Epistulae
Ennodius, Magnus Felix
Magnus Felix Ennodius. Magni Felicis Ennodii Opera Omnia (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 6). Hartel, Wilhelm, editor. Vienna: Gerold, 1882.
Non aestimo rem obsequii frequentia posse rancescere nec culturam diligentiae uitio garrulitatis adscribi. suppetat forte [*]( 1 ai om. Sirm. depellet B 2 ita \' B letioia nos T 5 daebende L, debende in debite corr. T m. U 6 a] ad L 1 ) [*]( XXXI. 10 occãsionem Ll ut saepius 11 gaudia B pepererint P indiz B1 12 p non B p B iocanditas B\' 13 meroris BLTV colloquii Sirm. 15 ob] ab SWm. cf. Epist. II 20 16 letitia V 17 clandiBtina B 19 promito T 20 eti B exp. eorr. 21 pudeant L 28 diducere LV oale om. TV ) [*]( XXXII. 25 engeniti B 26 ranciscere B )
Si amor pudori adquiesceret, si caritatis inpatientia uerecundiae lege teneretur, a paginalibus officiis temperarem et silentii formam uestri imitator adsumerem, non inprouidus aestimator coniciens illa, quibus remuneratio a uobis subtrahitur, non amari nec suaderi facilius tabellarum abstinentiam quam tacendo, uiros comitatensis exercitii per linguae ferias clamare quid respuant. sed non ita est magnitudo [*]( 2 muniis Pb, munue BLT1V, moneribus T* ab] a Pb 3 confi**|tetur (te eras.) L negligentiam BT 4 est T s. I. 5 occiosi T 7 gratia B, anime T 9 affaerit LPTVb dampnatis T, damnates B 11 utrorumquę B 13 recipi B 14 podore B1 geminati T* 15 querqns B 16 memore. Ll m eras. et re in rS corr. m. ant. multiplicet] finit add. B ) [*]( XXXIII. 19 pudore fbrt. inpacientia B 90 tenetor L 21 silentii in silentium carr. T m. 2 formam Bb, om. LPTV imitatur B impronide Pb 22 aestimatar B subtrahetur B 24 uiro comittat enais Bb )
Postquam uotiua mihi necessitas uestra beneficio proximitatis desiderii spondere coepit effectum, animo ad longiora transistis et cum Liguriam paene manu contingitis, linguam feriis deputastis. minus licuit absentiae, dum sanctitatem uestram prolixa uiarum interualla tenuerunt: pensabat confabulatio dispendia uisionis et in remediis prouisa diligentiae litterarum commercia praestabantur, per quae officia inter habitatione discretos nil peribat affectui. sed credo eligitis [*]( ( 1 quodlibet BT1 uelanime Z* 2 posei B sine] ai B 4 aput B orbanitas B 5 quaerillis B, qugrelis L,, querulis T* 6 occopatis B 7 diacendere B 8 adherentes B 9 recipi BPb necessitatis B 13 utrimque scripsi, utrique BLPTVb etsuauit B 14 eius om. Pb 15 tagnis BLV, regnis PTb ) [*]( XXXIIII. 17 hormisde LT 18 uotiuum T nra T beniflcio B 19 caepit epondere Sirm. longior L 20 contigitia L linguax T 21 deputatis T absente T1 scanctitatem B 23 remidiis B 24 prestabautur B 25 nihil B )
In usu est uiris morum claritate fulgentibus religionem amicitiae per culturam nutrire conloquii, ut dum gratiae germina fotu confabulationis animantur, ad messem coniunctio foederata perueniat. per haec enim munia uoluit senior prouidentia absentiae nil licere. merito de uobis emendatissimus hominum domnus Faustus praedicat singulare testimonium. sine nube datur agnosci nihil de eo dubitandum quem probatus attollit. sed nunc ad epistulae angustias me reducens secretis debitam laudem claudo penetralibus, ne quod apud externos faciendum est apud uos inportunitate rancescat. uale, mi domine, salutationem obsequentissimam accipiens: deum precor, ut prospera uestra in longum producens mihi quoque secundis amicorum successibus spondeat auctionem. uale. [*]( 2 ad L* ut uidetur 3 Simatione B 6 Acta V, proflcta L 6 praecidentium B 12 uale om. PTV ) [*]( XXXV. 14 approniano T ui. Bb, om. LTV 15 oiri B, uir** 1 (is eras.) L 17 coniuncto F o in ras. 22 debitum T 24 ranciscat B 25 d∗m (n eras.) L 27 actionem T aale om. T )
