De Statu Animae
Claudianus Mamertus
Claudianus Mamertus. Claudiani Mamerti opera (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 11). Engelbrecht, August, editor. Vienna: Gerold, 1885.
Sed dicis mihi: non mundum memoria conplecteris, sed figuram mundi. uel ex hoc intellege animam non esse corpoream, quia uides eandem nec corporalia corporaliter posse conspicere. huic ergo superpositus est non loco, sed ui ac potentia oculus quidam, qui siue spiritus siue mens siue intellectus unum atque idem est, etsi diuerso nomine dicitur. ergo quod est lapis ad inanimum uiuens, hoc inanimum uiuens ad animatum uiuens, et quod est inanimum uiuens ad [*]( 1 lInquam Barthius calorum R 4 nuntiate R 6 rethorica BS 7 astrologia ABDEF, astrologicam R bae DG, he F, haec rell. et edttores, quae nomine plur. femin. forma nescio an retinenda sit omnes (ac. ars grammatica, rhetorica, astrologica, cf. pag. 87, 11) ABCDFGMRS, os EHL, omnia editores 8 patram M 9 complector mundum capacitate incorporea M* literis O wperscriptis et b 10 conpector H 16 qua ABCR, q M, quo 6, quod p nec corporalia] incorporea G corporalia] nec add. % p 18 quidem S 19 unus Barthius uerso Mb 20 ad animum ABC1F1HLR1S, ad inanimatum DR* hoc] est add. B Galland. 21 est om. libri praeter CGM et Sch. inanimum] inanimatum DR1, animum B ) [*]( XI. ) [*]( 6 )
Sed subiungis ac dicis: aliud est animae status, aliud is qui de anima nascitur cogitationis adfectus. quam ob rem aut hoc potius aestimandum est, quod si quando sibi aliquid imaginatur, magiscum suis intra semet ipsam motibus occupetur, et si quid aliud est, quod adspicere uidetur, magis ei in recordationis speculo describatur. istud naturam tu putas eius esse, non poenam, idcircoque anima tua in recognitione sui fallitur, quia sibi aduersantia pro se amplectitur et per sensus corporis fallaciarum adfecta. ludibriis eotenus inplicatur errore, ut tamquam absens sibi se quaerat, cum ipsa sit quaerens se. non enim illud est anima quod q guaeritur, sed quo quaeritur: quidquid enim quaerit, extra se est, nec quaerere illi opus est, nisi quod secum non est. ipsa autem secum est, quia sine se nihil est, quaerere se ergo non debuit, quae sine se esse non potuit. quapropter cum se non sine se quaerit, necessario in aliud incurrit, quia non potest se inuenire sine se. haec est illa inlusio, quam qui intellegit dolet ac dolens gemit et cum propheta plangit ac dicit: tota die contristatus ingredior, quoniam anima mea conpleta est inlusionibus. sed istius modi [*]( 4 cf. pag. 11, 7 23 Psalm. 37, 7 sq. ) [*]( 2 memoria om. M in capitvlorum indice cum ABBS 3 cum — anima] sed utrumque uita est et anima M in capit. indice, sed utrumque una est anima ABJRS 5 his CHlB 6 haud Mb 8 ipsum ABDFGHB Sch. 9 magis uidetur G 10 ei] et G discribatur HlB 11 idcirco quae R, idcirco quia S, idcirco p I 12 recognatione S,\' recordatione G 14 eatenus DEF*p 16 quo quaeritur] quod quaerit PT Sch. quic quaerit A, quid quaerit B, quod quaerit DEF 17 nec] non p1 19 quae] quia Sch. sc om. A 20 incurrat HLBS Sch. 21 se innenire] in se uenire Mb 23 ingrediebar Sch )
Tu enim cum dicis aliud esse animam, aliud animae cogitationem, melius fortasse dixisses illa, de quibus cogitat, cum de se non cogitat, non esse animam, ipsam uero cogitationem non esse nisi animam, quia illud, quod subiciendum esse dixisti, eatenus animam solere requiescere, ut prorsus cogitet [*]( 17 Pealm. 48, 13 et 21 ) [*]( 2 posset IPLS, possit rell. et editores 3 aasisset B, habuisset G 4 per om. A 10 petBnasa Mb, om, rell. et Sch. ipsum A1BF1H1B Sch. quod-iniuste om. BPb 12 quod ABDE1F eadem Mb illam R 15 concupiacet Gb, concupisceret jp, concupiscere p* 16 suumllll B dei om. G 17 fecisset p, 18 imaginem BFP 19 se om. G 20 nutritur R 21 corporeis libri praeter CE2GM et Sch. euocetur Mb, seuocetnr Barthius 23 anima ante cum inserit Sch. 25 quia illud M quod B duxisti ACHLB 26 adsolere G quiescere G cogitat ABL1RS1 )
Sed dicis: quando absentem carum suum cogitat, numquid uelut ipso conspecto desideriis satisfecit? ista, ut ego conicio atque ut plane probo, potissima admodum causa est, quae temet ignarum perpulit animam referre corpoream. a sensibus quaeso corporis paulisper adtollere ac si uales perspice, quae uel quanta uis uidendi sit animo, et si quid potes animi uisum corporisque discerne. corpus certe [*]( 2 I Ioann. 4, 8 14 cf. pag. 11, 12 ) [*]( 8 ipse p* posBet ACHlR, posle Mb 4 ppt H, pro LS affectum BM 5 mutabilitate BCHLES 6 claritate B lf in om. B damnabilia Galland. defloere S, defluere p 8 tota diligit om. p 11 hic diligenter uisionem animi lector adtende M pro titulo et hic et ita capitul. indice habet, ea quae exarauimus M praebet in marg., exemplum de geometrica quo facilius lector intellegat, quid uideat anima pro se, quid pro corpus ABR 15 numquid] iam add. Faustus desiderio Faustus 16 coniceo HLMR autque B 17 timet BН\'B, te tuimet DEF Sch. pepulit D EF perpulit] ut add. DEFG referre Mb, reari Ls, reare reU., reri eese Sch. localem uel ante corpoream add. p* 18 corporeis b 19 ualis HI, uelis R perapioere BF1, percipe D 20 potest ACMb, potis ea G discernere C )
Haec ergo de qua loqui institueram longitudo cum fuerit puncto inchoata punctoque finita, a Graecis γραμμή, a nostris linea dicitur. iam nunc si quid sit longitudo sine latitudine congnoscere ualuisti et lineam longitudine finita formasti, duas aequales lineas sibimet άντιστάας e regione constitue, quod cum feceris, intellege te figuram duabus lineis paribus non fecisse. figura enim dicitur, cum paribus inparibusue lineis capitibus sese contingentibus locus ambitur. duabus ergo paribus lineis sine auersim positis sine capite contingentibus figura non clauditur, tribus uero aequalibus lineis figura fit trigona, et hoc aeterna atque indemutabilis ratio est omni humanae menti uel non admonitae clarens liquido. numquid ergo tribus lineis paribus quae semet mutuo capitibus tangunt fieri umquam nisi trigona poterit? aut istud magis nunc uerum est, quam fuit, aut esse hoc uerum aliquando coepit aut aliquando desinet, aut non est facilius corporeum interire mundum, cuius utique tumidae localesque formae istarum inlocalium incorporaliumque sunt imago formarum, quam ut aliquid ex his uel uariari specie uel transmoueri loco uel senio ueterescere uel quoquo pacto mutari queat? ne ergo per omnes te [*]( 1 diMimile] simile ABElFP, non simile D 2 disperandum B 3 nt acripsi, vel libri et editores auotoritate ABHLRS1 5 grama M, gramma rell. 6 lineis A latitndine] longitudine Qailand. 7 noluisti R finitam Mb Schottua in textu, finita idem in notis 8 antistatas libri e om. p* 9 intellegite B partibus ABB1 11 sese] esse BCl2, 6 se G ambitus B 12 auersim Mb, aduersim rell. et Sch. sine] se add. G a ante capite add. libri praeter Mb et Sch. 14 haec p indemutalibis Sl, immntabilis Mb 15 ammonite E, admonito C 16 tangant DGHLBS 17 umquam] figura add. Sch. stud B mage G 19 desinet DEFGP, desiit Mb Sch., desinit rell. 20 starum Hx incorporaliumq//// S 21 sunt] et add. M editores, nt add. Barthius aliquid GMb Sch., aliqui ABCHLRS, aliqua DEF 22 neterascere DEF Sch. 23 non Mb i )
Circulus fit ex una linea. sed iure nunc illud admoneberis, quod linea sine latitudine atque altitudine perfectior est, quae tamen habet aliquid se ipsa perfectius. punctum nempe principaliter est origo lineae, ab ipso incipitur ipsoque finitur, cum punctum nec oriri a quoquam pateat nec finiri. hoc namque continet in figuris punctum, quod unus in numeris. ista ergo linea, quae transuersim secari potest, scindi per longum. non potest, quia utique si scinditur, habet latitudinem, cum secanda est, puncto caeditur, cum punctum scilicet non caedatur. perfectior ergo longitudo latitudine, quia latitudo et transuersim et directim recipit sectionem. perfectior latitudo altitudine, quia altitudo non solum findi ac secari, uerum et a latere caedi potest. ergo altitudo sine latitudine et longitudine esse non potest, et ubi haec tria sunt, haud dubie corpus est. latitudo sine longitudine esse non potest, longitudo sine his omnibus esse potest, sed sine puncto esse non. potest. sine his uero punctum semper est nec cuiuspiam ut sit indiget, quia unius nullum potest esse principium. circulus igitur una eademque circumflexa fit linea, sed sicut in [*]( 2 ciborum GLS1, cimborum M, cymborum BC, cy//borum AHB, cyborum S* pedamidarum M, pamidaram B 3 teneamas 8 perfectionem] et add. B 4 figurarum G collocamur M a 6 ex om. p 6 qao R sine] sic G altitudine atque latitadine editores, altitudine atque altitadine M quae Mb Sch., quod (quot A) reli. 7 tamen] non A ipsa// B 8 ipsoque Mb, ipso rell. et Sch. , 10 continent B, obtinet G 11 iscindi CHl 12 acinditarllll 8 13 ceditur et cedatur libri omnes, b et Sch., secatur utroque loco p1 15 direlictim A recepit AJSL BS1 perfectio B 16 altitudini BCHLBS altitudo] latitado ABDHLBS, //Ititudo C scindi ABDElF, scyndi B uerum] scindi etiam add. p* 17 cedi libri et b 18 and ABC Hl, aut B, haut 8 19 longitudone l sine latitudo 8 23 linea/I B )
