Contra Faustum

AUGUSTINUS respondit: Audi ergo, quod confiteris te non uidere, qua mente aut consilio hoc aduersum uos capitulum proferamus . non quod a carnibus abstineatis; nam [*]( 1 preconio G caecinerunt M cecinerunt C caecinernnt (a erp. m. 2) L 2 faciendarum Cb faciundarum Ll S hos] hoc LSMG 4 ex] a b canone (in mg. add.) G 5 doctrinas (o in ras.) L num] non C 9 teclam LCSG 13 solos GCSP1 18 nos] hos b 19 permanant Cl inuitas Cb 20 nouimus] nabimus C 22 igitur (i init. s. I.) S 24 quoq: SG 27 Cap. LVnn LPSMG Agustinus L te om. C )

hoc a quibusdam et primi patres nostri fecerunt, sicut commemoras — non tamen ea damnandi, sed significandi gratia, quod non intellegitis, et unde iam quantum sufficere uidebatur, in superioribus partibus operis huius locutus sum — et christiani,. non haeretici, sed catholici edomandi corporis causa propter animam in orationibus amplius humiliandam, non quod illa esse inmunda credant, non solum a carnibus, uerum a quibusdam etiam terrae fructibus abstinent, uel semper, sicut pauci, uel certis diebus atque temporibus, sicut per quadragesimam fere omnes, quanto magis quisque uel minus seu uoluerit seu potuerit. uos autem ipsam creaturam negatis bonam et inmundam dicitis, quod carnes diabolus operetur faeculentiore materia mali, ac per hoc eas tamquam inmundiora et truculentiora dei uestri uincula exhorrentes abicitis. auditoribus autem uestris, quos tamquam distinctos a genere sacerdotum dixisti, secundum ueniam haec edenda conceditis; sicut quibusdam concedit apostolus secundum ueniam non omnem concubitum coniugalem, etiam qui fit sola causa generandi, sed eum, qui fit per incontinentiam, sed tamen cum coniuge. neque enim conceditur secundum ueniam nisi peccatum. hoc uos de omni carnium cibo sentitis, hoc et ipsi ab haeresi uestra didicistis et uestros auditores docetis; sed illis, quod sit ignoscendum, propter quod uobis necessaria ministrant, ut dixi, conceditis, non dicentes non esse peccatum, sed peccantibus ueniam largientes; uos autem ab omni tali tamquam mala et inmunda contagione [*](20 cf. I Cor. 7, 5 sq. ) [*]( 1 a] in SG1 5 catholica BIGI catholice C1 6 rationibus GLlSb humiliandtt Mb humiliandi (a in ras. ex u) L 7 immunda L'I. carnibua (in ras.) SG1 criminibus Gl 11 tilt. seu (s. l. a m. 2) S 12 immttndam L* 13 fecnlentiore (r ex n corr. tAd.) CP, (ore in raa.) L fetulentiore S fętulentiore G feculentiorem ateria* M1 14 tratulentiora S 16 ueniiL (- add. m. 2) L hec C tedenda (a ape m. 2) L 18 coniugalem (i 8. l.) C 20 com (B. o a m. 1 u) L 22 heresi LCSG conditores (8. cen a m. 1 au add.) S auditores (au in ras.) G 25 largi*entes S 26 mala (a fin. in ras.) C contagione C: cogitatione (m er.) LM, (m exp.) GF13 cogitatione Sb ) [*]( XXV. Aug. aect. 6. ) [*]( 48 ) abstinetis . ac per hoc illud, quod sequitur ea uerba apostoli, quibus commemorationem huius capituli terminasti, ipsum est -omnino, quod nos facit hoc testimonium uobis obicere: quod et tu, puto, sciebas, ut ea uerba primo non poneres et nobis in extremo diceres: qua mente aut consilio hoc aduersum nos capitulum proferatis, ego non uideo, cum hoc ipsum nostrum consilium tacere quam commemorare malueris. cum enim apostolus dixisset: abstinentes a cibis, quos deus creauit ad percipiendum cum gratiarum actione fidelibus, secutus ait: et iis, qui cognouerunt ueritatem, quoniam omnis creatura dei bona est, et nihil abiciendum, quod cum gratiarum actione percipitur; sanctificatur enim per uerbum dei et orationem. haec sunt, quae negatis; hoc animo. hac uoluntate, hac opinione ab escis huiusmodi temperatis, quod non significatione, sed natura malae et inmundae sint. qua in re creatorem earum sine dubio blasphematis; hoc est, quod pertinet ad doctrinam daemoniorum. nolite ergo mirari hoc de uobis tanto ante a sancto spiritu prophetatum.

