De Natura et Origine Animae

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VIII, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 60). Urba, Karl; Zycha, Joseph; editors. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1913.

Verum tamen iste in sui comparatione qualis posterius apparuit tolerabilius adhuc errat. nam uelut paenituerit eum — non quod debuit paenitere, id est quod ausus fuerit asserere non baptizatis relaxari originale peccatum atque indulgentiam dari omnium peccatorum, ut in paradisum, hoc est locum tantae felicitatis, mittantur et beatas mansiones in domo dei patris habere mereantur, sed illud eum potius paenituerit, quod eis minoris beatitudinis extra regnum caelorum concesserit sedes —, adiunxit atque ait: aut si forte quispiam reluctetur latronis animae uel Dinocratis interim temporarie conlatum paradisum — nam superesse illis adhuc in resurrectione praemium regni caelorum quamquam sententia illa principalis obsistat, quia qui non renatus fuerit ex aqua et spiritu sancto, non intrabit in regnum caelorum -, [*]( 6 Vine. Victor; cf. II Mach. 12,39-46 23 Vine. Victor 27 Ioh. 3, 5 ) [*]( 2 ista b 4 recensentem C qufi BCGFml ac dolent (in mg. al. dolent(i) b 5 correptione A (s. p. add. c) correctione C, bin mg. correptione BG, b in textu 6 macchabeorum A 9 init*um E consilium fuisse BCFGbd 10 uetito om. F obstrixeratA (s s. l.),G ita] ista BCFG istudEd lhegeritD 12 num A 15 posterior A 17 quid E dfbucrit F 20 beatis C 21 dei om.BCFGd 23 adiuncxit A aut] at E 24 uel om. A conlatam D 25 nam] iam b in om. G resuccione A 26 quOquam E 27 qui om. A renatis A 28 non om. A )

351
tamen teneat etiam meum in hac parte non inuidentis assen. sum, modo misericordiae praescientiaeque diuinae et effectum amplificet et affectum. haec uerba in secundo libro eius lecta descripsi. numquid in hac causa erroris audaciam, temeritatem, praesumtionem habere quispiam posset ampliorem? ipse sententiam dominicam recordatur, ipse commemorat, ipse suis litteris interponit, ipse dicit: quamquam sententia illa principalis obsistat, quia qui non renatus f uerit e x aqua et spiritu sancto, non intrabit in regnum caelorum, et audet tamen suae censurae leuare ceruicem contra sententiam principalem ! teneat, inquit, etiam meum non inuidentis assensum, qui dicit animas non baptizatorum temporarie mereri paradisum — propter has enim latronem atque Dinocratcm tamquam prae. scribendo uel potius praeiudicando commemorat —, in resurrectione autem in meliora transferri et regni caelorum percipere praemium, quamquam sententia, inquit, principalis obsistat. iam ergo ipse considera, quaeso te, frater, quisquis cuipiam praebet assensum aduersus auctoritatem sententiae principalis, quam sententiam merebitur principis!

Nouellos hereticos Pelagianos iustissime conciliorum eatholicorum et sedis apostolicae damnauit auctoritas, co quod ausi fuerint non baptizatis paruulis dare quietis et salutis salutis etiam praeter regnum caelorum. quod ausi non fuissent, nisi negarent eos habere originale peccatum, quod opus esset absolui per baptismatis sacramentum. iste autem sicut catholicus dicit paruulos originali obstrictos esse peccato et tamen eos ab huiusmodi uinculo sine lauacro regenerationis absoluit et post mortem in paradisum misericors mittit, post resurrectionem ucro etiam in regnum caelorum misericors introducit. talis sibi Saul misericors uisus est, quando pepercit regi quem deus praecepit occidi; [*]( 7.11.16 Vinc. Victor 8 Ioh. 3, 5 29 cf. I Regn. c. 15 ) [*](1 euidentis CFml inuidensfi 2 effectu A amperlificet C 3 eius libro bd describi A 4 praesuptionem codd. praet. A 5 possit E 6 ipse com- memorat om. F 7 sententiaeC 8 non om. BG 11 etiam inquit E assensu A 12 animas A temporie A 13 dinocraten AECF quāquā A 17 te om. E 20 nouellus A pelagianus A 21 ego A 23 fuerint C 24 origenaleC 25 per baptismatis om. E 26 origenaliC 30hoccidi/l )

352
sed merito inoboediens misericordia uel misericors inoboedientia reprobata atque damnata est, ut caueat homo, ne ab illo misericordiam mereatur homo contra eius sententiam, a quo factus est homo. intonat per os proprii corporis ueritas: si quis non renatus fuerit ex aqua et spiritu, non potest introire in regnum dei. atque ut ab hac sententia exceptos martyres faciat, quibus contigerit ante pro Christi nomine occidi quam Christi baptismate dilui, dicit alio loco: qui perdiderit animam suam propter me, inucniet eam. et ne cuiquam, qui non renatus fuerit christianae fidei lauacro, promittatur peccati originalis abolitio, clamat apostolus: per unius delictum in omnes homines ad condemnationem. contra quam condemnationem dominus unum esse ostendens salutis auxilium: qui crediderit, inquit, et baptizatus fuerit, saluus erit; qui autem non crediderit, condemnabitur. cuius mysterium credulitatis in paruulis per eorum responsionem a quibus gestantur inpletur, ne, si factum non fuerit, eant ex uno omnes in condemnationem. et tamen contra tam mahifestas uoces, quas concinit ueritas, procedit in medium magis uaecors quam misericors uanitas et dicit: non solum non eunt in damnationem paruuli, etsi nullum eos christianae fidei lauacrum a uinculo peccati joriginalis absoluat, uerum etiam felicitate paradisi post mortem interim perfruuntur, post resurrectionem autem etiam regni caelorum felicitatem possidebunt. haec iste contra catholicam fundatissimam fidem numquid dicere auderet, si quaestionem soluendam de animae origine uires suas excedentem suscipere non auderet ?