Hic si purgata mentis intendas acie, subrutilare tibi iam debet quid sit anima. illud etiam quale est quod, si sensum corporis consulamus, per medium circulum duae pares lineae iuxtim duci posse credantur, cum ratio manifesta conuincat nequaquam per eundem medium duci duas posse nisi una sit breuior? uidetur mihi, sicut superius de trigona patuit, istic quoque circuli ratio insolubilibus atque aeternis manere legibus stabilis. tu mihi nunc dicas uelim, si ista localiter conspicit anima, quid causae est, ut mihi aliquid rotundum, trigonum uel tetragonum in occidente de corporibus formare molienti eadem sine tumore uel motu ratio rotundi uel quadri non desit, cum eodem temporis puncto secundum eandem rotundi et quadrati legem in oriente alius paria de corporibus ualeat fabricare? uidesne uel de his, quae conspicatur anima, quid sit uisus animi? intellegisne intellegibile et intellegens nequaquam posse seiungi? animaduertisne etiam quid intersit inter illas formas, quas corpore cernimus, et istas, quas mente conspicimus? istas esse sempiternum mundum, cuius hic mundus imago sit, unde diuinitus dictum est: [*]( 2 constitit Mb 5 potis es G ad A, ab rtll., a p 6 radio] radia M ullum R 8 aciue S 9 si otn. 3 10 consolaoms BCHlR 11 non ante iuitim inserit Mb iunctim Q D2E Sch., iuxtim F creduntur G 12 enndem] futidum coni. Barthius 13 trigono p 14 isti AB 15 illocaliter Mb 16 aliquod editores 18 eodem 81 rotnndi] uel trigoni add. G 19 dedit B, dederit DEF pnnctu ACBI, punctum R 20 paries G 21 naleat] nolnerit male suadet Barthius iis b 22 nis"* C, nis A intellegesne ABF\'H\'B 23 iungi G, se subiungi R animadnirtisne S 24 illa R )
Reuertere nunc atque intuere omne longum longitudine longum fieri, ipsam uero longitudinem longam dici non posse, ut omne castum castitate castum fieri, ipsam uero castam non dici ullatenus castitatem. cum ergo meram longitudinem contemplari cupis aut cum in trigonum uel hexagonum mentis oculum figis, proice quantum uales ac refuge non solum omne corporeum, sed quidquid simile potest esse corporeo, et cum trigonam uel tribus punctis ac tribus lineis uel rotundam puncto uel linea conformari incorporaliter atque inlocaliter uideris, uim quoque ac supereminentiam conspice numerorum et intellege uniuersum corporeum numerabile per numeros fieri, ipsos uero numeros non posse numerari. nam quis non dicam eloqui, sed cogitare digne ualeat, quod numerus, cum ex uno et per unum et in uno sit, principium [*]( 1 I Cor. 7, 31 4 Ephes. 3, 18 ) [*]( 1 enim om. libri praeter M et Sch. 2 et om. R 3 satius coni. Barthius aliud unde DEFMb Seh., aliunde rell. 4 oporwt p et om. B 5 sublimitas om. B 6 planetarurn (uel planorum) et siderum Barthius διαστήματος b 7 interulllli a ri mari 8 9 commoratum B 11 pro C 12 inbereatur HLS atque M editores, ac ràl. 15 omnem S ipsum AH2LS castum AIPLS 17 exagonum EG, srzagonum ABCHLMRS Sch. 18 refugere M 19 esse potest editores 21 eonformare p, confortare p\' 26 in unum ABDE1FH1R 4 )
Loquitur enim silentio mihi ueritas et dicit mihi: tu certe qui corpus esse te credis, unde incorporeo uerbo uteris? aliud credo est uerbum tuum, id est consilium tuum, aliud uox uerbi, aliud quod sonat, aliud quod intellegitur. nam sicut uox potest esse sine uerbo, ita est uerbum sine uoce. utitur tamen quodam indumento uocis uerbum tuum, ut insonet auribus, sicut ego indumento carnis, ut uiderer hominibus, et [*]( 1 quo] quod C 2 diffigimus B quod B quar H saepius nobismet R ó uideri b ipsnd B 6 quaerimus) credimas BDEPFP Sch., quaeramus b 7 oportet Mb ezeatimea C, estimemus E 8 ex] se a G 9 se om. G 11 in ante similitudinem add. p* offeramus Sch. 12 conuincemur * d . M, coDuiDcemus 6, conueniemur A, conuiemur B, conuiemur B dam B 14 conaincit EBS1 19 enim] in add. libri praeter Mb mihi] ipsa p* 24 insonat BIPB 25 ego om. pi, ergo p uidear b )
Ecce de statu uel uisione rationalis animae infinitarum pro quaestionis magnitudine rationum tactis breuiter potius causis quam satis usque discussis arbitror me de inlocalitate atque incorporalitate animae sufficiens dedisse responsum. tu nunc ita longe disparilem infraque positam euidenter intellegens corpoream uisionem non ulterius isto iacteris incerto, ut si carum tuum, sicut ipse dicis, absentem cogitas, idcirco eundem quia tibi corporaliter non adparet credas absentem, quia si tibi in illa sui parte carus est, qua uterque homines estis et qua uosmet uicario amore diligitis, ita tibi ille praesens est, ut tu ipse tibi. quidquid enim tu es substantialiter, hoc [*]( 1 specie Bp 2 capias ABDElFHlB illa B 4 a om. HLS quia H talia M editores, alia rell. 5 arem B quod BDEF SeA. 7 cognoscamus Bch. 8 incorporeos B 11 caro suo scripsi, caram suum libri 18 uel] et Barthius 14 quaestiones BHlB magnitudine] magnitudinis add. F\' ScK, magnitudine magnitudine// E, magnitudines add. reU. ptaeter OM potius] pro tuis B 16 res possum B 17 positum ABH1R 18 alterius p\' iacterius BBIB 19 suum B 20 adpareret ABDEXF 21 si tibi] sibi CH, tibi omisso si LS quia ante uterque COMb 22 quia Bb 23 tuII ipse S hoc] et add. 0 ) [*]( XI. ) [*]( 7 )
Saepenumero mecum reputanti mihi, quonam pacto excellentissima ueritas tantum inimicorum semet habere siuerit, post multum de hac eadem quaestione tractatum non inprobabilis ratio, sicuti reor, adparuit: omnia scilicet dinoscuntur melius contrariorum conparatione. sic equidem lumen tenebris, sic uita morti, sic ueritas falsitati conposita plus delectat oportuit igitur hasce distantias pro suis qualitatibus sibi compotes sortiri patronos, ut nec falsi lateret defensor nec ueri uacaret adsertor itaque fieret, ut nec ille magis noceret occultus, nec otiosus iste torperet. [*]( 1 INCIPIT LIBER SECVNDVSOVIVB STPBA ABM, FINIT LIВER PRIKVB nrCIFIT LIBBB BBCYKDVS CYTYS SYPRA C, CYI SYPBA FINIT LTBBK PIU- MYS INCIPIT SECVND R, EXPLICIT LIBBB PRIHYS IKCIPIT LLBEB SECVN- DYS FHL, INCIPIT LIBER SECVNDVS DE 3 omnia addidi coll. Ii. 8, om, Itbri 5 saepe numerum B 6 tatum S sciuerit Gal- 11 land. 7 inprobabia S 8 aicat B dignoscuntur SeIa. 11 asce H 12 nec] si add. A 14 otiis u; otins L, ocius S torquoret p* )
Et quoniam mortalium generi natura datum est ut abstrusa fortius quaerat, ut negata magis ambiat, ut tardius adepta plus diligat, eo flagrantius ametur ueritas quo uel diutius desideratur uel laboriosius quaeritur uel tardius inuenitur, hinc factum est ut philosophi quoque excellentibus ingeniis, multimodis doctrinis, pugnantibus sententiis, longis saeculis de eadem ueritate quaerentes ab usque Pythagora Italico uel Ionico Thalete semper exstiterint, qui dissidentibus aliis uel in parte operis aliquid dignum tanta indage sentirent. unde etiam doctor gentium non tam ignaros ueri philosophos iudicat, quam cogniti contemptores accusat inquiens: inuisibilia dei a creatura mundi per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur, sempiterna quoque uirtus eius et diuinitas, ut sint inexcusabiles, quoniam cum cognouissent deum, non sicut deum magnificauerunt. ergo cognouerunt, et ingressa est diuinitatis abditae mens humana secretum transcensisque corporeis omnibus emirata illum uidelicet uniuersitatis uidit esse creatorem, qui non solum corporea uniuersa praeiret sicut inrationalis anima, neque hanc etiam sicut rationalis antecelleret, sed qui his [*]( 14 Bom. 1, 20 sq. ) [*]( 5 ambigat 0 6 diligat] et add. p Sch. ametur E, amaretar DF, amaretnr rell. et b quod Mb 7 laboriosas 8 9 sententii*] doctrinis S 11 innico R ezstiterit B 12 indagine p* 13 ductor G 15 creatore ABCE1FH1P 1 17 quod BDF Sch., q » 18 cum om. R deum post sicut om. B glorificauerunt p\' 19 ergo] cum add. B 20 transcensaisque B omnibus corporeis libri praeter CG M 21 emirata scripsi, se mirata E1, se miriata 0, semerita S, semerita rdL, aemet et ita b, et seimet et ita Barthius, se metita Sch., emetita ita Gallaftd. 23 nec que S )
Porro autem se animaduertebat et ignorare necessario et consequenter ambigere adiecto eo quod, etsi non subderetur motioni per locum, moueretur tempore per adfectum, nec principale rerum stabilimentum foret, quod uel loco uel tempore moueri posset, quia nisi per aliud moueri nihil posset, in quo autem uniuersum staret, id in se ipso consisteret. sic in auctore suo altius ratiocinata cognouit illud, quod in superiore libro memoraui, uiditque nisi ab inmoto moueri nihil posse, itaque necessario stare animam ut corpus moueat per tempus et locum, stare uero in se ipso deum, qui mourat animam per tempus, corpus uero per locum pariter et per tempus. et quoniam principio nullum potest esse principium, quod iuxta de inmensitate ac sempiternitate cogitandum est, quia sicut a nullo coepit, ita in nullo consistit, non sine quodam medio ab imis, quod omne corpus est, ad summa, quod deus est, [*]( 1 inoorporali MRb Sch. 2 loca CGMb, locus B, locos reB. et BdI. de ante loco irucrit Sch., e add. p 3 cederit BH\' R transcussione ABCElFGL 5 suscipiens ABCHLMSb 6 esse om. p 7 quia HlMSb, qua L, qui ABCGH1B, cui DEF Sch. non ante causa imcrit G ignorantia B 8 est Mb aOm si M, autem si b 9 hac B poarit ABCHxMBb 10 se] si G anim se aduertebat B 11 si in marg. adcI. S* snperetur p 12 motione p* 14 moneri om. GaUand. poasit ABCHMBb nisi et nihil inuicem transponit B posait libri praeter D\'E*H*LS 15 qua ABCHLBS, quod p id om. Mb 16 sna p alterins p libro raperiore ABCDGHLRS 19 et] ad Mb, fortasae ac scribendum istare B deam in se ipeo S 21 quod BDEFPp* prmcipio] principii G p 24 omne] sine B )
