An ad hoc, frater carissime, deponenda est catholicae ecclesiae dignitas et plebis intus positae fidelis adque incorrupta maiestas et sacerdotalis quoque auctoritas ac potestas, ut iudicare uelle se dicant de ecclesiae praeposito extra ecclesiam constituti [haeretici], de sano saucii, de integro uulnerati, de stante lapsi, de iudice rei, de sacerdote sacrilegi? quid superest quam, [*]( 8 II Chr. 24, 20. ) [*]( 1 clausam PQv dno C1 ne ex nec B 2 christi om. V et domino] domino v 3 sacerdotales C1, saoerdo..s Q (sacerdotes M) ut] et CPBv 4 non potest uinci v sumministrat CL, oummini- Btrat Q 5 zaccharias LPQ, zaccarias CB antestites CR, antiet stites LQ 6 possit C est] et C 7 identidem] et idemidest C 9 delinquet L1, dereliquit P 10 temerari LQR .. improbis C1 11 dno C derelinquentes C et otn. P 12 et ideo QlM, ideo Q* dinina et L memores Q debeamus Cl 13 ut ex et C forentium L 14 ant] ut C existimemus plus CBv inpngnandum] indignandum C 15 quod ad] ad ex quod C 16 frat∗∗ kme P, frs kmi C 18 ac] et C se uelle CB 19 proposito CQBv constitutos C a s. I. haeretici LP, de haereticis MQ1, de christiano haeretici . Q*, OS de episcopo haeretici (haereti C) ORV; uncis inclttsi 20 sanci Q, sant B, saatios (7* de stante] id est ante L 21 lapsos C* reos 02 sacrilegos C* quam corr. in nisi C . )
688
ut ecclesia Capitolio cedat et recedentibus sacerdotibus ac Domini altare remouentibus in cleri nostri sacrum uenerandumque congestum simulacra adque idola cum aris suis transeant, et Nouatiano declamandi aduersum nos adque increpandi largior et plenior materia praestetur, si hi qui sacrificauerunt et Christum publice negauerunt non tantum rogari et sine acta paenitentia admitti, sed adhuc insuper coeperint terroris sui potestate dominari? si pacem postulant, arma deponant: si satisfaciunt, quid minantur ? ant si comminantur, sciant quia a sacerdotibus Dei non timentur. neque enim et antichristus cum uenire coeperit introibit ecclesiam quia minatur, aut annis eius et uiolentiae ceditur quia resistentes perempturum se esse profitetur. armant nos haeretici dum nos putant sua commina tione terreri, nec in faciem nos deiciunt, sed magis erigunt et accendunt, dum ipsam pacem persecutione peiorem fratribus faciunt. et optamus quidem ne quod locuntur furore inpleant crimine, ne qui uerbis perfidis et crudelibus peccant factis quoque delinquant. oramus ac deprecamur Deum quem prouocare illi et exacerbare non desinunt, ut eorum corda mitescant, ut furore deposito ad sanitatem mentes redeant, ut pectora operta delictorum tenebris paenitentiae lumen agnoscant et magis petant fundi pro se preces adque orationes antistitis quam ipsi fundant sanguinem sacerdotis. si autem in suo furore permanserint adque in
[*]( 1 ecclesiam Q; ecclesiae C capitulo C domini altare] de i > altare C 2 congestum] consensum B, concessum C 3 simulacrum C aris] armis ex maris C transeunt LQ 4 aduersus C nos adque] simulacra atque B 5 si hi B, si mihi Q, si ui L, sine P, si uel fort.; si hi ... 1. 7 paenitentia om. C et ch. p. negauerunt owe. B 7 poenitentiae B sed adhuc] se atq. C coeperunt Q terrere u; errore C, temporis PQ 8 sni] sub C dominari corr. in dominandi C postulabant 01 9 ant si comminantur om. B 10 dei sacerdotibus CBv 11 in ecclesiam Pv minatns est C est 8. l. 12 eius et] esset B cedetnr CB 14 faciem Oxon., facie LPQ, pace CRv 15 penecutionem CXM (persecntione Q) peiore P 16 inpleantnr LP 17 ne] nec LP, om. C 18 deprecamns ex dum precamur C dum quem et CB 20 mentes V, mentis CLPQBo pectora operta V, pectora LP, pecoatorea a Q, peccatores CB 21 adgnoscant L 22 antestitis C1 R, antistites LP ipso B ) 689
istis insidiis ac minis suis parricidalibus crudeliter perseuerauerint, nullus Dei sacerdos sic infirmus est, sic iacens et abiectus, sic inbecillitate humanae mediocritatis inualidus qui non contra hostes et inpugnatores Dei diuinitus erigatur, cuius non humilitas et infirmitas uigore et robore Domini protegentis animetur. nostra nihil interest aut a quo aut quando pereamus mortis et sanguinis praemium de Domino recepturi. illorum flenda et lamentanda condicio est quos sic diabolus excaecat ut aeterna gehennae supplicia non cogitantes antichristi iam propinquantis aduentum conentur imitari.