Horrendis est enim coartatus angustiis ab eis qui dicunt: cur deus animam tam iniusta animaduersione multauit, ut [*]( 4 Ioh. 3, 5 9 Matth. 10, 39 12 Rom. 5, 18 15 Marc. 16, 16 21 Vinc. Victor 30 idem; cf. pag. 308, 3-6 ) [*](5 fuerit renatus d fuerit om. BCG potest om. D 6 introibit D 7 excepto A pro om. E 8 hoccidi A in alio E 13 alt. damnationem B dāpnationem G 14 ostenditE 16 autem] uero bd credidcrit m2 ex dederitP 17 Vius A 18 ne si] nisiG non om.G 19 in om.A 21 uecors BEFG 23 originalis peccati BCFGhd felicitatem BCCl 24 autem) uero bd 25 felicitatem] beatitudinem AE felicitate C 30 dominus E tam] add. inimiatamG animaduersionem C animaduersione G )

353
in corpus eam peccati relegare uoluerit, cum consortio carnis peccatrix esse incipit, quae peccatrix esse non potuit? utique enim dicunt: \'non potuit anima esse peccatrix, nisi eam deus miscuisset carnis consortio peccatricis.\' qua ergo iustitia id fecerit deus, cum iste inuenire non posset — maxime propter aeternam damnationem morientium paruulorum, quibus non baptizatis expiatum non fuerit originale peccatum —, cur itaque deus iustus et bonus parunlorum animas, quibus praesciuit non subuenturum christianae gratiae sacramentum, ab omni noxa propaginis liberas mittendo in corpus quod ex Adam trahitur uinculo peccati originalis obstrinxerit atque isto modo reas aeternae damnationis effecerit, cum inuenire non posset nec uellet dicere etiam ipsas ex illa ulla originem trahere peccatricem, maluit per naufragium miserabile exire quam temerarium cursum uelis depositis et remis suae disputationis inhibitis prouida deliberatione frenare. uiluit quippe iuueni senilis nostra cunctatio, quasi huic molestissimae ac periculosissimae quaestioni magis fuerit impetus eloquentiae quam consilium prudentiae necessarium. ut praeuidit etiam hoc ipse, sed frustra; nam haec sibi uelut ab aduersariis propositurus obiecta: exhinc alia, inquit, substruuntur obprobria querulis murmurationibus oblatrantum et exhinc quasi quodam turbine identidem inter immania saxa conlidimur. his praedictis quaestionem supra dictam scopulosissimam sibi proposuit, ubi a fide catholica naufragauit, nisi refecerit paenitendo quod fregit. illum ego turbinem atque illa saxa deuitans nauem illis committere nolui et de hac re ita scripsi, ut rationem potius cunctationis meae quam temeritatem praesumptionis ostenderem. quod opusculum [*](19 Vine. Victor; cf. pag. 309,9 25 cf. Aug. De libero arbitrio III 59—G2 (XXXII 129G M). De pecc. meritis II 36, 56. Epist. 166 (CSEL XXXXIV 545). Epist. 190 (CSEL LVII 137)) [*]( 1 religare BCDEFG consortia A 2 hinc cepit E 3 non] na .4 deus eamE misguisset A micuisset Fml 4 consortia .1 deus id fecerit E. 5 possit E 9 noxia E propaganisF 10 obstrixeri*t6\' obstrincxerit (n a. l.) F 11 efficerit AC 14 dispositis GB a.c. irribitis  indebitis E 15 inueni A 16 cunctati A cuatatioC uic A hacC quaestione C 18 hoc etiam ABCF nam ex A 19 subtruuntur C substrahuntur (s. ah m7 add. u) F 20 querellis A quaerulis BCG oblatrantium AEF; cj. 309,10 21 turpidinem .1 uictgr inter B uictor inter CEG uictor es intcr F (es s. l.) 22 scopolosissi- mam CGml 23 reficerit A K penitudo E 24 ergo BG turpidinem A saxa om. E 25 ac A ) [*]( LX. Aagust. VIII pan I. Vrba et Zycha. ) [*]( 23 )
354
meum cum apud te inuenisset, inrisit seque illis cautibus animosiore impetu quam consultiore commisit. sed quo cum praefidentia ista perduxerit, puto quod nunc uideas; uberius autem ago deo gratias, si et antea iam uidebas. cum enim nollet cohibere praecipitem cursum propter ancipitem excursum, miserabilem inuenit incursum asserens deum paruulis sine christiana regeneratione defunctis et modo paradisum et postea regnum conferre caelorum.

Scripturarum uero testimonia quaecumque posuit, quibus animas deum non ex illius primae propagine adtraherc, sed sicut ipsam primam suas quibusque singulis insufflare uelut probare conatus est, ita sunt, quod ad istam quaestionem adtinet. incerta et ambigua, ut etiam aliter accipi quam ipse uult facillime possint. quod iam in eo libro, quem scripsi ad amicum nostrum, cuius commemorationem superius feci, satis, quantum existimo, demonstraui. testimonia quippe ipsa quae adhibuit, ubi legitur deus animas uel dare uel facere uel fingere, unde illas det uel unde faciat sine fingat non ostendunt: utrum ex propagine illius primae an insufflando sicut illam primam. iste autem ex eo ipso, quod legitur animas deus dare siue facere siue fingere, iam putat animarum negatam esse propaginem, cum deus eadem scriptura teste etiam corpora det sine faciat siue fingat, quae tamen ab illo ex propagine seminis dari, fieri, fingi nemo ambigit.

