Contra Faustum

Ipse mihi in Ioseph innuit, qui persequentibus et uendentibus fratribus in Aegypto post labores honoratur. didicimus enim labores Christi in orbe gentium, quem significabat Aegyptus, per uarias passiones martyrum; et nunc uidemus honorem Christi in eodem orbe terrarum erogatione frumenti sui sibi omnia subiugantis. ipse mihi innuit in uirga Moysi, quae in terra serpens effecta eius mortem figurauit a serpente uenientem; sed — quod adprehensa cauda significat - posterius peractis iam omnibus in fine actionis ad id, quod fuerat, resurgendo reuertitur, ubi per uitae reparationem morte consumpta nihil serpentis adparet. nos quoque, corpus eius, [*](2 cf. n Tim. 4, 4 6 Ps. 118, 85 15 Gen. 37—47 21 cf. Ex. 4, 2 sqq. ) [*]( 2 conuertitur 81 8 ille L 4 quedam S 6 delect. (in mg. al. fabulationes) b 7 ubi L 8 anhelanti (h s. I.) SM anelanti LG 9 dampnationis C 10 occurrit (s. I. m. 2) S 11 quod C quod L 12 auidius (in ras.) S abide LGltfl sorbeam (b ex u fact.) SMG sorueam L sorbeatur b 14 (et 19) innuitur P3b 15 ęgypto C didicimus (alt. di s. l.) C 18 orbe (m er.) L erogatione (m er.) L 19 sibi om. LCb 20 serpente (m. er.) L 21 apprehensa GM cauda (d corr. ex s) MG post cauda seq. eius rursus uirga redditur in SMG 22 peractis] partis M 23 fuerat (in marU. m. 2 add.) L reparatione G )

Iam de exitu Israhel ex Aegypto non ego, sed apostolus loquatur: nolo autem uos ignorare, fratres, quia patres nostri omnes sub nube fuerunt et omnes per mare transierunt et omnes in Moyse baptizati sunt in nube et in mari et omnes eandem escam spiritalem manducauerunt et omnes eundem potum spiritalem biberunt; bibebant enim de spiritali consequenti petra, petra autem erat Christus. exponendo unum in cetera introduxit intellectum. si enim petra Christus propter firmitatem, cur non et manna Christus tamquam panis uiuus, qui de caelo descendit? quo uere qui uescuntur, spiritaliter uiuunt; nam illi ueterem figuram carnaliter accipientes mortui sunt. sed cum dicit apostolus: eundem cibum spiritalem manducauerunt, ostendit et illud spiritaliter intellegi in Christo: sicut et potum cur spiritalem dixisset, aperuit. cum subiunxit: petra autem erat Christus; quo aperto cuncta fulserunt. cur ergo non et nubes Christus et columna, quia rectus et firmus et fulciens infirmitatem nostram, per noctem lucens, per diem non lucens, ut qui non uident. uideant, et qui uident, caeci fiant? rubet et mare rubrum: baptismus utique Christi sanguine consecratus. hostes sequentes a tergo moriuntur: peccata praeterita. [*]( 4 cf. I Cor. 15, 26 7 I Cor. 10, 1 sqq. 16 cf. Ioh. 6. 42 24 Ioh. 9, 39 ) [*]( 1 nouissimo fine C 3 iuditii C plabarur M1 appraehensa L appraehensa G adprehensa C 4 inimicam L 7 loquitur LSGMb quoniam b 9 moysen G moyse (n er.) Cy (y superscr.) M 10 sescam C 12 enim] autem Sb spiriTali (ri s. l. add. m. 1) L sequente C consequente eos b 15 quur L 16 apiritnaliter C 18 (et 20) spiritualem C 22 cur fi ergo 999 (fi s. l.) S xpf non et nubes C et om. LS1 23 quia (a 8. I.) S fnltiens C 25 ceci C ruhet] nubes (corr. ex rube) P3b )