Et quamquam sciam, frater carissime, pro mutua dilectione quam debemus et exhibemus inuicem nobis, florentissimo illic clero tecum praesidenti et sanctissimae adque amplissimae plebi legere te semper litteras nostras, tamen nunc et admoneo et peto ut quod alias sponte adque honorifice facis etiam petente me facias, ut hac epistula mea lecta, si quod illic contagium uenenati sermonis et pestiferae seminationis inrepserat, id omne de fratrum auribus et pectoribus exuatur et bonorum integra ac sincera dilectio ab omnibus haereticae detractationis sordibus repurgetur.
Declinent autem de cetero fortiter et euitent dilectissimi fratres nostri uerba et conloquia eorum quorum sermo ut cancer serpit, sicut apostolus dicit: corrumpunt ingenia bona confabulationes pessimae. et iterum: [*]( 22 II Tim. 2, 17. 23 I Cor. 15, 33. 24 Tit. 3, 10. 11. ) [*]( 1 ac minis] signis ex agnis C 2 nullus] atq. in istis nullus B est] et PQ 5 dns B, do C protegente C te in ras. 6 nihil est inter Q ant q.] ut quando B pereamur Q, perimamur CBv 7 flendi et lamentandi 01 8 condicio] concisio Qv quo si ex quod C aeternae PQ (aeterna M) 9 gehenna Q cogitantem B 12 debemus] habemus CV et exibemus CR, om. P1Q 13 plebi] pro mutua dilectione plebi B 14 nunc et] nunc Q 16 et facies C hac] haec CQ si] sit ut C nt 8. l. illis C uenenati ex ueritatis C 17 seminationis sordibus B, contaminationis C 18 fratruum Q eisuatur LP . 19 detrectationis BfJ, detractionis C 21 euitent P it corr., euidenW C er eras. dilectissimi om. C 23 dicit] addidit C 24 confabnlatione P ) [*]( m. ) [*]( 44 )
690
haereticum hominem post unam correptionem euita, sciens quia peruersus est huiusmodi et peccat et est a semet ipso damnatus. et per Salomonem loquitur spiritus sanctus. peruersus, inquit, in suo ore portat perditionem et in labiis suis ignem condit. item denuo monet dicens: saepi aures tuas spinis et noli audire linguam nequam. et iterum: malus obaudit linguae iniquorum, iustus autem non intendit labiis mendacibus. quod quamquam sciam illic fraternitatem nostram uestra scilicet prouidentia munitam sed et sua uigilantia satis cautam nec capi haereticorum uenenis posse nec decipi, tantumque apud illos praeualere magisteria et praecepta diuina quantus illis in Deum timor est: tamen ex abundanti uel sollicitudo nostra uel caritas scribere ad uos ista persuasit, at nulla cum talibus commercia copulentur, nulla cum malis conuiuia uel conloquia misceantur simusque ab eis tam separati quam sunt illi de ecclesia profugi, quia scriptum est: si autem ecclesiam contempserit, sit tibi tamquam ethnicus et publicanus. et beatus apostolus non monet tantum, sed et iubet a talibus recedatur, praecipimus, inquit, uobis in nomine Domini Iesu Christi ut recedatis ab omnibus fratribus ambulantibus inordinate et non secundum traditionem quam acceperunt a nobis. nulla societas fidei et perfidiae potest esse. qui cum Christo