Animaduertit etiam in rerum plenitudine aliud esse secundum ueritatem quod iudicaret nec iudicaretur, aliud quod iudicaret et iudicaretur, aliud quod iudicaretur nec iudicaret: secundum ueritatem deum iudicare de quo non iudicaretur, animam iudicare et iudicari, corpora iudicari nec iudicare. tunc autem minime falli iudicantem, cum adhaeret illi secundum quod iudicat, tunc maxime cum conlabitur ad illud de quo iudicat. intellexit quoque propter inmutabilem uim contrariorum sicut tenebras luci, sicut essentiae nihilum, ita incorporeo corpus esse contrarium et uidit similitudinem cuiusque rei in contrario esse non posse, quia uidelicet inmota rerum ratio non sinit, ut aliquid uiuat mortuum, uideat caecum, substantia sit simul et nihilum. hic igitur intellegens nonnihil in anima humana esse deo simile, quia sit ille lumen inluminans et haec lumen inluminabile, incorpoream non dubia decreuit illud adiciens, quod si anima corpus esset et haec eadem similitudo dei esset, corporeus ergo deus esset, [*]( 1 ratam Mb sed BJR extrema.) et suprema add. JS* repperiit M, reperiit b, reperit CHLS 2 ne HLS1 cuiquam] nec add. B corporis jB qua LS, qu§ M, qui ABCDFR1 B 3 eidem Mb, itidem rell. et Sch. posset S, . possit rcU. et editores 4 tamen ante non inserit G 5 plenitudinem Mb 6 ueritatem Mb, om. rell. cum PT et Sch. quod] iudicaretur et add. omnes praeter M libri ctm PT et Sch. 8 ueritate B1 deum Mb , iudicantem rell. cum PT et Sch. iudicare EM, iudicari rell. et Sch., uideri Sx quo Mb Sch., qua rell. 9 nec] et non ABDEF Sch. 10 fallit Mb 11 quod Mb, quam rell. et Sch. collabitur Mb, labitur rell. et Sch. 13 eesenciS et G , nihilum] ministrum p 14 contraria Sch. 16 sinit Mb, sinat reU. et Sch. 17 simul] sicut C hoc C 18 in om. p 19 incorporea libri praeter FPGM incorpoream] se add. G Sch. 20 dubie M b, dubio E7 credit ex decreuit M, credit b est Mb 21 ergo om. ABDF )
Huius modi igitur rationibus utentium philosophorum quoad potui uoluminibus perdagatis ignobilium plebe reiecta potiores quosque delegi, qui ueritati in praesentiarum testificarentur, quorum quidem ex abundanti est proferre sententias, non quo propriis deficiamur, sed quo magis mirum sit aduersum nos dimicare nostros et extraneos pugnare pro nobis. neque mihi profecto cordi foret mutuum ex his carpere quippiam, nisi iste corporis amicus sola philosophici nominis mentione terriculamenta quaedam nobis scientiae profundioris ostentauisset. ex [*]( 1 ieteque b aliud M in textu, maluit M\' in marg., utramque uocem exarauit b 5 rerum G substantiis G, sabstancialibus M corr. in marg., b speciem ABH1, om. B 6 ut-contraria om. Gut] aut R flamma] flninina R 7 tamen] fi A 8 flamma] flnmina JB 9 simnl om. Ubri praeter G M et SeA. esse] non add. A possit R, possent ABDEF Sch. 12 corporea—incorporea libri 14 quad M, quo ut b, quod pl, prout Barthius 15 peragratis p\' nobilium p* reiecta] te iacta B 16 delege R 17 habnndantia M, abundantia Rb quod Mb 18 deflciamns D\'ElG*Mb Sch. quod M editores praeter s p\' 20 carpere Mb, capere rdl. et Sch. 21 terricnlameta S 22 profundiores BHlR )
animaduerte, nostri bone cognitor, praesentis saeculi peritum \' facundumque doctorem: nihil incorporeum uult creatum et incorporatum dicit omne corporeum. cui incorporatur, quaeso, quod corpus est? si in pro non forte posuisti, ut incorporatum [*]( 13 Sap. 11, 21 16 cf. pag. 16, 18\' ) [*]( 1 quod p* 2 multisonam p Sch. 8 tubam M editores limo G, lituus F exaudiatur ÃВ\'DEF 4 unitate L m 1 pinguescit S 5 scriptitauerat ABEF Sch. in notis, scriptitaueret H, Bcriptitauerft Bt scriptauerit Sch. in textu 7 repperio BS 9 disBerans LS\', disserens S* 10 geometrica B muaicen ACGHLBS 11 omnia Mb 18 quo S, quam BIPB 14 dinine B 16 qui] quidem Sch. quae libri cum PT, qui editorea 17 materiam Mb et post incorporauit additur illo Fausti loco 19 et addidi ex Fausto, om. libri 21 bene G 22 nil B 23 dicit—inoorporatum om. ABDF 24 nonj , aduerbio add. Mb; haud scio an aduerbio tenendum sit coli. pag. 106, 6 et non delendutn ut om. p\' )
Sed una haec eademque causa est, quae te multiplici inuoluit errore: magna uidelicet rerum ignoratio et scientiae mira praesumptio. hinc quippe fit ut uel spiritus corporatos corpus esse credas uel item corpora incorporata definias. in istis tam dialecticis conclusionibus tuis semper tibi ueniat in mentem illius quam inurendam ducis aliis alti erroris infamiam. [*]( 1 pro M et editores, om. relZ. eorpbrato editores intellegi . nolens F, uolens intellegi p* 2 quae] qui b 4 necessariom B 5 eligantiua BS asomaton libri ei Galland., sint A 6 praepositione D2\'E2FL2MS, praepositionem ABCD1E1 GHL1R, propositione editores . 8 satis] istis G 9 composita b 12 vel p* 14 incorpora 22 et] sed Mb 15 si M editores, sin relL 16 dixisti sensa S quod Barihim 17 ad B 1 18 a ratione] oratione B 21 haec om. S 24 definas B ista p tamen p1, iam G 26 aliis om. b infamia IPLS, . infamiae Barthius uerba illius—infamiam ric collocari: b e g f c d a iubet S*\')
0 si mihi de his loqui tecum comminus palamque proueniret, liberaliter uidelicet agerem, nonnulla tibi de meo iure concederem neque protinus de homine quaererem, sed prius precario poscerem, ut rerum callens euidenti faterere responso, formicae et cameli animas utrumnam prouidentia an mole censeres? si prouidentia, luce liquidius esset animae cameli sic animam praestare formicae, ut camelus tanto paene minor formicae sit animo, quanto maior est corpore. si moles tibi in istius modi conparatione placuisset, eadem nempe replicarem et nihilo setius quaererem, si modus animae corporis modus est, cur infra corporis modum camelus brutescat et supra corporis modum formica uigeat ? sisterent uerba fortassis, quae tuto tibi magna uolant. ista haec ipsa duplici sorte proponerem, utrius malles tibi copiam facerem. si [*]( 1 cf. Matth. 7, 3 sqq. ; Luc. 6, 4 sq. 25 Verge Aen. XI 381 ) [*]( 1 commoneat EP HLBSb 8 uegitanti B 11 tute G tn ais] tua his B ahis BH1 14 agere ABDF nulla p 15 prius om. 8 16 fatere BBS, fatere rem M, faterem rem b, faterer rem p responsio B 18 si] sed G 19 ut-formicae om. 01 20 molis ABCG1H1MR 21 comparationem HB eandem ABDE*FM, edem S replioare ABtB 22 Bitius HB, sicius M, serius E, ocius B quaerere AB 23 cuur L saepius camelus-modum om. C 24 uigeatur B si starent LPS, sic starent coni. Sch. 25 duplicia p* 26 sorto A, forte p* facere B )
Iam cum super statu hominis dissertare coepissem, a te scilicet nouo geometra, ut ingenia quorumcumque dinoscerem, decempedam, non iudicium fiagitarem. ubi si illo forsitan uoluisses uti perfugio, ut diceres inuisibilia uisibilibus non posse metiri, e uestigio responderem ex magnitudine corporis quod animum includeret posse metiri animum qui corpus inpleret. si non posse dixisses, instantissime quaererem, cur fieri de corporis genere uno non posset, quod de omnibus posset? si adnuisses posse, dicerem tibi sermone prophetico: uade ad formicam, o piger, et aemulare uidendo uias eius, idest prouidentias eius, nisi forte credendum est ob id nos oraculo caelesti commonitos, ut gradiendi scientiam a formica quaereremus. non te in hac prolocutione sollicitet ambulandi cura, sed agendi sollertia, ut [*]( 6 Verg. Georg. IV 83 16 Prou. 6, 6 ) [*](2 si libri praeter M 4 hic libri praeter Mb et Sch. illudj ob hoc add. libri praeter DEFOPT et Schoitum 5 quo S uei-sUsime HISXL 6 uereantur B 7 disserta (diserta b) recepiseem Mb 8 geometro S, geometrica B cognoscerem Mb 9 decempedam non] decempedanum p* Schottus e codice T in notis, scd haec lectio errori typographi tribuenda uidetur pro decempedam in, quod Sch. habet in textu non iudicium codices quos uidimus omnes, in iudicium Sch., non indicum camelum b 10 pfugio Rp* 11 meteri CHLS e uestigio - metiri om. GI magnitudinem B 12 animam B 13 implere Mb 14 cl/ur (enå cuur) L, cum B 15 posset 68, possit rell. et editores tibi dicerem editores sermonem propheticum Mb, sermonem prophetico B 19 ad formicam ABDF, aI/formicll E, a formicam ffR 20 curl B Bollertiam J2 ut quod omnes libri praebent in ac immutauit et in prioris uersus initio cdUocauit Sch. )
Quopiam nunc uideamus euadas: apicula tibi corporis, camelus animi magnitudinem negat. uideris ne istius modi rationibus sententia tibi placita labascat nec secundum [*]( 1 Verge Aen. IV 402 sq. 4 Matth. 24, 20 ) [*]( 1 uelut Kbri praeter M 2 compopulant DEFMb, conpopulant S, cum populant BO Sch. et VergUi codices totoque B, tectoque O Sch. et Verg. codices, utoque B 3 hominis Mb, omnis rell. et Sch. comparatione LS, corporationem E in marg. protoplauati B 4 lapsus Mb 5 deditione p fomiculae S 6 non om. ABDEF Sch. 7 locale uncis inclusi, om. Mxb, illocale suparscr. M2 et] at Barthius 8 animus] est add. Sch. coama post corpore exaraui, ante igitur interpungunt editores 12 in- Jocalil] est add. ABDEFp* Sch. et om. AB hoc Mb, haec reJL et Sch. 14 parua ex praua B 19 copiam B, qdpiam JI, quorsum autem b, quonam coni. Sch. in notis, euadas nunc uideamus b 20 uides ut G 21 sentontia - labascat] sententiam tibi placitam euanescere Mb placida ABCOH1L1R nec DM editorts, qui ante hanc uoculam interrogationis signum ponunt )
