Epistulae

Cyprian Saint, Bishop of Carthage

Cyprian. Saint. S. Thasci Caecili Cypriani Opera omnia, Pars II (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 3.2). Hartel, Wilhelm von, editor. Vienna: Gerold, 1871.

Si autem quid apostoli de haereticis senserint consideremus, inueniemus eos in omnibus epistulis suis execrari et detestari haereticorum sacrilegam prauitatem. nam cum dicant sermonem eorum ut cancer serpere, quomodo potest is sermo dare remissam peccatorum qui ut cancer serpit ad aures audientium? et cum dicant nullam participationem esse iustitiae et iniquitati, nullam communionem lumini et tenebris, quomodo possunt aut tenebrae inluminare aut iniquitas iustificare? et cum dicant de Deo eos non esse, sed esse de antichristi spiritu, quomodo gerunt spiritalia et diuina et qui sint hostes Dei et quorum pectora opsederit spiritus antichristi? quare si relictis humanae contentionis erroribus ad euangelicam auctoritatem adque ad apostolicam traditionem sincera et religiosa fide reuertamur, intellegimus nihil eis ad gratiam ecclesiasticam et salutarem licere qui spargentes adque inpugnantes ecclesiam Christi a Christo ipso aduersarii, ab apostolis eius antichristi nominentur.

Non est autem quod aliquis ad circumueniendam christianam ueritatem Christi nomen opponat ut dicat: \'in nomine Iesu Christi ubicumque et quomodocumque baptizati gratiam baptismi sunt [*]( 7 cf. II Tim. 2, 17. 10 cf. H Cor. 6, 14. 12 cf. I lo. 4, 3. ) [*]( 1 posuit] potuit dicere B ostendant (PNv 3 perfidus B blasphemns B, blasphemas 01 4 extra] contra B 6 execrare B 7 sermones C 8 quimodo C\' sermoni T remissa P 9 serpsit T p s. I. aures C 8. 1. 10 et om. B 11 lamini] luci August. I. c. IIII19 18 esse de owt. L gerant C* 14 eunt BLPD pectora] peccato B 15 antichristns N relictis] reiectis Cv humane ex hnmana T erroribus ad ex erroris T 16 alt. ad om. BC 17 intelligemus CNo 18 et om. B salatarem] salutem T, ad salutem aliquot. mss. Augustini l. c. IIII 20 spargentes] spernentes aliquot vm. Aug. 19 atq. inpagnantes oues C s. I. ecclesiam corr. in iam C a om. B adnersariis et ab C ab 8. 1. 20 apostolis] uero add. T s. I. et v (nero om. Aug.) nominantur C Т\'v 21 cuHmeniendam T1 23 baptizati grattartt om. B baptimi T, baptisma B )

790

consecuti\', quando ipse Christus loquatur et dicat: non omnis qui mihi dicit, Domine Domine, introibit in regnum caelorum, et iterum praemoneat adque instruat ne quis a pseudoprophetis et pseudochristis in nomine suo facile fallatur. multi, inquit, uenient in nomine meo dicentes: ego sum Christus, et multos fallent, et postea addidit dicens: uos autem cauete. ecce praedixi uobis omnia. unde apparet non ea statim suscipienda et adsumenda quae iactantur in Christi nomine, sed quae geruntur in Christi ueritate.

Quod enim in euangeliis et in apostolorum epistulis Iesn Christi nomen insinuatur ad remissionem peccatorum, non ita est quasi aut sine patre aut contra patrem prodesse cuiquam solus filius possit, sed ut Iudaeis qui iactitabant se patrem habere ostenderetur quod nihil eis pater profuturus esset, nisi in filium crederent quem ille misisset — nam qui Deum creatorem patrem sciebant, filium. quoque Christum scire debebant —, nec sibi blandirentur et plauderent de solo patre sine filii eius agnitione, qui et dicebat: nemo uenit ad patrem nisi per me. duorum autem cognitionem esse quae saluet idem ipse manifestat dicens: haec est uita aeterna ut cognoscant te solum et uerum Deum et quem misisti Iesum Christum. cum ergo ex ipsius Christi praedicatione et contestatione pater ante [*]( 1 Matth. 7, 21. 5 Mara 13, 6 (cf. Mattb. 24, 5.). 23. 19 Io. 14, 6. 21 Io. 17, 3. ) [*]( 1 dns «bristos B 2 dicit mihi BPfJ introiuit L, intrabit CNTv 3 ne quis] neq. B 4 pheadoohristis T, psendochristi L 6 multos] per multo. B 7 omnia om. BO 9 christi nomine P sed nomine tn ras. m. 2, nomine christi v, sanguine B sed P in nu. m. 2 quaeruntur (pro quae gertmtor) in christi ueritate add. Pm. 2 in marg. christo T1 11 et in] et BO apostulorum L, apostorum T 13 patrem P 14 ut T 8. I., om. BLP iacta- bant CP1T1 15 pater non T ter in ras. nisi L s. L nisi ... misisset om. T 16 patrem creatorem e 17 quoque] eine add. B debeant ClT* nec] ne NT2v 18 fili LPT1 adgnitione L, adagnitione T\' qui ... cognitionem om. B 19 ueniat Ll W esse] esse in se C sse 8. I. 21 est] est autem v 23 ex] et C contestatione] consensione B )