[*]( 4 Prou. 16, 27. 6 Sir. 28, 24 7 Prou. 17, 4. 17 Matth. 18, 17. 20 n Thess. 3, 6. ) [*]( 1 unam] et Becundam add. C 8.1. 2 peccantet C\'B 3 a re eorr. ita e se C solomonem CPQ 4 ore suo v portae L; peruersa add. Q s. l.m. 2 5 perditionia LQ et in labiis om. Q sui Q1M, saae Q* condetis Q* (condit MQ1) 7 nequam om. C 8 intendet L\'PQ\' (intendit MQ2) 9 quod OM. Y sciam] se iam Q illi R fratenutatis L 10 nostram) nestram V nestras Bl, nostrm Y scilicet et Q pronidentiam ClL moDitam CBlQV, monita B\', unitatem L uigilantiam C 11 canta B 12 tantum quae Q, tam quae L praenaleret et Q 14 sollicitndine LP 16 his C 17 isti Y de] ab CBV 18 et ecclesia C, et ecclesiam v tamquam] quasi C 20 sed et] sed Q a talibus P, a talibus ut LQv, ut a talibus CR 21 dni nri CQ ntchristiJB1 ) 691
non est, qui aduersarius Christi est, qui unitati et paci eius inimicus est, nobiscum non potest cohaerere. si cum precibus et satisfactionibus ueniunt, audiantur. si maledicta et minas ingerunt, respuantur. opto te, frater carissime, semper bene ualere.
CVPRIANVS CORNELIO FRATRI S.
Cognouimus, frater carissime, fidei ac uirtutis uestrae testimonia gloriosa et confessionis uestrae honorem sic exultanter accepimus ut in meritis ac laudibus uestris nos quoque participes et socios conputemus. nam cum nobis et ecclesia una sit et mens iuncta et indiuidua concordia, quis non sacerdos in consacerdotis sui laudibus tamquam in suis propriis gratuletur aut quae fraternitas non in fratrum gaudio ubique laetetur? exprimi satis non potest quanta istic exultatio fuerit et quanta laetitia cum de, uobis prospera et fortia conperissemus ducem te illic confessionis fratribus extitisse, sed et confessionem ducis de fratrum consensione creuisse, ut dum praecedis ad gloriam feceris multos gloriae [*]( 1 christi est qui om. B unitatis et pacis CB 4 opto ... ualere om. CPMQ1 in dno semper bene ualere et nostri meininiase B. — Ad (Explicit ad P) Cornelium de quinque presbyteris et Fortunato pseudoepiecopo eiplicit (om. P) LP, Ad Comelium secunda (epistula tertia Q) explicit QB, Explicit liber secundus C. — ) [*](Epist. LX. — Incipit ad Cornelium de confessione eius (\'1\' add. T) LPT, Incipit ad Cornelium aepistala M (initium epist. deest in Q), Incipit ad eundem tertia de confessione eius R, Incipit ad eundem liber tertius ad confess. feliciter C. — 8 frs T1 kmi T1, om. CB 9 sic om. C, si B exultantes C 10 nos] non M 11 et] ac C 8. 1. nobis M et ecclesiae T, ecclesia CB 12 et M 8. 1. m. 2 13 quae ex quia C fraternitatis Cl 14 non om. C in om. B fratruum MTl . non ubique C sed non 8. l. 15 istis B, isti M, ista C exsultate B laetitiae 01 16 ducem te] ducentis ex ducente C confessiones C 17 confessionis ducem Bamb. (B) conaensione LMPV, confessione CBT 18 praecedisse C multos feceris CBTv.. ) [*](44* )
692
comites et confessorem populum suaseris fieri, dam primus paratus, es pro omnibus confiteri: ut non inueniamus quid prius praedicare in uobis debeamus, utrumne tuam promptam et stabilem fidem an inseparabilem fratrum caritatem. uirtus illic episcopi praecedentis publice conprobata est, adunatio sequentis fraternitatis ostensa est. dum apud uos unus animus et una uox est, ecclesia omnis Romana confessa est.