Epistulae imperatorum pontificum aliorum

interiecto itaque biduo urbem supra memoratus uenerabilis episcopus omni occurrente plebe ingressus est, sicut serenitas uestra constituit: officii quoque mei obsequia minime defuerunt. nec iam aliqua dissensio remanet populorum, cum omnes diuino iudicio et maiestatis uestrae acquieuerint uoluntati.

cessantibus igitur studiis unum omnes, quod praecepto dei admoniti statuistis, sentire coeperunt atque acclamationibus, quae subiectae sunt, gaudii sui causas plebs Romana testata est ac serenitati uestrae gratias in dies singulos agere non desistit, quorum prouisio sicut pacem orbis tuetur, ita quietem urbi restituit populoque concordiam.

UICTOR HONORIUS INCLVTUS TRIUMPHATOR SEMPER AUGUSTIS LARGO PROCONSULI. Inter omnes curas nec illa nos minus sollicitant, quae pertinere ad sacerdotium iudicamus. cum enim de confirmando episcopo urbis aeternae controuersia tractaretur atque hi, qui in unum positi erant, episcopi de tanto negotio paucos se aestimarent ad sententiam proferendam, placuerat, sicut sacri apices cucurrerunt, ut ex Africanis uel Gallicanis prouinciis plures episcopi commearent, ea uidelicet [*]( 1 et quod est ante ordo supra lin. add. V 2 dfti ex dfim V 5 possitis V, corr. Bar.: propositis Iuret. feruor Bar. 7 testarent V, corr. o 11 cum V: et Bar. 12 acquieeuerant V, corr. Meyer 15 subiecta V, corr. Iuret. 17 orbis Iuret.: urbis V ita V (errauit Meyer) 18 urbis V, corr. Petschenig ) [*]( 85. Dat. die 7 Apr. 419. Edd. Bar. ad a. 419, 36; Haenel Corp. Leg. p. 240. 23 solicitat quam Bar. 24 confirmanda V, corr. pJ ) [*]( xxxv. ) [*]( 6 )

sed his omnibus despectis Eulalius sola usurpatione moram credidit occupandam. quem, sicut decebat, nostra auctoritate constat expulsum ac sanctum Bonifatium episcopum roboratum.

et quoniam consumptum negotium est, incongruum nostra clementia iudicauit, si episcopi nauigationis uel itineris iniuriam paterentur. unde sciat spectabilitas tua synodum fuisse solutam. admone igitur praemissis sacris affatibus auctoritate tua singulos sacerdotes, ut sciant hanc ordinationem esse seruandam, quae continet, ut quisque in ecclesia sua orationibus uacet, ut conuenit, propter quod causa optimo iudicio iam terminata uideatur. Data sub die VII. Id. April.

DOMINO PARENTI HONORABILI AURELIO EPISCOPO LARGUS. De merito sacerdotis, quem suis deus idoneum probauit, cessauit certamen. sanctum igitur ac uenerabilem uirum Bonifatium urbis Romae episcopum firmauit clementia principalis, cuius electione dudum sanctitatem tuam praecepit acciri, sicut sacri testantur affatus sui cum ueneratione prolati.

oportet igitur populos ecclesiasque tuas festinanter inuisas, cui nauigationis est adempta necessitas. ET ALIA MANU: Incolumem te diuinus fauor praestet annis compluribus, domine pater merito honorabilis. [*]( 1 ne add. Bar. omittens in iu addidi 4 moram V: Romam dubitanter lJleyer 9 admonere V, corr. Bar. 12 propterea p2 13 sub d V ) [*]( 80. Dat. sub finem mensis Aprilis 419. Edd. Bar. ad a. 419, 37; Haencl Corp. Leg. 240. 18 cessauit Petschenig: esse V, <scias sublatum; esse Bar., esse certamen <scias finitum> Meyer 21 fort. electioni 22 sui V: fort. tui (coniungendum cum ueneratione) 24 incolufli V diuinus oJ: uidimus V, domine Bar. )