Item quod scriptum est ex uno sanguine deum fecisse omne genus hominum uel quod ait Adam: hoc nunc os ex ossibus meis et caro de carne mea, quia neque ibi dictum est \'ex una anima\' neque hic \'anima de anima mea\', putat negari animas filiorum ex parentibus uel illius mulieris ex uiro; quasi uero, si non \'ex uno sanguine\', sed \'ex una anima\' diceretur. aliud quam totus homo intellegeretur nec corporis propagatio negaretur. sic etiam si dictum esset: \'anima de anima mea,\' non [*](14 cf. pag. 317, 11.-325 15 cf. E<ai. 42,5. 57, 16. Zach. 12, 1 23 cf. Act. 17, 26; cf. pag. 320, 12 sqq. 24 Gen. 2, 23 ) [*](1 seque] deque A sequae C 2 prouidentia E 4 ante E cohiberem A 5 anti cipite ABCFG 9 animas] amicisG 12 ipse] ut E 14 exestimo AC 15 athibuit Fm] 16 dat F facitF fingit Fm2 18 illain sicut E 19 dm E 21 fariet ACm1 propaginis semine codd. 22 ambiget E 24 adam ait Ab 26 est dictum E putatE 29 aliud m2 s. exp. illud C 30 ne negaretur C )

355
utique negaretur caro, quam de illo exemtam fuisse constabat; a parte enim totum sicut etiam a toto partem plerumque scriptura significat. nam certe si non \'ex uno sanguine\' sed ex uno homine\' illo loco scriptum esset institutum esse genus humanum, unde iste adhibuit testimonium, non praeiudicaret istis qui neg-ant animarum propaginem, quamuis non sola anima nec sola caro, sed utrumque sit homo. responderent enim a toto partem, id est ab homine solam hominis carnem, scripturam significare potuisse. sic ergo et hi qui defendunt animarum propaginem illud quod dictum est\' ex uno sanguine\' per sanguinem scilicet hominem, id est a parte totum, significatum esse contendunt. sicut enim uidetur illos iuuare quod dictum est \'ex uno sanguine\' nec dictum est \'ex uno homine\', sic uidetur et istos iuuare quod dictum est: per unum hominem peccatum intrauit in mundum et per peccatum mors et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccauerun t, nec dictum est \'in quo omnium caro peccauit\'. itemque sicut illos uidetur iuuare quod dictum est: hoc nunc os ex ossibus meis et caro de carne m e a, quia pars est dicta, non totum, sic iterum istos, quodibi continuo sequitur: haec uocabitur mulier, quoniam de uiro suo sumta est. debuit enim dici aiunt \'quoniam de uiro suo caro eius sumta est\', si non tota mulier, id est cum anima. sed sola caro sumeretur ex uiro. porro autem utrisque auditis qui sine studio partium iudieat. uidet profecto nec contra istos qui propaginem animarum defendunt proferenda illa testimonia ubi pars nominatur, quia potuit scriptura significare illic a parte totum — sicut uerbum caro factum est cum legimus, non utique carnem solam, sed hominem totum intellegimus —, nec contra illos qui propaginem animarum destruunt ista proferenda, ubi non pars hominis, sed totum commemoratur, quia potuit ibi scriptura a toto partem significare, sicut sepultum confitemur Christum, cum caro [*](14 Rom. 5, 12 19 Gen. 2, 23 21 Gen. 2, 24 29 Ioh. 1, 14) [*](1 negatur E exemtaC exPtam D exeptamG aperte C 2 ad partem E scribturo A 7 ad partem E 9 hii C hii E ii d 11 uidet C 18 item F 20 quiA 22 sumpta codd. praet.A aiunt om. E 28 illi caperte t 32 cõmerat ****C 33 cum bis pon. C eius caro bd) [*](23*)
356
eius sola sepulta sit. ac per hoc propaginem animarum nec temere astruendam nec temere destruendam dicimus, sed ammonemus alia testimonia esse quaerenda, quae non inueniantur ambigua.

Quamobrem quid te iste docuerit et unde gratias egeris, nondum scio. manet quippe illa quaestio, sicut erat, in qua quaeritur de animarum origine, utrum illas deus ex propagine illius unius, quam primo insufflauit homini, an ex flatu suo, sicut primo homini, det, faciat, fingat hominibus, quas eum dare, facere, fingere fides christiana non dubitat. quam quaestionem iste cum soluere conaretur nec uires suas intueretur, destruens animarum propaginem et asserens \'eas puras ab omni contagione peccati\' non de nihilo, sed \'de se ipso insufflare creatorem\' et naturam dei mutabilitatis obprobrio, quod necesse non fuerat, infamauit et, dum uult reddere rationem, ne deus credatur iniustus, si puras ab omni peccato animas, etiam illas, quas christiana regeneratione non redimit, uinculo peccati originalis innectit, ea dixit quae te nolo docuerit. tantum enim salutis et felicitatis non baptizatis paruulis tribuit, quantum nec Pelagiana heresis potuit. et tamen de tot milibus paruulorum, qui nascuntur ex impiis et inter impios moriuntur, non quibus homines per baptismum, cum uelint, subuenire non possunt, sed de quibus baptizandis nemo potuit uel poterit cogitare nec quisquam pro eis obtulit uel oblaturus est sacrificium, quod iste etiam pro non baptizandis censuit offerendum, quid diceret non inuenit. de quibus si fuerit interrogatus, eorum animae quid meruerint, ut illas deus nec abluendas baptismo nec expiandas Christi corporis et sanguinis sacrificio et in aeternum damnandas carni inseruerit peccatrici, aut omnino haerebit et ei nostra cunetatio uel sero placebit aut simul pro omnibus paruulis, qui toto orbe terrarum sine christiano baptismate moriuntur, etiam eorum nominibus tacitis, quoniam nesciuntur in ecclesia Christi, non incorporatis corpori Christi offerendum corpus Christi esse censebit. [*]( 11 Vine. Victor 22 cf. pag. 310, 19-311, 1 ) [*]( 3 esse testimoniaE inueniuntur A 7 posi unius ras., in qua qua primus cogn. A ** suffla*** A 8 primu A fa cere bis B 12 se om.A 13opproprio 14 ratione A iniustasG 15 redemit BCFGb 16 docueris A 17 felicitatis et salutis E baptismatis A tribuit paruulis BG 18 hereses BGFml heresis C (is s. l.) 19 inter impiis E 20 uelit A possint E 23 pro nobis baptizatis à 25 expiendas A 26 inserit eodd. nottri inseruerit aliquot codd. deteriores a nobis collati inserat bd 28 xpi E 29 tatitis A 30 haec clesia A incorporatas Fml )

