De Genesi Ad Litteram

Illud etiam, quod apud Ecclesiasten scriptum est: et conuertatur puluis in terram, sicut fuit, et spiritus reuertatur ad deum, qui dedit eum, neutri sententiae [*]( 1 ef. II Mach. 7, 23 14 Ps. 102, 14 15 Eccli. 10, 9 16 cf. Bom. 10, 8 19 Pe. 103, 29 20 Gal. 2, 20 24 Eccle. 12, 7 ) [*]( 2 dlxerit S resurgant Sl 8 mittenti P 4 uenire (i ex e m. I) E asвenmt E intelligere P 6 exiit b 7 hoc etiam Rbtl nentris PESbd 9 hoc (c I. I. m. 1) 8 10 qu.a P renouamus S 12 quodjjdmmodolll (corr. m. 1) P se] seu S 13 inftrmatur El perflcientur P perficiantar (a corr. fII. 2; u tvp. ras.) B saperaia P 16 saperbis b 17 nonj nolentes b aellint PBl despiciant Bl decipiant (iri mg. al despiciunt) b 20 dei s. I. M. 1 S 24 aput ,E\'P acribtum EtP. ) [*]( XXVIII. Ang. sect. III pui 1. ) [*]( t:U )

contra alteram suffragatur, sed inter utramque consistit. cum enim isti dixerint hinc probari non a parentibus, sed a deo animam dari, quod conuerso puluere in terram suam, id est carne, quae de puluere facta est, reuerteretur spiritus ad deum, qui dedit illum, respondent illi: utique ita est. redit enim spiritus ad deum, qui eum dedit homini primo, quando in eius faciem sufflauit conuerso puluere, id est humano corpore, in terram suam, unde primitus factum est. neque enim ad parentes erat spiritus rediturus, quamuis inde sit creatus ex illo uno, qui homini primo datus est, sicut nec ipsa caro post mortem ad parentes reuertitur, a quibus eam constat certe esse propagatam. quemadmodum ergo caro non redit ad homines, ex quibus creata est, sed ad terram, unde primo homini formata est, ita et spiritus non redit ad homines, a quibus transfusus est, sed ad deum, a quo primae illi carni datus est.

Quo testimonio sane satis admonemur ex nihilo deum fecisse animam, quam primo homini dedit, non ex aliqua iam facta creatura sicut corpus ex terra; et ideo, cum redit, non habet. quo redeat, nisi ad auctorem, qui eam dedit, non ad eam creaturam, ex qua facta est, sicut corpus ad terram. nulla est enim creatura, ex qua facta est, quia ex nihilo facta est, ac per hoc ad factorem redit, quae redit, a quo ex nihilo facta est. non enim omnes redeunt, quoniam sunt, de quibus dicitur: spiritus ambulans et non reuertens. ,

Quocirca difficile est quidem omnia de hac re [*](7 cf. Gen. 2, 7 8 cf. Gen. 3, 19 25 Ps. 77,. 39 ) [*]( 1 alterum PR sufragatur Et 2 iste P ; diierit P1 3 quo ES 4 carnem PRl puluereip (m exp. m. 1) P reuertetur PBSbd 5 ilium] eum S responderunt b 6 dedit eum S 7 suflauit E1 8 suam om. PBbd 10 que P primo homini S 11 reuertetur 8 certe constat PRSbd 12 propagato. S1 quemammodum E- 14 formata (ta 8. l: m. 1) P ad homines om. Sl 15 carne 22 \'17 ammonemur PR cum uoce ex incipit cap. XII E . 22 ac] hac B 23 factorem suam b 26 omnia (n s. 1.) B hac (h 8. I. m. 1) P )

