Retractationum

Eodem tempore uenerunt ad manus meas quaedam disputationes Adimanti, qui fuerit discipulus Manichei, quas conscripsit aduersus legem et prophetas, uelut contraria eis euangelica et apostolica scripta demonstrare conatus. huic ego respondi uerba eius ponens eisque reddens responsionem meam. quod hic uno uolumine inclusi et in eo quibusdam quaestionibus non semel, sed iterum respondi, quoniam quod pro me responderam perierat et tunc inuentum est, cum iam iterum respondissem. aliquas sane earundem quaestionum popularibus ecclesiasticis sermonibus solui; adhuc etiam quibusdam non [*]( 18 Aug. Serm. 1. 50. 153. 182 ) [*](1 eius om. a 2 donatis G cudices V affros BFV 3 ut] ita ut FH illum om. a post addidicimus ClDl, postea dedicimus V, postea didicimus eet. v 4 iam] tunc a (mg.) m scissem a (mg.) m pr. in om. BS1 5 diuinii F tanta] tandem t. iSF dixisse F 6 praesente E 7 XXII v, om. BFQ 8 adimantum (n in ras.) D, adamantium E manichaei M 10 eo 0 ad D, ad** C, in cet. v disputationis Q1 11 adimati ClDl, adunantii E fuerit C1D1MP1, fuerat cet. v discipolus V manichei discipulus Ov 12 aduersum V * contrario OP1 eis R2 in ras. euangelica Cl 13 ego C, ego B, ergo cet. v 14 eius** D apponens a eisque] in e. OPV, eius- que R 15 quo R hic DR, hic* C, opus cet. v conclusi BEFG NQSVv aliquibus M, quibus 81 16 quae P pro me CDI, primum SVe, in primo Ql, primo cet. 17 et add. C2D2 s. 1. inuentus N cu Dt 18 aliqua EOP, aliqui B eorundem R 19 aecclesiasticis D, et ecc. FGS aetiam D quibusdam CDENPQR, de quibusdam 0, quibus cet. )

[*]( (2) ) In hoc dixi: certis enim quibusdam umbris ct figuris rerum ante domini aduentum secundum mirabilem atque ordinatissimam distributionem temporum populus ille tenebatur, qui testamentum uetus accepit; tamen in eo tanta praedicatio et praenuntiatio noui testamenti est, ut nulla in euangelio atque apostolica doctrina reperiantur quamuis ardua et diuina praecepta et promissa, quae illis etiam libris ueteribus desint. sed addendum erat \'paene\' atque dicendum: ut paene nulla in euangelio atque apostolica doctrina reperiantur quamuis ardua et diuina praecepta et promissa, quae illis etiam libris ueteribus desint. quid est enim, quod in sermone euangelico in monte dominus dicit: audistis, quia dictum est antiquis hoc; ego autem dico uobis hoc, si nil ipse amplius praecepit, quam praeceptum est in illis ueteribus libris? deinde regnum caelorum illi populo fuisse promissum non legimus in his, quae promissa sunt lege data per Moysen in monte [*]( 3 c. Adim. 3, 4 (p. 122, 5 sqq. ed. Zycha) 14 Matth. 5, 21 sq. 17 Matth. 5, 3. 10. 20. 7, 21. 18, 3 18 Ex. 19, 3 sqq. ) [*]( 1 aliqui C\', alia quae E2 urguentibus D1EP1RSV 2 praetermissi Dl, praetermissa a cumu»lo (1 ras.) M, cumulo C adiuncto (nc in rai. m. 2) C 3 hoc C1D, hoc ergo eet. v ceteris C1 D1 R enim om. G1 4 ante] et a. H secundum 01 5 ten porum] pauperum Ql popolus V ille populus B 6 accipit H 7 in om. 0 euangelio ****** CDaHR, euangelica cet. v 8 doctrina DEPQ2R, doctrina C, disciplina cet. a reperiantur (11 in ras. C) CD, repperiantur (eriantur in ras.) M, repperiantur cet. praecerta H 9 aetiam D desint ueteribus F sed—13 desint Q2 in mg. 10 dendum El poenae DI, pene CSV, poene erat P ut om. V1 11 enangelio CDEHOPR, euangelica cet. v atque om. 0 doctrina ODEOPQRV, disciplina cet. reppeiiantur DFGHMPV, reppereantur 01 12 alt. et omi. R aetiam D, om. BFGNS1 13 sermonem CIDl euangelio C 14 quia BDl, qu∗∗∗∗ C1, quod cet. 15 pr. hoc om. F, hoc modo H autem ego BGNQXS i hoc] om. Fv, hoc est BGNQlS nil C\'D, nihil cet. v praecipit H 17 premissum C1 18 i s m legi H, in lege R per] p C mosysen 01, mo*sen P )

