Arnobii adversus nationes Libri VII

Arnobius of Sicca

Arnobius of Sicca. Arnobii adversus nationes Libri VII. Reifferscheid, August, editor. Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 4, 1875.

Hoc in loco tribui si ulla facultas posset, uellem cum his omnibus quibus nomen inuisum est Christi ab instituta principaliter defensione deuerticulo paulisper facto talia uerba miscere: si nullam esse ducitis contumeliam respondere aliquid . interrogatos, edissertate nobis et dicite: quid rei, quid causae est, quod tam grauibus insectamini Christum bellis, uel quas eius continetis offensas, ut ad eius nominis mentionem rabidorum pectorum efferuescatis ardoribus? numquid regiam sibi uindicans potestatem terrarum orbem cunctum legionibus infestissimis occupauit et pacatas ab exordio nationes alias delenit ac sustulit alias sibi parere ceruicibus compulit subiugatis? numquid ardoribus auaritiae flagrans uniuersas opes illas, quibus se genus humanum studiose contendit impleri, possessionis suae mancipio uindicauit? numquid libidinum cupiditatibus gestiens pudicitiae repagula ui fregit aut alienis furtim insidiatus est matrimoniis? numquid adrogantiae supercilio tumidus iniurias et contumelias passim sine ullius personae discriminibus inrogauit ?

et non in cunctos et ltlmen praetendit uitae et [*](4 draerticulo Sab 5 aliquit P corr c 6 quit P corr c 8 oftessas P 9 numquit P corr c\' 13 numquit P corr 14 genus P studiosae P 15 numquit P corr 17 numquit P corr 18 ullis ullius Klussmannns 19 in cunctos] cunctis ? praetendit scripsi: praetenderit P ) [*](47,19 — 52,20 in P sic se excipiunt: et non \'7,18 omnium uirtutum 11,8 — malorum tanta experiatur examina utrum 61,10 in cunctos et lumen praetenderit \'7,18 — quadam dulcedine atque 11,8 ne illum tellus 61,10 c. q. 3. ad verba in cunctos et lumen adnotauit ma/nus quaedam recen- )

periculum ignorationis amouit? qui si dignus non esset, cui auscultare deberetis et credere, uel hoc ipso fuerat non aspernandus a uobis, quod salutaria uobis ostenderet, quod uias uobis ad caelum et uota immortalitatis apertaret. at enim odio dignus est, quod ex orbe religiones expulit, quod ad deorum cultum prohibuit accedi. ergone ille religionis extinctor et impietatis auctor arguitur, qui ueram in orbe religionem induxit, qui [*](tior in mg: Transpositio. ad uerba quadam dulcedine atque manus alia recentior, quae r esse uidetur, scrxpsit Haec desunt in impressis hactenus codicibus. eadem rectum fere ordinetn indicauituide infra. postremo tertia manus recentior addidit // ex lib. i tranapositionis a Gelenio et Ursino factae ratione habita. ille enim verba at enim odio dignus est M.4 (deletis verbis in cunctos lumen praetenderit — uota immortalitatis optaret) — quadam dulcedine atque 51,8 nectare ebrii cuncta contemnant quattuor ultimis uerbis praeter ne litteras comectura additis, hic asteriscis in mg positis verba in cunctos et lumen praetenderit — quadam dulcedine atque in librum primum ante caput 65 reiecit. in secundo libro haec habent ut (pro et) non 47,1* omnium uirtutum 51,8 — malorum tanta experiatur examinaV utrumne (utrum Gel) illum tellus 51,20 e. q. s. reliqui editores secundi libri fines egressi non svmt. Canterus verba sic transposuit ut non omnium uirtntum amore in cunctos et lumen praetenderit — quadam dulcedine atque amore (amore addidit) correpti cognitas — malorum tanta experiatur examina? utrum illum tellus e. q. s. eumque secutus est Elmenhorstius. alia transpositione usus est Salmasius: qui si dignus non esset 46,i — nota immortalitatis optaret, a,. ut non in cunctos lumen et praetenderit 47,1» — amouerit 4s,i ? at enim odio dignus est «,4 — veluti quadam dulcedine atque omnium nirtutum — malorum tanta experia.tur examina? utrumne illum tellus e. q. s. Orellim et Oehlerus Salmasii exemplum imitati sunt, nisi quod hic manus illius recentioris vestigiis insistens pauca immutauit: utrum in cunctos et lumen praetenderit — quadam dulcedine et nono (pro non) omnium uirtute — malorum tanta experiatur examina atque ne illum tellus e. q. s. et ego Salmasianam emendandi rationem praeter turbas in capite 2 factas recepi verbis omnium uirtutum amore — malorum tanta experiatur examina utrum inter uerba quadam dulcedine atque et uerba ne illum tellus collocatis. nempe folia incodice antiquiore permutata erant: catte enim Oehlero credas, qui in Parisino libro foliorum transpositionem factam esse somniat. ) [*]( 1 amouit scripsi: amouerit P ascnltare P 3 quod salutaria uobis add c 4 apertaret Heralàus: optaret P aptaret Meursius )

hominibus caecis et reuera in impietate degentibus pietatis aperuit ianuas et cui se summitterent indicauit? an ulla est religio uerior officiosior, potentior iustior, quam deum principem nosse, scire deo principi supplicare, qui bonorum omnium solus caput et fons est perpetuus, cunctarum pater fundator et conditor rerum, a quo omnia terrena cunctaque caelestia animantur motu irriganturque uitali, et qui si non esset, nulla profecto res esset quae aliquod nomen substantiamque portaret.