Dum pro uenerandae religione conscientiae uerba dirigitis in Aquileiensis electione pontificis et diuinis initiata cultibus lingua militat consecrando, in ignoti nos diligentia sermonum uincla tenuerunt, quia nihil superat iudiciis, quotiens aliquid probatus extulerit. quid enim sententiae sequacium derelinquat, quando iustitiae obsequitur cuius in examen definitio non uocatur? agitis bono conscientiae quod uestro uix negaretur imperio. exhibuit inter arbitros Marcellini uenerabilis collegam maximus hominum humilitate sublimior, et ne potestati fauor per obliquos adscriberetur interpretes, quod de proprio decerpsit genio laudati iunxit ad pretium. egistis mediocrem, ne praecelsi esset suspecta praedicatio. clarissimorum testimonia ut uires accipiant, culmina castigantur. felix sacerdotium, cui facem praetulit plena mens luminis. beata conuersatio, quae • idcirco in discussionem deducta est, ut tanto uiro adstipulante [*]( I. Item epistola symmachi (Bimmacbi A) pap liberio patricio directa. Symmachos eps ecclesiae catholicae urbis romae liberio patricio salutem A (= cod. Paris. nr. 9629 saec. X) et B (= cod. Vatic. nr. 630 saec. X) 3 cum T aeneranda AB relegione B 4 aquiliensis BT, aquilegiensia Pb 5 lingua cultibus LBTV semonum B 6 uincula Sirm. quia] quam L diuitiis B quoties B, quod aeienjB A 7 sequatium B dareliquat B 8 iuBticiae B deffinitio T, diffinitio P 9 agitis (is corr.) Y uix om. A negetur B 10 maroelli B eolligam B 11 maximos L 18 genio BTb, ingenio ALPB V (sed in exp. Y m. 1) iuncxit u BP mediocremine B 15 fex B 16 faciem B conuersio T 17 icirco T adstipulante] adfabulante A, affabulante B )
Dum inter spem et metum animus meus anxio de te iactaretur incerto., solida profectus tui indicia conloquii melle reserasti, quia domesticam origini tuae facundiam fidelis doctrinae heres insequeris. non degenerat, ut uideo, uena. linguarum et peritiae successio illo quo patrimonia iure discurrit... putabam [*]( 2 semper—mediocris om. L* add. m. ant. in mg. 4 et terminos B 5 in h.] inhumanas T concinatione B trangesus B 6 nris AT 7 celo nobis B, nobis caelo B 9 per] pro B placere B affecto T caritatis L 10 incerta B 11 poet iungat 8 litt. ras. in B affectus PRb 12 ueniat LPT1V, ueniet B ualete — affectui om. AB, inclusit Sirm. domine B, domiae P (asd e corr.) b 13 tamantem B reoelate T con- iloqis B 14 preatentur B aeffectui V (a s. I. M. 1), effectui Pb; flnit add. B, codices A et B autem hanc exhibent subecriptionem: data xvin, kldaram noubrm die indictione VIII. (octaaa flnit add. A) AR ) [*]( H. 16 marttano T 17 com T anxio de te B, de te aIIdo LPTV, de te anxius b 19 facondiam Tl 21 diacurret et B )
Debeo equidem prioribus responsa conloquiis et in obsequio propositi uel pudoris, nisi pagina rusticante displiceam, accepta geminare, ne potioris dignatio ad paenitentiam redeat [*]( 1 dotis LV 2 stimmata B, stemata LTV continuisset Bb 4 in ueteribuB ex meteribus L m. ant. 5 consuetus B 6 cum ex con T m. 2 7 erudieio BL bono ex beato T m. 3 sobolis LTV sepulchra LPTYb 8 actenus B et Bb, om. LPTV 9 concessus] censondus b w mg. reglgens B, negligens LTV 10 potui om. B disperare B 12 facites ee (es ex is eorr.) B 14 infeconda Tl 16 causedicus BL V 17 reserastis B 18 incombe T\' 19 utj aut L 20 sarculo T, arculo L purgandoJ finit add. B ) [*]( III. 22 ui. B, VI b, om. T 28 pro prioribus B 25 penitentiam BLTV . )
Diu quaesitus desideriis meis euenit effectus: ut detur genius beneficiis, transmissa in longum expectatione tribuuntur. uiuit in quacumque terrarum parte proximitas: sequestratione corporum sanguinis catena non rumpitur: per discreta regionum caritas damna non sentit, quando inter eos qui habitatione separantur praesentiae uice tenetur affectio. deo omnipotenti gratias refero, quia uos memores fecit esse pietatis et prosapiae sub religiosa occasione reminisci. teste deo postquam mihi domna Cynegia meritum uestrae conuersationis exposuit, uisionem uestram speciali ardore requisiui, si uotis copiam optata dedisset occasio. domina, salutationis reuerentiam dicens in designato litteris uestris negotio ministerium deuotionis spondeo, quia tantum praestatur animae, quantum sanetis exhibetur studiis. uere dico me numquam dilexisse quem detestamini et ueritum, ne ad diri hominis profectum uester quoque inclinaretur adsensus. adsit deus, ne ad ecclesiasticam dignitatem ueniat nulla bonae institutionis incude formatus.