scripturarum sanctarum testimonia conligere: quod etsi fieri possit, ut non solum commemorentur sed etiam pertractentur, in magnam sermonis longitudinem pergunt; sed tamen, nisi aliquid tam certum proferatur, quam certa proferuntur, quibus ostenditur, quod deus animam fecerit uel quod eam primo homini dederit, quonam modo per diuini eloquii testimonium ista quaestio soluatur ignoro. si enim scriptum esset, quod similiter sufflauerit deus in faciem formatae mulieris et facta fuerit in animam uiuam, iam quidem plurimum lucis accederet, qua cuique formatae carni hominis non ex parentibus dari animam crederemus, adhuc tamen expectaretur, quid proprie teneretur in prole, qui nobis modus usitatus est hominis ex homine. prima uero mulier aliter facta est, et ideo adhuc dici posset animam propterea non ex Adam diuinitus Euae datam, quia non ex illo tamquam proles orta est. si autem homini, qui primus ex illis natus est, commemoraret scriptura non ex parentibus ductam, sed desuper animam datam, illud iam in ceteris etiam tacente scriptura oporteret intellegi.

Nunc itaque et illud consideremus, utrum neutram confirmet sententiam, sed utrique possit adcommodari, quod scriptum est: per unum hominem peccatum in hunc mundum intrauit et per peccatum mors, et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccauerunt; et paulo post: sicut per unius delictum in omnes homines in condemnationem, ita et per unius iustificationem in omnes homines ad iustificationem uitae. sicut enim per inoboedientiam unius hominis [*](21 Rom. 5, 12. 18. 19 ) [*](1 conligere El posset b 5 primi R 6 cap. XIII E eloqui P 7 questio PS solbatur P scribtum ElP 8 suflauerit El 10 carnis S 11 propriae BS 14 potest P possit S 15 ex illo (ex s. I. m. 1) B prolis S 16 prius P1 scribtura EP 17 in ceteris om. S 18 scribtura EP scriptura de ceteris oporteret S 19 cap... Xini E et om. P1 eras. R considerjpmus (a exp. m. 1) P 20 sed] an S 21 scribtum EP intrauit in hunc mundum S 23 pertran siit 22 25 in] ad PRSbd condempnationem E28 ) [*](20* )

peccatores constituti sunt multi, ita et per unius oboedientiam iusti constituentur multi. ex his enim uerbis apostoli qui defendunt animarum propaginem sententiam suam sic adstruere moliuntur: si secundum solam carnem, inquiunt, potest intellegi peccatum uel peccator, non cogimur in his uerbis ex parentibus animam credere; si autem quamuis per inlecebram carnis non tamen peccat nisi anima, quomodo accipiendum est, quod dictum est : in quo omnes peccauerunt, si non ex Adam etiam anima sicut caro propagata est? aut quomodo per illius inoboedientiam peccatores constituti sunt, si tantum secundum carnem in illo, non etiam secundum animam fuerunt?

Cauendum est enim, ne uel deus uideatur auctor esse peccati, si dat animam carni, in qua eam peccare necesse sit, uel possit esse anima praeter ipsius Christi, cui liberandae a peccato non sit christiana gratia necessaria, quia non peccauit in Adam, si omnes in eo peccasse secundum carnem tantum, quae de illo creata est, non etiam secundum animam dictum est: quod usque adeo contrarium est ecclesiasticae fidei, ut parentes ad percipiendam gratiam sancti baptismi etiam cum paruulis atque infantibus currant, in quibus si hoc uinculum peccati soluitur, quod tantummodo carnis, non etiam quod animae est, merito quaeritur, quid eis obesset, si in illa aetate de corpore sine baptismo exirent. si enim per hoc sacramentum corpori eorum consulitur, non et animae, deberent et mortui baptizari; at cum uideamus hoc uniuersaliter ecclesiam retinere, ut cum uiuentibus curratur et uiuentibus succurratur, ne, cum mortui fuerint, nihil fieri possit quod prosit, non uidemus, quid aliud possit intellegi, nisi unumquemque [*]( 3 qui (i tup. e supertcr. m. 1) P 4 astrnere PRSbd 6 cogimnr (i ex e m. 1) It 6 ex] sex S 10 quomodo s. I. m. 1 B 11 sant, sij sant malti: si b 18 cap. XV E ne] ęeeine E 15 posset S liueranda P1 21 parbolis P 22 solbitur P non & 1. m, 1 B 24 ex*i*rent (e eras.) Jt 25 corpori eorum et non animae consulitor b 26 aecleaiam E 27 curratur] wccurratar E 28 possit fieri bd 29 intelligi P parbalam P1 )

paruulum non esse nisi Adam et corpore et anima et ideo illi Christi gratiam necessariam. aetas quippe illa in se ipsa nihil egit uel boni uel mali; proinde ibi anima innocentissima est, si ex Adam propagata non est. unde quomodo possit iuste ire in condemnationem, si de corpore sine baptismo exierit, quisquis istam sententiam de anima tenens potuerit demonstrare mirandus est.