In illud nunc magis nisi contemnis aduertas animum, ut tibi, in quantum se uideri dignabitur, mensurae ponderis et numeri uis diuina pandatur. dici nempe deo legimus: mensura numero et pondere omnia disposuisti, quo potissimum testimonio in id scilicet usus es, ut exinde probatum uelis animabus quoque nostris corporeas quasdam inditas quantitates. uideamus ergo igitur mensura haec, pondus hoc, numerus hic ubinam loci fuerint quandoue esse coeperint, ut ad istorum quasi exemplar deus uniuersa formaret. si nihil increatum nisi creator est, haec ergo creata sunt. si creata sunt, non igitur omnia deus mensuris numeris ponderibusque disposuit, quando quidem haec ipsa non secundum ista formauit, sed auctoritati diuinae obuiare nefas est, numeris ergo ponderibus et mensuris uniuersa creata sunt. mensura ergo pondus et numerus creata non sunt: non enim secundum eadem creata sunt omnia, si et ipsa creata sunt. hic omnibus. cogitandi uiribus enitendum est, ut quoquo modo possit agnosci non hoc esse pondus principale quod penditur, sed quo penditur, nec eundem esse numerum qui numeratur, sed quo numeratur, nec mensuram quae metitur, sed qua metitur, sicut item non hoc est magnitudo quod magnum, nec hoc aequale quod aequalitas, nec hoc pulchritudo quod pulchrum. [*]( 5 Sap. 11, 21 ) [*]( 3 nisi contemnis] si contemnis JJl, si contendis b aduertas Mb, aduerte G, adaertes reU. et Sch. 4 si 0 ó numeris B pendatur p* nempe] de add. pi, cf. pag.105, 13 7 exinde Mb, ex C, eziii reU. et Sch. probare Mb 8 uellis BCH, uelles DEF Sch, 9 ergo om. libri praeter M et editores 10 ceperint BCELJMB 13 ponderibus Rp* 15 auctoritate CHR obuiari b 17 non ante sunt DEG Sch., om. reU. et b non creata Sch non enim Mb Sch., quia non reU. et p* non enim - sunt om. C 18 eandem ABG1HR omnia creata sont S si om. p 19 cogitandum b quo ABDFH1 R Sch. 20 hoc om. CG 23 non] in R haec b )
Omnia etenim corpora, quibus quidque uel numeramus uel pendimus uel metimur, et numerabilia sunt et ponderabilia et mensurabilia. nam et numeris in corporibus certus est modus et pondiculi trutinae certum est pondus et decempedae certa mensura est, a cuius magnitudine et citra recurri licet usque ad uncias et semuncias et usque ad minimum, citra quod nihil est, et ultra item progredi usque ad maxima et ipsius quoque mundi inaccessa nunc sensibus spatia. habet enim certum magnitudinis modum quidquid finale est. proinde mundi moles uniuersa, quoniam ex finitis est conpacta corporibus, quippe cum alterum corpus alteri finem faciat, procul [*](1 sop se L 6 ifl om. B pais AB1GGR 7 quadrandi Mb, quadrati reU, et Sch. 9 forum] quadratum et cum forum add. C quadratum maius ABDElF, qaadratum maius quadrum B quadrum HLS quadrum Sch. 14 quidquam G2 Sch., quanquam b, quicquid p, quioque ez quioquam D numeras B 15 et ante numerabilia om. Galland. numera (omisso bilia sunt) A 16 numen. M, numerus b, numeri rell. et Sch. 17 pendiculi LSb, pondinseoli A traeinae A, trotinae CН2 B pondus est ABDEF r » decempede 8 18 certo S citro HLMBSb 19 semioncias M editores, semiuntias DB 20 citro Mb 21 BMdi 8 oensibus p* 22 modum] pondum B 23 molis ABCHMB b comparata C )
Nunc si placet, quoniam mensuris ponderibus et numeris omnia disposita sunt, eorundem in creaturis signa quaeramus. imum certe elementorum omnium terra est. in rotundo scilicet illud imum constat esse, quod medium est, quia in rotundi extimis imum non est. quaelibet ergo terrae pars magna uel minima aut lapillus exiguus uel minutissimus puluisculus, qui puncto uisibili contingi nequeant, habent et mensuram pro modulo sui et numerum pro ratione partium, quibus distant superiora ab inferioribus, dextra a sinistris, a posterioribus priora, unde etiam quamlibet minimum diuidi in duo potest, quia corpus est. pondus uero illius hinc animaduertitur, quod hoc ipsum minimum ab origine sua sublatum et in aqua, superiore uidelicet elemento dimissum motu infatigabili non quiescit, donec naturali pondere ad solum terrae perueherit. hunc ad modum rationis tramitem in reliquis tene corporibus, quia et aquae guttula, quam digito tincto sustuleris, habet scilicet pro magnitudinis modo mensuram, pro partium distantia numerum: lege ponderis si dimittas eam in aere, non residet nisi ad sua peruenerit. aeris quoque ratio par est, cuius [*]( 1 et om. A 2 per post ergo om. Mb uidit B 3 corporea Mb, corpora rdl. et Sch. 5 ponderibus om. C 6 eorundem E* Sch., earundem rell. et b 10 nimia H1R aut] uel D, ut editores praeter p1 11 nisibilia ABF1H1R contingi supra rasuram scripsit D\'2, contigi M nequeãt M, nequeunt b, non qaeat reTL et Sch. habet libri praeter M et Sch. 13 sinixtris M 16 hoc om. ABDEFR Sch. origene S sui Rp* 17 uelicet A 18 solium ABCHIB, solidum DEFGP 19 hinc C, hanc HLRS reliquis] oportet add. Sch., liquet add. Barthius tenere BCH1MR Sch. et Barthim, teneri b 20 quo G aqua BHtB guttulam libri praeter M et Sch. quanquam p habentem libri praeter M et Sch. 22 eam om. libri praeter M. et SeA. aerem DEFG Sch., cf. Ziti. 16 resistit G 23 a B Buperuenerit R pars Bl G par eet] parem B cui BDF )
Ecce patuit nihil esse corporeum, cui non sit mensura pondus et numerus. nunc quoniam eorundem est et partilis unitas et locale pondus et magnitudo mensurabilis, utrum tria haec eatenus in anima, ut in corpore sint, quaeramus. magnum. [*]( 1 : sap LS 2 quo om. C 3 decidat G, discedat Mb 5 licet C quid S, quod Sch., quae B, q HLR mundus AB, mundiSs F, mund B mundum] sciant add. Sch., qui totum hunc locum potissimum e codice T suffragante et codice P se constituisse affirmat, qua de re equidem ualde dubito 6 tertia M editores, om. rell. est] quarta add. DEFG, quarto add. rell., uocem clelevi, sic etiam ignis elementum quarto hic et loco quod post constitit inserit Sch., quarta tenendum et post constitit inserendum censet Hartelius: qaarta (scil. pars) sic etiam ignis elementum praeeunte Barthio, qui tamen quarto scribit 7 quia locale est om. Sch. loca e B 8 finale] est add. Gp1 et Sch. finiale L saepius mensura p 9 snpernorum coni. Barthius 10 tanto p* eo ante maiorum inserit p maiorem BHlB 11 subtilior E, subtili Sch. magna partes M, magnam partem b 12 idem p elementum Mb 17 quoniam] et add. libri praeter GMb et Schottum 18 et locale] edocale B 19 haec] et add. BDEF Sch. aut A BCH Sch. sint S ) [*]( 8* )
Animaduertisti, ut arbitror, haec esse in corporibus signa numerorum, quod scilicet numerosa sint corpora, quae sibi secundum praestantissimam numeri aequalitatem partium parilitate respondeant, ut quoniam unius ad unum et duorum ad duo et ad tria trium summa aequalitas est, sic itidem illud numerosum corpus esse dicamus, quod rata dimensione [*]( 1 altitudine et latitudine R 3 qu//dq- D, quiq L, quioquid G1 editores, quicq, 8 4 transcensio S 5 creaturam cerne M editores 6 magnitudine ABR 7 hnmang B capax] et pai Mb est om. p* eius] animae b, animae eius p quae] que uia D»FP, unda (quia?) T, qui et (qui supra rasuram) L, quae et S, qua Sch., qui R, quia p* 8 eius om. p et Sch. est om. A 9 non inclusit Barthius . 10 isti A ergo BD EFMS editores perconatum C, percunctatum ABDEF 11 sapicntiam R sic censeo] succenseo R 12 sapientis (sapienti b) anima sapientiae capai est editores sapientis — molem add. M* in marg. 14 non om. Sch. sinet libri praeter AGM in loca est R 15 quo Mb humana BB 18 quae] corpora denuo add. ABD EF 20 adno R 21 est] sit Barthius, qui lin. 20 post unum mente eat supplendum censet sic] sed p idem Mb 22 numerorum ABC dimessione A )
% Restat nunc ut de pondere disputemus. corporum pondus illud esse patuit, quo eadem in regiones suas, unde primordialiter exsistunt, naturaliter feruntur nec quiescunt, quoad usque transmisso elementi alterius spatio in sua perueniant. animae uero pondus uoluntas est eius, quae proprie magis amor dicitur, quo scilicet uel se ipsam uel alia quaelibet [*]( 1 humanum] exemplum add. A 2 spetie D, spatio editores 3 ut] et R 5 continentiam ABE1 6 repperiamus DFS, reperiemus BCMb, reperiemur AIP, repperiemur R, reperimus Sch. (an uoluit repperimus?) 7 sibimet] simet C, et add. b concinere ex continere E 8 temperantia R 10 quicque ex quicquam D, quicquid p, quicquam Sch. 11 quod G 13 dignoscat BDE FGH 14 et haec tria et decem AB, et haec tria et septem decem DF Sch., et hec tria et septem decem E trea HS saepius 15 humana anima HL ..... 16 adpareat ABDElFp7 17 intellectuabiliter ABDFHLRS Sch. 18 restant R ut] et R 6 disputamus S corpore ABHR, corpori LST 19 potuit C 20 fef AB 22 eius est S 23 alia E\'T Sch., aliam rell. et b alia quaelibet] aliquamlibet S quaelibet H, quamlibet D FGLP, quemlibet b )