Vellem produci causam, si propositum non grauarem, per quam frequentia amantis scripta promerui. dum enim [*]( £ 1 homines BV1 biinsatialem L bi s. I. m. ant. 2 mihi B LV 3 foederis] finit add. B IIII. 5 helisee T 7 uiuet B 8 se∗∗questratione L (st eras.) 9 cathena T 10 dampna LV, dapna T 11 p̃sente T 12 prosapie TV 14 domina BPb cinegia T 15 iuseionem T cupiam B • 16 dedisset optata LPTVb ∗∗salutationis B 18 preetatur B 20 homi B 21 assit T 22 ∗∗cude (m eras.) L formatus] flnit add. B )
Supra meritum meum summa circa me beneficii caelestis adoleuit, dum qui poena dignus sum iustorum praemia consecutus exulto. frustra delinquentes periculi mater desperatio ad extrema praecipitat. in errore maximo constituti meo ad spem solidam reparentur exemplo. nescio de quo opere mihi, de qua innocentia epistolarum uestrarum fructus accesserit et animam peccati ubertate locupletem caelestis boni melle satiarit, nisi quia ille qui uulnera nostra suscepit et pro nobis doluit mutata meritorum condicione quos flagellis dignos uiderit castigat muneribus et uersa uice noxiorum animas dum secundis replet, pudore meliorat. superni ergo secreti dignatione confabulationis uestrae fruges elicui. uos de corporis mei sanitate sollicitos ille reddidit, qui animae meae curam per [*]( Y. 1 deetenatia B praebites B 2 conscius B parta T ut videtur 3 orbanus B 4 ceptie T 6 rebus om. B 8 mihi BL V 9 ddne P, dominae B, dfie LT, donatione b 10 ostendere] finit add. B ) [*]( VL 14 adolinit B 15 diiperatio LV, disaperatio B . 16 precipitat B 17 solidam spem P (spem s. I.) b 19 animam Bb, adimam LV, animamadunam T (animam e. 1. m, 2) T, ad unam P (al. aι̃a * 2. I m. alia) uberate B 21 conditione BLT 23 meliorat∗∗ ur eras.) L 25 aollicituB B )
Quamuis saepe ingenii mei maciem cognouisses, periclitari tamen ieiunia oris olim probati iussionis celeritate uoluisti. sed ego non abnuo oboedire diligenti, ut si facundiae deest meritum, gratia subueniat obsequendi. uariae sunt donorum caelestium, licet ab uno auctore progrediantur, species: alium commendat perfectio, alterum insinuat quod sine tarditate aliqua uult parere. domnae meae Cynegiae epitaphium uix una hora habens tractandi spatium inelimata uelocitate conposui. [*]( 1 spiritalis B medicos (o corr.) B s. I. indultate La 2 religiosae L (supra ae rae.) 3 perquiretis B ∗quorum (r in ras.) B 4 negligens B ( post corr.) LT orationẽ| et talem B, me talem oratione (Orationem L1) LPTVb 5 adseritisr B 8 quintum B 10 presentis (r ex a) B 11 misericordi B 12 actionis B\' 13 contingat] finit add. B ) [*](VII. 15 enpraepiae B, eapremie T 16 sepe B cognoaisses (ui in ras.) L 17 ante ieiunia (afi a. I. P) Pb probari Tl al. celebrate persoluisti P in mg. uoluisti B 18 faoondie T1 19 ueDiat Sirm. 20 actore T 22 unl L dfie T, dom.ne (i eras.) L cynegiae B epytafiam B, epitafiam T 23 spadum BL inelimenta Ll ) [*]( VI. ) [*]( 9 )
EPITAPHIVM.