357

Absit a to, îratrr, ut haec tibi placeant, absit, ut ista . uel didieisse gaudeas uel docere praesumas; alioquin longe melior inuenietur ipse quam tu, quia in exordio primi sui libri modeste atque humiliter praelocutus est dicens: cum tibi parere desidero, notam praesumtionis incurri; et paulo post: quando quidem, inquit, nec mihi ipse sim credulus ea quae dixero posse probari studeamque semper etiam propriam sententiam non tueri, si inprobabilis delegatur, et sit mihi cordi proprio damnato iudicio meliora magis et quae sint ueriora sectari. nam ut est optimi propositi laudandique consilii facile ad veriora transduci, ita inprobi obstinatique iudicii est nolle citius ad tramitem rationis inflecti. haec quippe ille si ueraciter dixit atque ut locutus est sentit, magnae profecto spei animum gerit. item in fine libri secundi: nec putes, inquit, ad inuidiam tuam forsitan reuocandum, cum in tua dictorum meorum constituam potestate indicium. ac ne forte cuiusquam curiosi lectoris obtutus inter inlitas fibras elementorum uestigia remanentia sollicitent et offendant, contextam paginae seriem pollice seuero discerpe meque huius censionis experte puni atramenta quae indigna eloquia signauerunt, ne hac occasione et tuum erga me iudicium, quo mihi uehementer indulges, et meae quae latebant ineptiae rideantur.

Isto igitur cum ille suos libros et initio praemuniuerit et termino communiuerit atque tuis humeris inposuerit onus religiosum correctionis et emendationis suae, hoc apud te inueniat quod petiuit, ut emendes eum iustus in misericordia et arguas cum ; oleum autem peccatoris, quo inpinguetur caput eius, absit a manibus atque [*]( 4.5 Vine. Victor 13 Vinc. Victor 24 cf. Ps. 140, 5 ) [*](1 alt. absit om.E 2 didicisse] aid. te AE 3 libri sui E 4 desiderem E 5 praesumptoris D incurro Ftn2d 6 credulus gim E 7 tueris (om. si) A 8 iudicio damnato BCFGd sunt Eb 9 sicut E ute tn2 s. exp. aut C llattramited infecti A 12 ut om. G sensit E animiiF 13 item-secundi om. BCG 14 cum] qua ABCG quod F (od s. a), bd 15 ac] at b optutns AF inter om.E lGinlicitas ABCF licitasG illatasE 17 contextan A pollicere uero BCG pollice uero seuere E pollicereuo F (t s. re) discerper E discerpereG ne (s. I.) meque F neque G huiusmodi E 18 experti! Bb exparte F (es. a m2) puniat BCEFmlG atramento b indignę loquia D significauerunt BCFG occasioneC 20 maeç F 21 Isto igitur modo h praemllnierit C 22 comminuerit G tni summeris.4 religionis BGb 24 emendet A 25 inpingetur CFml )

358
. osculis tuis, id est assentatio indecens adulantis deceptoria lenitudo blandientis. quodsi emendare neglegis cum uideas emendandum, aduersus earitatem facis; si autem tibi emendandus propterea non uidetur, quia putas eum recte ista sensisse, aduersus ueritatem sapis. et ideo ille melior, qui emendari est paratior, si non defuerit emendator, quam tu, si uel sciens inridenter contemnis errantem uel nesciens pariter sectaris errorem. omnia itaque in eisdem libris ad te scriptis et tibi traditis sobrie uigilanterque considera, et plura quam ego inuenies fortasse culpanda. et quaecumque ibi sunt adprobanda atque laudanda, si quid in eis reuera forsitan ignorabas atque isto disserente didieisti, euidenter profitere quid illud sit, ut de hoc te gratias egisse, non de his quae illic inprobanda tam multa sunt, omnes nouerint, qui uel recitante illo tecum simul audierunt uel eosdem postea libros legerunt, ne in eius ornato eloquio tamquam in pretioso poculo te inuitante etsi non bibente uenenum bibant, si tu quid inde biberis et quid non biberis nesciunt et propter laudem tuam omnia illic bibenda salubriter arbitrantur. quamuis et audire et legere et quae dicta sunt haurire memoria quid est nisi bibere? sed praedixit dominus de fidelibus suis, quod etsi mortiferum quid biberint, non eis nocebit. ac per hoc qui eum iudicio legunt et secundum regulam fidei adprobanda adprobant et inprobant inprobanda, etiamsi commendant memoriae quae inprobanda dicuntur, nulla uenenata sententiarum prauitate laeduntur. haec me grauitatem et religionem tuam siue mutua siue praeuia caritate monuisse uel commonuisse minime paenitebit domino miserante, quomodolibet accipias, quod tibi praerogandum putaui. agam uero uberes ei gratias, de cuius misericordia saluberrimum est fidere, si ab his prauitatibus et erroribus, quos ex libris huius [*]( 19 Marc. 16, 18 ) [*](1 oculis BCEFGbd indicensF dcnitudo A 2 plandientis C 3 facis] pads ABC emendandus tibi BG 4 iste C 5emedareC paratior] patior A 6 si om.F 7 atte A 9 ab probanda A 10 siquitG 11 ut] et CE 12 his] ilhsE 13 sunt Fml nouerunt BCGb uel ] uult C 14ornatu ABCGFml 16 pr. liberes A ct fin.] ut E 17 arbitrentur G 19 dominus om. G 20 eius A eos E quibuscum A quicuque (om. cmn) E 21 abprobanda A 22 commcndent E 23 nulla] add. licet D 24 Iegionem C 27 ei uberes DE saluberrime A 28 ab is A prauitibus A )
359
hominis ostendere his litteris potui, alienam atque integram fidem tuam uel inuenerit epistula ista uel fecerit.

