ) [*]( XX. 15 mediante Sirm. reuelari L animus (i corr. in raa.) B 16 geminatam B 17 cupiam B\' 18 egrescere BLTV contingit Pb prodset L, prodeecet B 19 meditur B 21 suspercipitur V, pcipitur P bonifatius B, bonefacius T 23 bonum B 25 aquiligensis B, aquilegenBis T )

iuuetur exposcit. sanctae domus uestrae consuetudo uulgata est: talem uitam bonorum actuum obsidem iam dedistis, a qua uelut debitum poscat qui calamitate deprimitur. domine mi, accipientes plenae salutationis obsequium facite exorati quod sponte consuestis, ut qui uestris supplex est alteri eum esse non liceat.

XXI. AVITO ENNODIVS.

Adstipulatorem me opinionis suae fieri magnitudo uestra ita supplicatione postulat, quasi ad amicitias recenti adhuc sim incude formatus aut non genio suo defrudet qui propositum diligentiae sub quacumque occasione commutat. facessat a Christianis moribus uaria de amante sententia: qui officium oris sui dedicauerit laudibus liberum non habet inchoata deserere, ne deuenustet praefati mella praeconii uilitate sequentium. uidero qui ingenuum credat esse sectari nouitatem: ego ut tarde amicos eligo, ita in his indemutabiliter perseuero. mihi adsum, quotiens opinionem uestram astris aequauero, quia apud quos ignoti sumus moribus nostris de sodalibus aestimamur. uere fateor splendorem conscientiae uestrae famae uice copiosus effudi: ante aduentum culminis tui obsequio sermonis mei in Liguria quanti essetis innotuit. deo gratias, qui cum sententia mea generalitatem fecit habere concordiam. utinam me non humiliaret paupertas eloquii! plus habent uota de meritis tuis, quam proferat lingua de laudibus: inops facundiae per [*]( 1 iubetur B 2 act.ū L 3 depremitur B mihi BLV 4 accipientes Pb, accipientis BLV, accipiens T plenę (ę corr.) B, plene TV exorari L?, exoranti Pb 5 consueuistis Pb uestri Pb (falso, navi uestris pro uestris amicis dixit) 6 liceatj exp add. B ) [*]( XXI. 9 oppinionis L fieri om. Sirm. 10 amititias L 11 defrudit B, defraudet PTb propositum snum V sed suum exp. m. 1 12 occiUione L1 13 cristianis B 14 oris V in ras., moris B suis P 16 ingenium Sirm. 17 amicus B immutabiliter PTb 20 uic.e (a eras.) L copiosus B, copiosius L (u in raa.) PTVb 21 effundi PTb 22 essites Bl 25 inobs T )

quoscumque strepitus quae gloriae tuae potuerunt conuenire non tacui. facta est lux genii uestri conscientiae meae demonstratio. procul auertat diuinitas, ne umquam testimonio meo fragilitas claris moribus inimica subripiat. nulla est quam opime texuistis in uobis erroris causa, quam recolam, et si pro meis meritis extitisset, bonorum ueterum recordatione sopiretur. quod restat, ualete, mi domini, et iter meum uotorum benignitate prosecuti caritatis recordatione absentiae meae damna pensate.

XXII. VENANTIO ENNODIVS.

Si proximitas sanguinis ad diligentiam mentes inuitat, pii amoris obsecutus imperiis gestio me praeuium praestitisse sermonem et orditum paginas amplectendis uiam reserasse conloquiis. diu quidem cassa expectatione maceratus, dum operior paginas non emisi, sed calcaribus suis animum meum fodit affectio et ad tabellarum munia priorem fecit accedere. habeo praerogatiuam, si bene conicio, plus amantis, qui et post productum silentii uestri studium loquor, et debeo uerecundia conmendare quod tacui. nunc tamen, ne epistularis concinnatio transgressa terminum deuenustet auctorem, salutationis seruitia dependo et, si mereor, dignationi uestrae conciliandus occurro, quia potiorum sublimitas communione geminatur et facem praefert eminentissimo gratia concessa subiectis.