791

cognoscendus sit qui misit, tunc deinde Christus qui missus eat, nec possit esse spes salutis nisi duobus simul cognitis, quomodo non cognito immo et blasphemato Deo patre, qui apud haereticos Christi nomine baptizati dicuntur peccatorum remissam consecuti iudicantur? alia enim fuit sub apostolis Iudaeorum ratio, alia gentilium condicio. illi quia iam legis et Moysi antiquissimum baptisma fuerant adepti, in nomine quoque Iesu Christi erant baptizandi, secundum. quod in actis apostolorum Petrus ad eos loquitur et dicit: paenitemini, et baptizetur unusquisque uestrum in nomine Domini Iesu Christi in remissionem peccatorum, et accipietis donum spiritus sancti. uobis enim est promissio et filiis uestris et omnibus deinceps quoscumque aduocauerit Dominus Deus noster. Iesu Christi mentionem facit Petrus, non quasi pater omitteretur, sed ut patri filius quoque adiungeretur.

Denique ubi post resurrectionem a Domino apostoli ad gentes mittuntur, in nomine patris et filii et spiritus sancti baptizare gentiles iubentur. quomodo ergo quidam dicunt foris extra ecclesiam immo et contra ecclesiam, modo in nomine Iesu Christi cuiuscumque et quomodocumque gentilem baptizatum remissionem peccatorum consequi posse, quando ipse Christus gentes baptizari iubeat in plena et adunata trinitate? nisi si qui Christum negat negatur a Christo, qui patrem eius negat quem ipse Christus confessus sit non negatur, et qui in eum blasphemat [*]( 9 Act. 2, 38. 39. ) [*]( 1 est om. B, sit C 2 cognitis q. non om. B 4 in christi T nomina Tl remissa P consecati ex consueti C 5 indaeorum aub apostolis Cv ted oram ex oe eorr. C 6 alia] est add. CTv gentium B illi] enim add. T qui iam BCT*, qaiaam Tl et] sed C mosi L antiquieaimo B 7 baptissima L fuerunt B adempti L1, adepta Cl 8 baptizati P aetas T ad eos om. C 9 meet B 10 dñrnri L 12 est] et T, est haec Nv 14 noeter] M B 15 omitteret B quoque fllias N\'D 16 post C 8. L a domino] dSTC 17 fili P baptizari C 19 immo e. o. eocleeiam om. BC modo] quando B 20 cuiuscumque] ubicumque v, quemcumq. T1; cf. 789,23 21 christi N 22 baptixare L si om. BCT, eras. ita P qui] sequi C 23 neget C, negatnr L negatur] negatas C, non negatar P 24 sit] est sit P negatus C )

792

quem Christus Dominum et Deum suum dixerit, remuneratus a Christo remissionem peccatorum et baptismi sanctificationem consequitur. qua autem potestate consequi in baptismo remissionem peccatorum potest negans Deum creatorem Christi, quando ipsam potestatem qua baptizamur et sanctificamur ab eodem patre Christus acceperit, quem maiorem dixerit, a quo clarificari petierit, cuius uoluntatem usque ad obsequium bibendi calicis et subeundae mortis inpleuerit? quid est igitur aliud quam participem haereticis blasphemantibus fieri defendere uelle et adserere quod remissam peccatorum accipere possit in Christi nomine blasphemans grauiter et peccans in patrem et Dominum et Deum Christi? quid deinde illud quale est ut qui filium negat neque patrem habeat, qui patrem negat filium habere uideatur, cum filius ipse contestetur et dicat: nemo potest uenire ad me, nisi fuerit datum illi a patre? ut manifestum sit nullam remissionem peccatorum in baptismo accipi a filio posse quam constet patrem non dedisse, maxime quando adhuc idem repetat et dicat: omnis plantatio quam non plantauerit pater meus caelestis eradicabitur.

