Contra Faustum

Quod autem putat quaerendum esse Faustus, quid de se Iesus ipse praedicauerit, cui non iustum uideatur? sed numquid hoc sciri potest nisi discipulis eius narrantibus? quibus si non creditur adnuntiantibus, quod de uirgine natus sit, quomodo eis fides habebitur adnuntiantibus , quid [*](1 cui] cuius ed. Maur. 3 cuius ed. Mattr, : cui lib. b 5 contestat sl0 consta*»r (re er.) M 6 non e,sse (s. l. a m. rec.) C 7 mendaciQ b 8 cesses SlG censaes (exp. m. 3) P 9 inchoata (h 8. l. a m. 1) MP3Gl inchoata (0 s. I.) S 10 tempore SlG . 15 hoc SG 18 quemftmodum L 22 quam hoc fieri hoc (pr. hoc post add.) S 23 malg L peruerse L 26 predicauerit C uideatur (a s. l. a m. 1) S 29 quod SG )

de se ipse praedicauerit ? si enim prolatae fuerint aliquae litterae, quae nullo alio narrante ipsius proprie Christi esse dicantur, unde fieri poterat, ut si uere ipsius essent, non legerentur, non acciperentur, non praecipuo culmine auctoritatis eminerent in eius ecclesia. quae ab ipso per apostolos succedentibus sibimet episcopis usque ad haec tempora propagata dilatatur multis in ea iam conpletis, quae ante praedicta sunt et usque in finem quae restant, sine dubio futuris atque uenturis? quia et illae litterae si proferrentur, utique considerandum erat, a quibus proferrentur: si ab ipso, illis primitus sine dubio proferri potuerunt, qui tunc eidem cohaerebant, et per illos etiam ad alios peruenire. quod si factum esset, per illas, quas commemoraui, praepositorum et populorum successiones confirmatissima auctoritate clarescerent. quis est ergo tam demens. qui hodie credat esse epistulam Christi, quam protulerit Manichaeus, et non credat facta uel dicta esse Christi, quae scripsit Matthaeus? aut si etiam de Matthaeo, utrum iste ipsa scripserit, dubitat, de . ipso quoque Matthaeo non potius id credat, quod inuenit in ecclesia, quae ab ipsius Matthaei temporibus usque ad hoc tempus certa successionum serie declaratur, et credat nescio oui ex transuerso de Perside post ducentos uel amplius annos uenienti et suadenti, ut illi potius, quid Christus dixerit feceritque credatur, cum ipse apostolus Paulus post ascensionem domini de caelo uocatus, si non inueniret in carne apostolos, quibus communicando et cum quibus conferendo euangelium [*](25 cf. Act. 9 ) [*](1 ipso SG praedicauerint SG 2 propriae LSG 3 potuerat Lb 4 auctoritati P1 auctoritatis (c 8. l.) S 6 minerent SlG seminerent P1 apostolos (o fin. retract. m. 2) L 6 usque add. tn. 2 L 9 ille G proferentur CPL1 10 proferentur Ll 11 potuerint SG potuer (~ add. m. ree) C coherebant LG 1S comme moraui C 15 epistolam L 16 protulitulerit S manicheus LCS 17 mattheus LC 18 mattheoXC t Y ipe ipsa (t add. m. 2) C ipsa ista S ipse ista G iste ista b debitat M1 20 matthei LC 22 trans uerso C 28 sua denti C 24 ipso S ) eiusdem societatis esse adpareret, ecclesia illi omnino non crederet? sed cum cognouisset eum hoc adnuntiantem, quod etiam illi adnuntiabant, et in eorum communione atque unitate uiuentem accedentibus etiam per eum talibus signis, qualia et illi operabantur, ita eum domino commendante meruit auctoritatem, ut uerba illius hodie sic audiantur in ecclesia, tamquam in illo Christus, sicut uerissime ipse dixit, locutus audiatur. et putat Manichaeus credi sibi debere ab ecclesia Christi loquenti contra scripturas tanta et tam ordinata auctoritate firmatas, per quas ei praecipue commendatum est, ut quisquis illi adnuntiauerit praeterquam quod accepit, anathema sit.