- Nil sexus nec busta nocent, nil fila sororum
- Vltima, fallaci pollice quae tenuant:
- Mixta deo mulier uiuit post funera factis,
- Mascula femineo tramite gesta ferens.
- Sanguis honor genius probitas constantia uultus
- Vicerunt tantis exitium pretiis.
- Moribus adseruit magnorum stemma parentum
- Indicium generis mens cui clara fuit.
- Instituit natos uitam seruare serenam,
- Dum docet exemplis semper amare deum.
Postquam uenerabilis iustitia principis periclitatis moribus magnitudinis tuae donauit te honorum germine pro messe uirtutum, per linguae ferias fouens inreligiosa silentia et in eloquentia tua et in meo amore peccasti, quia naturalibus adolescit elocutio munita superciliis, quotiens prosperorum [*]( 2 saltibuss B uenerabilis—sine om. Bl add. corr. in mg. 3 scemate LPTV, scematę B 4 mi om. LPTV, mea b 5 spiri- tuis B illins] illiussc̃ι P, sci uis b ledatur B 7 epytafium B; epitaphium-l. 17 deum om. T 8 ∙ạ̇∙ nil et l. 17 deum ∙ω∙ L qui his litteris carminum initia et exitus significare solet ne° L t 10 mixa B 11 feminae otramite B 13 uiz erunt b praetiis B 14 stimma Bl, stema L Y 15 iudicium LP cui] tua P\'bj cf. indicem de cui 16 natos] tantos B ) [*]( VIII. 20 iustitia scripsi, iudicia BLPTYb, iudicium Sinn., iudicii princeps uel 0 uenerabilia indicia principis coni. Schottus 24 snpercialiis T prospiorum T )
- Tollitur adclini tellus subnixa tumore,
- Leniter elato fulta supercilio.
- Verticibus nullis caput admouet illa superbum
- Nec similis pressis uallibus ima petit.
- Fumifer hic patulis Aponus fluit undique uenis,
- Pacificus mixtis ignis anhelat aquis.
- Vnda focos seruat, non sorbit flamma liquorem:
- Infuso crepitat fons sacer inde rogo.
- Ebrius hic cunctis medicinam suggerit ardor,
- Corpora desiccans rore uaporifero.
- Hic pyra gurgitibus, scintillis fluctuat umor:
- Viuitur alternae mortis amicitia.
- Ne pereat, nymphis Vulcanus mergitur illis,
- Foedera naturae rupit concordia pugnax.