Quod si Christi discipuli discere ex Christo nolunt quantam uenerationis et honoris paterno nomini debeatur, uel de exemplis [*]( 14 Io. 6, 65. 18 Matth. 15, 13.. ) [*]( 1 christom LNP dominum] dno L et om. T remuneratua T rem in rcu., remomoratus B 2 christi B 3 qua] qui B potestatem C\' T\', potest B in remissionem C 4 potens C\' creditorem C\' christum BLT1 5 qua] qui L baptizamoa Tl Banctiflcamor] sanctificationem Co 6 clarifica∗∗ri∗ T, clarificare 01 7 oinendi B 8 snbeondae ex secundum eodem C quam ex qui C, quam aliquem B 9 uellet P 10 remissa P in christi nomine possit v 11 blasphemas P patrem et] patrem B; fort. patrem id eat et OIR. BP; et deum owL T 12 duistum LNP fllium] filium dei Tv 13 qui] et qui e, qui et B negat patrem C 14 contestatur CTl 15 fuerat C\' illi datum BC 16 in baptismo accipi a filio T in marg. in nil. poase a filio P 17 dedisset C idem om. C 18 plantauit BLv 19 caelestis om. L 20 christi discipuli] chrutiani C discere] ducere L, discedere B ex] a BOtJ nolunt om. C 21 bono ris paternomine Cl de om. T )

793

terrenis ac saecularibus discant et sciant Christum non sine maxima exprobratione posuisse: filii saeculi huius prudentiores sunt filiis lucis. in saeculo isto si cuius patri aliquis conuicium fecerit, si contumeliosus ac procax pudorem eius et honorem maledico ore lacerauerit, indignatur filius et irascitur et laesi patris iniuriam quibus potest uiribus uindicare conatur. tu Christum putas impiis et sacrilegis et in patrem suum blasphemis inpunitatem dare et eis in baptismo peccata dimittere quos constet baptizatos eadem adhuc in personam patris maledicta congerere, incessabili blasphemantis linguae scelere peccare? hoc christianus, hoc Dei seruus potest aut mente concipere aut fide credere aut sermone proferre? et ubi erunt legis praecepta diuina quae dicunt: honora patrem et matrem? nisi si uocabulum patris quod in homine honorari praecipitur in Deo inpune uiolatur. ubi erit quod ipse Christus in euangelio ponit et dicit: qui maledixerit patri aut matri, morte moriatur? nisi si is qui maledicentes parentibus carnalibus puniri et interfici mandat, in caelestem et spiritalem patrem maledicos adque ecclesiae matris inimicos ipse uiuificat. execranda ac detestanda res a quibusdam prorsus adseritur, ut is qui eum si qui in spiritum sanctum blasphemauerit [*]( 2 Luc. 16, 8. 13 Ex. 20, 12. 16 Matth. 15, 4. ) [*]( 2 exprobatione T potuisse B fili T 3 sint L filii B cuius] caiois N 4 ac propax C\', ad prouocandum B 5 honorem eiuB L maledicto BLNP 6 iniuriam] iram B potest ex patris L, libet C uiribus] modis C «indicare Ll 7 tu om. B in om. B 8 inpunitates B et eis in] et in eis et B 9 quos] quod C constet] cum conderet C cum a. l. et d ex t corr. baptizatus C persona C 10 malediotam C et ineessabili BCNv lingua C1 T 11 et scelere C peccare om. B ctariatianoB C\' aut T a in rcu., ut Ll 12 aut f. credere om. B proferre C a. l. erant Tl 13 leges C diuinae Cv 14 nisi si] nisi Tl, si T2v 15 in om. B uiolatur] uideatur B 17 morietur P nisi si] nisi B, si T2v maledicentibuB P 18 carnalibus om. P pnniri] poneri ex ponere C 20 ac C 8. I. 21 eom si qui] eum si quia T, eum nisi B, om. Cv in om. CT blasphemantem 02 blasphemantem in spiritum sanctum v )

794

reum futurum peccati aeterni comminatur, idem in patrem. Deam blasphemos salutari baptismo sanctificare dicatur. et nunc qui talibus ad ecclesiam uenientibus sine baptismo communicandum existimant, non putant se alienis immo aeternis peccatis communicare, admittentes sine baptismo eos qui non nisi in baptismo possint blasphemiarum suarum peccata deponere P