LIBER TERTIVS. AD VINCENTIVM VICTOREM.

Quod mihi ad te scribendum putaui, hoc prius cogites, fili dilectissime Victor, uolo, si te contemnerem, nequaquam id me fuisse facturum. nec ideo tamen humilitate nostra sic abutaris, ut propterea te existimes adprobatum, quia cernis non fuisse contemtum; non enim sequendum, sed corrigendum te diligo. et quoniam nec corrigi posse despero, nolo mireris me contemnere non posse quem diligo. si enim te, antequam nobis eommunieares, diligere debui, ut esses catholicus, quanto magis te iam communicantem diligere debeo, nc sis nonus hereticus et ut sis talis catholicus, cui resistere nullus possit hereticus! quantum enim adparet ex donis ingenii, quae iam tibi largitus est detis, profecto sapiens eris, si te non esse credideris, atque ut sis ab illo qui facit sapientes pie, subpliciter instanterque poposceris et malueris errore non decipi quam errantium laudibus honorari. [*]( 15 Eccli. 1, 1 ) [*]( 1 ingrā A 2 tuam bis pos. semel eras. A inuenirit C EXPLICIT EPISTOLA AD PETRVM PRESBITERVM DE NATVRA ET ORIGINE ANIMAE. INCIPIT AD VINCENTIV VICTORE DE EADE RE LIB PRI- MVS AC EXPLICIT EPISTOLA AD PETRVil PRB3I 1NCIPIT AD VIN- CENTIVM VICTOREM DE EADEM RE LIBER PRIMVS BU EXPLICIT EPISTOLA AD _PETRVM PRESBITERV DE NATVRA ET ORIGINE ANIMAE F Explic epla sci aug ad petrum Presbm De natura et origine anima. Incip eiusde alia epla ad Petrum et abraham de eadem re E,a codice D subscriptio abest 3 IN NOMINE DXI NRI IIIV XPI...... INCIPIT AD VINCENTIVM VICTOREM DE NATVRA ET ORIGINE ANIMAE LIBER SCI AGVSTINI EPI H INC .\'. AD VICTOREM VINCENТIVM . . DE NATVRA ET ORIGINE ANIMAE. LIBER SCI AVRELII AVG PRI. MVS .\'. / INCIPIT LIBER AVRELII AVGINI DE NATVRA ET ORI- GINE ANIME AD VINCENTIVM VICTOREM T 4 primum E cogitasC 5 uitorC si te contenere C nequaquam ad me contenere fuisse C 6 tamen o>n.Dml 7 abprobatum J 10 communicaris BC 11 ut omes catliolicos (in mg. al. I esses catholicus) b te iam] etiam CI cominicantem .1 12 dilegereC heredicus Hml ut sis talis om.H cuins 11 cui — hereticus om. D )

360

Prius me in libris tuis titulus tui nominis pro te sollicitum reddidit. cum enim quis esset Vincentius Victor ab eis qui te nouerant et forte aderant requisissem, audiui te fuisse Donatistam uel potius Rogatistam, nuper autem communicasse catholicae. et cum gauderem tantum, quantum de his solemus, quos ab illo errore liberatos esse cognoscimus, immo uero etiam multo amplius, quod ingenium tuum, quo delectabar in litteris tuis, uidebam non remansisse apud aduersarios ueritatis, additum est a referentibus, quod me inter illa gaudia contristaret, ideo te cognominari uoluisse Vincentium, quod Rogati successorem, qui hoc nomine appellatus est, adhuc tamquam magnum et sanctum uirum animo teneas et ob hoc illius nomen tuum uolueris esse cognomen. nec defuerunt qui dicerent etiam hoc a te fuisse iactatum, quod ipse tibi nescio qua uisione apparuerit atque ad hos conficiendos libros, de quibus tecum agere isto nostro opusculo institui, sic adiuuerit, ut ea tibi scribenda, quantum ad res ipsas rationesque adtinet, ipse dictaret. quod si uerum est, iam te illa dicere potuisse non miror, quae, si patienter auscultes ammonitioni meae et eos libros catholica mente consideres atque pertractes, te dixisse procul dubio paenitebit: ille quippe qui se, sicut eum prodit apostolus, transfigurat in angelum lucis, in eum tibi transfiguratus est, quem tu fuisse uel esse tamquam lucis angelum credis. et eo quidem modo minus ad decipiendos catholicos ualet, quando se non in lucis angelos, sed in hereticos transfigurat; sed te ab eo falli iam eatholieum nollem. crucietur ergo te didicisse quae uera sunt: quanto magis laetatus fuerat se tibi persuasisse quae falsa sunt! ut autem non diligas hominem mortuum, cuius dilectio tibi obesse potest, prodesse illi non potest, hoc breue intuearis ammoneo, quod utique ille non est sanctus et iustus, si tu [*]( 20 II Cor. 11, 14 ) [*]( 3 et] uel BCI adherant A requiese A 4 aeclesiae catholicae I 5 gauderem H (u add. m1, de m2) liberatos esse ab illo errore 1 7 quod Ell d delectabus H tuis in mg. add. E non om. H 8 quo d 9 cognominare CH 10 rogasti ABC roga*ti £ abpellatus A 13 a om.A 14 atque om.E ^ 15 opusculu A si BCb si deus I adiuuerit dns b ut om.D ut eos tibi scribendos T 16 attenet H 17 sapienter H 18 auscultas Bml 21 eo b est transfig. bd 22 angelum lucis E 23 alt. in om.C haereticos A 24abeo] habeo AB ab illo E cruetur B 25 deducis se Hml si E sed ibi Hml 26 persuasisset £ persuasisse **D moriturum I 27 obesse tibi E prodessepotest om.C illa E, om.T breuiter bd )