Uerissime quippe ac ueracissime scriptum est: caro concupiscit aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem; sed tamen carnem sine anima concupiscere nihil posse puto quod omnis doctus indoctusque non dubitet. ac per hoc ipsius concupiscentiae carnalis causa non est in anima sola, sed multo minus est in carne sola. ex utroque enim fit: ex anima scilicet, quod sine illa delectatio nulla sentitur, ex carne autem, quod sine illa carnalis delectatio non sentitur. carnem itaque concupiscentem aduersus spiritum dicit apostolus carnalem procul dubio delectationem, quam de carne et cum carne spiritus habet aduersus delectationem, quam solus habet. solus quippe habet, ni fallor, illud desiderium non cum carnis uoluptate uel carnalium rerum cupiditate conmixtum, quo desiderat et deficit anima in atria domini; solus habet etiam illud, de quo ei dicitur: concupisti sapientiam: serua mandatum, et dominus praebebit illam tibi. nam cum spiritus imperat membris corporis, ut huic desiderio seruiant, quo solus accenditur, uelut cum [*](8 Gal. 5, 17 21 cf. Ps. 88, 8 22 Eccli. 1, 26 ) [*](1 anima. (m eras.) R 2 gratia necessaria PRl 8 ibi (i fin. s. I. m. 1) P 4 iustae P1 iuste (e in ras.) B 5 exierat PRl exigerit S 7 mirandus 4iiş (diis exp. m. 1) P est s. I. m. 1 It 8 cap. XVI E ueracissimae B scribtum E1 P 11 indoctusque] et indoctus b dubitat 8 12 anima (ni s. l. m. 1) 8 13 enim 8. I. m. 1 S 18 et cum carne om. P1 . habet (t s. l. m. 2) P 19 habet s. l. m. 1 S ni] nisi (si B. l. m. 1 ezp.) E nisi PSSbd 20 uoluptatem P1 cupiditate (di B. I. m. 1) R 21 quo] quod P quo. 2J 22 ei om. S 23 mandatum Hl praebebit (bi s. J. m. 2) E (ebit in ras. m. 2) S praebet ElPSbd 25 qui S asumitur PR )

adsumitur codex, cum aliquid scribitur, legitur, disputatur, auditur, cum denique panis frangitur esurienti et cetera humanitatis ac misericordiae praestantur officia, oboedientiam caro exhibet, non concupiscentiam mouet. his atque huius modi bonis desideriis, quibus sola anima concupiscit, cum aduersatur aliquid, quod eandem animam secundum carnem delectat, tunc dicitur caro concupiscere aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem.

Sic enim dicta est caro in eo, quod secundum ipsam facit anima, cum ait: caro concupiscit, quemadmodum dictum est: auris audit et oculus uidet, quis enim nescit, quod anima potius et per aurem audiat et per oculum uideat? ita loquimur et cum dicimus; manus tua subuenit homini, cum aliquid porrecta manu datur, quo cuiquam subueniatur. quodsi de ipso etiam fidei oculo, ad quem pertinet credere, quae per carnem non uidentur, dictum est: uidebit omnis caro salutare dei, non utique nisi de anima, qua uiuit caro, cum etiam per ipsam carnem nostram Christum pie uidere, id est formam, qua indutus est propter nos, non pertineat ad con-r cupiscentiam, sed ad ministerium carnis, ne forte aliquis ita uelit accipere, quod dictum est: uidebit omnis caro salutare dei: quanto congruentius dicitur caro concupiscere, quando anima non solum carni animalem uitam praebet, uerum etiam secundum ipsam carnem aliquid concupiscit, quod in potestate non est, ne concupiscat, quamdiu inest peccatum in membris, id est uiolenta quaedam carnis inlecebra in corpore mortis huius, ueniens de uindicta illius peccati, unde propaginem ducimus, secundum quam omnes ante gratiam filii sunt irae. contra quod peccatum militant sub gratia [*]( 16 Luc. 3, 6 29 cf. Ephes. 2, 8 ) [*]( 1 codix JJ1 8 prestantor E 4 atsque R 5 aduersagtur (n expm. 1) P 7 et 8 aduersQ S 10 quemammodum E 11 animo S 12 adiat 221 18 et cum] etiam cum b 14 gubueniatur E Bubuenitur S 17 dei] dni S 18 piae S 19 pertinet S 22 concupiscit S 25 quandiu (u ex 0) P 29 filii-gratia in mg, suppl. tn. 1 P )