Quam uanum est porro et peruersomt nt com ipsi baeretki repudiato et relicto uel errore uel scelere in quo prius fuerant agnoscant ecclesiae ueritatem, nos ueritatis eiusdem iura et sacramenta mutilemus et uenientibus ac paenitentibus dicamus eos remissionem peccatorum consecutos esse quando illi se peccasse et propter hoc ad ecclesiae indulgentiam uenire fateantur? quare ecclesiae catholicae fidem ac ueritatem, frater carissime, et tenere debemus firmiter et docere et per omnia euangelica et apostolica praecepta rationem diuinae dispositionis adque unitatis ostendere.

Numquid potest uis baptismi esse maior ant potior quam confessio, quam passio, ut quis coram hominibus Christum confiteatur tur, ut sanguine suo baptizetur P et tamen nec hec baptisma haeretico prodest, quamuis Christum confessus extra ecclesiam fuerit occisus: nisi si haereticorum patroni et aduocati haereticos in falsa confessione Christi interfectos martyras praedicant et contra apostoli contestationem, qui nihil eos quamuis exustos et [*]( 1 comminetur C* demo om. C 2 salutari baptismo om. B sanctiflcari T dicartar T n eras., dignetur C2v 3 baptismo] paenitentiae baptiamo B; item. I. 5 6 poMut B, om. C depoaere] posse add. C 8. I. 8 non repcdiato N non s. L et relicto om. T 9 nec agnoecaot N neo a. I. 10 sacramentum ONfJ 11 illi L s. I., ille P, illi et CTv se] ai P 12 indulgentiae uenire pateantur C1 18 fidem ac] fidei B carinsime om. C 14 firmiter om. T eoaagelicam et apostolicam L1 T 15 ratione L dispositionis] dispensationis C 17 maior eese August. I. c. IIII24 18 quam pasaio om. C ut quis om. B confltetur P1 19 ut] et CNv et Aug. nec] ne T, et exp. C, neque v 20 hereticis n C n 8.1 prodeese B si quamnia CLl PT, ai qua N christqm om. N et eztra v (et om. Aug.) 21 si om. CT 22 in om. P martyres BCLNv praedicent T*, praedicanti B et] et licet B 23 qui om. B ezntos P, om. B et C 8.1 )

795

occisos dicit posse proficere, gloriam eis et coronam passionis adsignant. quod si haeretico nec baptisma publicae confessionis et sanguinis proficere ad salutem potest, quia salus extra ecclesiam non est, quanto magis ei nihil proderit, si in latebra et in latronum spelunca adulterae aquae contagio tinctus non tantum peccata antiqua non exposuerit, sed adhuc potius noua et maiora cumulauerit? quare baptisma nobis et haereticis commune esse non potest, cum quibus nec pater Deus nec filius Christus nec sanctus spiritus nec fides nec ecclesia ipsa communis est. et ideo baptizari eos oportet qui de haeresi ad ecclesiam ueniunt, ut qui legitimo et uero adque unico sanctae ecclesiae baptismo ad regnum Dei regeneratione diuina praeparantur sacramento utroque nascantur, quia scriptum est: nisi quis natus fuerit ex aqua et spiritu, non potest introire in regnum Dei.

Quo in loco quidam, quasi euacuare possint humana argumentatione praedicationis euangelicae ueritatem, catecuminos nobis opponunt, si quis ex his antequam in ecclesia baptizetur in confessione nominis adprehensus fuerit et occisus, an spem salutis et praemium confessionis amittat, eo quod ex aqua prius non sit renatus. sciant igitur eiusmodi homines suffragatores et fautores haereticorum catecuminos illos primo integram fidem et ecclesiae ueritatem tenere et ad debellandum diabolum de diuinis castris cum plena et sincera Dei patris et Christi et spiritus sancti cognitione procedere, deinde nec priuari baptismi sacramento, [*]( 1 cf. I Cor. 13, 3. 13 Io. 3, 5. ) [*]( 1 occigo B posee] pro se T eia et P in rew. m 2, eius C 2 adsignat B, adsignent T* haereticis ex haeretiea C 3 sangois L quia ex qua* T extra] contra B 4 ei] et BT, eis ex et C proderat C1 5 adultera. ea quae LP contagione ВCT2v tmctue ex cintus C 8 non potest ease C christoB filins C 9 sps scs CNv nec ecclesia] in ecclesia C 10 rebaptizari eos non B ut qui] nisi paenitentiae B 11 legitimo] baptismo add. B sancto C 12 regneratione T parantnr T 18 nascatnr C renatns CT2v 14 spu sco C intrare Cv dei] caelorum C 15 argumenta ratione L 16 catecnmenos LN, cathicuminos T 17 hie] eis C in eocleaia om. C 20 huiusmodi v et faetores Cl, om. B 21 catheonminos PT 22 bellandum C1P1T1 24 baptismatis C tis I. I. )

