De Fide et Symbolo

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio V, Pars III (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 41). Zycha, Joseph, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1900.

Sed quoniam dilectio non tantum in deum nobis imperata est, cum dictum est: diliges dominum deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente tua, sed etiam in proximum — nam, diliges, inquit, proximum tuum tamquam te ipsum - nisi autem ista fides congregationem societatemque hominum teneat, in qua fraterna caritas operetur, minus fructuosa est, credimus et in sanctam ecclesiam, utique catholicam.

nam haeretici et schismatici congregationes suas ecclesias uocant. sed haeretici de deo falsa sentiendo ipsam fidem uiolant; schismatici autem discissionibus iniquis a fraterna caritate dissiliunt, quamuis ea credant quae credimus. quapropter nec haeretici pertinent ad ecclesiam catholicam, quoniam diligit deum, nec schismatici, quoniam diligit proximum. et ideo peccatis proximi facile ignoscit, quia sibi precatur ignosci [*]( 1 cf. I Cor. 13, 12 3 Matth. 5, 8 7 Luc. 10, 27 ) [*]( 1 ex] uel ei AFSPTNMVO( ut] quod AFSTNVf 2 et om. M cordis om. M 3 inpedit FSV autem] enim P Mundo corde AFSPlTNMOVfbd 4 est fides P et renouatore om. V 5 nostro om. M 7 cQj P est] sit S; diligis SF* 8 tuo om. 0 9 in om. y diligis FlS 10 tamquam] sicut A nisi B: si AFSPTN OVTbd non M 11 non teneat PjObà timeat TN 12 operatur AFSTNVf minus] animis M om. A infructuosa V 13 in om. FTPNMOV&Safid 14 et heretici Pbd scismatici AFSPTNVOy ecclesias om. B 15 falsa de deo PA 16 scismlltici AFSPTNMVOf discessionibus P 17 karitate P credunt M 18 quoniam] quia AFV qui 0 quae STNMybd 19 uon diligunt AVOF; sed in F sic in mg.; in textu quae diligit er. scismatici SPTNOf quoniam-ideo] quia non diligunt proximum qui autem diligit (diligunt 0) deum et diligit (diligunt 0) proximum pertinet ad catholicam fidem et ideo FVO 20 agnoBcit (a in ras.) S qui. A om. Y sibi] siue SfFV suis TN precatur] nouit P notuit M )

ab illo, qui nos reconciliauit sibi, delens omnia praeterita et ad uitam nouam nos uocans: quam uitam donec perfectam capiamus, sine peccatis esse non possumus; interest tamen qualia sint.

Nec de peccatorum differentia modo tractandum est, sed credendum omnino nullo modo nobis ignosci ea, quae peccamus, si nos inexorabiles ad ignoscenda peccata fuerimus. itaque credimus et remissionem peccatorum.

Et quoniam tria sunt, quibus homo constat: spiritus. anima et corpus, quae rursus duo dicuntur, quia saepe anima simul cum spiritu nominatur — pars enim quaedam eiusdem rationalis, qua carent bestiae, spiritus dicitur — principale nostrum spiritus est; deinde uita, qua coniungimur corpori, anima dicitur; postremo ipsum corpus, quoniam uisibile est, ultimum nostrum est. haec autem omnis creatura ingemescit et parturit usque nunc; dedit tamen primitias spiritus, quia credidit deo et bonae iam uoluntatis est. hic enim spiritus etiam mens uocatur, de quo dicit apostolus: mente seruio legi dei, qui item alio loco dicit: testis est enim mihi deus, cui seruio in spiritu meo. anima uero, cum carnalia bona adhuc adpetit, caro nominatur et resistit spiritui non natura, sed consuetudine peccatorum. unde dicitur: mente seruio legi dei, carne autem [*](7 cf. Matth. 6, 15 15 cf. Rom. 8, 22 19 Rom. 7. 25 Rom. 1, 9 23 Rom. 7, 25 ) [*](1 et-eapiamus om. Y 2 qua uita FO 3 tamen] autem AFSTNVOj 4 sunt 0 8 in remissionem AFVS1 9 Et om. 0 quia A 10 et om. VO 11 simul om. Y 13 deinde] di de R quia V coniungi AFSTNVOy corpora Y 14 ipsius V 15 omnis autem F ingemiscit AFSPTNMVOybd 16 nunc] adhuc M 17 deo om. M hinc M 18 enim om. M Orbd et mens spiritus uocatur 0 uocatur mens bd mente uocatur M qua TN 19 lege FlSl dei est M quia liM item] idem M ait et AFSTNVOf dicit om. AFSTNVOy 20 enim est PF enim mihi est ASTNVO enim om. Mr 21 adhuc bona A appeti 0 nuncupatur YO inter nominatur atque et in- culcant PObd pars enim eius quaedam 23 lege FlSl )