UICTOR HONORIUS INCLVTUS TRIUMPHATOR SEMPER AUGUSTUS SANCTO AC UENERABILI BONIFATIO PAPAE URBIS AETERNAE. Scripta beatitudinis tuae debita reuerentiae gratulatione suscepimus, omnipotenti deo maximas gratias referentes, quod sanctimoniam tuam post longum incommodum optatae redditam didicimus sanitati, et ideo reuertentibus uenerabilibus [*]( 37. Dat. mense Iulio a. 419 (uel 420). Hanc epistulam. qua regpondetur Bonifatii litteris postremo a Jleyero in Indice scholarum Gotting. 188819 p. 33 editis, praeter Auellanam seruauerunt hae collectiones: I) Z = collectio Sanblasiana i. e. consensus codicum ζ1 = Sanblas. 6, £ 2 = Luc. 490, C3 = Paris. 3S36, C4 = Paris. 1455 II) r = Vatic. Reg. 1997 III) 002 = Barberin. XIV 52 IV) A = Monac. lat. 5508 (Diess. 8) V) D = Dionysianae forma antiquissima i. e. consensus codicum dl = Paris. 3837 et d? -- Vatic. 5845 VI) H — collectio Dionysio-Hadriana i. e. consensus codicum hx = Monac. 6242, h2 = Monac. 6355, h3 = Vat. Reg. 1021, h* = Ottob. 312, ft5 = Luc. 125, h6 = Vat. Reg. 1043, h1 = Vat. Palat. 578, hs = Monac. 3860, h9 = Monac. 3860a, h10 = Vat. 1337 VII) Hisp. = coll. Hitpana i. e. consensus editionis Gonzalezii (= Gonz.) et codicum i (V = Vat. 1341, i7 = Vat. 630, t3 = Vat. 3791) X = consensus collectionum Zroo201 3 = consensus collectionum DHHisp. Non adnotabo nisi fere eas lectiones, ex quibus de ratione collectionum aliquid concludi potest, omissxs leuioribus singulorum codicum mendis manuumque reeentiorum correctionibus. Edd. Car. 12 110; Bar. ad a. 419, 41; Collect. Concil.; Coust. 1028; editiones Hisp. (et Pseudoisidor.) et Dionys. 2 Epistola imperatoris Honorii V: Rescriptum (rescribtum zr) Honori (Honorii dlh*hsh9h10 Hisp.) Augusti łO episcopum V: papam 3, papa X romanum VDHf: om. Z:lwsHisp. 3 qua V: in qua Z.lws, in quo denuo łO: om. V ordinati VZSm2: romae ordinati f, romae episcopi ordinati 3 duo fuerint trsp. A episcopi V: om. JQ 6 bonifatio JQ: om. V aeternae VZridlH; romae d2 H isp. 002 7 suscepimus .. referentes V: suscepimus (suscipimus C\'C2A) quibus recensetis (recensitis \'lAdlh4 hahQ Hisp.) egimus oinnipotenti deo maximas gratias X3 9 sanctimonia tua Zw2 10 derlicimus A, dicimus C*C2 sanitatem C*C2C3 et ante correctionemo1 reuertentibus VaDWh9: reuerentibus M (excepto C4) H (exceptis h7h9) Hisp. ) [*]( 6* )

ac petimus, ut cottidianis orationibus apostolatus tuus studium ac uotum suum circa salutem atque imperium nostrum dignetur impendere. illud autem pietati nostrae satis placuisse cognosce. quod sanctimonia tua de ecclesiarum aut populi perturbatione sollicita est, quae ne aliqua ratione possit euenire, satis clementia nostra credidit esse prouisum.

denique praedicante beatitudine tua id ad cunctorum clericorum notitiam uolumus peruenire, ut, si quid forte religioni tuae, quod non optamus, humana sorte contigerit, sciant omnes ab ambitionibus esse cessandum ac, si duo forte contra fas temeritate certantum fuerint ordinati, nullum ex his futurum penitus sacerdotem sed illum solum in sede apostolica permansurum, quem ex numero clericorum noua ordinatione diuinum iudicium et uniuersitatis consensus elegerit.