Sed rationem, inquit, profero, qua demonstrem scripturis illis non esse credendum. certe non argumentaris ? et tamen in ipsa quoque argumentatione superaris. ad hoc enim redigitur omnis argumentatio tua, ut ad extremum credat anima ideo se in hoc mundo esse miseram, quia miseria sua deo suo subuenit, ne ille regno priuaretur, eiusque naturam atque substantiam usque adeo esse mutabilem, corruptibilem, uiolabilem. coinquinabilem, ut pars eius quaedam nec mundari ualeat et ab ipso, qui eam sciens innocentem de suis uisceribus nihilque apud se peccantem tantae contaminationi permiscuit, aeterno globi subplicio puniatur. iste finis est omnium argumentationum fabularumque uestrarum: quarum utinam sit finis, sed in corde et in ore uestro, ut aliquando tam execrandas blasphemias credere ac dicere desinatis. sed ex ipsis, [*](8 cf. II Cor. 13, 3 12 cf. Gal. 1, 8 sq. ) [*]( 1 eiusdem (s 8. 1. a m. 2) L sotietatis C apparet Lxb illo Lx 2 cognouissent L( MG, (n in ras.) S 4 accedentibus Gl 7 in (add. m. 2) LM om. b ei ipse M 8 manicheus LC 10 ei (in ras. a m. 2) L 18 inquid Sl om. C qua* (e er.) L 14 non] nunc 590 M1 non, er. L argumentaris (gu add. m. rec.) C 15 enim om. SG redigitur (d ex g fec. m. 1) C 18 suo subuenit] subsubuenit S illa LMl naturA (~ add. m. 2) L 20 quędam (ka m. rec.) C 23 subplicio (b ex p) C suplicio M 24 argumentortl C 25 finis (t mute in s) C 26 blaspheas Zl )

inquit, litteris probo, quam eis non ubique credendum sit, quoniam contraria sibi loquuntur. cur non ergo dicis potius nusquam eis esse credendum tamquam inconstantibus seseque inpugnantibus testibus? sed hoc, inquit, eligo. quod consen- . taneum uideo ueritati. cui ueritati? fabulae scilicet tuae habenti in capite bellum dei, in medio contaminationem dei, in fine damnationem dei, et nusquam, inquit, creditur litteris sibimet aduersis atque contrariis. sed ideo tibi hoc uidetur, quia non intellegis; nam et quicquid protulisti,. quod tale uideretur, demonstratum est, quam non intellegas, et quicquid protuleris, demonstrabitur. nulla ergo causa est, quare illis litteris tanta auctoritate praeditis non credamus; et plane ista maxima causa est, cur eos, qui aliud adnuntiant, anathememus.

LIBER UNDETRICESIMLS.

FAUSTUS dixit: Ergo magia erat, quod uisus ac passus est, si natus non est. eadem in te uicissim argumentatio retorquetur, ut magia et illud fuerit, quod utero portatus aut quod editus sit, si seminatus non fuit. extra legem naturae esse constat uirginem peperisse multoque magis inuentam etiam post partum uirginem. quare ergo et hoc praeter naturam non uis, ut contigerit, pati eum potuisse uolentem sine sorte natiuitatis? mihi crede; quantum ad rem adtinet, utrique in hoc naturae contraria profitemur . sed hoc interest, quod nos honeste, uos turpiter; nos passionis eius rationem aliquam reddimus et probabilem; uos natiuitatis aut nullam [*]( 1 quam] nequaquam S1 non ubique om. SG credo sit] esse credendum SG sit-credendum om. SG 2 quoniam] quam b locuntur P3 loquitur MPl quur LC ego P1 potius om. C 3 numquam L 4 testibus om. GSM inquid JP1 5 fabule SG 7 finem SG fine (uirg. er.) M inquid LI credatur Lb 9 intelligis C 10 intelligas C 13 quur LCM anathemamus MlLSG 15 Cap. LVI LPSMG magia S 18 post legem quippe leg. in G, (8. l.) S 19 inuentQ (utrum Q an a sit dub.) C inuentam (a ex u fec. m. 2) L inuentd b 20 et om. SG 22 sorte (m er.) L utrumque hoc G'lS 23 contrarium GiS )

praestatis aut falsam; denique nos specie tenus passum confitemur nec uere mortuum; uos pro certo puerperium fuisse creditis et utero muliebri portatum. aut si non ita est, fatemini et uos, quia hoc etiam imaginarie sit factum, ut uideretur natus, et omnis nobis erit profligata contentio. nam illud quidem, quod saepe adfirmare soletis necessario eum esse natum, quia alias hominibus uideri aut loqui non posset, ridiculum est, cum multotiens, ut iam probatum a nostris est, angeli et uisi hominibus et locuti esse monstrentur.