sic et incorporaliter cuncta supereminens unitas praecelsissimae trinitatis mensura est, ut aiunt, sine mensura et pondus sine pondere et numerus sine numero. pondus ergo, quo haec eadem secum ineffabiliter unum sunt, caritas est patris et filii, quoniam spiritum sanctum apostolus proprie insinuans: [*]( 9 Matth. 22, 37 ) [*]( 1 amat anima K1, amat animam G, amat MT Sch., anima S1, aniinam reU. (S* praeterea diligit add. in fIIarg.) sibij siue A 2 Ccorporea 82 4 quodcumque p* 5 numerus BHlR 7 scdm B cogit secum D uel ante meminisse om. M editores 8 ualeat R feruescit] se suescit R 9 diligis CHR deum om. B 10 ut] et R 11 feratur LPps 12 patrium AН1, propria. BF 14 consilium] consilio ABHIR 18 sic et SeA., sicut libri et b incorporaliter MR editores, incorporabiliter C, ftU incopaliter F, inconparabiliter rell. pcellissim§ S, praeoollentiasimae b 20 ergo] uero mauult Hartdius 22 quoniam b, n qum ill, quem reU. et Sch. insinuas R )
Sed quoniam nunc tempus aliud est, quam ut de quaestionis huius praeeminentia copiosius disputemus, tantum scilicet in his moratus sum, quantum prudentibus satis arbitror, quo adplene cognoscant nullas in anima corporeas esse mensuras uel localia pondera uel partium spatia, sed illud ab ea percipi, quod nec locus capit nec pondus mouet nec diuisio minuit, modo tu, arbiter docte, probaueris iustam gnarus ferre sententiam, anne sit locus quod inlocale recipit, an partile quod secari nequit, an mensurabile quod infinitum capit. nunc ad Philolaum redeo, a quo dudum magno interuallo digressus sum, qui in tertio uoluminum, quae πεϱὶ ῤυϑμών xαὶ μέτϱων praenotat, de anima humana sic loquitur: anima inditur corpori per numerum et inmortalem eandemque incorporalem conuenientiam. item post alia: diligitur corpus ab anima, quia sine eo non potest utisensibus. a quo postquam morte deducta est, agit in mundo incorporalem uitam. non ego nunc rationum tramitem et nexuosissimas quaestionum minutias reuoluo, quibus haec probabilia quo uoles aduersante Philolaus efficit. in quae si quis uel curiositate uel studio forte flagrauerit, de [*]( 5 preminentia BS, pminentii R 6 quoad plene plerique editores, quo plene p, quod ad plene BD 10 probaberis AMb iusta M Sch. in textu, iustam idem in notis ignarus libri praeter E2GM et Sch. 11 an nescit A 14 quae om. BDFHLMS, quod A REPI PTTMON ABCDEFHLRS, REPI APIGMON G, epithmon M, ϱνϑμών (omisso πεϱί) b KAH MHTPON ABDEF, lCAE METPON CHLRS, KAI METPOT G, cametpon M 15 inditur C, indigitur R, indutur G, induitur p* 16 inmortale ABDFR, immortalitatem E\' 17 p aliam B 18 ea B\', eo ex eb S 20 uitam incorporalem libri praeter M 21 et] per Galland. 22 qui A, quod Mb, quoad Barthius uolet Barthius ad- . uersanti p Barthius efficit CGMR, effecit rell. et Sch. 23 flagauerit B )
Archytas perinde Tarentinus idemque Pythagoricus in eo opere, quod magnificum de rerum natura prodidit, post multam de numeris subtilissimamque disputationem: anima, inquit, ad exemplum unius conposita est, quae sic inlocaliter dominatur in corpore, sicut unus in numeris. quid, quaeso, praecelsius potest dici, quid uerius? ad unius uidelicet exemplum conposita, quia ad unius imaginem facta est. et idcirco unus est exemplum principale formarum, quoniam formabilia ab illo formas capiunt, qui non coepit., Hippon Metapontinus ex eadem schola Pythagorae praemissis pro statu sententiae suae insolubilibus argumentis de anima sic pronuntiat: longe aliud anima, aliud corpus est, quae corpore et torpente uiget et caeco uidet et mortuo uiuit, unde autem, [si] hoc est, quo principio nescire se dicit. sed non ita nunc omnium philosophorum Pythagoricae familiae sententias persequor, ut easdem copiosius aggerando de alienis admodum uoluminibus meum faciam satis \' arbitrans memet principium Pythagorici gymnasii de praesenti quaestione scita euidentia protulisse, certus scilicet \ eminem [*]( 1 auriet CMB, auriat B, hauriat DEFp1 Sch. auctoritates BRlB 2 eundem] mediurq, coni. Barthius 4 quo C pa- Bcitur CGR 5 arcitas AHCFHLMBS, architas E . itidemque coni. Barthius phytagoricua S, phitagoricus R 7 utilissi- 1 mamque Mb 9 unius BHtRSt 10 pcellius 8 dici potest G editores ad] aut A 12 formatum Sp* 13 coepit BHSp, cępit FL, cepit rell. et editores 14 hippon metapontinus scripoi, hyppon mettapontinns O, ypomme (yponme HLBS, ipomme M, ypomne C, yponne D, hypomne PT) tarentinus rell., hippomenes tarentinus Sch., eromenes tarentinus b promissis R 15 scientiae S insulubilibud S 18 si uncis inclusi et post dicit interrogationis signum, quod praebent editores, sustuli 19 dicitur ABD HLBSp* non om. S 22 pythagoricae ABHLBS1 23 scilicet] qui in hoc add. Mb )
Igitur Platon procedat in medium, a quo uere claret quam magnum in semet bonum genus humanum neglegat nostro praesertim saeculo, quo dictis factisque caelitus editis eotenus religio conclamata est, ut paene iam credendi labore submoto tepore fidei scientiae fructum capessat laborisque mercedem opere non patrato percipiat. quo fit ut mirari admodum digne nequeam huius Platonis animum, qui tantis equidem saeculis ante puerperium uirginis, ante incarnationem dei, ante hominis resurrectionem, ante praedicatam summae trinitatis in - gentibus unitatem ineffabilem una tres in diuinitate personas laudabili ausu, mirabili ingenio, inimitabili eloquio quaesiuit inuenit prodidit, patrem deum paternamque mentem, artem siue consilium et utriusque horum amorem mutuum unam summam aequiternam indiuisam diuinitatem non solum ita credi oportere docuit, sed ita esse conuicit. persuadere mihi non possum, quod philosophi huius anima corporea fuerit, ac ei forsan praecipiti lapsu stultitiae ulla anima corpus esse iudicanda est, illas equidem corporeas iudicauerim, quae [*](1 doctorum refutare S refhtarim b quin] qui in BCGH LRS, qatl Mb 2 gorgiadis libri praeter G didiodoras B, uiodores R 3 posteris BlPB, posteres IPLS 4 multitudinem JDEFM editores uelin B, uel in HB, neli in 8 8 quod B eatenus editores praeter b 9 credendi OeiGMb, credentibus rell. et Sch. 10 tepore Barthius, tempore libri et editcwes capeecat ABF 12 buius - saeculis om. Mb animam Sch. quantis BO 13 puerperum BC dfii B 15 una Mb, unum reU. et seh.. ineffabilem unitatem, ineffabile unum suadet Sch. 16 laudabilia usu M, laudabili usu b ingenio] studio D* imitabili MR b eloquio] ingenio B 17 arte siue consilio Mb 19 diuinitatem) aeternitatem Mb ita non solum S 20 sed] et add. Barthius conciuit ABHRS, coneciuit L, concinit Sch.)
In Phaedro autem Platon de anima sic pronuntiat: anima, inquit, inmortalis est, quae semper a se ipsa mouetur et aliis causa motus est, corpus autem per se non mouetur. non ait tantum: mouet alia, sed: aliis causa [*](12 Cic. de orat. I 5,17 15 Cic. de orat. I 6, 20 20 Plat. Phaedr. pag. 245 e ) [*]( 1 se om. BEFHLBSlb se corpus esse Sch. se esse A 2 scientiae S 3 de ante hominibus add. Sch. quos] cur AB HLRS1, ut DEF quos cum conuiceris amentia ea teneat coni. Barthius inscientia BDGMb, insitia B 4 nihil hominibus B 5 uindicent Bartkius in om. Mb 6 spuAa spuunt M, % spuma. conspuunt b 7 alios S decipiunt] alios add. libri, del. S* Sch., illius pro alios scribi iubet Barthius 8 plato DEF HL crassa p phedrone D 9 gnarum] ignarum AXBCDX F1 H1R1 uerborum ignarum om. 01 12 aratore G de oratore libro primo B scientia om. Mb 13 conprehendarum CF GHLBS, conprehensarum A 15 et florescat B 16 subest res] sub efores B 17 aratore G 18 haec b 20 phaedrone DF plato DEFB nunciat Mb 21 ipsa om. ABDEF )
Idem Platon in libro, quem negl ϕυσιxής scripsit: anima, inquit, animantium omnium corporalis nonestipsaque se mouet aliorum quoque agitatrix, quae naturaliter mota sunt. in Phaedone autem sic apud eundem Platonem cum Simmia et Cebete aliisque philosophis Socrates loquitur, ut cum uideamus illic ualde consentanea nostrisque oppido coniuentia pronuntiari, quae non solum [*]( 17 cf. Apul. de dogm. Plat. I 9 ) [*]( 2 proprium] ut siAt lapides et ligna ceteraque insensibilia. add. b ex glossa in M superscripta 8 uoluntaria A 4 pene M b 9 motus causa libri praeter CE2GM est om. libri praeter Eta et b Sch. 11 posse] pse B, posse et D&FGp1, iusta coni. Barthius omnes uoluntates R 13 nec AelMR 14 faciemus A 16 habeat libri praeter CGM 17 idem CM editores, item rell. plato DEFLM πεϱὶ (pvaixijs scripsi, perifisicis (p ifiaicis) BCDEGHLMS (in marg. man. rec. πεϱὶ ϕυσιών), pery fisicis A, peri fysicis F, pi sysicis B, πεϱὶ ϕύσεως editores 18 amantium ABHlB 20 immota G pbedrone libri praeter L 21 siminia R, symmia S cibete ABCM, cybete rell. 22 socratis ABClPMRb 23 conuiuentia AC, conuentia B, conuentia F, conuenientia DEp, quod Schottus (mallet, fauerent modo libri\' )
Haec ad uerbum ex dialogo philosophi admodum principis excerpenda atque huic nostro inserenda uolumini ratus sum non arbitrans fore quempiam inlectamentis fallaciarum corpo. ralibus obsistere solitum, qui hasce repugnantias in semet ipso sentiens disparium naturarum corporis atque animi teste se in hoc ipsum sibi non indiscussis equidem longe maximi inter philosophos uiri disputationibus adsentiatur interque animum corpusque suum praeside ratione disceptet, quidnam sit illud quod, ut aiunt, corporeus animus ab omni inuentione occursante sibi semper extrarii corporis praepediatur obstaculo aut cur extrarium corpus in reatum uocet, quod semet a contemplatione ueri deuocet, cum sibi ipse sit inpedimento, si corpus est. sed super his non argumentabor. ipsa per se nimirum ueritas claret nec ornamento aut adiumento extrinsecus indiget, quae et pulchrior et fortior nuda est.