legi peccati. quae consuetudo in naturam uersa est secundum generationem mortalem peccato primi hominis. ideoque scriptum est: et nos aliquando fuimus natura filii irae, id est uindictae, per quam factum est, ut seruiamus legi peccati. est autem animae natura perfecta, cum spiritui suo subditur et cum sequitur sequentem deum. ideo animalis homo non percipit quae sunt spiritus dei. sed non tam cito anima subiugatur spiritui ad bonam operationem, quam cito spiritus deo ad ueram fidem et bonam uoluntatem, sed aliquando tardius eius inpetus, quo in carnalia et temporalia diffluit, refrenatur. sed quoniam et ipsa mundatur, recipiens stabilitatem naturae suae dominante spiritu, quod sibi caput est, cuius capitis caput est Christus. non est desperandum etiam corpus restitui naturae propriae; sed utique non tam cito quam anima, sicut neque. anima tam cito quam spiritus, sed tempore oportuno in nouissima tuba, cum mortui resurgent incorrupti et nos inmutabimur. et ideo credimus et in carnis resurrectionem, non tantum quia reparatur anima, quae nunc propter carnales affectiones caro nominatur, sed haec etiam uisibilis caro, quae [*]() [*](3 Ephes. 2, 3 6 I Cor. 2, 14 16 cf. I Cor. 15, 52 ) [*](1 lege AFS1 ut secundum (ut 8. I. m. 2) S, f 2 peccat II opprimi homines (in mg. i peccati primi hominis) F peccattl (11 m. 2 ex i) opprimat (obprimat 7) homines Sr peccati VO 3 naturaliter PMbd 4 fllii uindicte M quam istud M est om. M 5 lege VAlFfSl animae om. N\' 6 suo] sco PFl cum] eum AFPTN 7 sunt om. 0 dei BpirituB M 8 non tam] tamen non V anima om. AFSTNVOy subiungitur ASr spiritui om. BAFSTNMV optitionem P 9 dei SFVOy er. in A 11 difluit R defluit AFSPTNVOfbd refrenat 0 renouatur M et om. P mundatus Fl 12 suae om. TN 13 qui TN non sibi VO cuius]-est om. 0 cui eiua AFSPVbd capiti AFSPTNVfbd xps est Sf 14 desperandum est VO, (eat s. I.) F est om. AFSTN( disperandum BF1 15 animam TN nec P 16 opportuno bd 17 resurgunt RPVO 18 et alt. om. TNB in om. STPNMOVB2Sabd 19 qua N nunc] non V nunc non r om. ATNM camales tantum V 20 effectiones 0 hoc VM )

naturaliter est caro, cuius nomen anima non propter naturam, sed propter affectiones carnales accepit, haec ergo uisibilis quae proprie dicitur caro sine dubitatione credenda est resurgere. uidetur enim Paulus apostolus eam tamquam digito ostendere, cum dicit: oportet corruptibile hoc induere incorruptionem. cum enim dicit \'hoc\', in eam quasi digitum intendit. quod autem uisibile est, id potest digito ostendi, quoniam potest etiam anima corruptibilis dici; nam. uitiis morum ipsa corrumpitur. et mortale hoc induere inmortalitatem cum legitur, eadem significatur uisibilis caro, quia in eam identidem uelut digitus intenditur. potest enim et anima sicut corruptibilis propter morum uitia, ita etiam mortalis dici. mors quippe animae est apostatare a deo: quod primum eius peccatum in paradiso sacris litteris continetur.

