Conlationes Patrum (Collationibus)

et idcirco non debemus alienae inhdelitatis obtentu οἰκονομίας id est dispensationes prophetarum atque sanctorum quas scrip- . tura conmemorat abdicare, ne, dum infirmitati eorum condescendere debere nos credimus, non solum mendacii, uerum etiam sacrilegii crimine pollaamur: sed quemadmodum diximus oportet nos ea et secundum historiam confiteri et quemadmodum pie gesta sint explanare.

ceterum his qui prani propositi sunt non ex hoc mentiendi aditus obstruetur, si earum remm quas uel prolaturi sumus uel protulimus ueritatem aut penitus abnegare aut extenuare allegoricis interpretationibus laboremus. quid enim illis horum testimoniorum nocebit auctoritas, quibus etiam sola corruptio uoluntatis sufficit ad peccandum?

Itaque taliter de mendacio sentiendum atque ita eo utendum est, quasi natura. ei insit ellebori. quod si inminente exitiali morbo sumptum fuerit, fit salubre, ceterum absque summi discriminis necessitate perceptum praesentis exitii est. ita namque etiam sanctos ac probatissimos deo uiros utiliter legimus usos fuisse mendacio, ut non solum nullum ex hoc peccati crimen incurrerint, uerum etiam summam sint iustitiam consecuti: quibus si gloriam potuit conferre fallacia, quid eis [*]( 8 obturatur V 4 gentiles II1 6 ΘГΧΘΧΟωac 2 OIKNO. miac II OIKONOMACT coonomias 0 7 prof. II adque 0 scribtura ϒΟ 8 condescere Σ conducendere ϒ1 12 sunt IIOc 13 extraitnr 2 17 nolaptatis ΠΟ 18 suffecit Π1 ad peccandum om. Πυ ad peccatum 0 19 non distinguit T eo ntendum] coutendum JTO 20 sit 2 21 exitiabili 0 sumtum 2 O sumpto 77\' 23 neniabiliter ΠϒΟυ 24 usus II ut non solum........ pelg. 476,1 ueritas intuliseet om. IITOv in 2 uerba nullum ex hoc ...... sicut raab cuius cum non solum, quae propter ὁμοιοτέλευτουnon solum omissa fuerant, a man. 2 addita sunt partim supra lineam, partim in margine inferiore )

quae si neritatem loqui ant saluti ciuium consulere maluisset, nulli dubium quod nec inminentem cum uniuersa domo sua fugisset interitum nec auctoribus dominicae natiuitatis inserta et in patriarcharum adnumerata catalogo per successionem suae prolis edere meruisset omnium saluatorem. denique Dalila, quae utilitati ciuium consulens exploratam prodidit ueritatem, perpetuae perditionis uicissitudinem consecuta solam criminis sui cunctis memoriam dereliquit.

quando ergo grane aliquod inmmet de ueritatis confessione discrimen, tunc mendaciorum sunt recipienda perfugia, ita tamen ut reatu humilis conscientiae salubriter mordeamur. ubi autem nulla conditio summae necessitatis incumbit, omni cautione mendacium neLut mortiferum deuitandum est: quemadmodum de ellebori diximus potu, quod salubre est quidem si tunc demum sumatur cum ineuitabilis atque mortifera inminet aegritudo, sin uero integra et inperturbata corporis sanitate sumatur, statim ad praeoccupanda uitalia uis perniciosa pertendit.

quod de Raab Hierichuntina et de Iacob patriarcha euidenter ostensum est, e quibus nec illa mortem alias quam hoc remedio potuisset euadere nec iste ad benedictionem primogeniti peruenire. non enim deus uerborum tantum actuumque nostrorum discussor et iudex, sed etiam propositi ac destinationis inspector est.

qui si quid causa salntis aeternae ac diuinae eontemplationis intuitu ab unoquoque uel factum uiderit uel promissum, [*]( 1 ef. Ios. 2 et 6 8 cf. Ht 1, 5 10 cf. Iud. 16 ) [*]( 3 scribtura T solo] tali ПΤΟυΠϒΟι mendatio Πϒ quod nT 4 admiscere £ 6 consolere Π1 9 catalago ϒ 13 dereliquid 0 aliquot X 14 neritate Π1. 16 conditio IIT 18 deputandum Σ 22 pernit. Πϒ 23 hiericintina Σ hierichootioa Hv iericuntię 0 24 e oa TO illam £ 0 27 distinationis HI 28 qui si quid] quia inqaid II quit; Σ 29 pretermissam 0 )

uidebat enim ex hoc maiora sibi lucra benedictionis atque iustitiae quam per simplicitatis obseruantiam conferenda. non enim dubitabat mendacii huius maculam inundatione paternae benedictionis protinus abluendam et uelut nubiculam quandam flatu sancti spiritus uelociter absumendam, atque uberiora sibi per hanc adfectaticiam simulationem quam per illam ingenitam ueritatem meritorum praemia conferenda.

