De Genesi Ad Litteram

Illud etiam fortasse aliquem moueat, si animalia noxia uiuos homines aut poenaliter laedunt aut salubriter exercent aut utiliter probant aut ignoranter docent, cur in escas suas dilacerant etiam corpora hominum mortuorum. quasi uero [*]( 1 ciui E\'1 aliarumj alia sunt S rectę R 3 quandiu P numerus P et ordines b 4 nec] ne b 6 etsi EPPRSbd 7 clarum b 8 prebentur S ammonitiones EPPC ammonitionis 2?1 9 uideapt (n e.rp. m. 1) E 10 inrationabilibus EP 11 elefantis El 13 sint S 14 quicquid EzS apparet E1 apparegt 81 16 pr. ut (J s. l. m. 2) E fuge SR 17 tuejrentur PR tueyentur (re exp. m. 1) S tueantur b 18 animamte E1 19 conpagem El conpag*em P compagem bd 20 quundam (n a. I. m. 1) PS modoli R1 indeferenter R1 21 patiatur b 22 disolui R 28 cap. XVII E 24 laedant E1 ledunt SC exercunt ElP exerce*nt (u er.) R )

quidquam intersit ad nostram utilitatem, ista caro iam exanimis in naturae profunda secreta per quos transitus eat, unde mirabili omnipotentia creatoris reformanda rursus eruatur. quamquam et hinc fiat quaedam prudentibus admonitio, ut se ita commendent fideli creatori omnia, maxima et minima, occulto nutu administranti, cui nostri etiam capilli numerati sunt, ne propter inanes curas exanimatorum corporum suorum ulla genera mortium perhorrescant, sed piae fortitudinis neruos ad omnia praeparare non dubitent.

Talis etiam quaestio de spinis et tribulis solet oboriri et de quibusdam lignis infructuosis, uel cur uel quando creata sint, cum deus dixerit: producat terra herbam pabuli seminantem semen et lignum fructiferum faciens fructum. sed qui ita mouentur, non intellegunt saltem de usitatis formulis humani iuris, quemadmodum appelletur ususfructus.. utilitas enim quaedam fruentium in fructus nomine consideratur. quantae autem sint utilitates, siue manifestae siue occultae, omnium, quae terra gignens radicitus alit, et ipsi quaedam intueantur et ab expertis cetera inquirant.

Et de spinis quidem ac tribulis absolutior potest esse responsio, quia post peccatum dictum est homini de terra: spinas et tribulos pariet tibi. nec tamen facile dicendum est tunc coepisse ista oriri ex terra. fortassis enim quoniam in ipsis quoque generibus seminum multae reperiuntur [*]( 6 cf. Luc. 12, 7 12 Gen. 1, 11 22 Gen. 3, 18 ) [*]( 1 quicquam EapRSO 2 e.at (r er.) R 3 mirabilis R rursum S eruatur] seruatur ESCb «eruatur (s er.) R 4 ammonitio ESPBO 5 maxima (a (in. ex e m. 1) P 6 etiam nostri S post capilli add. vi. 2 8. I. capitis E 8 mortuum SRX perorrescant El pi.e (a er.) P 10 cap. XVIIIE Tales P tribolis E1 aboriri P obo.riri (o init. tn. 2 in ras.) R 11 quur S creata sunt S 12 erbam S post herbam sequitur uirentem in SC pauuli El 13 faciens fructum otn. E1 14 saltim P2SRO 15 quemammodum PR appellaretur P appell*»etur R usitatius fructus C 17 quant.fD (JB m. 2 in ras.) P utilitatis PR .18 occulte S alet S1 20 tribolis E1 absoluta b 22 tribolos E1 dicendum (end sup. exp. t m. 1) R 23 forsis P1 24 seminum om. Ex repperiuntur PSR2C ) [*](6* )

utilitates, poterant habere locum suum sine ulla poena hominis. sed ut in agris, in quibus iam poenaliter laborabat, etiam ista nascerentur, hoc ad cumulum poenae ualere credi potest, cum possent alibi nasci uel ad auium pecorumque pastus uel ad ipsorum hominum aliquos usus. quamquam et ille sensus non abhorret ab his uerbis, quo ita intellegitur dictum: spinas et tribulos pariet tibi, ut haec etiam antea terra pariens non tamen homini pareret ad laborem, sed cuiusque modi animalibus conuenientem cibum — sunt enim, quae his generibus, et mollioribus et aridioribus, commode suauiterque uescantur — tunc autem coeperit ista homini parere ad aerumnosum negotium, cum post peccatum coepit in terra laborare, non quod aliis locis haec antea nascerentur et postea in agris, quos homo ad capiendas fruges coleret, sed et prius et postea in isdem locis, prius tamen non homini, post autem homini, ut hoc significetur, quod additum est: tibi, quia non est dictum: spinas et tribulos pariet, sed: pariet tibi, id est, ut tibi iam ista nasci incipiant ad laborem, quae ad pastum tantummodo aliis animalibus antea nascebantur.