796

utpote qui baptizentur gloriosissimo et maximo sanguinis baptismo, de quo et Dominus dicebat habere se aliud baptisma baptizari. sanguine autem suo baptizatos et passione sanctificatos consummari et diuinae pollicitationis gratiam consequi declarat in euangelio idem Dominus, quando ad latronem in ipsa passione credentem et confitentem loquitur et quod secum futurus sit in paradiso pollicetur. quapropter qui fidei et ueritati praesumus, eos qui ad fidem et ueritatem ueniunt et agentes paenitentiam remitti sibi peccata deposcunt, decipere non debemus et fallere, sed correctos a nobis ac reformatos ad regnum caelorum disciplinis caelestibus erudire.

Sed dicit aliquis: \'quid ergo fiet de his qui in praeteritum de haeresi ad ecclesiam uenientes sine baptismo admissi sunt?\' potens est Dominus misericordia sua indulgentiam dare et eos qui ad ecclesiam simpliciter admissi in ecclesia dormierunt ab ecclesiae suae muneribus non separare. non tamen quia aliquando erratum est, ideo semper errandum est, cum magis sapientibus et Deum timentibus congruat patefactae et perspectae ueritati libenter adque incunctanter obsequi quam pertinaciter adque obstinate contra fratres et contra sacerdotes pro haereticis reluctari.

Nec quisquam existimet haereticos, eo quod illis baptisma opponitur, quasi secundi baptismi uocabulo scandalizatos ut ad [*]( 2 cf. Luc. 12, 50. ) [*]( 1 utputa C a w o baptizetor L et ex ut T 2 et om. C dncT Tx 3 baptixari a. L sao OWl. C suo om. L baptixatos et BC, baptixato sed L sanctificatus BC 4 declarat hoc e.r decUuratione C 7 fide C2 aeritate CP praesumiinas C 8 fidem] finem L 10 corrector C\' ac OWl. B, et C t s. I. deformatos B 11 erndiri BLNT 12 sed dicit etc. exK. August. l. c. 1117; V1,2, 39 dicet P fiet et C de heresi add. N in marg., debere L, debere si C\' 13 baptisma LNP (cf. p. 788/i) 15 ad eeclelriam] ad C sed exp. m. 2; ueniunt add. B 16 teparare ex sperare T qaia] qui BCl 17 errandum] id ratom B 18 patefacta C7 et] ac L penpeota C*, profectae B aeritate C 19 obsequi] add C: qaam pertinaciter obsequi, exp. m. 2 20 obetiDaater N contra sacerdotes] conaacerdotee BCNv ged C con i. L 21 relactare ne C\' 23 scandaliiatos T )

797

ecclesiam ueniant retardari. immo uero hoc ipso magis ad necessitatem ueniendi testimonio ostensae sibi et probatae ueritatis adiguntur. nam si uiderint iudicio ac sententia nostra id decerni et statui ut baptisma iustum et legitimum conputetur quo illic baptizantur, putabunt se ecclesiam quoque et cetera ecclesiae munera iuste et legitime possidere, nec erit causa. ueniendi ad nos, quando habentes baptisma habere uideantur et cetera. porro autem cum cognoscunt baptisma nullum foris esse nec remissam peccatorum extra ecclesiam dari posse, auidius ad nos et promptius properant et munera ac dona ecclesiae matris inplorant, certi peruenire se omnino non posse ad ueram diuinae gratiae pollicitationem, nisi prius uenerint ad ecclesiae ueritatem. nec recusabunt baptizari apud nos haeretici legitimo et uero ecclesiae baptismo, quando ex nobis didicerint baptizatos quoque a Paulo eos qui iam baptismo Iohannis baptizati fuissent, sicut legimus in actis apostolorum.