Ducitur populus per desertum: baptizati omnes nondum perfruentes promissa patria, sed quod non uident sperando et per patientiam expectando tamquam in deserto sunt; et illic laboriosae et periculosae temptationes, ne reuertantur corde in Aegyptum. nec ibi tamen Christus deserit; nam et illa columna non recedit. et amarae aquae ligno dulcescunt, quia inimici populi signo crucis Christi honorificato mansuescunt: et duodecim fontes septuaginta palmae arbores inrigantes apostolicam gratiam praefigurant populos in septenario numero decuplato rigantem, ut per septiforme spiritus donum legis decalogus inpleatur. et hostis intercludere molitus uiam extensis Moysi manibus signo crucis dominicae superatur. et morsus mortiferi serpentum exaltato et respecto aeneo serpente sanantur. quod uerbis ipsius domini declaratur: sicut exaltauit, inquit; Moyses serpentem in heremo. sic oportet exaltari filium hominis, ut omnis, qui credit in eum. non pereat, sed habeat uitam aeternam. itane etiam ista non clamant? tantane est surditas in cordibus duris ? fit pascha in occisione ouis: occiditur Christus, de quo in euangelio dicitur: ecce agnus dei, ecce qui tollit peccatum mundi. prohibentur qui pascha faciunt ossa frangere: non franguntur in cruce ossa domini; adtestatur euangelista hinc esse dictum: os eius non comminuetis. sanguine inliniuntur postes, ut pernicies depellatur: signantur signo dominicae passionis in frontibus populi ad tutelam salutis. datur ibi lex [*]( 1 cf. Ez. 17, 1 8 cf. Hom. 8, 25 6 cf. Num. 14, 14 8 cf. Ei. 15, 23 sqq. 12 cf. Ex. 17 14 Num. 21, 8 Ioh. 8, 14 20 Ioh. 1, 29 23 Ex. 12, 46 Ioh. 19, 39 24 cf. Ex. 12, 22 sq. ) [*]( 2 s*perando C 4 cordae (exp. m. 2) L 5 aegyptom «S'6?1 6 amare L quia]qfli b 7 inimici (c in ras.) S ibi mihi (b ex n corr.) G 9 septinario bGM' 10 septiforme b 18 mortiferi. (s uid. er.) L v serpentam (v m. 1 superscr; e m. 2 easp.) L serpentium S G 15 eremo Ll 16 credit Eug. (ed. Kndll p. 271): credidit S credident LCGMb 19 ęuangelio C 20 peccata Cb 23 eius (s in ras.) S enim G inlinuntur Cl 24 pernities C )

Uideat Iesum introducentem populum in terram promissionis. neque enim hoc temere ab initio uocabatur. sed ex ipsa dispensatione nomine mutato Iesus appellatus est. uideat botrum de terra promissionis in ligno pendentem. uideat in Hiericho tamquam in hoc mortali saeculo meretricem — de qualibus ait dominus, quod praecedant superbos in regnum caelorum — per fenestram domus suae tamquam per os corporis. sui coccum mittentem — quod est utique sanguinis signum — propter remissionem peccatorum confiteri ad salutem. uideat muros ipsius ciuitatis tamquam munitiones mortalis saeculi septies circumacta testamenti arca cecidisse, sicut nunc per tempora. quae septem dierum uicissitudine dilabuntur, [*](1 cf. Ei. 20 2 cf. Act. 2, 1 aqq. 3 cf. Ex. 31, 10 Luc. 11, 20 11 cf. Pa. 24, 9 14 cf. Ios. 3 16 cf. Num. 13, 24 18 cf. Matth. 21, 31 20 cf. los. 2, 18 23 cf. Ios. 6, 7 sqq. ) [*]( c 1 ai/rrcum C uenita (& in ras.) S uenienti G 2 passione SHr 4 demonia CS osculis C 5 litteris illis Mb C quod 81 7 hostium L 8 /elatione (d er.) L 9 en! est b 10 mansuetos L 13 introducentem (du s. I. a m. 1) S populos S 15 est (s. I. m. 2) L 16 terram L 17 hierico LCM1 18 superuos C 19 celorum C 20 sannl. gnis S2 sanguis GS'?NI' 22 mvros (v s. o a m. 1) L mortalis L Eug (ed. Knoll p. 273) : mortales CSJIG 23 archa C cecidiase (e fin s. ra*. add. m. 2) C )

Uideat tempora primo iudicum postea regum, sicut erit primo iudicium, deinde postea regnum; inque ipsis temporibus iudicum et regum iterum atque iterum multis et uariis modis Christum et ecclesiam figurari. quis erat in Samson obuium leonem necans, cum petendae uxoris causa ad alienigenas tenderet. nisi qui ecclesiam uocaturus ex gentibus dixit: gaudete, quia ego uici saeculum? quid sibi uult in ore ipsius leonis occisi fauus exstructus, nisi quia ecce conspicimus leges ipsas regni terreni, quae aduersus Christum ante fremuerant, nunc iam perempta feritate dulcedini euangelicae praedicandae etiam munimenta praebere? quid est illa mulier plena fiduciae hostis tempora ligno transfigens nisi fides ecclesiae cruce Christi regna diaboli perimens ? quid uellus conplutum area sicca et postea conpluta area sicco uellere nisi primo una gens Hebraeorum habens occulte in sanctis mysterium dei, quod est Christus, quo mysterio totus orbis uacuus erat? nunc autem in manifestatione totus orbis id habet, illa uacuata est. [*]( 2 cf. I Cor. 15, 26 11 cf. Iud. 14 12 Ioh. 16, 33 18 cf. Iud. 14. 8 17 cf. Iud. 4, 21 20 cf. Iud. 6, 37 sqq. ) [*]( 1 circui LGM1 circuito C circnire M2 circtlit b totum C 3 aecclesia C liberetur om. b 5 sanguing L 6 iudicium Ll pi regum (um m ras.) CS regnum G reg.um (n er.) ML2 7 iudicum Cl postea oni. C regnum (n s. l. utn in ras.) C inquae LG inquą.e S inq'/// M 8 iudicium Ll regnum SG reg*um (n m. 2 er.) L regum (u ex n fact. et u er.) M 10 sansom C fafon L. 11 acclesiam C uocaturõs S1 13 fabus SIMIG eitructus CM 16 predicande L predicandae C prebere CL 17 fidutiae l' timpora MS2 18 acclesiae C 19 uellus (u ex b m. 2) L 20 bellere Ll prima C hebreoram C occulte (pr. c s. 1.) C occultae L )