361
hereticorum Donatistarum uel Rogatistarum laqueos cuasisti; si autem illum sanctum et iustum arbitraris, tu communicando catholicis interisti. profecto enim tc catholicum fingis, si animo illud es quod erat ille quem diligis. et nosti quam terribiliter scriptum sit, quod spiritus sanctus disciplinae fugiet fictum. si autem ueraciter communicans non te catholicum fingis, quid adhuc hereticum mortuum sic diligis, ut eius uelis te iactare adhuc nomine, cuius iam non teneris errore? nolumus te habere tale cognomentum, tamquam sis heretici mortui monumentum; nolumus talem titulum habere librum tuum, qualem falsum esse dieeremus, si in eius sepulcro legeremus. non enim Vincentium uictorem scimus esse. sed uictum; et utinam fructuose, sicut te uinei nolumus ueritate! astute autem putaris et callide, cum libros tuos, quos credi cupis illo tibi reuelante dictatos, appellas Vineentii Victoris, non tam Vincentium te quam illum uoeari noluisse Victorem, uelut tibi reuelando quae scriberes uicisset errorem. ut quid tibi ista, fili? esto potius uerus, non fictus catholicus, ne te fugiat spiritus sanctus et nihil tibi possit prodesse Vincentius. in quem se ad te fallendum transfigurauit malignissimus spiritus; eius quippe sunt illa qualibet tibi fraude persuasa. quae si ammonitus pia humilitate et catholica pace correxeris, errores fuisse iudicabuntur studiosissimi iuuenis emendari potius quam in eis remanere cupientis. si autem pro eis tibi etiam contentionem - quod absit.! — persuaserit peruicacem, iam tamquam heretica dogmata cum suo necesse erit auctore damnari, cura scilicet pastorali et medicinali, priusquam per incautum uulgus serpant dira contagia, cum dilectionis non ueritate, sed nomine salubris neglegitur disciplina.

Si quaeris quaenam illa sint, poteris quidem legere mea scripta ad fratres nostros, Renatum dei senium et presbyterum [*]( 5 Sap. 1, 5 25 cf. Verg. Georg. III 468. 469 ) [*]( 1 haereticorum A, om.l 2 iustum esse E 3 si te catholicum (om. post. si) HT te om.C si-fingis om. A illudes BEH es om.O 5 fugiat DII effugiat E effugiet T 6 cominunicasE finges Hml 7haereticum A te uelis H 8 errore in ras. E conomcntum C 9 monimentum T 11 sepulchro ABDH 12 sicut et te E 13 quod E 15 uocare H 16 tibi] sibib 18 prodesse possit E possit om.H te ad se C 21 studiosissime BC 22 pr. eius C 24 haeretica .1 cura] correptione II 25 per] pro C 27 disciplina] medicina b 28 sunt illa B illa sunt C illi simt I 29 praesbiterum Al presbiterum BC )

362
Petrum, ad quem tu eadem ipsa, de quibus agimus, scribenda existimasti eius, ut asseris, uoluntati petentis obtemperans. dabunt enim tibi ut legas procul dubio, si uolueris, et ingerent etiam non petenti. uerum tamen etiam hic quae maxime in eisdem libris tuis et in fide tua emendari cupiam non tacebo. primum est, quod \'animam non ita uis a deo esse factam, ut eam ex nihilo fecerit, sed ex semet ipso\'. ubi non putas esse consequens, ut naturae sit dei, quia profecto quam sit impium et ipse cognoscis. qua impietate ut careas, ita oportet ut dicas animae auctorem deum, ut ab illo facta sit, non de illo. quod enim de illo est, sicut unigenitus filius, eiusdem naturae cuius et ille est. ut autem anima eiusdem naturae non sit cuius est ille, facta est quidem ab illo, sed non de illo. aut ergo dic unde aut fatere de nihilo. quid est quod dicis \'eam particulam esse quandam halitus naturae dei\'? numquidnam ipsum halitum naturae dei, cuius halitus est ista particula, negas eiusdem cuius deus est esse naturae? si negas, ergo de nihilo et istum halitum fecit deus, cuius halitus animam uis esse particulam. aut si non de nihilo, dic unde illum fecerit deus. si de se ipso, ergo ipse est — quod absit! — materies operis sui. sed dicis: cum de se ipso halitum uel flatum facit, ipse integer manet; quasi non et ignis lucernae integer maneat, cum de illo altera accenditur, et tamen eiusdem, non alterius sit naturae.