Hinc egomet testium meorum indefensis hactenus mihi testimoniis utendum ratus sum, quia penes illos tantum, qui toto sui admodum corpus sunt, de hisce ueritatis uadibus dubitabimus. uerum quid hic idem Platon in Hipparcho, quid in Lachete, in Protagora, in Symposio, in Alcibiade, in Gorgia, in Critone, [*]( 3 philosophorum — principum p* 4 excerpendam B, exerenda G 5 illecta mente Mb corporibus libri praeter DEF et b, corporis sui Barthius 7 testem pl Barthius 8 non om. Gal- . land. indiscursis S, indicet discussisque Barthius, discussit px I 9 assentantur 8 10 prae consideratione px suum//// ratione (praeside add. man. sec. in marg.) S 11 inuentione] ueri add. G o 12 accnrsante p 13 extraneum B inreatum S, increatum p* quod-deuocet om. ABDEF 14 reuocet GaXland. 15 super bis B non om. Mb de argumentabor M, deargumentabor b 16 ornamenta BD1H1R 18 eorum Mb indefessis AJ?lMb, indefensus Barthius J9 utendis Mb 20 uatibus Mb dubitamus Mb 21 uerum] nunc add. G hic om. S idem) id est B ypparcho RS, ipparco M lacita ABCMB, lacyta rell. 22 simpotio DEFR, simpocio M, sympotio reU. )
Plurimorum in negotium praesens philosophorum plurimis testimoniis usi sumus multosque ex eadem Graecia, si uel causa posceret uel ratio sineret, proferre possemus. sed ne localiter ueritatem quaesisse uideamur, ut haec eadem ab una tantum uideri gente quiuerit et aliis ignorata sit, cum ueri compos humana substantia non sit regione, sed genere, Romanos etiam eosdemque philosophos testes citemus, apud quos Sextius pater Sextiusque filius propenso in exercitium sapientiae studio adprime philosophati sunt atque hanc super omni anima tulere sententiam: incorporalis, inquiunt, omnis est anima et inlocalis atque indeprehensa uis quaedam, quae sine spatio capax corpus haurit et continet acrius isti, ni fallor, abstrusas rerum rationes ingressi sunt, quam nonnulli nostrates, qui cubiculariis disputationibus de sublimium indage causarum aliquid soporiferum in lectulis oscitantes perpellente copia tepentium naeniarum stolido laudatore ueternosas anilium opinionum suspiciones edormiunt innexamque uisceribus animam corporis claustris includi et contineri decernunt. sed istuc inperitiae ueri uacuae figmentum, . prout locorum ratio poposcit, et superiore libro discussimus et prolatis nunc summorum magnis auctorum testimoniis [*]( 4 negotium Mb Sch., negotio rell. praesenti 08* 5 siue I B 6 poasimua A nec B 8 alias S cum—substantia] quia uera indagacio humane Bubstanti, M\'b, corr. M1 in marge 9 insit Barthius 11 sextus Mb, ezias B sexiasq- B, sextus I omisso qae Mb Sch. exercita p, exercitio Barthitts 12 adpm, 8 has p* omni anima] omnia G 13 atulere AF, attulere DFB Sch., atre B sententias ABHBp* inquit A 14 indepreensa B 16 abstrasa AВF1, abtrasas B ratione A, nationes M 18 sopori serum B 19 oscitantes editores, Buscid tantes libri cum PT copiam BS uenarum D stolio B 20 opiniorum B ) [*]( XI. ) [*]( 9 )
Facile profecto hoc idem factu mihi esset, nisi adici quempiam coacta testium turba non sineret et diuina iam nunc oracula pandere uel tempus foret uel ratio commoneret. atque ut ad ipsos caelestium uoluminum fontes illis fere ducibus, qui ex eisdem largius hausere, ueniamus, Gregorius Nazianzenus in apologetico magnum uidelicet inter animam et corpus clamat esse discrimen atque ut corpus corporalibus pasci, sic animam incorporeis saginari. beatus Ambrosius ad Mediolanensem in ecclesia populum uerbo doctissimo atque eruditissimo: sequestremus nos, inquit, a corpore, contra quod nobis, si salui esse uolumus, iuge certamen est. una praecellentium eademque sententia non nisi eodem intellectu animaduertenda est eodemque tractanda sermone. dicam nunc igitur quod saepe me, cum ad id locorum uentum est, dicere memini. sequestrari nos a cor.pore Ambrosius oportere persuadet. quis ergo iste sit, cui a corpore sequestrari conueniat quaero. ex anima enim sumus et corpore, ac per hoc cum sequestrari a semet ipso nequeat animus, nihil in nobis est, quod sequestrari possit a corpore, si corpus est animus. cur, sancte Ambrosi, cur taliter doces, cur sponsam Christi caeno falsitatis oblinis, cur eandem a [*]( 13 Ambrosius in sermone ut uidetur deperdito ) [*]( 4 factu lPLSb, factum reSL cum PT et Sch., fortasse recte, cf. pag. 70,10 quaepiam. b, quippiam Sch. in notis 5 turba] uerba 8 6 commoueret C, commemorat ÂIBEFP 8 longius B 9 anazanzenus M, nazazenus S, nazanzenus reU. apologenito B, apolloge//tico S 11 incorporeis saginari] spiritalibus uegetari p*. 12 popnlum] plurimum b 17 cum om. AlBCMf cum cum antecedente me coniungit et si quando add. G, dum Sch. locarum B 18 esset editores 19 persuadit BCHLBS1 20 sequestrare Gal- land. 24 eam de ex eamdem A, eadem p* a om ABDEF H1R ) [*]( 9* )
Aurelius Augustinus et acumine ingenii et rerum multitudine et operis mole ueluti quidam Chrysippus argumentandi uirtute aut Zenon sensuum subtilitate aut varro noster uoluminum magnitudine et qui profecto talis natura adtentione disciplinis exstiterit, ut non inmerito ab istis corporalibus nostri saeculi Epicureis aut Cynicis spiritalis sophista dissenserit, libro ad Hieronymum de origine animae sic pronuntiat: incorpoream esse animam etsi difficile tardioribus persuaderi potest, mihi tamen fateor esse persuasum, cumque id ita fore rationibus magnis atque insolubili argumentatione conuincat ac super hoc Hieronymi sententiam poscat, laudis suae tantum a Hieronymo scripta recuperat, quin [*](16 August. de orig. anim. ) [*]( 1 mirum LS 2 p qng M, pro quae b mole sui S 3 copiosius GR, compos Sch. 4 aaaerit ACHlMR 5 naturam. editores praeter pi iccuaabit Mp, incusabat b 6 iniuriam ACDEFQ, iniuria BHLRSp*, om. M editores quanto DEF Seh. 7 Incus A beloas et boues lucae Mb boues lacas Sch. beatior B 8 actenus BCGHLBS 9 testificandum libri praeter QM 10 agustinus AH1S 11 crisippus GLM, crissippus B, craaeippus ABHB 12 zeno DF Sch., canon M noster] nr tot n B, nt A nolmninem B 13 profecto - disciplinis om. M1 naturae М2S2b 14 nostris b 15 saeculi om. Mb spalis M, specialiter b disserit C 16 librum R incorpoream] omnem add. b omisso esse 17 esse—fateor om. G et omisso si libri praeter DEFGP 18 mihi] autem add. B . 19 id om. Mb id ta B 20 ac] hac CM sententia BHXB )
Ne quid tamen segnem me redhibendae uicissitudinis arbitreris, prout locus est moneo consentaneum magis tibi super sententia tua Pictauum Hilarium esse potuisse, qui scilicet inter conplura praecelsarum disputationum suarum quiddam [*]( 1 aut BCHlB sentiri DEFН\'L editores dicat Sch. 2 disputari LS editores 3 praeminentia BRS longo B praeditus A1BH1R, praedictos b 4 statum ABDEFB inermnmque libri praeter GM 5 prosternidare disparatosque scripsi, prosternidaretis paratosque (partosque M, paratisque ABFHLRS1) A BCFGHLMRS1, prosterni claret separatisque DE, prosterni claret paratisque F in marg., prosterni claret disparatisque S1, prosterni instar Daretis partitasque (partitosque b) bp, prosternere qui disparatis Schottus e codice T 6 u//nitate L, uanitate Sch. animas] uis add. Sch. 7 iheronymum M, ieronimum S tibi om. Rp* 8 tractorum CiPJR 9 aut CGHXR 10 nos GaUand. 11 subordinatus] in marg. I subornatus add. D, subornatus coni. Sch. 12 adsectante B, ablentante G 14 quicum G decertas Rp* aduersarium libri praeter CGM 15 stinc BH, stine LS deicere Sch. 16 tamen segnem A Sch., tamen insigne 0, taifi insignS HLS, tam insigne reD. et b, tamen fingere Barthius a me D redibendg M, redibendo b 17 moneat A 18 tua om. BDEF pictauium E, pictauium ABCDFLS Sch., pectauium HR 19 inter] in R )
Videas hic alios quiddam socordi trutinare iudicio, alios id ipsum aut nescios stulto laudare praeconio aut sciolos subdolo ridere consensu hos inter placere sibi illum, quem nemo nisi aut ignarus laudauit aut callidus. hic iam feruntur de singulis non pro meritorum, sed pro uotorum qualitate sententiae, ob laudem praesentum quorumpiam rabularum longe maximi damnantur auctores. istic ille laudatus ne infra laudantum uideatur stare iudicium, panniculos quosdam ex diuersorum uaria lectione concerpit eosdemque uilibus suis ueluti quibusdam stuppeis adsuit laceroque uestitu turpior nudis absque furaci meditatione mutus eloquentiae palliatus incedit. cernas [*]( 3 et ex ut M, at b 7 potuerint B, potuert ELS, potuerunt S* Sch. 8 miscitur B 10 credo Galland. 11 degenerauerant p* 12 noxiis HMb, noxia rell. et Sch. animantium C 13 praeeligere scripsi, praeligere HLMRSb Sch., plegere ABDEF, praelegere CG 15 hinc Mb 17 rideri R, laudare G 18 uidetur laudabit scribendum 20 praesentium AEGLS Sch. quarumpiam p\' Sch. rabularum CG, fabularum rell. et editores u 21 laudatis S laudantium GL*BS Sch., laudatum p 24 stupeia R, etruppis coni. Barthius adsint Mb uesti A absque metu faracis mendicatione eloqaentiae coni. Barthius . 25 metus Mb . eloquentia p\' palleatus ACGHMBb, pilleatus LS cernis E )
Audiamus igitur quid imaginis suae pronuntiet inimicis diuina sapientia: dixerunt, inquit, inpii cogitantes non recte: exiguum et cum taedio est tempus uitae nostrae et exstinctum cinis erit corpus nostrum et spiritus diffundetur tamquam mollis aer. inpii haec ergo dixerunt, super quis paulo post eadem scriptura sic loquitur: excaecauit enim illos malitia eorum, quoniam deus creauit hominem inexterminabilem et ad imaginem suae similitudinis fecit illum. istic ego temet in defensionem tui acrius permouendum credo proque causae merito in me etiam istius modi ferme uerba facturum: quid tu undeunde contractis testificationibus uteris haudquaquam tamen ueritate pulsantibus conscientiae nostrae [*]( 11 Sap. 2, 1 et 3 16 Sap. 2, 21 et 23 ) [*]( 1 monitis R, moniti p* spernat B aut B praeelegerim scripsi, praelegerem CG, praeeligerem Sch., preligerem M, pligerem S*, perlegerem rell. 2 cum om. B fueritatS B 3 a om. ABWB 4 a] ad R ad] aut ABIPR a philosophis et tractatoribus ad authenticos p 5 consequar Mb faciam ABDEFP, om. Mb modum b plerisque »0, plurimisque B, plurisque rell. 11 inpii inquit libri praeter CE\'GM cogitante B 13 exstinctna G Sch. 14 Epiritus om. ABFlRLBS diffnnditnr ABF1HLRS 15 ergo haec D ergo om. Sch., er HL, erunt B quos p 16 illorum ABCEFGB 19 ergo editores 21 alterum unde om, ABDEM de ante contractis inserit JiPb 22 tamen] et non A ueritatem Mb )