Iterum si ad uirginitatem sic adhortaremini, quemadmodum hortatur apostolica doctrina — qui dat nuptum, bene facit, et qui non dat nuptum, melius facit — ut bonum esse nuptias diceretis, sed meliorem uirginitatem, sicut facit ecclesia, quae uere Christi est ecclesia, non uos spiritus sanctus ita praenuntiaret dicens: prohibentes nubere. ille enim prohibet, qui hoc malum esse dicit, non qui huic bono aliud melius anteponit. denique uos eum praecipue [*](8 I Tim. 4, 3 sqq. 21 I Tim. 7, 38 25 I Tim. 4, 3 ) [*](5 mente. aut (aut in ras.) C 7 ipstl* (~ add. m. 2 et t eras.) L 10 his JjCSGb 15 temperantis Ll temperantes V 16 nature SlG male (8. e a m. 1 a) S, C inmunda SG inmnnde C inmunda (ae ex a corr. m. 2) L 18 demoniorum C hoc// L 20 hortaremini b 22 nuptum om. S fecit (7 23 ionuptias (txp. in m. 2) L diceris Ll diceretis (ti 8. I.) L2 dicere. b 24 ecclesiam P2SG ecclesiam M 25 pronunciaret C 27 praedpntc (tZp. m. 2) L )

concubitum detestamini, qui solus honestus et coniugalis est et quem matrimoniales quoque tabulae prae se gerunt, liberorum procreandorum causa: unde uere non tam concumbere quam nubere prohibetis. concumbitur enim etiam causa libidinum, nubitur autem nonnisi filiorum. nec ideo nos dicatis non prohibere , quia multos uestros auditores in hoc oboedire nolentes uel non ualentes salua amicitia toleratis. illud enim habetis in doctrina uestri erroris, hoc in necessitate societatis. hinc est, quod paulo ante distuleram dicere, cur uobis mors Christi uisa sit uel fallax et simulata praedicanda et non etiam natiuitas. mortem quippe tamquam separationem animae, id est naturae dei uestri a corpore inimicorum eius, hoc est a figmento diaboli, praedicatis atque laudatis . ac per hoc rem dignam fuisse credidistis, quam Christus etsi non moriens, tamen mortem simulans commendaret. in natiuitate autem quia non solui, sed ligari potius deum uestrum creditis, hanc nec saltem fallaciter imaginatum Christum credere uoluistis, ita ut non sic uobis Maria displiceret, si concubuisset et non concepisset, quomodo displicet, quia non concubuit et tamen peperit. uidetis ergo multum interesse inter hortantes ad uirginitatem bono minori bonum amplius praeponendo, et prohibentes nubere concubitum propagationis, qui solus proprie nuptialis est, uehementius accusando; multum interesse inter abstinentes a cibis propter sacramenti significationem uel propter corporis castigationem et abstinentes a cibis, quos deus creauit, dicendo, quod eos deus non creauit. proinde illa doctrina est prophetarum et apostolorum. haec daemoniorum mendaciloquorum. [*]( 1 deteatamini (a sup. i) C 3 uero b 5 uos b non (s. l. a m. rec.) C 7 amicitia (ia in ras.) S 9 hinc (c s. I. add. m. rec,) C quur L 11 natiuitatis (ti expo m. 2) L 13 ac] hac C 16 solui* (B uid. er.) C • 17 saltim L 18 sic G .21 prohibentes. (h 8. l.) S ' 22 propagationis (tio s. I. add. m. 2) S propriae CSMG propriae (a up. m. 2) L 28 nubtialis M 24 sacramenti C: sacrati LMGb. (in ras.) S ) [*]( 48* )

LIBER UNUS ET TRICESIMUS.

FAUSTUS dixit: Omnia munda mundis, inmundis autem et coinquinatis nihil mundum; sed inquinata sunt eorum et mens et conscientia. hoc quoque ipsum. utrum uobis expediat a Paulo dictum credere, considerandum est; hactenus enim non tantum daemoniis exagitatos constitit Moysen et prophetas, cum tantas de ciborum differentiis tulerint leges, sed etiam quod inmundi ipsi fuerint et coinquinati mente atque conscientia sua, ut congrue in ipsos et illud cadere possit, quod sequitur: deum se scire profitentur. operibus autem negant. cui autem hoc magis conpetit quam prophetis atque Moysi, qui longe aliter uixisse probantur quam dei cognitoribus congruebat. ego tamen nunc usque praeter adulteria et fraudes et homicidia nihil aliud esse putaueram, unde conscientias pollutas habuisse uiderentur Moyses et prophetae; nunc autem hoc demonstrante capitulo scire iam datur etiam hinc eos inquinatae mentis fuisse, quia aliquid putauerint inquinatum. quorsum ergo talibus etiam nunc uos uisionem diuinae maiestatis contingere potuisse arbitramini, cum sit scriptum nisi eos, qui corde puri fuerint, deum uidere non posse? at uero hi etiam si casti ab inlicitis facinoribus exstitissent, sola tamen haec abstinendi a quibusdam escis superstitio, si mentem contaminat, diuinitatis eis potuit negasse conspectum. euanuit ergo iam atque extincta simul est Danihelis quoque illa ac trium puerorum gloriatio: qui [*]( 2 Tit. 1, 15 ia Tit. 1, 16 20 cf. Matth. 5, 8 25 cf. Dan. 1, 12 ) [*]( 2 cap. LX LPSMG 3 coinquinatis (co s. I.) G nihil est b 6 hActenus (h 8. l.) G daemoniis (i a. s 8. I.) S constitit] constutit (itit in ras.) L* constabit SG consta»*r C constabit (b corr.) ex n) M 7 tulerunt GSb tulerint (i corr. ex u) L 8 fuerunt Sb foel*nt (s. * a m. 1 u) G fuerint (i ex u corr.) L coincoquinati (co alt. s. I.) S coinquitati G coinquinati (co s. 1.) P 10 profiten-tor C 12 produntur M 14 homicida SG 15 moyses (s fin. add. M. 2) L 16 demonatrante (m er.) LMG capitulo/// C 18 pntaneront 8 cursum LGX quuraum PlM quoraum p2GJ ergo (r <. I.) C 21 ad L 23 super stitiosi C 24 negasse L* 25 daniheli C ac om. b )