Sed, inquis, cum a nobis uter inflatur, non aliqua portio nostrae naturae uel qualitatis infunditur. cum hoc ipsum, quod spiritu hausto uter inpletus extenditur, sine aliqua nostri deminutione geratur. his uerbis tuis adhuc addis et inmoraris et inculcas similitudinem quasi necessariam, qua intellegamus quomodo deus sine suae naturae aliquo detrimento et de se ipso animam faciat et facta [*]( 2 Vinc. Victor 5 Vinc. Victor; cf. pag. 305,19 sqq. et 339, 1 13. 19. 22 Vinc. Victor ) [*](1 quibus] add. nunc d existimate C 2 ut eius E petenti T poenitentis C 3 legat b ingerunt E 5 emendare B ita non E 6 factam esse E 7 putes 6 8 qu.a B 11 alt. cuius et ille est T est om.E 13 facere C 14 alitus CDT; in seqq. uers. h omnes codd. semper tere om. numquinnam A 15 ipsa E 17 uis esse animam H anime E non] ni A 18 fecerit illum E se om.E 19 cum] quod B ipso in mg. add. E 20 maneat b et om.A 21 illaEft 23 nro A hoc ipso quo spu hausto ABCDEHIb hic ipse spiritus quo hausto d 24 impleturft diminutione BCETbd 25 egeraturd tuis om.H addisset (om. et) Bet-quasi cm.H 27 faciet A )

363
de ipso non sit quod ipso. dicis enim: numquid animae nostrae est portio utris inflatio aut homines fingimus cum utres inflamus aut detrimentum nostri in aliquo patimur, cum flatus nostros in diuersa partimur ? sed nullum patimur detrimentum. cum ex nobis ad aliquid transmittimus flatum, et manente in nobis plena flatus proprii qualitate et integra quantitate nullum nos meminimus damnum ex utris inflatione sentire. ista similitudine, quae satis elegans et congruens tibi uidetur, quantum fallaris adtende. deum quippe dicis incorporeum non de nihilo a se factam, sed de se ipso animam sufflare corpoream, cum flatum nos licet corporeum, subtiliorem tamen emittamus, quam nostra sunt corpora, nec eum de anima nostra. sed de hoc aere per uiscera corporis exhalemus. pulmones quippe anima, cuius nutu mouentur etiam cetera corporis membra, ad hunc aerium spiritum ducendum atque reddendum sicut folles mouet. praeter enim alimenta solida et fluxa, unde est cibus et potus, hoc tertium nobis deus alimentum circumfudit aurarum. quas ita carpimus, ut sine cibo et potu diu esse possimus. sine hoc autem alimento tertio, quod aura nobis. quae undique circumsistit, spirantibus et respirantibus exhibet, nec exiguo temporis spatio possumus uiuere. sicut autem cibus et potus non solum ingerendi, uerum etiam per meatus ad hoc institutos egerendi sunt, ne utroque laedant, uel non intrando uel non exeundo, ita hoc tertium flabile alimentum quia in nobis manere non sinitur nec inmorando corrumpitur, sed egeritur mox ut ingeritur, non alios, sed eosdem meatus, id est os aut nares aut utrumque, et qua intraret et qua exiret, accepit.

In te ipso tibi proba ipse quod dico. emitte spiritum flando et uide utrum dures, si non receperis; recipe respirando et uide quas patiaris angustias, si non rursus emiseris. hoc igitur facimus. [*]( 1 Vine. Victor ) [*](1 de se ipsa E 2 imflatio C fungimus C imflamus C 3alico.l inflatus B 4 patimur BDml ad om. ABCDm1E ad aliquid (in mg. al. l ) [*](dcf. E) [*]( alique)6 5 plenas C qualitatcmB 6 et om. A 7 sentire-365, 7 uiuamus om. E cligans BCI 9 factum llm2 se cm. B 10 nosscilicet (pr. s s. I.) D 12 exalemus AIIT quippe] naque BITb namquae C 13 nutu] natura (ram2 add.)H adhuc A 14 aereum BHIT aereum C 15solidetC 17 diue e C 19 exibct B tempori Hml 20 possimus HTd 21 ad hoc om. B instituto segerendi B coostitutos II 24 egeretur Ilml alias A. 25os.4 29 facinus A )

364
quando utrem, sicut dicis, inflamus, quod facimus ut uiuamus; nisi quod tunc paulo plus ducimus, ut paulo plus emittamus, ut spiritum flabilem, id est uentum in utrem inplendum et extendendum non quiete spirandi et respirandi, sed anhelandi impetu coartemus. quomodo ergo dicis: nullum patimur detrimentum, cum ex nobis ad aliquid transmittimus flatum, et manente in nobis plena flatus proprii qualitate et integra quantitate nullum nos meminimus damnum ex utris inflatione sentire? apparet te, fili, si aliquando utrem inflasti, non aduertisse quid egeris. quod enim sufflando amittis, statim recipiendo non sentis. sed potes hoc facillime discere, si hoc potius uelis quam tua dicta, quia iam dicta sunt, non inflans utrem, sed inflatus ipse defendere et auditores tuos, quos ueris rebus aedificare debes, inani strepitu uentosi sermonis inflare. in hac causa non te ad magistrum mitto nisi ad te ipsum. emitte flatum in utrem et os claude continuo naresque detine et sic saltem senti uerum esse quod dico. eum enim coeperis angustias intolerabiles perpeti, quid cupies ore aperto naribusque recipere, si, quando sufflasti, nihil te existimas amisisse? uide in quo malo sis, nisi hauriendo resumas quod effundendo reddideras; uide, illa insufflatio qualia damna et detrimenta fecisset, nisi ea respiratio reparasset. nisi enim quod inpenderis ad utrem implendum, ad te itidem alendum aditu patefacto redierit, quid tibi non solum unde illum inflare, sed unde tu possis uiuere remanebit?