Quid iam regum temporibus, ut et inde pauca commemorem ? nonne ab ipso exordio commutatum sacerdotium in Samuhelem reprobato Heli et commutatum regnum in Dauid reprobato Saule clamat praenuntiari nouum sacerdotium nouumque regnum reprobato uetere, quod umbra erat futuri. in domino nostro Iesu Christo uenturum ? nonne ipse Dauid. cum panes propositionis manducauit, quos non licebat manducare nisi solis sacerdotibus, in una persona utrumque futurum, id est in uno Iesu Christo regnum et sacerdotium figurauit? nonne cum decem tribus a templo separatae sunt et duae derelictae. satis indicat, quod de tota ipsa gente apostolus ait: reliquiae per electionem gratiae saluae factae sunt?_

Pascitur Helias tempore famis coruis mane adferentibus panem et ad uesperam carnes: et Manichaei non intellegunt in illis libris Christum, cui quodam modo salutem nostram esurienti confitentur peccatores fidem primitias spiritus nunc habentem, in fine autem uelut ad uesperam saeculi etiam carnis resurrectionem. mittitur Helias pascendus ad alienigenam uiduam. quae uolebat duo ligna colligere. priusquam moreretur: non hic solo ligni nomine sed etiam numero lignorum signum crucis exprimitur. benedicitur farina eius et oleum: fructus et hilaritas caritatis, quae cum inpenditur. non deficit; hilarem enim datorem diligit deus.

Heliseo pueros insultantes et clamantes: calue, calue! bestiae comedunt: puerili stultitia deridentes Christum in loco Caluariae crucifixum inuasi a daemonibus pereunt. mittit [*]( 3 cf. I Reg. 2, 27 sqq. 4 cf. I Reg. 16, 1 sqq. 8 cf. I Reg. 21, 6 11 cf. III Reg. 12, 16 . 20 12 Rom. 11, 5 15 cf. HI Reg. 17, 6 19 cf. m Reg. 17, 9 24 H Cor. 9, 7 26 cf. IV Reg. -J, 23 sq. ) [*]( 3 samuelem M 6 nostro om. SG regnum et sacerdotium uenturum b 7 manducavit (v s. t mperscr. m. 1) C 10 separate S 12 salue facte S 15 manichei C 17 fpf] xpf S 19 elias M 23 inpeditur S'G . 25 heli*seo M insultantes] exultantes LSGMP1 exaltantes P3 26 comederunt SG 27 caluarie C demonibus CS )

Iam ipsa in Babyloniam transmigratio, quo etiam spiritus dei per Hieremiam prophetam iubet, ut pergant et orent pro eis ipsis, in quorum regno peregrinantur, quod in illorum pace etiam pax esset istorum, et aedificarent domos et nouellarent uineas et plantarent hortos, quis non agnoscat, quid praefigurauerit, qui adtenderit ueros Israhelitas, in quibus dolus non est, per apostolicam dispensationem cum euangelico sacramento ad regnum gentium transmigrasse ? unde nobis apostolus tamquam Hieremiam replicans dicit: uolo ergo primum omnium fieri deprecationes, adorationes; [*](2 cf. IV Reg. 4, 29 sqq. 9 cf. IV Reg. 6, 4 sqq. 12 Mattb. 3. 10 21 cf Hier. 29, 1 sqq. 23 cf. Ioh 1, 47 25 I Tim. 2. 1 sqq. ) [*]( 1 reuiuiscit C&M'1 2 reuiuiscit CM7 3 suum] eius SG 6 conformauit (fo er fi) C nostrae mortis C 7 & cum (exp. m. 2) L cederentur C 8 ferrem Lx 10 iudeos C 11 cederet LC 12 arboris Eug. (ed. Kndll p. 275): arborum lib. b ab eis om. SG 16 ręsurrexit S 16 necessitatg L legvnt (v s. e a m. 1) C 19 quid L'S'GMt quia M:I 21 bortos S 22 quij et qui (et add. m 2) S adtenderit Lt ueras C' 28 euangelico C 26 primum L Eug: ' primo CSMG depracationes n deprsecationes L adorationes (ad s. ?.) SG )