GERKANVS: Non mirum est has dispensationes in ueteri testamento probabiliter usurpatas ac nonnumquam uiros sanctos laudabiliter uel certe ueniabiliter fuisse mentitos, cum multo maiora eis pro temporum rudimentis licuisse uideamus. cur enim mirum sit, quod beatus Dauid fugiens Saulem percontanti Abimelech sacerdoti atque dicenti: quare tu solus, et nullus est tecum? ita respondit: rex, inquit, praecepit mihi sermonem, et dixit: nemo sciat rem, propter quam missus es: nam et pueris condixi in illum et illum locum, et iterum: si habes hic ad manum hastam, aut gladium? quia gladium meum, et arma mea non tuli mecum. sermo enim regis [*](22 I Reg. 21, 1 23 1. c. 2 26 1. c. 8 ) [*]( 1 inicum O\' 2 intima Πϒ pietate T 3 deiudicat Π1 4 effectas T potest quis] potuerunt quidam IITOv 5 alii TIT Ov 8 obuolutionem II 12 dubitabit Π1 13 nelud T 14 spiritu sancti TITOv 15 affectat. 2TO 16 praetia II 17 capitis numerus deest in T 18 probabiliter] liceatius IITOv 19 laudabiliter uel certe om. TITOv 21 quur 0 percunctanti T\' (corr. eadem mantu) 22 ahimelec 2 abimelec T abimelehc 0 23 inquid TO 24 sermonem mihi T 25 est T1 26 et in illum Πc in illum locum et illum T )

uerum etiam laudabile crederetur? quae ita nunc euangelio coruscante uidemus omnimodis interdicta, ut sine ingenti crimine ac sacrilegio horum quicquam non possit admitti. in quem modum nec mendacium ullum. quamlibet pio colore contectum, non dicam probabiliter, sed nec ueniabiliter a quoquam credimus usurpari dicente domino: sit sermo uester est est,\'non non: quod autem his abundantius est, a malo est, apostolo quoque in eadem congruente: et nolite mentiri inuicem.

IOSEPH : Viorum quidem concubinarumque multarum antiqua illa libertas instante iam temporum fine et multiplicatione humanae generationis expleta non inmerito uelut minus iam necessaria per euangelicam perfectionem debuit amputari nam usque ad aduentum Christi oportuit benedictionem primordialis illius uigere sententiae qua dictum est: crescite et multiplicamini, et replete terram.

et idcirco iustissimum fuit, ut ex illa radice fecunditatis humanae, quae in synagoga pro dispensatione temporis utiliter aignit, angelicae uirginitatis flosculi germinarent ac suaue olentes continentiae fructus in ecclesia gignerentur. mendacia uero etiam tunc fuisse damnata totius ueteris instrumenti textus [*]( 2 1. c. 13 14 Mt 5, 37 17 CoL 3, 9 24 Gen. 1, 28 ) [*](1 urgebat Π productus ϒ aeu O get IP 2 insanum se Tv 3 inter) in Πc 6 inpntarentnr Π1 8 effenderet E 11 ac] a Σ 13 non dicam...sed nec om. TOr 17 in innicem T 18 numerus deest in T 20 aelud T 23 aigere om. T qua] quia II 26 sinagoga IIO 28 gigneretur II )

sed tunc demum id probabiliter diximus usurpatum, cum ei necessitas aliqua seu dispensatio salutaris adiuncta est, ob quam non debuerit condemnari. quale est illud quod conmemorastis de Dauid rege, cum fugiens insectationem Saulis iniustam ad Abimelech sacerdotem non proposito cuiusdam lucri nec studio laedendi quempiam, sed ut tantummodo semet ipsum ab inpiissima eius insectatione saluaret, mendacibus utitur uerbis, quippe qui manus suas inimici regis sanguine et quidem a deo sibi totiens traditi contaminare noluerit dicens: propitius mihi sit deus, ne faciam rem hanc domino meo, christo domi, ut mittam manum meam in eum, quia christus domi. est.