Et dixit deus: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram; et dominetur piscium maris et uolatilium caeli et omnium pecorum et omnis terrae et omnium reptilium repentium super terram. et fecit deus hominem, ad imaginem dei fecit eum: . masculum et feminam fecit eos. et benedixit eos deus dicens: crescite et multiplicamini et inplete terram et dominamini eius et principamini piscium maris [*]( 20 Gen. 1, 26-81 ) [*]( 1 poterat Et 3 nasceretur b hoc (0 m. 1 sup. eras. ae) R pone S 4 possint S 6 aborret ER aborreret 8 7 tribolos E1 8 cuiuacemodi PRSbd 9 ciuum Et cybum R 10 suabiterque P 11 coeperit E1 12 «erumnosum R 18 postea] post PRSbd 14 ca- piendos S fruges] fructus S 15 hisdem ESR eisdem bd postea (tea 8. I. m. 1) R 16 tibi] ibi E tibi (t 8. I. m. 1) S 17 tribolos E 18 inquipiant E1 19 alius P1 28 reptilium Rl repentium om. P1 25 deus om. E 26 replete S 27 principiamini (i meel. exp. m. 1) E )

et uolatilium caeli et omnium pecorum et omnis terrae et omnium reptilium repentium super terram. et dixit deus: ecce dedi uobis omne pabulum seminale seminans semen, quod est super omnem terram, et omne lignum, quod habet in se fructum seminis ■ seminalis — uobis erit ad escam et omnibus bestiis terrae et omnibus uolatilibus caeli et omni reptili repenti super terram, quodhabetin se spiritum uitae - et omne pabulum uiride in escam. et factum est sic. et uidit deus omnia, quae fecit, et ecce bona ualde. et facta est uespera, et factum est mane dies sextus. etiam atque etiam de natura hominis post erit uberior considerandi et diligentius disserendi locus. nunc tamen, ut opera sex dierum nostra inquisitio pertractatioque concludat, hoc primum breuiter dicimus non indifferenter accipiendum, quod in aliis operibus dicitur: dixit deus: fiat, hic autem: dixit deus: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram, ad insinuandam scilicet, ut ita dicam, pluralitatem personarum propter patrem et filium et spiritum sanctum. quam tamen deitatis unitatem intellegendam statim admonet dicens: et fecit deus hominem ad imaginem dei, non quasi pater ad imaginem filii aut filius ad imaginem patris — alioquin non uere dictum est: ad imaginem nostram, si ad patris solius aut ad filii solius imaginem factus est homo — sed ita dictum: fecit deus ad imaginem dei, tamquam diceretur: fecit deus ad imaginem suam. cum autem nunc dicitur: ad imaginem dei, cum superius dictum sit: ad imaginem nostram, significatur, quod non id agat illa pluralitas personarum, ut plures deos uel dicamus [*]( 1 pecorom-omnium om. S 2 reptilium om. C 8 omnem Ets II \'/ pauulum El semxnaleni Ex 4 terram omnem E 5 seminis om. S 7 omne Et 9 omnem El pauulum E1 uiridem E1 10 ecce] li u («• t- **• 2 add. ecce et erant exp.) E ualde bonaE llpr.factumtfjB 12 post erit] poterit S 14 inquisicio R 18 insinuandum B 21 ammonet PJRSC 24 ad alt. om. Pbd fili El 25 post dictum add. est d ) uel credamus uel intellegamus, sed patrem et filium et spiritum sanctum — propter quam trinitatem dictum est: ad imaginem nostram — unum deum accipiamus, propter quod dictum est: ad imaginem dei.