Quis potest ex occasione alterius operis omnia, quae in illis ueteribus legis et prophetarum libris figurate Christum adnuntiant, quantalibet breuitate perstringere ? nisi forte quis putat ingenio fieri, ut ea quae rerum ordine per sua tempora cucurrerunt, ad Christi significationes interpretando uertantur. hoc forte Iudaei possunt dicere siue pagani; eis autem, qui se christianos putari uolunt, premit ceruicem apostolica auctoritas dicens: omnia haec in figura contingebant illis et: haec omnia figurae nostrae fuerunt. nam si Ismahel et Isaac homines nati duo testamenta significant, quid credendum est de tot factis. quae nullo naturali usu, nulla negotii necessitate facta sunt? nihilne significant? si quis nostrum, qui Hebraeas litteras ignoramus, id est ipsos uocum characteres, uideret eas in pariete conscriptas honorato aliquo loco: quis esset tam excors, ut eo modo pictum parietem putaret? ac non potius intellegeret scriptum, ut si legere non ualeret, non tamen illos apices aliquid significare dubitaret? ita prius illa omnia. quae sunt in uetere instrumento scripturarum sanctarum, . quisquis non peruerso animo legerit, sic oportet moueatur, ut aliquid ea significare non ambigat.

Uerbi enim gratia: numquid, si oportebat adiutorium uiro feminam fieri, etiam hoc necessitas ulla cogebat uel ulla suadebat utilitas. ut de dormientis latere fieret? si causa euadendi diluuii opus erat fabricari arcam, quid opus erat. [*]( 1 Ps. 29, 12 sq. 13 I Cor. 10, 10 . 6 14 cf. Gal. 4, 22 sqq. 27 cf. Gen. 2. 18 sqq.' ) [*]( 2 concidisti CS 4 compungar C 6 figuratae L 9 interpraAando L 12 haec omnia C in illis LCSMG 17 hebreas C Sft (ft s. I. m. 2 add.) L ipsosuocum GSC ipso suo cum M caracteres LCG carateres M 19 picttl (u corr. ex a) S 20 intelligeret C scriptam Sx 2i moueatur Sl 26 fUeri (' 28 fabncari/ L archam CS)

Itaque etiam ipsi Iudaei, qui Christum, cuius passionem nos agnouimus, illi derident, nolunt talibus rerum non tantum dictarum, sed etiam gestarum figuris praeuntiatum uideri, * coguntur nobis dicere, quid illa significent: quae nisi aliquid significare concedunt, tam diuinae auctoritatis libros ab ineptarum fabularum ignominia non defendunt. uidit hoc Philo quidam, uir liberaliter eruditissimus unus illorum, cuius eloquium Graeci Platoni aequare non dubitant, et conatus est aliqua interpretari non ad Christum intellegendum, in quem non crediderat, sed ut inde magis adpareret, quantum intersit. [*]( 6 cf. Gen. 6, 14; 7, 8 14 cf. Gen. 22 ) [*]( 1 ipsas (ex i m. 2 fec. a) L 5 archam C archam S 6 literas O 7 immolari b 8 obedientia C poteris C] 11 offenso L'S'P'G, (in mg. effuso) M 13 sacrifitium C adherens C 14 carnibus 8'G 16 contexta (t ante a s. I.) C 17 id estJ uel b 6st (st a m. 2) L 22 a nobis Cb nisi] nobis b 23 tam] tn b 24 filo LSMG quidam filo C 25 eorum Lb 26 greciLCSG dubitant (n s. I.) L 27 interptari L<' 28 ut om. b )

Nec pagani nobis in hoc obstrepunt; neque enim audent [*]( 4 n Cor. 8, 16 19 cf. Ioh. 19, 34 20 Gen. 2, 24 ) [*]( 2 praeter] propter b 4 aufertur GSMb 5 filonis LC archam C 7 menbratim C cui (i s. 1.) L subtilisseme C' etiam numerorum C 12 at] ad L hostium C 13 archę C 15 hostio C* 16 est et dicere (8 exp., in L) LGS ausus est et scribere 8 18 sacramenta (ta ex to corr.) SG ęcclesiae C 20 et in] in SGM archa C 22 ceteris C interprętationibus C interpraaationibus L 24 que 81 quae G 25 praeter] propter b )