constituti, non ut non sit in eorum corpore, quamdiu ita mortale est, ut et mortuum iure dicatur, sed ut non regnet. non autem regnat, cum desideriis eius, id est his, quae secundum carnem contra spiritum concupiscuntur, non oboeditur. proinde apostolus numquid ait: non sit peccatum in uestro mortali corpore — sciebat quippe inesse peccati delectationem, quam peccatum uocat, deprauata scilicet ex prima transgressione natura - sed, non, inquit, regnet peccatum in uestro mortali corpore ad oboediendum desideriis eius, nec exhibeatis membra uestra arma iniquitatis peccato?

Secundum hanc sententiam nec rem absurdissimam dicimus, quod caro sine anima concupiscat, nec Manichaeis consentimus, qui cum uiderent non posse carnem sine anima concupiscere aliam quandam animam suam ex alia natura deo contraria carnem habere putauerunt, unde concupiscat aduersus spiritum. nec alicui animae non esse necessariam Christi gratiam dicere cogimur, cum dicitur nobis: quid meruit anima infantis, unde illi perniciosum sit non percepto christiani baptismi sacramento exire de corpore, si nec proprium aliquod peccatum commisit nec ex illa est, quae in Adam prima peccauit?

Non enim de pueris grandiusculis agimus, quibus quidem peccatum proprium nolunt adtribuere quidam nisi ab anni quarti decimi articulo, cum pubescere coeperint. quod merito crederemus, si nulla essent peccata, nisi quae membris genitalibus admittuntur. quis uero audeat adfirmare furta, mendacia, periuria non esse peccata, nisi qui -talia uult inpune committere? at his plena est puerilis aetas, quamuis in eis [*]( 8 Rom. 6, 12. 13 ) [*]( 1 non ante ut s. Z. m. 1 S quandiu P 6 peccati inesse S 7 transgresBionem (m exp. m. 1) P 8 inquid R* 11 hanc (n 8. l. m. 1) JB sententiam] senten in fine uersus S absurdiasimam (d in ras.) jB 12 manicheis EPMS 16 contraria. (m eras.) R contraria b concapiscant P 24 cum pubescere] conpubescere S 25 membris 8. l. m. 1 S 26 aramittuntur P221 27 pe.iuria (r 8. Z. m. 1 eras.) E 28 pueralis E )

non ita ut in maioribus punienda uideantur, quod sperentur annis accedentibus, quibus ratio conualescat, posse praecepta salutaria Melius intellegere eisque libentius oboedire. sed nunc de pueris non agimus, quorum carnalem ac puerilem uoluntatem uel corporis uel animi si ueritas et aequitas obpugnauerit, quibus possunt uiribus dictorum atque factorum repugnant. pro qua? nisi pro falsitate et iniquitate, quae suffragan uidebitur eis uel ad percipienda, quae alliciunt, uel ad uitanda, quae offendunt. de infantibus loquimur, non quia nascuntur plerumque de adulteris; neque enim in prauis moribus naturae dona culpanda sunt, aut propterea non debuerunt germinare frumenta, quod ea seuit furantis manus. aut uero ipsis parentibus obfutura sit iniquitas sua, si se ad deum conuertendo correxerint? quanto minus filiis, si recte uixerint!\'

Sed illa aetas uehementem quaestionem monet, cuius anima, cum peccatum nullum habeat de proprio uoluntatis arbitrio, quaeritur quomodo possit iustificari per illius unius hominis oboedientiam, si per alterius unius inoboedientiam rea non est. haec uox eorum est, qui animas hominum ex hominibus parentibus creatas uolunt non quidem nisi a creatore deo, sed sicut etiam corpora. non enim et haec parentes creant, ac non ille, qui ait: priusquam te formarem in utero, noui te.