unde id obseruandum est, ut omnes tranquillam mentem et pacificos animos e serenitatis nostrae admonitione custodiant nec aliquid seditiosis conspirationibus temptare conentur, cum certum sit nulli partium studia profutura. [*]( 2 ac petimus jq: om. V ut Vw2Risp.: uti ZVADH tui hlh*h3± et COIT. ex tuus C1/»8 4 inpendere N pietatis dWhWhWh1 placitum esse H 5 aut vrw2: (ac h*h°): aput ζ1ζ2. apud ζ3 et ante corr. A. ac C4 sed manu rec. supra lineam add. 6 ne Viu3h*h* Hisp.: om. ZX eo r, ut DH (exceptis hsh9) 7 clementiae nostrae ZAi, clementiam nostram w2 credimus \'lfw2 et ante corr. A, credidimus C2C3C4 9 uolumus VNhsh9 Risp.: uoluimus DH (exceptis hsh°) forte religioni tuae all quod Fr<o23: forte religione tua quod A, forte religioni tale quod C3. forte aliquod (corr. ex alequod) C, forte tale quod C2C4 10 non om. ClA 11 abN (excepto co2) 3 (ad dt): om. FtoJ forte FZAiu2 Hisp.: om. DHT fas jq: nefas V 12 certantum V2 (certantes Gonz.) w2: certandum r et ante corr. (certantum) A, certatim Z (ccrtandum C1 sed ndum in ras.) 13 in (ad dl) sedem (sidem C2) apostolicam CCarAtuad1 hWhWhWh1 14 nouam (per nouam C4) ordinationem Z, noua ordinationem w2 16 tranquilla mente V 17 e V: ex fcO (exerenitatis Fd2) 18 seditiosis conspirationibus v::r: seditionis conspirationibus C3uj2, seditionibus conspirationibus A (corr. man. 2 ex cupirationibus), seditionibus C1^2, seditionis C4 19 studia VN: sua studia 3 (etiam dl, quod moneo contra Meyemm L c. p. 31, 19) )

Quamuis super imagine muliebri nouo exemplo per prouincias circumlata et diffusa per uniuersum orbem obtrectantium fama litteris aliis commonuerim, ut talis facti paenitentia et intermissione propositi rumor aemulus consenescat et, quod in moribus temporum carpat, publica lingua non habeat; quamuis etiam super excidio pereuntis Illyrici pio apud uos prodiderimus affectu esse nobis dolori, cur ista nos detrimenta rei publicae nolueritis agnoscere et aliis potius indicibus quam pietatis uestrae litteris fuerint nuntiata:

tamen ne illud quidem apud serenitatem uestram dissimulare nos fas est, quod in rebus diuinis non sine publici discriminis metu nuperrime contigisse cita semper malorum enuntiatrix fama non tacuit et, ut natura fert hominum, quae ad obtrectandum nouis semper casibus excitatur, oblata occasione carpendi malitiam suam in tempora studio scaeuae loquacitatis exercet.

est enim proditum nuper apud Constantinopolim sacratissimo paschae uenerabilis die, cum omnes paene in eundem locum uicinarum urbium populos religio castigatiore sub praesentia principum ritu celebranda conlegerat, clausas subito catholicas ecclesias, trusos in custodiam sacerdotes, scilicet ut eo potissimum tempore, quo indulgentia principali tristia noxiorum claustra reserantur, piae legis et pacis ministros saeuus carcer includeret, omniaque bellicum in modum turbata mysteria, nonnullos in ipsis ecclesiae sacrariis interemptos tantamque circa altaria uim saeuisse, ut et uenerabiles episcopi in exilium [*]( 38. Dat. a. 404 haud multo post diem 20. Iunii. Edd. Car. 11 72; Bar. ad a. 404, 80; Collectiones Conciliormll; Coustant 1 SOl. 5 imagine muliebrij scil. Eudoxiae, cuius statuam argenteam extremo anno 403 Constantinopoli erectam testatur Socrat. VI 18 11 nos, quod coniecit Coust., est in V 13 fuerit V, corr. p2 17 nouis o*: nobis V 19 aveue a, saenae Car. 22 uicinorum V, corr. p2 25 tristitia V, corr. oj 27 omnia que V, corr. pl )

his repente compertis turbatos esse nos fateor. quis enim in facinore tam cruento dei omnipotentis non timeret offensam aut quo pacto extra summum Romani orbis omniumque mortalium putaret esse discrimen, cum ipse auctor nostri imperii et rei publicae, quam nobis credidit, gubernator omnipotens deus funestis admodum execrabilibusque commissis crederetur irasci, domini sancti frater neposque Augusti uenerabiles: cum, si quid de causa religionis inter antistites ageretur, episcopale oportuerit esse iudicium? ad illos enim diuinarum rerum interpretatio, ad nos religionis spectat obsequium.