et ipsi usque ad hanc praedicationem, quae censet nihil inmundum, castissimi plane ac bonae mentis iuuenes habiti sunt in Iudaismo, quia scilicet paternarum memores traditionum a gentium dapibus et maxime inmolatis omni cum studio se conseruauerint inlibatos. nunc enim demum adparuit et ipsos contaminatos fuisse mentibus et conscientia tum maxime, cum os a sanguine et cibis feralibus abstinebant.

Sed illos fortasse excuset ignorantia; necdum enim adparente christiana hac fide, quae doceret omnia esse munda mundis, quaedam et ipsi putauerint esse non munda; uos uero, qua nunc excusatione utimini, si Paulo clamante nihil esse non mundum et doctrinas daemoniorum appellante ciborum abstinentiam et mente pollutos uocante, qui aliquid putauerint inquinatum, non solum abstinetis, ut diximus, sed etiam gloriam captatis exinde et eo acceptiores uos creditis Christo, quo eritis abstinentiores a cibis, id est secundum hanc sententiam, quo mentibus inquinati magis et magis conscientia uestra polluti ? quid ? quod etiam cum tres in mundo religiones sint, quae mentis purgationem pariter in castimoniis et abstinentia ritu quamuis diuersissimo reponunt, dico autem Iudaeos et christianos et gentes, ex quanam istarum religionum sermo hic ueniat, non potest inueniri, qui docet nihil esse non sanctum ? certe ex ludaismo minime; itidem ex paganismo, quia ipsum quoque discriminat cibos; nec [*]( 11 cf. I Tim. 4, 1 sqq. ) [*]( 1 ipsius que C usquae L 2 iuuenis L1 4 omni s. l. 8 olm b studiosae Lnf atudiosae G 6 tum] tunc S 7 os] -si we grecfl estlicum Qt III gs S cum 4ssa G 6s C om. b cibis (b ex u corr.) SMG 8 sedignoraTitia (in marg. a m. 1) C 9 bac (h s. l.) G doceret (t 8. l. add. m. 2) LG docere Mb munda esse C 11 clamante (m er.) LM clamantem G 14 patauerint (i ex u corr.) L putauerunt SMG abstine.tis (n er.) C 19 relegiones SG religiones (ia corr. in es) M mentibus SG 20 rituq: (q: 8. l. add. m. 2) SG 21 iudeos C 22 inueniri] inueniri (i ult. ex e) L inueri S qui docet] quid hoca C* 23 ex] et L1 G ex (corr. m. 2 ex &) S, (8. l. superscr. et er.) M , 24 discriminat] discrimen ad LPSMGb discrimina (utrum & an a dub; & siue a in ras.) C cibos] ab cibos||$is (8. l. inter ab et cib. add. eis) 0 )

quicquam interest, nisi quod Hebraeus in quibusdam animalibus a pagano dissentit. restat christiana fides, cuius si proprium hoc esse putas nihil existimare pollutum, prius est, ut fatearis in uobis esse neminem christianum. omnes enim apud uos, ut cetera reticeam, morticina tamen et inmolata inquinamentum existimant esse non paruum; aut si et a uobis iure christianitatis hoc agitur, ne huius quidem ergo religionis sententia est, quae omnem penitus inmundorum abstinentiam tollit. quorsum ergo a Paulo id dici potuit, quod nulli sit religioni conueniens? etenim apostolus non tam religionem exuit quam ritum mutauit, cum ex Iudaeo factus est christianus. at uero qui hoc capitulum scripsit, uidetur ille mihi nulla prorsus religione fuisse subnixus.