Secundet desideria honesta diuinitas: felix auspicium bonis non negetur studiis: ingenuae intentiones prosperorum fructibus [*]( 1 Cluuienum coni. Gronouius in ObBerv. p. 404; cf. Iuuenalis Sat. I 80 2 contemptus T 3 sententia. placeat T 4 mors ut B1 5 agnoueris (is in ras.) L 6 cauda B 7 uers∗ũ L 9 tollitur-l. 22 pugnax om. T ad cliui Pb 11 admouit B 12 similes B 13 fumigar V et Sirm. 15 focos Sirm., focus B LV, focum Pb sorbit BLPY, sorbet b 17 cunctus L T 18 rori uapore fero Ll 19 pyra Sirm., poera BL, poena F, pera b, per. P 20 alterne BL 21 nimphis L V v ) [*]( VIIII. 24 FASTO B 25 diuinitas] diuturnitas Bb felix ex flex//// L m. ant. 26 negeretur L intentiones PТ\'b, intentionis BLTlV )
Dum sedem apostolicam coronae uestrae cura moderatur et caelestis imperii apicem regitis, blanditur profectibus parentum quod meis promissum tenetur officiis. spem sine labe obtinet apud constantem uirum fideliter obsecutus. grandis est pompa praestantis, quotiens quod unus meruit plurimis repensatur. [*]( 1 coninualescant V, coninualescant L liberalis B 4 tendent Pb nisi ex tibi T m. % germinae B 5 qua. (t eras.) L 8 genuB Tl eziget B 9 hortum B 10 beniflcium B 11 uniueraus B 12 diBceditis Pb, discedetis B, disciditis LTV 13 statutus L alius B 14 iubet B, iiuuet (b eras.) L munus b sed minus m mg. 15 mihi BL V repraesentas L 17 prozimitatiB Pb ) [*]( X. 19 Bymacho B 20 cum T sedem ex secundum T i tn. 2 moderatur Bb, modoretur LPTV 21 regetis B, regatis e. T 22 quid B tenet B labe] labore Pb 28 fedeliter B 24 prestantis B pluribus Sirm. )
Videro apud quos plurimis adserendus est quem instituti liberalis cura sollicitat: uos patronos meruit causa communis. non ignari peregrinos suscipitis nec erudiendos animatis: expertis manus necessitatibus frequenter adhibetur, dum ad eloquentiae palmam feriato ore eos qui titubant inuitatis. exemplis hortatur ex peregrino potens, ex incipiente perfectus. utraque Partenio germanae meae filio pars conuenit, cui ad [*]( 1 superiorum b et Sirm. generalitas fort. 2 aic] si B i israhelitici LV, esraelitici B, istrahelitici T 4 fidis B 5 iubet B parthenius LV 9 annas puerilis B 10 prestare B 11 fouete P\'Tb, fouite LPlV, fouit B cuius om. Sirm. consanguinitarum qualitas (te—meorum 8. Z. add. corr.) B 12 dedicistes (es in is corr.) B 14 obsequorum L . perlatorS T 16 fuit T ) [*]( XI. 20 quod B 21 communes B1 22 igniri Ll snscipetis B\' 26 Parthenio b )
Deo gratias praefatus, qui oculorum meorum quas inexplicabilis dolor pepererat nubes abstersit, iure ad ipsum beneficia sua referens, qui lumen dedit et reddidit. uix enim post innumeros dies sanitatis fiducia animante respiro. et hoc ad absentiam culminis uestri prolixiorem respicit, ut quem genius suus de uicinitate deseruit nil uideret: sed potens est ille, qui corporis tulit nebulas, rerum serenitate mutare tristitiam. post elocutionem necessitatis ad negotium redeo, quod coactum inpetrauit adloquium. amabitis, ut spero, baiulum, quem adserit causa ueniendi. Partenius sororis meae filius per liberalis studii disciplinas ingenuus uult uideri: optat, ni fallor, peculii uestri habere testimonium. magnitudo igitur uestra [*]( 1 feratis T\' calcarebua JB1 2 ∗∗sublimitatem L 5 retineas B s. I. 6 cordis B 9 esse Lx ) [*]( XIL 16 iuni B, iunior L, om. T 17 quas (a m rtU.) T 18 pepereat L abstersit///iure (iti in ras.) V 22 uicinitates LVl 24 quoactum B 25 adloquium B amauetis B baiolum B 26 et postea parthenius Tb liberaris L, liberali B 27 nisi B 28 nostri Pb, ueri fort. haberetis B )