Hic etiam illud non est praetereundum, quia, cum dixisset: ad imaginem nostram, statim subiunxit: et habeat potestatem piscium maris et uolatilium caeli et ceterorum animalium rationis expertium, ut uidelicet intellegamus in eo factum hominem ad imaginem dei, in quo inrationalibus animantibus antecellit. id autem est ipsa ratio uel mens uel intellegentia uel si quo alio uocabulo commodius appellatur. unde et apostolus dicit: renouamini in spiritu mentis uestrae et induite nouum hominem, qui renouatur in agnitionem dei secundum imaginem eius, qui creauit eum, satis ostendens, ubi sit homo creatus ad imaginem dei, quia non corporis liniamentis, sed forma quadam intellegibili mentis inluminatae.

Ac per hoc, sicut in illa prima luce, si eo nomine recte intellegitur facta lux intellectualis particeps aeternae atque incommutabilis sapientiae dei, non dictum est: et sic est factum, ut deinde repeteretur: et fecit deus, quia, sicut iam, quantum potuimus, disseruimus, non fiebat cognitio aliqua uerbi dei in prima creatura, ut post eam cognitionem inferius crearetur, quod in eo uerbo creabatur, sed ipsa primo creabatur lux, in qua fieret cognitio uerbi dei, per quod creabatur, atque ipsa cognitio illi esset ab informitate sua conuerti ad formantem deum et creari atque formari, postea uero in ceteris creaturis dicitur: et sic est factum, ubi significatur [*]( 12 Ephes. 4, 23. 24 13 Col. 3, 10 ) [*]( 3 accipiamus deum b õ pretereundum S 6 dixiset R 8 animantium S racionis R cum ut inc. cap. XVIIII E 9 in om. b inrationabilibus PR 11 uocauulo E1 12 in om. Sb 14 agnitione PRSCb 16 corporeis bd lineamentis d quadam forma bd . 17 intellegibilis J>2RC inluminatae El 19 participes E1 particep§8 Rl 21 ut] et El 23 postefr (ea exp. m. 1) S ea El 24 prima PRd 26 est (*. I. m. 2 add. at esset) E 28 ceteris] creaeris El )

in illa luce, hoc est in intellectuali creatura, prius facta uerbi cognitio, ac deinde, cum dicitur: et fecit deus, ipsius creaturae genus fieri demonstratur, quod in uerbo dei dictum erat, ut fieret: hoc et in hominis conditione seruatur; dixit enim deus: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram et cetera. ac deinde non dicitur: et sic est factum, sed iam subinfertur: et fecit deus hominem ad imaginem dei, quia et ipsa natura scilicet intellectualis est sicut illa lux, et propterea hoc est ei fieri, quod est agnoscere uerbum dei, per quod fit.

Nam si diceretur: et sic est factum, et postea subinferretur: et fecit deus, quasi primo factum intellegeretur in cognitione rationalis creaturae ac deinde in aliqua creatura, quae rationalis non esset; quia uero et ista rationalis creatura est, et ipsa eadem agnitione perfecta est. sicut enim post lapsum peccati homo in agnitione dei renouatur secundum imaginem eius, qui creauit eum, ita in ipsa agnitione creatus est, antequam delicto ueterasceret, unde rursus in eadem agnitione renouaretur. quae autem non in ea cognitione creata sunt, quia siue corpora siue inrationales animae creabantur, primo facta est in creatura intellectuali cognitio eorum a uerbo, quo dictum est, ut fierent, propter quam cognitionem primo dicebatur: et sic est factum, ut ostenderetur facta ipsa cognitio in ea natura, quae hoc in uerbo dei ante cognoscere poterat; ac deinde fiebant ipsae corporales et inrationales creaturae, propter quod deinceps addebatur: et fecit deus. [*]( o 1 in alt. om. ES 4 condition* (cort. M. 2) P 5 imaginem et om. b 6 et cetera] etc. bd 8 et intellectualis C 9 et illa b ei om. S 11 si] et si Pb & er. R dicetur El subinferetur 81 12 primo] prius PRbd 13 ac er. R 14 rationabilis PBl ista] ipsa PRbd creatura rationalis b 15 post eadem 8. I. add. m 1 & E cognitione PRbd 16 labsQ P 18 ueteresceret EPRSC rursum bd 19 cognitione] agnitiono C 20 corpora (s. I. m. 2 ai creatura) E creatura in ras. m. 2 R inrationabiles P 22 uerbo dei b quo) quod EClb 24 ante] antequam esset b 25 corporalis 221 et om. b inrationabiles PR 26 deinceps ex deincepus Pl )