Resurget igitur corpus secundum christianae fidem, quae fallere non potest. quod cui uidetur incredibile, qualis nunc sit caro adtendit, qualis autem futura sit non considerat: quia illo tempore inmutationis angelicae non iam caro erit et sanguis, sed tantum corpus. cum enim de carne apostolus loqueretur, alia, inquit, caro pecorum, alia uolucrum, alia piscium, alia serpentum. et corpora [*](5 I Cor. 15, 53 9 I Cor. 15, 53 13 cf. Eccli. 10, 14 21 I Cor. 15, 39. 40 ) [*]( 1 caro est P cuius-caro om. V natura R 2 affectus TN carnales om. M accipit M 3 caro dicitur P est 8. I. tn. 2 f 4 digito suo P 6 hoc dicit M hoc om. 0 eaif 7 digito VO intendit] ostendit R quod autem] quoniam M id] hoc VO illud M 8 ostendi] demonstrari VO possit AFSMVO posset PTNrbd, et B dicit M 9 induet TN induit FSV indui A 10 eandem S 11 eandem idemtidem M idetntidem F digitis R 12 enim] etiam V sicut est y ita om. ItM 13 mortales FI 14 deo] domino FSVf peccatum eius VO paradyso FP paradiso uti M litteria] nt teris M 16 resurgit RFJ, igiturj ideo 0 17 cui] cum AFSMV quales Y 18 nunc om. AFSVOy sit nunc PTNM 19 tempore erit P mutationis VO iam] enim P 20 loqueretur apostolus y 22 serpeptium ASTNOy )

caelestia, et corpora terrestria. non enim dixit: et caro caelestis, dixit autem: et caelestia et terrestria corpora. omnis enim caro etiam corpus est, non autem omne corpus etiam caro est: primo in istis terrestribus, quoniam lignum corpus est, sed non caro; hominis autem uel pecoris et corpus et caro est; in caelestibus uero nulla caro, sed corpora simplicia et lucida, quae appellat apostolus spiritalia, nonnulli autem uocant aetherea. et ideo non carnis resurrectioni contradicit illud, quod ait: caro et sanguis regnum dei non possidebunt, sed quale futurum sit, quod nunc caro et sanguis est, praedicat, in qualem naturam quisquis hanc carnem conuerti posse non credit, gradibus ducendus est ad fidem. si enim ab eo quaeras, utrum terra in aquam possit conuerti, propter uicinitatem non ei uidetur incredibile. rursus si quaeras utrum aqua possit in aerem, neque hoc absurdum esse respondet; uicina enim sunt sibi. et de aere si quaeras, utrum in aethereum corpus, id est in caeleste possit mutari, iam ipsa uicinitas persuadet. quod ergo per hos gradus fieri posse concedit, ut terra in corpus aethereum conuertatur, cur non accedente dei uoluntate, qua corpus humanum super aquas potuit ambulare, celerrime id fieri posse, quemadmodum dictum [*](9 I Cor. 15, 50 10 cf. Retract. c. 17 ) [*]( 1 et om. A non] dum A enim om. r diceret .AFISIM et om. AFSTNVOx alia caro P caro non dixit A 2 et om. A et caelestia om. BFSPTNM Vf caelestia 8. I. m. 2 A et terrestria om. 0 4 in OM. AFSVy ipsis PTNM quoniam om. TN 5 sed om. T hominibus et pecoribus VO homines FlSl 6 alt. et 8. I. F est om. P caro est VO 7 quia F 8 aeria R etheria S aetheria Fl non om. AFSVf resarrectionem PM resurrectioni fi (ñ 8. l. m. 2) A 9 illud om. VO 10 nunc om. FSTNVy 11 est om. TN in qaalem] equalcm SPV in equalem 0 quisque TN 14 uideretur V impoesibile YO rursum Abd 15 possit Cuerti (Cuerti s. I.) A est FV respondit RFVSf respondetur PA 16 sibi sunt P quaeratur FASTPNMOVfbd 17 aetherium BFlS in onl. AFSTNM Yo-(bd coeleste B posset M 18 persuadit FS 19 conceditur P concedat JJ aetherium S quur R 20 uoluntate dei YO et corpus AFSTNMVf etiam corpus 0 supra SJlbd 21 id] illud M )

est: in ictu oculi, sine ullis talibus gradibus credit, sicut plerumque fumus in flammam mira celeritate conuertitur? caro enim nostra utique ex terra est; philosophi autem, quorum argumentis saepius resurrectioni carnis resistitur, quibus asserunt nullum esse posse terrenum corpus in caelo, omne corpus in omne corpus conuerti et mutari posse concedunt. qua corporis resurrectione facta a temporis condicione liberati aeterna uita ineffabili caritate atque stabilitate [sine corruptione] perfruemur. tunc enim fiet illud, quod scriptum est: absorta est mors in uictoria. ubi est, mors, aculeus tuus ubi est, mors, contentio tua?