Ne quis sit tamen uel mihi secus interpretandi uel tibi forsan infitiandi locus, in praesentiarum super quibus agimus utraque uideamus. propheta nempe dicit inpios dicere: exstinctum cinis erit corpus nostrum et spiritus diffundetur tamquam mollis aer. enimuero tute quid dicis? nonnullae sunt, inquis, spiritales naturae, ut angeli, archangeli ceteraeque uirtutes, ipsa quoque anima nostra uel certe aer iste subtilis, tamen incorporeae nullatenus aestimandae. intende, quaeso, animum, pro quisque nostri arbiter, ferque iudicium, sitne aliquod prolocutionum harumce discrimen: inpii de humano spiritu, de anima uidelicet humana dixerunt, quod diffundatur [*]( 16 cf. pag. 10, 1 ) [*]( 1 sinceram Mb qui B ad me Mb impio sub BHIB, O impios sub A, impios ub LS, impio ob Mb 2 imagine BH1RS1, imaginis AG1 diuinitas BWRsa 4 moneo] non add. AJBD EF talis G 5 ego om. Mb rennnis ACGH1L arbitrauere CGHLBS 6 istuc BS prophetice ABGHLBS, prophicae C 7 an—porrectum om. libri praeter M omnes (csa PT) et Sch. praestringat ACEFGB Sch., perstringit p, prestringit Mb 8 priuilegifl A 9 sententiae] scientiae MR b eadexnq- ABCGHLMBSb, eademque D 10 rennuis AGH*LB, respuis p* et post illic inserit Mb 11 quid AВCD1EFH LBS1 12 inficiendi BH1 13 ezstinctas G Soh. 19 exhistimandae M, existimandae b 20 pro] te add. b arbitrer B fertque G aliquid AD 21 prolocutionem B harQsce M, harum b 22 humana uidelicet anima M ediiores diffunditur Mb )
Sed quo diutius uel argumentantes halucinamur, cum super hoc propheta censuerit: dixerunt, inquit, inpii apud se cogitantes non recte: exiguum est tempus uitae nostrae et exstinctum cinis erit corpus nostrum et spiritus diffundetur tamquam mollis aer, postque paululum sententiam quoque intersita disputatione subiungit: [*]( 3 sunt DM edUores sensum editores 4 dicitur spiritus S 5 profectu BHlR atque] absque R animam] humanam S 6 utraque S ita om. p* Sch. 7 isti Sch. 8 tale—aer om. A 10 ita est om. A ita est - subtilis om. R 11 quod] est add. AJSEFHLS Sch. cum DEH1 12 ex his duobus quod om. ABFH1R, ex his duobus om. DEWLS (quod add. S1) Sch. 18 duoqllll iste S iste BHLB, istę C eatenus pl UnÎuntur Mb 14 ut GM indiscriminalia Mb 16 conse- quatur D ut om. ABDEFS 16 diffensitandam S 19 quid M editores hic lucinamur ABDEF, allucinamur G Sch., hailucinamur T, a luce aligenamus M, a luce alienamus b 22 exstinctns G GaUand. 23 posque R 24 sententia B disputatione] narratione p* )
Igitur quamquam nonnullis locorum sicubi conduxit harumpiam scripturarum testimoniis usus sim, fas tamen est multimodo ueritatis gladio falsiloqui ceruiculam salubri concisione concipilari. Paulus doctor gentium, uas electum: omne peccatum, inquit, extra corpus est, qui autem fornicatur in corpus suum peccat. si excepto crimine fornicationis extra corpus est omne peccatum, in anima ergo est. porro si in anima est et corpus est anima, non ergo extra corpus est omne peccatum. sed apostolus dicit praeter fornicationem extra corpus esse omne peccatum. incorporea ergo est anima, ut sit aliquid in quo extra. corpus possit esse peccatum. itemque ad Corinthios in eum, qui scelere pollutus incesti nouercalem torum pene matris stuprator inluserat, sententiam premulgaturus sic ait: etsi absens corpore, praesens autem spiritu eum qui hoc opus fecit iam iudicaui. quid istud, apostole Paule, quid istud est? quo modo absens corpore es, ubi spiritus praesens? si corpus est spiritus, cur non potius ex duobus conpacte corporibus uno absentem alio praesentem te esse dicis, aut si unum corpus es totus, cur non parte corporis abesse te et parte corporis adesse te profers? ut enim [*]( 6 I Cor. 6, 18 16 I Cor. 5, 3 ) [*]( 2 utitur] et qualitcr in tertium caelum esse (raptus add. ES) credatur add. M et reU. 3 nonnullus Mb sit ubi Mb conduxit om. Mb quarumpiam p2 4 stas B 5 glodio B falsiloquii Barthius condicione G 6 compilare T, concipilare GP Sch., contruncari b electionis Barthius 7 qui - corpus r. est om. ABDE1F 9 er//go B 12 est ergo ABDEF 14 scere . r S 15 stupeator 8 inluierat B 19 spiritus M editores, spiritu rell. praesens] es add. libri praeter F1M 20 inpacte B, compactus p absente G praesente G 21 te om. libri praeter GMS* esse te G at ACEFGHLBS Sch. 22 te ante profers om. libri praeter M et Sch. proferes A1B1CHLRS1, profaris G enim) ergo B )
Sana quippe catholicae fidei doctrina ita tenus intersito gradu ab imis ad media, a mediis ad summa conscendit, ut rato iudicio corpoream creaturam incorporali creaturae subdens et summo incorporeo creatori hanc eandem cum sui inferiore subiciens in tertium caelum Pauli pedissequos rapiat, qui solidum sensibilis mundi penetrabili mente transmiserint intentamque aciem ex imo caeli tergo sistentes redintegratis uiribus [*]( 2 in om. 81 tuo om. M1b, add. M2 3 qud tui S1 4 mendacii te] mendaciter 14 (corr. in marg.) te om. HLS arri gois M\'b Sch., arguas B, argnes S, argues rell. 5 conuinci Sch. 6 corporeum ABDHPFP, repertum p* quin Sch., quia in p 7 ergo ante nullo add. S* 10 talia Mb Sch., alia rell. 11 poisen mus JE* Sch., poBsimne S, possimns rell. 15 doctrinam B eatenns p2 16 a media B a om. AB conscenditnr ABDE*F Sch, 17 rapto ABHLBS, ratio Sch. 18 summe libri praeter M suo p1 inferiore Mb, inferiori rell. et Sch. 19 pedisequos B rapiat] faciat conscendere p\' 20 sensibus D in textu, I senaibilig in marg. mundum BDE1FH1PT Sch. transmiserit Mb intentaque acie Mb 21 imo] nno b sistens Mb redentegratis B )
Ac primum non usque facilem de caelorum numero quaestionem paulo scrupulosius uentilemus. nempe legimus: laudate dominum, caeli caelorum, sed istuc et de multis et de binis licet intellegi, ut et plures caeli plurium caelorum et duo caeli duorum caelorum tacito numeri articulo accipi posse uideantur. ecce a terrae contiguis aere tenus aquarum elementum est, exin profundum aeris usque ad lunaris sideris citimum lumen, abhinc ignium aetheriorum spatia usque in extima transmundana, qua sphaeroidis globo mundus includitur. [*]( 18 PB&Im. 148, 4 ) [*]( 1 pociori Mb 2 tranauerit Mb, tractauerit S hinc D, inc 9 M, in b reductis Barthius 3 pausent p* eprema B incorporea AJBD&FSch., incorei B 4 constiterit Mb percunctaii DEFG 5 uelimus B fere libri cum PT omnes, ueni editores illic p 6 se om. libri praeter M et Seh. dicit D H, dič LS eese Mb, se D, sese rell. et SeA. 7 an inlocaliter Mb, fortaise an inlocaliterne scribendum est sit] erit M 8 an Mb 9 quipiam Barthius, quippiam libri et editores quod B F, quos D 10 usque om. S 12 facile Galland., faciam M (corr. in marg.) quaestionum B 13 uentilem AВDE1F 14 caeli om. Mb istic C 15 plurimum BMS1, plurimorum p 16 caelorum] loco add. Barthius 17 terra contiguo Mb aer eatenus A, aerStenus G 18 eat om. S exim B lnnarem v Mb, lunatis F sideris citimum DEF1 Sch,, sideriscit imum S, siderescit imum rell. et b 20 apheroidis G, sphoydis M, sferoidis BC, speroidis reU., σϕαιϱοειδής editores, cf. pag. 67, 11 )
Sed mouet iterum, quod caeli in authenticis uoluminibus non duali tantum, sed plurali numero saepe uocitantur. uero [*]( 4 Gen. 1, 1 18 Gen. 1, 16 sq. ) [*]( 1 quaeramns Galland. 4 principio ex principium B 6 qaaeramns Sch., queremns B testis M ipse HLMS1 7 auctor M creanit AHLSp* 8 de nno G lnfli 8 9 idem Mb usiuo B 10 liminibus R 11 snbtexinit M 13 id idem b, idem Sch. intercapidine RS preminere BRS, praeeminet p2 15 illic BDElFHLRS creata libri praeter CE2G M 18 creationum 8 19 magna luminaria libri praeter M 20 quia Mb 21 sinitur Mb, sininl A 22 quo de CG, quod Mb, de quo reU. et Sch. post dicere denuo repetuntwr uerba sinimur-dicere in A 23 uocauit p1 25 uero autem] ueram 6 ) [*]( XI. ) [*]( 10 )
Quapropter cum nec praeeminentia localis beatum faciat, nec tres identidem caelos anima corporalis inueniat, ut tandem defecta corporibus incorporeis cedat, iuxta praelibatam tacita discussione rationem ternarium caelorum numerum differentiamque uideamus, quia cum differentia dignitatum sit distantia locorum, si distant magis quam differant inter primum secundumque caelum, quaero quid rei sit? aut substantia uidelicet [*]( 1 subdicitur M, animaduertitur b 3 esse cum] ex his duobus quod add. libri praeter CElGM et mirum in modum Udem libri, qui hoc loco quattuor ista uerba falso addunt, eadem ipsa uerba faiso omdttunt pag. 140, 42, ezistat haud dubium quod T Sch. 4 sit BartMus eia] iam ex nam add. Mb sodos L, si audes Mb, sedes Galland . 5 mollibus S trotin§que HB, tronique M (corr. in Marg.), trutinaque Sch. 6 quipiam Barthius, quippiam libri et editores 7 undeunde] unde BGMR, inde DE1 F prosilient S, prosiliet b 8 plures—mundos om. S1 epicnrio Mb mundus LS 10 si Mb quid EF2Mb Sch., quJ/II D, qui quasi S, quod reU. spectat editores, expetat HLS, expectat rell. ut de] unde B 11 quisque editores 13 a uinculis ABCFaL1 14 quiaquis M 16 corporales DE\'F\'M editores praeter jp* 17 tacite disscussionis M 19 uideam AB distantiae libri praeter GM et Sch. 20 differ M, differunt b )