Et nunc apud quosdam de nostris haereticorum baptisma [occupatum] adseritur et inuidia quadam quasi rebaptizandi baptizare post hostes Dei nefas ducitur, cum baptizatos inueniamus quos Iohannes baptizauerat, ille Iohannes maior inter prophetas habitus, ille diuina gratia adhuc in utero matris inpletus, ille Heliae spiritu et uirtute subnixus, qui non aduersarius Domini sed praecursor ac praedicator fuit, qui Dominum non tantum uerbis praenuntiauit sed et oculis ostendit, qui ipsum Christum per quem baptizantur ceteri baptizauit. quod si idcirco haereticus ius baptismi obtinere potuit, quia prior baptizauit, non possidentis erit iam baptisma sed occupantis: et cum [*]( 1 retardari in retardatione corr. C uere hoc ipso corr. in ueri cum hoc ipsUID C 3 adi**gantur C an ex un, adigi T\', adiunguntur L ac] et BCP sentientia T 4 legitimo B 5 illic C putabant P se om. P 9 remissa NP possit N audacius ad nos ex au*d*s** nos C 11 certe B 12 uenerit P ecclesiam P 16 actibus LTtJ 18 occupatum om. BLNIPT, sed occupatus C inuidiam LNT quandam NT* 19 baptizari P post om. P dicitur C baptizatur at inuenimus L 20 iohannis P his 21 impletur C 22 spiritum BLT\' subnixius C 23 dno C procursor P ac] et C praedicando C dno T\', dominum nostram v 24 et om. B 27 erit om. L1 cum L 8. I. )

798

separari a se et diuidi omnino non possint baptisma et ecclesia, qui occupare baptisma prior potuit et ecclesiam pariter occupauit, et incipis tu illi haereticus uideri qui praeuentus posterior esse coepisti, qui cedendo ac manus dando ius quod acceperas reliquisti. quam periculosum sit autem in diuinis rebus ut quis cedat iure suo et potestate scriptura sancta declarat, cum in Genesi Esau primatus suos inde perdiderit nec recipere id postmodum potuerit quod semel cessit.

Haec tibi brenibus pro nostra mediocritate rescripsimus, frater carissime, nemini praescribentes aut praeiudicantes quo minus unusquisque episcoporum quod putat faciat, habens arbitrii sui liberam potestatem. nos, quantum in nobis est, propter haereticos cum collegis et coepiscopis nostris non contendimus, cam quibus diuinam concordiam et dominicam pacem tenemus, maxime cum et apostolus dicat: si quis autem putauerit contentiosus esse, nos talem consuetudinem non habemus neque ecclesia Dei. seruatur a nobis patienter et leniter caritas animi, collegii honor, uinculum fidei, concordia sacerdotii propter hoc etiam libellum nunc de bono patientiae quantum [*]( 15 I Oor. 11, 16. ) [*]( 1 a se om. C diuidi L di s. I. omnino om. B possnirt B post baptisma repetit: sed occnpantis ... omnino qui] si C s. I. 2 prior baptisma C et Otn. B 8 incipis] inde coepisti C de s. l. in om. C uideri quia ex uidere qui C 4 reliquisti] amisisti B 5 sit L 8. 1. m. 2, sit T t 8. I. 6 iuri C* potestatis C scribitnra C declarat scaX, declarat P cum exp. 0; s. I. add. quod ante esau 7 primatos B perdidit BLNP id exp. C, in B 8 quo B quod s. cessit om. C 9 haec tibi ... p. 799,2 transmigimus exh. Aug. I. c. IIII 11, V 22, VI10 et Hieronymus Adu. Lucifer. pag. 805 breoibus T bns in ras., breniter CNfJ (ter C w ras.) Aug. Hier. scripsimuB Hier. frater] pro timore fr B 10 perscribente* LT 11 episcorum T quot P putauerit C arbitri PTl 12 liberam L s. l. m. 2 poteetatem] facnltatem C 14 diuinam om. Aug. V 22 concordiam om. C 15 et om. P Hier. putatur Cv (putauerit Aug. et Hier.) 16 esse om. C 17 nec Hier. leniter] firmiter ex inter C (leniter Avg. et Hier.) \'18 collegit L, quam collegii T quam s. I. et uinculum fidei T et 8. l, dilectionis uinculum C et concordia Tv sed et s. l. T 19 nunc om. Aug. V 22 )

799

ualuit nostra mediocritas permittente Domino et inspirante conscripsimus, quem ad te pro mutua dilectione transmisimus. opto te, frater carissime, semper bene ualere.