Scimus religiosi sacramenta propositi ab obnoxia peccatis multitudine innocentia et fide separari et titulos uenerabilis officii mores potius insignire quam corpora. quis bonum conscientiae inter homines quaerat, si mundi adhibenda est circa pontificum statuta necessitas, si sacerdotum promissio circumspecta cautione seruabitur? jnumquam habuit in affectu constantiam cui facere aliud de pollicitatione non licuit. saeculi conuersatio legum metu retinetur: dei famulos quod bonum est exhibere conuenit non formidini sed amori. dudum dum nobis metus instaret et de clementia pii regis dubio meritorum aestimatione penderemus incerto, camelos nostros tot dandos domno papae tali reuerentiae uestrae condicione tradidimus, ut, si nobis animalia ipsa non essent necessaria, iustum pro ipsis pretium mitteretur, et quia nouit optime sanctitas uestra, nos dum potuimus per allegationem tuam utilitates sanctae Romanae ecclesiae subleuasse, nunc uicissitudine facite de ueritate beneficium. quaesumus etiam salutatione praefata, ut quid super hac parte deliberatio uestra habeat indicetis, quia [*]( 4 mihi BL V 5 uel om. T hac LV 6 desederati Bl formam L eloquii P; eiplc add. B ) [*]( XIII. 13 querat BLl 14 ponticum T\' 16 pollitione T1 17 famulus B 18 formidinisad (s in ras.) B 20 penderimus B nostros om. Sirm. 21 domino Bb ueatra L 22 ne- I cessara B 24 nos L in ras., fuerat primo fort. n tuam] no- stram Pb utilitatis B 26 suquaemus L su 8. 2. m. atIt. 27 deliberatio (at in ras.) Y )
De perfectione confidunt discipuli, quotiens magistrorum praesentiam praestolantur: spes eruditionis manifesta est, ut fruatur genio suo, inuitare doctorem: clara sunt ingenia, quae instruentum agitantur desideriis: monitorem requirunt qui felici sorte didicerunt. sic ego sanctitatis tuae adfectione possessus, quamquam me de peritia iactare non audeam, uultum tamen praeceptoris expecto, ne degeneri te credas ecclesiasticum germen filio conmisisse, quia quamuis memoria mea ad centenos se non ualeat fructus extollere, scit tamen semina multiplicata redhibere cultori. ueni ergo, ut coram positus segetem tuam boni agricolae uice respicias. deus procul auertat inuidiam. ita uomeribus tuis ecclesiasticae fecunditatis planta conualuit, ut nulla saeuientis procellae possit inpulsione subuerti. nolo praiudicio laudis sanctitatis tuae grauare conscientiam: inspicies quae litterarum testimonio declarantur. superest salutatione praelata, ut ad gaudia tua iam properes, quia diuina beneficia gradibus semper accedunt et quibus bona conferunt meliora pollicentur.
Numquam apud deum fusa deprecatio uotiuo nudatur effectu, apud quem hilaritas lacrimis obtinetur et maeror transit in [*]( 1 presulem B 2 oxsistetis B XIIII. 7 prestnlantur B 9 instruentem L 10 dedicertint BV 11 quanquam LV poritiae B 12 degeneri|rẽte B 13 cominisse L 14 naleant B 15 redhibere BT1, redibere LP T1V, reddere b segitem B1 16 auertit L\', aduertat T 17 feconditatis T\' plantam L cualuit L \' 18 pulsione L 19 p̃∗∗iudicio ex preiuditio L m. ant. 20 salutationem Ll 21 poroperes L 22 accedant L\', adcedunt B ) [*]( XV. 26 dum L\' uotiua B 27 optinetur V meror BLTV )
Magna sunt imperia gaudiorum: expers est continentiae hilaritas et in uocem gestit erumpere. uenit optatus desideriis dies et ille, quem numquam de meritis meis sed semper de superna pietate postulaui, magnitudini tuae splendor accessit: redditus est generi et moribus tuis apex, per quem conscientiae fidelis in lucem prodire non formidet integritas. deus bone, indulta custodi, auge successibus quod dedisti, fac circa seruum tuum primum esse gradum qui summus est. praecipio spe futura quae deprecor: nesciunt in foribus haerere quae caelo auctore tribuuntur. semper incrementis ad culmen ascenditur, ubi supernus fauor praestat exordium. quis hoc in uita hominum uel eorum, qui conuersationem suam nulla custodiunt nube sordentem, accessisse sibi die una gratuletur, te honorum auspicia ingressum et dulce meum Senarium ab ultimis terrarum partibus restitutum? breuis horarum cursus interfuit, [*](1 affuit PTb 2 genitum B mia T (ut solet), gratia Pb 4 deffondere B 6 dona L1 8 sufficiens (ante dlt. s et supra ras.) V ) [*]( XYI. 10 panfronio T 11 imperia gaudiorum LPTV nisi quod gaudiaram V scribere coeperat 12 gestet B erumpere T in ras. 14 piaetate L postolaui B adcessit B 15 apix 0 B 17 bona B quos L 18 peroipio Pb 19 herere B u 20 actore T tribuntur L culmina scenditur B\' 21 supernos B prestat B 23 adcessisse B gratuletur PTb, gratulentur BL V )