Quibus respondetur animas quidem corporibus hominum deum nonas singillatim dare ad hoc, ut in carne peccati de originali peccato ueniente recte uiuendo carnalesque [*]( 22 Hier. 1, 5 ) [*]( 4 uoluptatem EPPBSbd 5 si ueritas] seueritas S 7 falsiętate (e exp. m. 1) E eufragari E Buffragare P 9 quia] qui E 10 adulteris] adulteriis PR*sbd 11 germinari Bb 12 seruit E1 seruerit S aeuerit PMbd 13 offutura b correxerint] corripuerint b 15 illa] illud (ud in ras.) 12 aetaa] aetas si P (si eras.) B aetas sic b aetas hic d 16 propria (a exp. m. 1; , sub e pos. m. 2) E propriae S 17 iustificare PRX 18 hominis om. Bl oboedientiam] inoboedientiam B ai-inoboedientiatn om. R 20 creatore (a 8. I. m. 1) P 21 hoc 6 26 singillatim E1 )

concupiscentias sub dei gratia subigendo meritum conparent, quo cum ipso corpore in melius transferantur tempore resurrectionis et in Christo in aeternum cum angelis uiuant; sed necesse esse, ut, cum membris terrenis atque mortalibus maximeque de peccati carne propagatis miro modo coaptantur, ut ea primitus uiuificare, post etiam aetatis accessu regere possint, tamquam obliuione praegrauentur. quae si esset quodammodo indigestibilis, creatori tribueretur; cum uero paulatim ab huius obliuionis torpore anima resipiscens possit conuerti ad deum suum eiusque misericordiam et ueritatem primo ipsa pietate conuersionis, deinde seruandi praecepti eius perseuerantia promereri, quid ei obest illo uelut somno paululum inmergi, unde paulatim euigilans in lucem intellegentiae, propter quam rationalis anima facta est, potest per uoluntatem bonam eligere uitam bonam ? quod quidem non poterit, nisi adiuuerit gratia dei per mediatorem. hoc si neglexerit homo, non tantum secundum carnem, uerum etiam secundum spiritum erit Adam; si autem curauerit, erit Adam secundum carnem tantummodo; secundum spiritum autem recte uiuens illud etiam, quod de Adam culpabile tractum est, mandatum a labe peccati recipere merebitur illa conmutatione, quam sanctis resurrectio pollicetur.

Sed antequam per aetatem possit secundum spiritum uiuere, necessarium habet mediatoris sacramentum, ut, quod per eius fidem nondum potest, per eorum, qui eum diligunt, fiat. eius enim sacramento soluitur etiam in aetate infantili originalis poena peccati, a quo nisi adiutus etiam iuuenis carnalem concupiscentiam non domabit nec ea subiugata aeternae uitae [*]( llubigendo] subiciendo 8 merito 221 8 uibant E1 4 maximaeq; (q; B. I. m. 2) JR mazime P b propagatis şi (si exp. m. 1) P cooptantur P ea (in mg. ai eam) P 8 creatorig E cum] quem 8 cum voce uero derttUt quaternio XX; quaternio XXI totus deeideratur id quod in in/er. parte fol. 156* m.$adnotatum est: hic minus est unus quaternio E 9 torpore] corpore S anime S 11 persenerantift PR 12 panlolum PJRlS imergi P inmergi R* 14 & rationalis (& exp. m. 1) S elegere PR 16 neclexerit P 20 culpabili Rlb )

meritum adprehendet nisi eius dono, quem promereri studet. ideo uiuus oportet etiam infans baptizetur, ne obsit animae societas carnis peccati, qua participata fit, ut nihil possit anima infantis secundum spiritum sapere. ipsa quippe adfectio grauat etiam corpore exutam, nisi, cum in corpore est, per unicum sacrificium ueri sacerdotis expietur.