XXIII. CONSTANTIO ENNODIVS.

Si liceret cum magnitudine uestra aequa sorte contendi, si honores aetas meritum quod uobis facem praetulit nos non in [*]( 1 que B, q ex q; L 4 inimica T in ras. subrepat fort., nisi antea testimonii mei praeferendum est qua opinionem exuifitis fort. 1 5 meritis meis LPTVb 6 extetiBset B 7 domine B, domine LIPTb meum u.] uotorum meorum T 8 dampna LPTV ) [*]( XXII. 12 gestio me] gestionem L 18 resereBse X1 14 ex- Bpectatione LV opperior V 16 acoidere B habes Sirm. 17 conditio L 19 epistnlares B 20 actorem T ) [*]( XXIII. 27 honoris aestas L non om. T )

umbram cogeret: ego potius culmen uestrum de tabellarum abstinentia iure culparem, qui, postquam ad urbem Romam profecti estis, nulla me recordationis fruge subleuauit. sed uide, per rerum prouidentiam quam cauta est seniorum dispensatio et fabricatis plena sermonibus: praeuenitur querelis innocentia et, ne dolorem suum in lucem producat, arguitur: fit rea, ne faciat. ergo haec mihi digrediens promissa contuleras? hac deosculatum fiducia subleuasti, ut crederem mei inmemores uos futuros? an ad aliud adtributae sunt paginae, nisi at secreta pectorum oris claue manifestent ? sed abstineo prolixitate paginali, ne grandiorem generet confabulatio producta rancorem. ad salutationis obsequia me reduco rogans, at pro me apud apostolos dei preces effundas, ut eorum beneficiis mortalis angustiae superetur obscenitas et de puro mandatorum caelestium tramite mens serena gratuletur.

XXIIII. LACONIO ENNODIVS.

Bene cupitis superna dispensatio dedit effectum et de negotiosi occasione conloquii fraternam refouens diligentiam quod putabatur necessarium fecit optabile. hinc caelestis cura nepti meae procum non omnino a sanguine nostro peregrinantem iussit accedere, ut, dum consulendi instat opportunitas, sancto amori pabula praestarentur. uix sustinebam fateor procurati studia longa silentii, sed interpres mitior putabam adplicandum timori quod subducebatur affectui. deo gratias, qui ad usum stili fraternitatem uestram reduxit et gratiae. diuinis tamen legibus cognationem indiculo conprehensam in matrimonio licere sociari sine dubitatione noueritis. sed continuo ad urbem Romam [*]( 1 debeUatum T 3 subleaasti b, sublenartis P et Sirm. 5 preuenitur B quaerelis B 6 do#lorem B 8 ut] ne Pb immemores T 9 futuros an ad T in raa. m. S ad om. BL V 13 praeces B ) [*]( XXlIlI. 19 occAsione L1 22 accidere B oportunitas BL PTVb 25 subduceretur P 26 uestram add. in mg. T m. 2 27 uloindico V cttphensam L )

homines meos dirigo, exacturus a uenerabili papa super hac parte responsum, ut animum uestrum potioris praecepti firmet auctoritas. domine, ut supra salutationem plenissimam acci- ■ pientes sanctum quoque et communem patrem parilis noueritis esse sententiae, cuius ad uos per hominem meum, si diuinus fauor adnuerit, cum sedis apostolicae apicibus litteras destinabo.

XXV. AVITO ENNODIVS.

Quam saepe aliena peccata nos ingrauant et quod a nobis non oritur iure nostro inputatur excessui! ex me didici fidem ueterum non: perire, dum per negotia nouella cana poetarum reparatur adnuntiatio. de me dictum aestimo: decidit infelix alieno uulnere. super expectandae memoriae uiri Sabini filio exhibetur praefata concinnatio, qui hactenus aegritudinis tentus obstaculis sine uitio suo constituta uiolauit. fateor paene animum meum reum fecerat magnitudinis uestrae diues adsertio et credebam culpam esse propriam, quam conscientia non habebat. ecce, ut primum in bonam ualitudinem reductus est, Mediolanum cum summa properatione commeauit. cetera apud uos alleganda esse non credidi, quia qui commendat magnis uiris iustitiam obliuionem uidetur aequitatis opponere. domine mi, salutationis plenissimae munus exhibeo et, quod [*]( 12 Verg. Aen. X 781 sternitar infelix alieno uolnere ) [*]( t 1 exacturos B 2 nostrum T fimet B 3 accipientis B 6 diBtinabo B ) [*]( XXV. alterum huius epistulae apographim in libris BLTVb post Epist. VI12 legitur (B2L2T2V2b2) ennodius anito L, 10 inputatur BIB" imputatur L.T, V2b1b2, impatetor L1PT1V1 12 adnnnciatio B, dictum (u in ras.) Bt deaidit Pb1, decedit B" decidet B1L1L2T1T2V1V2b2 18 exspectandae L2V2 mamorię L2 14 sanini B1B2L1L2PT1T2V1V2b1 haotSnns Bt, aetenus Bt egritadinis BtLt 16 paene L1L2V2, pene rell. ure Tx ee Tt 17 diuis BIB, quem Tt 18 ualetudinem B,bs 90 alliganda B1B2T2V2 21 supponere fort. B mihi B1B2L1L2V1V2 ex*ibes L, ) [*]( VI. ) [*]( 10 )