AUGUSTINUS dixit: Non uobis dicitur magiam esse, ut qui natus non fuerit, moriatur; nam hoc in Adam factum esse iam supra commemorauimus; sed et si numquam factum fuisset, et dominus Christus ita uenire uoluisset, ut non ex uirgine adsumpta, sed tamen in uera carne adparens nos uera morte redimeret, quis eum non potuisse dicere auderet? sed illud melius erat, quod fecit, ut etiam de uirgine nasceretur . et utrumque sexum, pro quo liberando mortuus erat, dignaretur etiam commendare nascendo, masculino suo corpore ex femina procreato contra uos ipsos maxime facto ipso loquens uosque subuertens, qui masculum et feminam non dei, sed diaboli opus esse praedicatis. sed illud est, quod magiae simile dicimini adserere, quod passionem mortemque eius specie tenus factam et fallaciter dicitis adumbratam, ut mori uideretur, qui non moriebatur. ex quo fit, ut eius quoque resurrectionem umbraticam, imaginariam fallacemque dicatis; neque enim eius, qui non uere mortuus est, uera esse resurrectio potest. ita fit, ut et cicatrices discipulis dubitantibus falsas ostenderet nec Thomas ueritate confirmatus, sed fallacia deceptus clamaret: [*](1 prestatis L spetietenus C specietenus Lb confatemur GLaSaM1 2 uero Ll 3 ita non est GSMb 4 imaginaria Ll 5 profligata (in wg. a m. 2 destructa) M 6 sepe SG 7 alias] alio SMO 8 multi totiens C ■ ut iam] etiam b 10 Cap. LVII LPSGM Agustinus L respondit cBGPJb magia b 14 adsumpta GJ-Mt 17 moriturua ed. Maurina 22 asserere C speeietenus CLb 26 uere C sit P 27 et om. SG cacatrices (i swp. pr. a m. 1) L ostenderit C 28 fallatia V )

dominus meus et deus meus. et tamen persuadere conamini lingua uos loqui uerum, cum Christum dicatis toto corpore fuisse mentitum. haec sunt, quae uobis obiciuntur, qui talem Christum uobis finxistis, cuius discipuli ueri non sitis, nisi mendaces uos quoque fueritis. non autem ideo magia uideri potest nata ex uirgine hominis caro, quia caro Christi sola ita nata est, sicut nec illa magia est, quia sola Christi caro die tertio resurrexit, numquam ulterius moritura. alioquin omnia miracula dei magica erunt, quia singulariter facta sunt; sed uere facta sunt uerumque ostenderunt, non oculos hominum praestigiis fallacibus inluserunt: quae quidem contra naturam plerumque appellantur, non quod naturae aduersentur, sed quod naturae modum, qui nobis est usitatus, excedant... repellat ergo dominus a paruulorum suorum mentibus, quod quasi admonendo Faustus persuadere conatus est, ut etiam nos imaginariam, non ueram natiuitatem Christi profiteamur atque ita inter nos omnis contentio finiatur, immo uero maneat nobis. aduersus illos potius pro ueritate certamen quam cum illis in falsitate concordia.

Uerumtamen quaero ab eis, si nostra contentio terminatur, cum hoc dixerimus, cur hoc ipsi non dicunt? cur hoc ipsi mortem non ueram, sed imaginariam Christi adfirmant,. natiuitatem autem non saltem talem, sed prorsus nullam dicere delegerunt? si auctoritatis euangelicae pondere erubuerunt et ideo non ausi sunt Christum non saltem imaginarie passum dicere, natiuitatem quoque eius eadem euangelica testatur auctoritas. etsi enim duo euangelistae ipsum partum [*]( 1 loh. 20, 28 ) [*]( 3 que C 4 cuis S cui G 5 mandaces S 8 tcio$up. t er.) C numqua multerius C 11 prestigiis L que C 13 usitatus (sfin. in ras. a m. 2) L 14 a om. in SG 16 uera (~ add. m. 2) G atque-finiatnr (in marg. add. m. rec.) C 17 contentio (i 8. I.) L 21 quur L quur LM hocJ hoc (exp.) LaSaG*, om. b. 24 auctoritatis] ueritatis SG pondera SG ponderi UMaPb 25 non om. SG1 non saltem om. SGl saltim L imaginariae LGla- 27 partem P1 )