Item quod dixi: tribus modis in scripturis filiorum nomen [*]( (3)) accipitur, minus considerate dictum est. et alios enim quosdam modos sine dubio praetermisimus, sicut dicitur filius gehennae uel filius adoptiuus, quae utique nec secundum naturam nec secundum doctrinam nec secundum imitationem [*](2 Gal. 4, 22 sqq. 10 Leu. 19, 18. Deut. 6, 5. Matth. 5, 43. 19, 19. 22, 37. 39 13 c. Adim. 5, 1 (p. 124, 13) 15 Matth. 23, 15 16 Rom. 8, 15. Gal. 4, 5 ) [*]( 1 sina* D, syna FGHOQR, propriae DH dicitur uetus Oa 2 (3) sarae BD2E2FGM2P2QRS2v 3 pr. et om. MOPV ipsam om. E, ipsa Dl 4 si om. H fugurae BIGI, figura H2, figurate D2NQ ubi H2 propheta HlSl, prophete N, prophetica Q1, prophetie E2 5 repperiuntur CDEFGHMPB praesentata] praesentia N 7 pr. in om. El uetere] ueteri BD2E2FGM2QRS, uetere (i a) testamento NOPv sed] et BGN in nouo] non H 8 caucius 01 moderatius HMOPQVv digeretur ClDl poenae Dl, pena El nulla quam (del. m. 2) M quam nulla om. QI 9 sunt GXQX pr. illic E2 in ras. alt. illic] et illic a sunt R, sic G illa duo Fv 10 praecepta om. El dilectionis (om. de) M quo] co 01 11 pr. et om. HR legalia E2 s. l., legitime a alt. et om. Qt 13 modis] m. tantum F scripturis C1D1R, scr. sacris B, scripturis sanctis cet. v 14 accepitur ClMl considerate 01 15 modos (s add. m. 2) M sine dubio om. Gx praemisimus D1 16 adoptiuos CD1, adoptiues Hl qui C2 ua cat quae utique] quaecumq; N nec] u R secundum] s. imitationem Q 17 naturam nec secundum om. H imitatione Dl )

quod autem dixi: cum induerit incorruptionem et inmortalitatem, iam non caro et sanguis erit, secundum corruptionem carnalem dictum est carnem non futuram, non secundum substantiam, secundum quam et domini corpus post resurrectionem caro appellata est.

[*]( (4) ) Alio loco: nisi quisque, inquam, uoluntatem mutaucrit, bonum operari non potest. quod in nostra potestate esse positum alio loco docet, uli ait: aut facite arborem bonam et fructum eius bonum, aut facite arborem malam et fructum eius malum. quod non est contra gratiam dei, quam praedicamus. in potestate est quippe hominis mutare in melius uoluntatem; sed ea potestas nulla est, nisi a deo detur, de quo dictum est: dedit eis potestatem filios dei fieri. [*]( 2 Io. 8, 37 3 1 Cor. 4, 14 sq. 4 Gal. 3, 7. 5 Hebr. 13, 7 6 c. Adim. 12, 5 (p. 143, 11 sqq) I Cor. 15, 54 9 Luc. 24, 39 11 c. Adim. 26, 1 (p. 185, 14 sqq.) 13 Mattb. 12, 33 17 cf. Eetract. I, 8, 3 18 Io. 1, 12 ) [*]( 1 mod∗orum (i ras.) F tamquam] eam qua. DI sola sint] solis in M1, solos in E2, solas in El, soli sint D2FGHNQR, soliti sint (ex sunt) O, solita sint a exemplar 0 2 reddedimus CW1, reddimus M1 iudei CDSV fili Ml habrahae RS 3 p euangelium (p add. m. 2) DM 4 apostolos BlClFG imitationen Dl fili M habrahae R 5 nos sumus] nouissimus H imitatur El 6 incorruptionem] i. carnalem Ql 7 caro*et (ro m. 2, d ras.) H sanguinis H 8 est- (enl ras.) CD 9 quam] quod D2Q[ et CDlER, om. cet. v post CDER, etiam post cet. v appellatum D2Q 11 quisquam V inquam] iniquam B2, inquiam S2 mutauero H 13 docit C1, ducit D\', dfis docet (dns m. 2 s. I.) QS facite** D1 bonam] malam EIFl et] aut C\'D\' fructu* (s ras.) E 14 eius] est CD1 bonum] malum E2 facite*# D bo malum B 16 est] ei\' R quippe est hominis BFGQ, q. hominis est D2Ov, q. esse hominis N uoluntatem in melius B 17 ea—nulla om. H ea] eius Ql est] deest H 18 **filios (in ras.) E, filius ClDl )

sic intellegendum est et quod dixi postea: in nostra potestate esse, ut uel inseri bonitate dei uel excidi eius seueritate mereamur, quia in potestate nostra non est, nisi quod nostra assequimur uoluntate, quae cum fortis et potens praeparatur a domino, facile fit opus pietatis, etiam quod difficile atque inpossibile fuit.

Hic liber sic incipit: De eo, quod scriptum: in principio deus fecit caelum et terram.