superest, quaeso ut status circa me gratiae uestrae, quamuis sit plenissimus, adhuc tamen recipere cogatur augmenta

XXVI. AGAPITO ENNODIVS.

Resistunt peccata desideriis et ut meritorum status delinquentibus innotescat, a labiorum proximitate cupita subtrahuntur. acrius adfligunt oblata, cum pereunt: potior sitis est, quam undarum gustus exaggerat: non urunt memoriam prima fronte negata beneficia: quis ferat ingestam oculis aequo animo se perdidisse dulcedinem? sed recte ista ad supernam remittuntur prouidentiam, qua caelestis dispensatio mysterii idcirco humanis dispositionibus manus opponit, ut uotorum praestet effectum. sanctus pater uester libenter se pariturum iussioni magnitudinis uestrae fuerat de mea occursione pollicitus, sed animum eius in diuersam partem pro utilitate, quantum dicit, ecclesiae superuenientia rapuere consilia, sicut praefati pagina ad uos directa declarauit. praestolatur tamen super negotio designato magnitudinis uestrae secunda conloquia, quo manifestius in fratris uestri Fausti patricii utilitate me esse necessarium reseretur, cuius gratiae nihil sibi aestimat liberum denegare. quod restat, obsequii mei humilitate suscepta precor, ut caeli opifex, qui culmini uestro paruitatis meae curam est dignatus infundere, ipse per uos sequenda disponat.

XXVII. EVGENETI ENNODIVS.

Supra modum me sollicitant procurati studia indefessa silentii et licet animus in statione sit positus, contristat sermonis [*]( 1 satus J5, uestrae om. Tt 2 cogitatur LtLt agmenta Tx augmente Lt; explic add. Bt ) [*]( XXVI. 6 eub*trahuntur (pr. t corr.) B 8 exagerat T 11 qua scripsi, quae BLTY, quoniam Pb celestis LTV 12 praestit B, prestet LV 14 occursione] occaaiione b 17 praestnlatur B 19 oestri om. T patrici B utilitati L 21 degare B, derogare Sirm. praecor B . 22 caeli om. Sirm, uestrae Sirm. ) [*]( XXVII. 25 eugeoiti B 26 procuratori L 27 contristat tamen Pb (tfi P 8. I.) )

abstinentia, qui uiuis imaginibus secretum pectoris oris claue manifestat. patior quidem interdum caritatem sub paginarum promulgatione simulari, numquam tamen credo his muniis abstinere qui diligunt. referat forte magnitudo uestra publicae occupationis curam locum scriptis familiaribus non dedisse. sed idem status erat, cum praecedente tempore conloquia culmen uestrum crebra praestabat nec ita aulicis deputatus premebatur excubiis, ut promissi amoris memoriam non haberet. quis fauis toxica, quis caenum fontibus clandestinus susurrator admiscuit? aut forte quod fuerat de affectione subreptum ad iudicium rettulistis ? sed ego occupare uos paginarum promulgatione non differo, ut ad usum ueterem cessantibus promissae dignationis stimulis uel garrulitatis meae prouocati fruge redeatis. domine mi, obsequium salutationis plena humilitate persoluens indico me uestris cupidum esse aspectibus praesentari, si tamen faciendum perpensis quae uobis cordi esse non dubito rescribatis. [*]( 1 qui scripsi, quae BLTVb 3 nunquam V 6 praecidenti B 7 atxlicis deputatas ita LTYb praemebatur B 9 cenum T suBurratur B 11 retulistis LTV 12 differo Bb, defero LTY 14 mihi BL V salatationis obsequium Sinn. 15 capidium B ) [*]( 10* )