Retractationum

Cura de Genesi duos libros contra Manicheos condidissem, quoniam secundum allegoricam significationem scripturae uerba tractaueram non ausus naturalium rerum tanta secreta ad litteram exponere, hoc est quemadmodum possent secundum historicam proprietatem, quae ibi dicta sunt, accipi, uolui experiri in hoc quoque negotiosissimo ac difficillimo opere, quid ualerem. sed in scripturis exponendis tirocinium meum sub tantae sarcinae mole succubuit, et nondum perfecto uno libro ab eo, quem sustinere non poteram, labore conquieui. sed in hoc opere cum mea opuscula retractarem, iste ipse, ut erat inperfectus, uenit in manus, quem neque edideram et abolere decreueram, quoniam scripsi postea duodecim libros, quorum titulus est: de Genesi ad litteram. in quibus quamuis multa quaesita potius quam inuenta uideantur, tamen eis iste nullo modo est conparandus. uerum et hunc posteaquam retractaui, manere uolui, ut esset index, quantum existimo, non inutilis [*]( 3 Retract. I, 9 15 Retract. II, 50, 1 ) [*]( 1 XII- R, XVIII v, om. Q 2 genesia CD1, gcsi Gl inperfectua liber unus (u. om. F) EOPVv 3 gesi C\' libros duos OR manicheus Dl 4 alligoriam M1, allegoriam C\'D\' significationem] al. expositionem a in mg. 5 ausus M\'x in ras. rerum∗∗∗∗∗ B tam Dl 6 quemammodum M - possint BFGSV 7 hystoricam BFOR, istoricam HP, historiam D\'SI, istoriae E propriaetatem D qua C1 accepi ClDl experire D1 8 negociosissimo Cl dificilimo Cl, difficilimo Dl, difficilissimo R . 9 exponendi D\' tirocinium D, tyrociniuni BFO, tyronium R sub tantae] substantiae CD1, sub tanta BFGHMOPSVv 10 mole 01 subcubuit EHQPV 11 conquieuit OP 12 hoc] eo B mea] ea CF opuscola V retractare D\' aste (del. m. 2) E ut] qui Q2 a. 1. 13 iperfectus ClDl edideram] \'i\' manifestaueram aliis Q2 8. l. 14 scripsi] scribseram alibi scribsi H libro 0 15 ёe 0 de om. El genesis ClDl 16 inuente E1 . nulla Dl 17 comparandus est B retractauit El 18 manere om. F index] in ClDlR, iudex BH2 tantum E inutiles Dl, utilis FQ1, indocilia a )

rudimentorum meorum in enucleandis atque scrutandis diuinis eloquiis, eiusque titulum esse uolui: de Genesi ad litteram inperfectus. inueni quippe eum usque ad haec uerba dictatum: pater tamen pater est, nec filius aliud est quam filius, quia et cum dicitur similitudo patris, quamquam ostendat nullam interuenire dissimilitudinem, non tamen solus est pater, si habet similitudinem. post haec repetiui uerba scripturae rursus consideranda atque tractanda: et dixit deus: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. huc usque dictatum librum inperfectum reliqueram. quod autem ibi sequitur, addendum putaui, cum eum retractarem, nec sic tamen perfeci, sed hoc quoque addito inperfectum reliqui. si enim perfecissem, saltem de omnibus operibus et uerbis dei, quae ad sextum diem pertinent, disputassem. in hoc libro eadem notare, quae mihi displicent, uel defendere, quae aliis non bene intellecta displicere possunt, superfluum mihi uisum est. breuiter enim potius admoneo, ut illi duodecim libri legantur, quos longe postea feci. ex ipsis de isto iudicetur

Hic ergo sic incipit: De obscuris naturalium rerum, quae omnipotente deo artifice facta sentimus, non adfirmando, sed quaerendo tractandum est. [*]( 4 De Gen. ad litt. inp. 16, 60 (p. 501, 14) 8 Gen. 1, 26 ) [*]( 1 in om. M, **in C enocleandis V, enucliandis E, ecleandis H1 scrutantis E diuinis∗∗ C, diuinisjg D 2 eiusdem E titulQ* (s ras.) C, titulus D1 uolui esse B 3 inperfectus H usquae D 4 tamen] tantum Q2Sv alius est B, est alius F quia] quam H 5 patris om. 0 6 non—similitudinem om. CXDXB est om. V si] sed a 7 repetini om. 0 8 dominus D2 9 huc-reliqueram om. B dictum E 10 relinqueram ElBSl quod] g H ibi] hic V sequitur ibi F 11 ∗∗retractarem (re ras.) M sic om. Ql, del. D2 perfeci. (e alt. ex i corr., s faa. C) CDE, perfici OQ 12 addito B relinqui El perficissem DMl 13 saltim BC2GHM2RSV 14 diem om. H1 pertinerent a eade E, ea Qm 15 displiciunt V 16 uisum (is ex er? corr.) C breuiter] presbiter D1 17 potius om. a ammoneo FMO, amoneo P XII illi libri 0 quos] qd ClDl 18 postea CDlB, postea episcopus cet. v ex CD1, et de B, et ex cet. v 19 ergo] liber a 20 dmnipotepte Cl, omnipotenti G acta O sentiamus E adfirmando C1GHPlQS1V, affirmando cet. 21 tractando quaerendum V )