Haec est fides, quae paucis uerbis tenenda in symbolo nouellis christianis datur. quae pauca uerba fidelibus nota sunt, ut credendo subiugentur deo, subiugati recte uiuant, recte uiuendo cor mundent, corde mundato quod credunt intellegant. [*]( 1 I Cor. 15, 52 9 I Cor. 15, 54. 55 ) [*]( 1 in ictu] an ut M sine ullis] diuine utiles M talibua] tabulis S creditur P 2 mirabili R 3 nostra] natura P phylosophi A; post philosophi in cod. R epistulae cuiusdam Augustini ad JSieronymum pars sequitur, sed uersu 17 verbis quod scriptum est ad hanc orationem transit 5 adserunt S ullum M omne] nec P quodlibet Obd om. AFSVf 6 pr. corpus om. FSVj, s.l.A 7 facta a] corpus et AFS concedunt et V et T corpus TN temporali A liberatum AFSTNV corpus liberatum 7 8 ineffabilitate M caritate om. M atque stabilitate om. AFSTNChf sine corruptione bd: om. codd. 9 perfruetur NТ\'j fruemur V enim om. SMf illud fiet M illud om. YO absorpta FPbd 10 uictoriam STNbd 12 symbulo RS simbolo M 13 nobellis R nonnullis uerbis V uerba pauca M nota] non VO 14 subiungantur R om. AFSTNVy deo om. AFSTNVf recte S et recte A 15 recte uiuendo—credunt om. R 16 et intellegant R intellegant et sic est finis huius operis V Eiplicit liber secundus de fide 12 Explicit Aurelii Augustini tractatus de fide catholica A Explicit fol. 65* F Explicit sermo beati Augustini de symbolo item sermo beati Augustini epi de fide fol. 172 P Expt de fide ac symbolo fol. 376 N, fol. 19sb TExpf tractatus Augustini de fide katholica r; M lol. 104*- subscriptione caret Explicit in dno xpo filio dei tractatus Aurelii Augustini de fide katholica fol. 66* S, fol. 277* V, 0 )

LOCI LIBR. RETRACTATIONVM.

De fide et symbolo pag. 30, 16 sqq.

Retract. I 17. In hoc libro cum de resurrectione ageretur. resurget, inquam, corpus secundum christianam fidem, quae fallere non potest. quod cui uidetur incredibile, qualis sit nunc caro adtendit, qualis autem tunc futura sit, non considerat, quia illo tempore immutationis angelicae non iam caro erit et sanguis, sed tantum corpus et cetera quae ibi de corporum terrestrium in corpora caelestia mutatione disserui, quoniam dixit apostolus, cum inde loqueretur: caro et sanguis regnum dei non possidebunt. sed quisquis ea sic accipit, ut existimet ita corpus terrenum, quale nunc habemus, in corpus caeleste resurrectione mutari, ut nec membra ista nec carnis sit futura substantia, procul dubio corrigendus est, commonitus de corpore domini, qui post resurrectionem in eisdem membris non solum conspiciendus oculis, uerum etiam manibus tractandus apparuit carnemque se habere etiam sermone firmauit dicens: palpate et uidete, quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me uidetis habere. unde constat apostolum non carnis substantiam negasse in dei regno futuram, sed aut homines, qui secundum carnem uiuunt, carnis et sanguinis nomine nuncupasse aut ipsam carnis corruptionem, quae tunc utique nulla erit. nam cum dixisset: caro et sanguis regnum dei non possidebunt, bene intellegitur tamquam exponendo quid dixerit continuo subdidisse: neque corruptio incorruptionem possidebit. de qua re ad persuadendum infidelibus difficili diligenter, quantum potui, me disseruisse reperiet, quisquis de ciuitate dei legerit uolumen.

693