Nunc igitur si per haec raptatus apostolus usque in tertium caelum uenit, quid istic potissimum repperit, quod si localiter quaerendum fuit et in primo caelo inueniri non potuit? sed ipse dicit raptum sese usque in tertium caelum nescio quid audisse diuinum, quod homini loqui non liceat. itane tandem, apostole, per loca deus quaeritur aut non nisi in loco ueritas inuenitur? si istuc ita est, et deus igitur localis erit et tu deum, quem localiter inuenis, localiter amittis, qui si non nisi in tertio caelo est, ibi ergo tibi relictus, ubi repertus est. at cum non de caelo corporeo, sed de caeli domino sis beatus et totus ubique sit dominus caeli, qui nec localiter quaeritur nec localiter inuenitur, haec uera profecto ascensionis tuae causa dabitur, si ab inferioris substantiae caelo ad caelum substantiae potioris ascendis. quia quaerentibus deum a [*]( 14 II Cor. 12, 4 ) [*]( 1 crati causa. caeli B subierit B Gl 2 nec] haec Galland. in om. Mb 3 causis om. S si M, si b 4 ergo CQM, erunt ABD2EFS Sch., er HLB 5 supremo jp* suo ABDEFP 6 uibrantium DEFG Sch. 7 elimentum RR 10 si per] su, HLS raptus b, raptat S 11 istic E\'Gp, stinc BI, istinc reU. et editores repperiit Mb, repetiit p* 12 fnet S inuenire libri praeter GM et Sch. post potuit interrogationis signum adieci, quod post repperit editores exarauerant sed-Iin. 18 repeptus est om. A 14 liceat] ait add. p ita nec L 15 non om. BDEF\' in om. Mb 18 relictus] est add. BDEF 19 nondum pt caelo B 22 caelo-substantiae om. A 23 ascenderis Barthiua, fortasse ascendes scribendum ) [*]( 10* )
Legimus in propheta: qui fecit caelum et terram. caelum caeli domino, terram autem dedit filiis hominum. istic animaduertendum est aliud esse caelum et aliud caelum caeli, quippe cum caelum caeli dicitur, tale est ac si caelum ac terra dicatur. imum nempe siderei caeli haec terra est, sed cum ante omne temporaneum creauerit deus caelum et terram secundoque die hoc uisibile caelum fecerit, est ergo caelum aeuo terrae posterius, cum tanto sit qualitate praestantius. sed quoniam uices et spatia temporum et moras dierum momentaria mundi creatio non admittit, quia de sex dierum numero magis quam spatio nullum disserendi nunc tempus est, illud intellege, quod propheta inter caelum et caelum caeli tantam differentiam fecit, quanta ferme est inter hoc caelum et terram, ut sicut terra huius scilicet caeli haec terra est, ita hoc caelum illius caeli porro sit terra. unde coniciendum est mundi corpus uniuersum diuinitus terram dici et illud, quod domino datum est, proprio nomine caelum uocari. [*]( 9 Psalm. 113, 15 sq. ) [*]( 0 1 quia CIPR 4 g ante igitur add. G 5 inficiabem b, insitiabere R quod BDEF et om. Mb 6 indiscassibiles libri praeUr DEF, diBCussibilis b 11 et om. ABDEF 12 caeli caelam 8 13 sidere A, sideri H, sideri BRS 14 ctl cum AB, alterwn cum eras. C creauit A 16 tanta Mb qualitate] uoluntate Jt 17 quod BDEF 18 momenta ita Sch. admittat A, amittit Mb; hoc loco quaedam exeidisse opmatwr Barthius de sei A Sch , de\' /sex E, adg ex G, dies ex reD. et b 20 intelligere debemus Sch., intellegere B 22 nt] et JtCb haec om. libri praeter M et Sch. 25 dictum AB1H1LS )
Quid ergo dicemus? numquid hoc caelum uisibile non hominibus datum est aut solaris fulgor et calor uel lunaris globi per incrementa ac detrimenta uariatio uel astrorum uagus ratusque circuitus uel per magnos orbes congressus siderum et statuta progressio, siue cum dierum noctiumque uices uariant, siue quia caloris ac frigoris alterno fotu mundum temperant, seu quod dimensis limitibus articulos temporum signant eodemque intermino linearum tramite in id ipsum sine fine redeuntia per easdem circulorum uias reuehunt, uel quod distinctis numerose choris et musicis interuallis aetherem pingunt? suntne haec omnia genti mortalium uel coniuentia usui uel iucunda spectamini? ac per hoc ita tenus corporeum caelum, quia uidelicet hominibus datum est, terra dicitur, sicut aquarum et aeris corpora non utique eiusdem corpulentiae, cuius est terra, tamen quia filiis hominum data sunt, terra dicuntur adiecto eo, quod omnium sensualiter uiuentium principaliter tactus ex terra est. porro autem sicut sine igni uideri nihil, sic tangi absque terra nihil potest: quia et ignis tactui subiacet et aether ignis est, non abhorret aliquid illic esse terrenum. quapropter quoniam omne corporeum terrae nomen includit ratoque iudicio in corporeis conpositum, terra dicitur omne corporeum, quia hic sensibilis mundus cum uisibili caelo terra est, quae filiis hominum data est. [*]( 3 dicemus scripsi, dicimus libri, cf. pag. 150, 1 4 aut] an 1 p* 5 uariato S 6 ingressus Mb 10 in termino b, termino p tramitem Mb 11 vel] et p1 12 numerose choris E1 in tt marg., numero choris G, numeris et horis reU. et editores 13 sentne B conuientia FS1, conuencia G1, conuenientia DES* Sch. usui om. Mb 14 spectamini G, l/IIspectamini E, aspectui Mb, expecta-mini rell. cum PT et Sch., speculamini uel aspectamini coni. Bar- lei nl thius 15 datur H 16 corporea S corporentiae S 17 est om. B quia M editores, quoniam rell. 19 igne C Sch. nihil uideri S 20 nihilII B 21 est om. p 22 quoniam] quod BDF, om. p 23 composituII A 24 hinc B )
Quid de illo caelo dicemus, quod domino datum est, non filiis hominum? ergo identidem ad eloquia diuina recurramus. idem nempe psalmographus dicit: confitemini domino, qui fecit caelos in intellectu. quocirca si in intellectu sunt caeli, quos habitat deus, nec nisi incorporeum caelum est, quod domino datum est, uidelicet cui terra est omne corporeum liquido claret omne quod intellegit non esse corporeum. porro substantialiter humanus animus intellegit, incorporeus igitur est animus humanus. en tibi terram omnem corpoream creaturam, en tibi caelum incorpoream intellectualemque substantiam. nunc igitur ut possis per duos caelos usque in tertium caelum paulo praeeunte raptari, incorporeo tui uniuersum transmitte corporeum postque etiam incorporeum creatum idemque mutabile acriore admodum nisu et uolatu perniciore transcende atque abhinc in tertium caelum, in ipsius inmutabilis incorporei beatissima contemplatione requiesce teque, humana anima, incorpoream nosce, cui pro naturae excellentia promptum est simul et congruum inter ima uel summa tui tamquam mediante substantia uel infra despicere corpus imum uel supra conspicere deum summum.
Nunc egomet sciscitor adferasne nobis aliam de ternario caelorum numero ac diuersitate rationem, quam quidem cupio, sed liquet haudquaquam dari a quoquam posse, nisi inter corpus et deum natura se substantiae incorporalis interserat, quia si nihil absque deo nisi corpus est, non tres ergo caeli, sed duo sunt, ut unum ferme caelum sit omne corpus et creator corporis aliud. uerum quoniam non trans tertium, sed [*]( 3 Psalm. 135, 3 et 5 ) [*]( 1 dicimus libri praeter CEGtM et Sch. 2 redeamus G 3 ide// A 4 in post si om. ABlG 9 est igitur R terra Mb 10 substantiam] creaturam pt 12 peunte CR 15 perciniore V C 16 ipsis S 17 humanam animam R nosse B natura B 18 imat C imS uel summS Mb 19 despice A, dispicere R 22 numero caelorum M editores cupio sed] copiose G 23 licet C, libet R 24 substante R corporalis R Sch. 27 quod BBElF )
Nunc autem quoniam amplissimos campos latissimae quaestionis breui admodum calle transmisimus datis aliquot, ut reor, indiciis, quae scilicet a recto ueritatis tramite errorum deuia secernunt, quid sibi uelit illud, quod apostolus siue in corpore siue extra corpus raptum se esse dicit, inquiro. quippe sic ait: scio hominem raptum, siue in corpore siue extra corpus nescio et reliqua, de quibus quod adtinuit diximus. ac primum adhibita discussione uideamus quid certum istic sibi beatus apostolus quidue fateatur incertum. raptum esse hominem scit, in corpore an extra corpus nescit. animaduerte iam aliud hic dici hominem, aliud corpus. ecce tamen - discretum est, quid nescire apostolus, quid scire se dicat. excutiamus igitur utrum ex incorporeo corporeoue an ex utroque sit ita tenus nesciat, sicuti cum corpore an sine corpore sit raptus ignorat. scio, inquit, hominem raptum, sed sine in corpore sine extra corpus nescio. istic nunc animaduerti licet, quod is qui raptus est et raptum esse [*]( 13 n Cor. 12, 2 ) [*]( 1 transeundi Sch. 2 omnea ABD, ominis M corporeae A incorporeae A creaturae ADF 8 quod non—redeundi om. R 4 distandi p2 5 hinc Galland. 6 profectus R, p////fectua S 7 quod BDJPF perficit Mb, jerficit A, perficitur reU. et Sch. 8 autem Mb, om. reU. et Sch. quod BDElF questiones R, questiollnes S 9 transmissimuB R aliquod BCQ lu HLBS1, aliquibus Mb 10 iudiciis ABDF 13 se S 17 corpus] corpore CGHL (corr. man. rec.) BSl 18 uerba animaduerlecorpus tituli (cap. XIII) loco exarata habent Mb, nisi quod M capituli numerum non addit his A1BF, om. JR, est G 19 tamen om. pi 23 istinc R 24 his R, iis p* raptus C ease вese esse uncis inclusit Sch. )
Sed iam nunc testibus meis, praeconibus scilicet ueritatis, ad indubitatam fidem ueritas ipsa testificabitur. dicit in [*]( 1 se nouit - ipsum se om. R 2 sic M editores, si rell. 3 raptum om. libri praeter M et Sch. istoc Barthius, istnc Ubri et editores 4 his BCB, est G seu ante sine om. C seu sine corpore om, hoc loca et inserit an sine corpore post raptus Galland. 5 sit B incorpoream — certus est om. HLS tunc A se habere Sch. 6 qui ABDJEF Sch., lĮuae B si non om. C1, sine G et Mb, om. rell. et Sch. 7 raptus A et Mb, om. rdl. et Sch. 8 raptus BMb, raptum reU. et Sch. est] corpus add. libri praeter M et Sch. si om. Mb 12 cum] siue in Mb an—corpore] siue extra corpus Mb 13 est p* potuit p* 16 causam CHLlSl miscitur BCG1HLS1 17 sinatur AB 21 ueritati ABHLB 22 ad om. p\' euuangelio S )