Haec debuisti considerare, cum scriberes, et non ista similitudine utrium inflatorum uel inflandorum introducere nobis deum aut ex alia natura, quae iam erat, sicut nos ex isto circumfuso aere flatum facimus, animas flare aut certe, quod et abhorret ab ista similitudine et abundat impietate, deum sine ullo quidem sui [*](5 Vine. Victor ) [*](def. E) [*](2 quod tunc] quodā H ducimus-plus om. C 4 anelandiC anelandu petu A 6 transmittamus C in om. BC plena om. D 8 insufflatione B 9 quod] quid B insufflando b inflando d emittis b 10 potest C ediscereH 11 tu addicta C inflas C 12 uerbis T 13 inanissime B inanissine C inanis sinoH strepiduC inac A 14 nisi] sed BCHT 17 cupiet A te om. H 18 exestimas AC amisse D mala A auriendo C/Z rerum at quod (in mg. s. reram aid. m2 remeat) H 19 quo defundendo A 20 fecisset] add. et A 21 a*l**endum I aditum B 22 qui C 23 manebit A 24 debuisse A 26 aeres latu A 27 at B aborret C 28 ∗abundat H obtundat C )

365
detrimento, sed tamen de sua natura mutabile aliquid uel proferre uel, quod est peius, tamquam sui operis materies ipse sit, facere. ut ergo aliquam de nostro flatu ad hanc rem adhibeamus similitudinem, id potius est credendum, quod, sicut nos non de natura nostra, sed quia omnipotentes non sumus, de isto aere circumfuso quem trahimus et reddimus, cum spiramus et respiramus, flatum facimus quando sufflamus nec uiuentem nec sentientem, quamuis nos uiuamus atque sentiamus, ita deum non de sua natura, sed quia sic omnipotens est, ut possit creare quod uult, etiam ex eo quod omnino non est. id est de nihilo, flatum facere posse uiuentem atque sentientem, sed plane cum sit inmutabilis ipse mutabilem.

Quid autem sibi uult, quod huic similitudini addendum putasti ad exemplum de beato Heliseo, quia flando in eius faciem mortuum suscitauerit ? itane tu flatum Helisei factum fuisse putas animam pueri? non usque adeo te a uero exorbitare crediderim. si ergo anima illa, quae uiuenti ablata fuerat ut moreretur, eadem ipsa illi ut reuiuesceret reddita est, quid ad rem pertinet quod dixisti \'nihil Heliseo fuisse deminutum\', quasi aliquid ab illo transisse, unde uiueret, credatur in puerum? quod si propterea dictum est, quia flauit et integer mansit. quid opus erat ut hoc de Heliseo mortuum resuscitante diceres, quod de quouis flante et neminem suscitante dicere nihilominus posses? incaute sane locutus es — cum absit, ut credas flatum Helisei factum fuisse reuiuescentis animam pueri -, quod primum dei factum ab istius prophetae facto hoc distare noluisti. quod ille semel, iste ter flauerit. dixisti quippe Heliseum in faciem defuncti filii illius Sunamitis ad instar primaeuae originis [*]( 13 cf. IV Regn. 4, 34. 35 18 Vinc. Victor ) [*]( 4 nostra cm. H sed om. b õ quaell 7 sentitem A 8 itaque BC o sed C 10 flatum] factum E 11 mutabilem facit BCEIT mutabile facit b 12 sibi uult om. B quod ad hanc similitudinem (quod ad in mg. add. m1) H similitudinu A 13 hellsseo A 14 sustauerit A helisei tu flatum E tu cm. li helissei.l fuisse factum E factum om.b puta/Z 15 a om. BCl exoroit re.4 17 reuiuisceret BElTd 18 diminutura DEIbd ab illo aliquidd transisset Eb 19 uiuere b 20 helisseo A elisaco DITd 21 resuscitande B quoT 22 loquutus A 23 reuiuescente C reuiuiscentē Blb reuiuiscentis BEd uiuiscentem T 25 dixisti-faciem cm. II 26 facie T filii om. EH somamtis.l sun amittis B sonamitis CD sonanitis H (u s. o) prim«euQ II )

366
insufflasse: et cum emortua membra, inquis, in uigorem pristinum redanimata per halitum prophetae diuina uirtus accenderet, nihil Heliseo fuerit imminutum, per cuius flatum corpus emortuum rediuiuam animam recepit et spiritum, nisi quod semel dominus in faciem hominis insufflauit, et uixit, tertio Heliseus in faciem mortui aspirauit, et reuixit. sic sonant tua uerba ista, quasi flandi tantum numerus interfuerit, ut non quod fecit deus etiam propheta fecisse credatur. et hoc ergo emendandum est. tam multum quippe interfuit inter illud opus dei et hoc Helisei, ut ille flauerit flatum uitae, quo fieret homo in animam uiuentem, iste autem flauerit flatum neque sentientem neque uiuentem, sed aliquid significandi gratia figurantem, denique ut puer iste rcuiuesceret, non eum animando propheta fecit. sed eum amando ut hoc deus faceret impetrauit. quod autem illum ter flasse dicis, aut memoria, sicut fieri solet, aut mendositas codicis te fefellit. quid plura? non sunt tibi ad hoc astruendum aliqua exempla et argumenta quaerenda, sed potius emendanda et mutanda sententia. noli ergo credere, noli dicere. noli docere \'quod non de nihilo, sed de sua natura fecerit animam deus\', si uis esse catholicus.