Institutiones

Cassian, John

John Cassian. Johannis Cassiani Opera, Pars I (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 17). Petschenig, Michael, editor. Vienna: Gerold, 1888.

Ut puta carnis simplices motus nonne uidemus non solum in pueris, in quibus adhuc innocentia boni malique praeuenit discretionem, uerum in paruulis atque lactantibus ? qui cum ne initium quidem ullius libidinis in semet ipsis habeant, motus carnis naturali incitamento sibi inesse designant. irae quoque aculeos truces nonne similiter in paruulis iam uigere conspicimus, et antequam patientiae uirtutem agnoscant, iniuriis eos cernimus commoueri et uerborum sentire etiam per iocum contumelias inrogatas? ac nonnumquam, cum desint uires, uoluntas tamen ultionis ira instigante non deest.

nec hoc dico quo uocem naturam conditionis in culpam, sed quo adseram motus hos, qui procedunt ex nobis, quosdam quidem utilitatis causa nobis insertos, quosdam uero neglegentiae uitio ac malae [*](14] I Tim. 6,10. ) [*]( 1 I om. L tertius ... 2 amorem pe euan. in C est conflictus L filargiriam GH (ita H passim) fylargiriam L 4 turpidae CL turbidae H 5 renuntiationis A 6 post fuudato in H cap. 2 incipit 10 arripient G1 11 III H intrinsecus L1 12 accidens G2LSr 13 pernit. L 15 fructificans HLTv 16 non distinguit H motos LI 17 et maJi H 19 nec H 20 motos H1 tamen carnis H 21 iam om. G 24 contumelias] iniurias Ar 26 conditionis (ita codd.) ... adseram om. H 28 causam Lt in nobis H i )

131
uoluntatis arbitrio extrinsecus introduci. namque hi quos supra diximus motus carnales ob reparationem subolis et posteritatis propaginem suscitandam utiliter sunt corpori nostro prouidentia creatoris inserti, non ad perpetranda flagitia stuprorum et adulteria, quae legis etiam auctoritate damnantur.

irae etiam aculeos nonne saluberrime nobis intellegimus adtributos, ut nostris uitiis et erroribus indignantes uirtutibus potius ac spiritalibus studiis occupemur, omnem caritatem deo et patientiam nostris fratribus exhibentes? tristitiae quoque utilitas quanta sit nouimus, quae inter cetera uitia, cum in contrarium affectum est mutata, numeratur. est enim et secundum dei timorem pernecessaria et secundum saeculum admodum perniciosa, ut docet apostolus (dicens: quae enim secundum deum est tristitia, paenitentiam ad salutem stabilem operatur: saeculi autem tristitia mortem operatur.

Non ergo, si dixerimus hos motus a creatore nobis insertos, ex eo culpabilis ille uidebitur, si nequiter his abusi maluerimus eos ad noxia potius ministeria detorquere, et uelimus pro infructuosis ac saecularibus lucris, non pro salutari paenitentia et uitiorum correctione tristari, uel certe si non nobismet ipsis utiliter, sed contra interdictum domini nostris fratribus irascamur. et si ferrum quis ad necessarium et utile \'ministerium contributum ad necem uoluerit insontium detorquere uere, non ex hoc infamabit materiae conditorem, si, quod ille ad usum bene uiuendi aptum ac necessarium praestitit, iste hoc usus est ad nocendum.

Dicimus tamen quaedam uitia sine ulla praecedente naturali occasione concrescere, sed solius corruptae ac malae [*]( 13] H Cor. 7, 10. 21] cf. Matth. 5, 22. ) [*]( 1 intrinsecua L introductos Ar hii IPT hi namque Av 2 sobolia GH2Lv prosperitatis L 6 adtributus H1 7 aitis H1irascentes Av 8 dñο H 10 cura et 11 prius est om. A 11 motata. H1 muneratur T counumeratur Av et om L 12 sotm G seculum L ammodumL pernit. GL 13 docet] docens Hl 14 penitentiam GH 16 motos H1 insertos nobis Ac 17 ubuti malluerimus H1 18 uellimus G1H1 19 sęcularim G1 20 penitentia. G penit. H paenitentiae L correptione GH2 corrup- Mone H1 21 nostri Lr 22 ut ai H1 23 miBterium H innocentium H 24 iutamauit L 26 est] sit L 27 praecedente GT: praecedenti AHL )

132
uoluntatis arbitrio, ut est inuidiae ipsiusque etiam filargyriae: quae cum nulla habeant in nobis de naturali instinctu principia, extrinsecus contrahuntur. quae tamen quantum facilia sunt ad cauendum et oportuna ad declinandum, tantum occupatam mentem atque possessam miseram faciunt uixque ad sanitatis concedunt remedia peruenire, siue quod non merentur curari celeri medicina qui ab his sauciati sunt, quos uel ignorare uel uitare uel facillime uincere potuerunt, uel certe quod male fundati uirtutum structuram et perfectionis suscipere culmen indigni sunt.

Quamobrem nulli uilis despectusque uideatur hic morbus, qui sicut potest perfacile declinari, ita si quemquam possederit, ad sanitatis remedia uix peruenire concedit. receptaculum namque est uitiorum malorumque omnium radix, et inextricabilis nequitiae fomes efficitur dicente apostolo: radix omnium malorum est filargyria, id est amor pecuniae.