sed esto, sibi de mysticis et catholicis quaestionibus amplius aliquid principalis cura praesumpserit: itane usque ad exilia sacerdotum, usque ad hominum caedes debuit indignatio concitata procedere, ut, ubi castae preces, ubi uota sincera, ubi sacrificia illibata soluuntur, illic se gladius haud facile etiam in iugulum noxiorum destringendus exereret?

rebus denique ipsis docetur, quid super his senserit diuina maiestas. primum quidem hoc praesentis commotionis indicium fuit, atque utinam solum! facit enim humana trepidatio tanti sibi conscia perpetrati, ut grauius aliquid (quod auertat omnipotens deus) post terribilis ultionis experimenta metuamus: audio ecclesiam sacrosanctam, tot imperatorum opibus expolitam, pretiosis cultibus nobilem, tanta supplicantium principum .. flagrasse et illud Constantinopolitanae urbis unicum lumen in fauillas dilapsum deo non uetante fumasse (exsecrari enim uidetur inquinata mysteria et auertisse oculos ab eo loco, quem iam sanguis infecerat, ne obsecrare quis pietatem caelestem sub cruentis posset altaribus), aedificia quoque diuina non minore splendore nobilia ex concitatione saeuientis incendii flamma se latius [*](12 spectat Bar.: expectat V (antiquo more pro spectat) Coust.) 17 ingulum o5: iuguru V 24 operibus a 25 lacunam in V non indicatam Car. expleuit insertis uerbis oratione augustissimam 31 concitatione Car.: cogitatione J, agitatione Petschenig, contignatione dubitanter Meyer flammas elatius V, corr. Car. )

haec ego quamuis crebris iniuriis lacessitus tacere debuerim nec coniunctissimum fratrem regnique consortes tam fideliter admonere, tamen necessitudinem sanguinis stimulo taciti doloris anteferens hortor ac suadeo, ut haec, si fieri potest, emendatis in posterum moribus corrigantur ac diuina iracundia, quantum re proditur, excitata uotorum sedulitate placetur. accipite a me summum simplicitatis indicium: idcirco hoc clementiae uestrae insinuandum putaui, ne me uelut gratulationis occultae faceret apud quemquam taciturnitas ipsa suspectum neue quis crederet me talibus factis praebere consensum et, qui saepe ne acciderent commonuerim, postea quam commissa sunt non dolerem. nam quis esse possit expers doloris, qui se meminit Christianum, tantam subito perturbationem religionis inductam, ut omnem catholicae fidei statum necesse sit fluctuare?

erat inter episcopos causa, quae collato tractatoque consilio deberet absolui; missi ad sacerdotes urbis aeternae atque Italiae utraque ex parte legati; expectabatur ex omnium auctoritate sententia informatura regulam disciplinae (integrum nempe esse debuerat neque quicquam nouari, dum definitio deliberata procederet): cum interea mirum quoddam praecipitium festinationis exarsit, ut non expectatis litteris sacerdotum, qui fuerant mutua partium legatione consulti. non examinatis rebus in exilium truderentur antistites animaduersioni prius dediti quam sententiam iudicii episcopalis experti. denique quam inmatura illa damnatio fuerit, res probauit; namque hi, quorum expectabatur auctoritas, pacifica Iohanni episcopo communione permissa sanciendam concordiam censuerunt nec quemquam putarunt [*]( o 2 <a> maioribus Bar. 3 ego Car.: g (= ergo) V 5 consortem Bar. 9 placeatur V, corr. os 11 facere V, corr. 02 12 et 30 quenquam V 14 dolorem V, corr. o: dolere cod. Angelic. 15 posset Bar. 26 animaduersionis Y, corr. 02 dediti quam bis Y, corr. Meyer: alteri dediti adscripsit au ■(= auditi) oJ, addicti quam Car. sententia V, corr. 02 27 illam Y, corr. os 28 probabit Y, COlT. Bar. 30 concordium V, corr. 02 )

quid nunc aliud superest, quam ut catholicam fidem schismata in diuersum dissociata dilacerent, quam ut haereses communioni semper inimicae ex tanta gestarum rerum uarietate nascantur, ut iam populo paene non debeat imputari, si forte in dissonas partes sectarum diuersitate discedat, cum ex auctoritate publica discordiarum materies sit praemissa et fomes quidam nutriendae seditionis animatus ?