et idcirco dispensationes has quas uel ob uoluntatem dei uel ob praefigurationem spiritalium sacramentorum uel ob quorundam salutem sanctos uiros in ueteri testamento legimus exsecutos, in tantum nos quoque, cum necessitas coartauerit, non possumus abdicare, ut ne ipsos quidem apostolos, ubi consideratio alicuius utilitatis exegit, ab eis declinasse cernamus. quae paulisper interim differentes digestis primitus quae adhuc de ueteri testamento proferre disponimus post haec congruentius inferemus, ut facilius adprobetur uiros iustos et sanctos tam in nouo quam in ueteri testamento in his oeconomiis sibi per omnia concordasse.

quid enim de illa Chusi ad Absalom pro salute regis Dauid pia [*]( 1 Pb. 5, 7 2 Prov. 20, 17 4 Ex. 23, 7 13 I Reg. 24, 7 ) [*]( 1 locuntur ΣΠΟ 3 et ante postea om. II 4 inquid TO 5 ueniabiliter TITOv 6 non om. T 8 regem ΣΠ1 ahimelech 2 achimelech Π2 abimelec 0 9 cuiusquam ΠϒΟυ: at cf. Inst. X, 6 11 insectationem ΠΟ 12 equidem 0 16 bac Π1 20 possum 77 21 exigit Σϒ123 proferere 2 26 ocoenominiia 2 OeCωΝΟΜΘΙCT 27 husi II corr., item in- fra absalom 2\': absolom Σ1 abaalon UO absolon T (eadem diuersitas infra) )

quid etiam de illius feminae pronuntiabimus facto, quae suscipiens illos qui ad regem Dauid a praedicto Chusi fuerant destinati abscondit in puteo et expandens uelamen super os eius, cum ptisanas se torrere simulasset, transierunt, inquit, gustata paululum aqua, atque hoc eos figmento ab insequentium manibus liberauit? quapropter respondete quaeso mihi, quid fuissetis acturi, si qua nobis nunc sub euangelio constitutis similis fuisset exorta condicio: utrumnam maluissetis eos simili celare mendacio dicentes eodem modo: transierunt gustata paululum aqua, et inplere illud quod praecipitur: erue eos, qui ducuntur ad mortem: et redime eos qui interficiuntur, ne parcas, an ueritatis confessione latitantes prodere perempturis?

et ubi illud apostoli: nemo quod suum est quaerat, sed quod alterius, et: caritas non quaerit quae sua sunt, sed ea quae aliorum, ac de se ipso: non quaero, inquit, quod mihi utile est sed quod multis, ut salui fiant ? si enim ea quae nostra sunt quaerimus et id quod nobis utile est pertinaciter uolumus retentare, etiam in huiusmodi necessitatibus loqui nos necesse est ueritatem et reos fieri mortis [*]( 3 II Beg. 17, 14 12 L c. 20 19 Prov. 24, 11 (LXX) 22 ICor. 10,24 23 I Cor. 13, 5. Phil.2,4 24ICor.lO,33 ) [*](1 toto TOv circumuenientes Π1 4 ahitofel Π1ϒ utile om. IIO 10 cusi 0 11 distiDati T 12 tyunas T tisanas 0 tenere Π1 terere Π213 inquid TO panlolom T 16 eztorta 2 18 paalolum T 19 dicnntnr T 20 redimere ΠΟne] et T* in rOl. 21 peremtarii EO pott ubi in T add. eat a in. 2 24 se om. Σ, s. I. additum in n inquid IITO )

et idciroo nec integra caritatis uiscera possidere nec ea quae aliorum sunt secundum apostolicam disciplinam quaerere poterimus, nisi his quae districtioni nostrae perfectionique conueniunt paululum relaxatis condescendere utilitatibus aliorum prono maluerimus affectu et ita cum apostolo infirmis efficiamur infirmi, ut lucrari possimus infirmos.

Quibus eruditus exemplis beatus quoque apostolus Iacobus omnesque illius ecclesiae primitiuae praecipui principes apostolum Paulum ad simulationis figmenta descendere pro inbecillitate infirmantium cohortantur eumque purificari secundum obseruantiam legis, caput radere, uota offerre conpellunt, praesens illud dispendium quod ex hac hypocrisi gignebatur nihili reputantes, sed contemplantes potius lucra quae erant ei illius diutina praedicatione parienda.