Mariae narrauerunt, nullus tamen euangelistarum tacuit, quod habuerit matrem Iesus. an ideo piguit etiam hoc praedicare -simulatum. quia generationes alias Matthaeus. alias Lucas exequitur, unde uidentur non sibi conuenire P sed da hominem. qui non intellegat, putabit etiam in multis, quae ad Christi passionem pertinent, euangelistas sibi non conuenire; da uero, qui intellegat, et ubique conueniunt. an quia mortem simulare honestum est, natiuitatem autem etiam simulare turpe est ? cur ergo nos hortatur hoc confiteri, quo possit nostra contentio profligari ? unde ergo mihi uidetur natiuitatem Christi nec saltem sicut mortem simulatam, sed prorsus nullam praedicare uoluisse in consequenti sermone adparebit, ubi alteri respondebimus quaestioni.

Absit autem, ut sit in membris sanctorum etiam genitalibus aliqua turpitudo. dicuntur quidem inhonesta, quia non habent eam speciem decoris, quam membra, quae in promptu locata sunt. sed uidete, quid dicat apostolus, cum ex ipsa membrorum corporis nostri unitate atque conpage caritatem persuadet ecclesiae. multo magis, inquit, quae uidentur membra corporis infirmiora esse, necessaria sunt; et quae uidentur uiliora esse corporis, his abundantiorem honorem circumponimus; et quae inhonesta sunt nostra, abundantiorem honestatem habent; quae autem honesta sunt nostra, non opus habent; sed deus temperauit corpus ei, cui deerat, maiorem honorem dans, ut non essent scissurae in corpore. inlicitus itaque et temperantiae legibus non subiectus membrorum illorum usus est turpis, non ipsa membra, quae non solum in excellenti [*]( 1 cf. Matth. 1, 25 Luc. 2. 7 2 cf. Matth. 2, 11 Marc. 8, 32 Luc. 2, 33 Ioh. 2, 1 19 I Cor. V2, 22 sqq. ) [*]( 1 Mariae om. SG 2 predicare C 3 mattheus LC 5 putauit Ll O 9 quur LC q** M 10 uideatur SM 11 saltim L 12 sermon L 18 compage L 20 menbra SG infirmiora (a corr. ex e) 8* 21 his G1 habundantiorg (-- add. m. 21 L habundantiorem CGMS1 22 in honesta C' 26 scis surg C inlicitus Ml 28 turpis (b t» p .mut. m. 1) C )

integritate caelibes et uirgines seruant, sed ipsi coniugati sancti patres ac matres sic eis generationi tantummodo consulentes utebantur, ut ille naturalis motus nullo modo turpis esset, qui non libidini, sed rationi seruiret. quanto magis ergo in sancta uirgine Maria, quae Christi carnem fide concepit, nihil habuerunt turpitudinis membra, quae nec humano licitoque conceptui, sed diuino tantum partui seruierunt? merito plane sic honestata, ut nobis Christum, quem cordibus integris credendo conciperemus et confitendo quodammodo pareremus, etiam corporaliter seruata integritate transfunderet. nullo modo enim Christus matrem nascendo faceret deteriorem, ut cui munus fecunditatis adtulerat, decus uirginitatis auferret. haec ueraciter, non fallaciter facta sunt; sed noua sunt, sed insolita sunt, sed contra naturae cursum notissimum sunt, quia magna, quia mira, quia diuina et eo magis uera, certa, firmata.

Et angeli, inquit, uisi et locuti sunt, quamuis nati non fuerint. quasi nos dicamus Christum, nisi nasceretur ex femina, nec uideri nec loqui potuisse. potuit, sed noluit; et hoc melius est, quod uoluit. hoc autem eum uoluisse ideo certum est, quia hoc fecit, qui nihil necessitate sicut deus uester faceret, sed omnia uoluntate. hoc uero eum fecisse ideo non dubitamus, quia non cuiquam haeretico, sed eius euangelio credimus.