nisi forte dubitatis, an sit iste de quo loquimur imperator, et magis esse Apollinem creditis, Dianam Mercurium Martem. da uerum iudicium, et haec omnia circumspiciens quae uidemus magis an sint dii ceteri dubitabit quam in deo cunctabitur, quem esse omnes naturaliter scimus, siue cum exclamamus o deus, siue cum-illum testem † deum constituimus improborum et quasi nos cernat faciem subleuamus ad caelum. sed minoribus supplicare diis homines uetuit. dii enim minores qui sint aut ubi sint scitis? perstrinxit uos aliquando suspicio illorum aut mentio, ut merito feratis indigne abrogatos his cultus et honoris inpertitione uiduatos? quod si non mentis elatio et typhus qui appellatur a Graecis obstaret atque officeret uobis, iamdudum scire potuissetis, quid aut quare prohibuerit fieri, intra fines quos stare religionem noluerit ueram, quantum uobis periculum nasceretur ex eo quod putatis obsequio uel ex quibus malis emergeretis, si insidioso renuntiaretis errori.

uerum haec omnia inlustrius commemorabuntur et planius, cum ulterius prorsus fuerimus euecti. monstrabimus enim Christum non impietatem docuisse nationes, sed ab latronibus pessimis miserorum hominum inprudentiam uindicasse. non credimus, [*](2 submitterent \'sab, r 5 perpetuus, cunctarum OreUvus: perpetuarum P pater] pariter Sdb 10 puerum iudicem uel naturae iudicium uel uerum animae iudicium Heraliilus 14 deum om Gel aut uindicem. ? improborum Sdb: improbarum P 15 sublebamus P 17 perstrinxit Sab: perinstrixit P 19 typhus Gel: typus P 20 qui Sab: quia P appellatur Gel: appellatus P 21 quit P corr 23 putatis dubitanter Oehlerm: putaretis P 26 monstrabimus Sab: monstrauimus P 27 impietate P corr c ) [*](IV. ) [*]( 4. )

inquitis, uera esse quae dicit. quid enim? quae uos negatis uera esse, non uera esse apud uos liquet, cum imminentia et nondum passa nullis possint rationibus refutari? sed et ipse quae pollicetur non probat. ita est: nulla enim, ut dixi, futurorum potest existere comprobatio. cum ergo haec sit condicio futurorum, ut teneri et comprehendi nullius possint anticipationis attactu, nonne purior ratio est, ex duobus incertis et in ambigua exspectatione pendentibus id potius credere quod aliquas spes ferat quam omnino quod nullas? in illo enim periculi nihil est, si quod dicitur imminere cassum fiat et uacuum; in hoc damnum est maximum id est salutis amissio, si cum tempus aduenerit aperiatur non fuisse mendacium.

quid dicitis, o nescii, etiam fletu et miseratione dignissimi? ita non extimescitis, ne forte haec uera sint quae sunt despectui uobis et praebent materiam risus ? nec saltem uobiscum sub ohscuri cogitationibus uoluitis, ne quod hoc die credere obstinata renuitis peruersitate, redarguat serum tempus et inreuocabilis paenitentia castiget? nonne uel haec saltem fidem uobis faciunt argumenta credendi, quod iam per omnes terras in tam breui temporis spatio inmensi nominis huius sacramenta diffusa sunt; quod nulla iam natio est tam barbari moris et mansuetudinem nesciens, quae non eius amore uersa molliuerit asperitatem suam et in placidos sensus adsumpta tranquillitate migrauerit; quod tam magnis ingeniis praediti oratores grammatici rhetores consulti iuris ac medici, philosophiae etiam secreta rimantes magisteria haec expetunt spretis quibus paulo ante fidebant; quod ab dominis se serui cruciatibus adfici quibus statuerint malunt, solui coniuges matrimoniis, exheredari a parentibus liberi quam fidem rumpere Christianam et salutaris militiae sacramenta deponere; quod cum genera poenarum [*]( 1 negatis P 2 non uera esse addidi liquent Sab 3 cassa Urs Cexciàit aut accusatiuus aut infinitiuus aut utrumque\' Klussmannu3 6 futurorum Sab: futurarum P 7 attactu. P est Gel: est et P 10 si add Gel 12 non] hoc 800 14 de- spectui Sab: dispectui P 17 rennuitis P sic fere semper 18 castigaet P corr 20 tempore Sab spatio Salm: et parui P et paruo Sab 21 baTbari P 26 spraetis P 29 rumpere P )

tanta sint a uobis proposita religionis huius sequentibus leges, augeatur res magis et contra omnes minas atque interdicta formidinum animosius populus obnitatur et ad credendi studium prohibitionis ipsius stimulis excitetur ? an numquid haec fieri passim et inaniter creditis, fortuitis incursibus adsumi has mentes? itane istud non diuinum et sacrum, est? aut sine deo eorum tantas animorum fieri conuersiones, ut, cum carnificis unci aliique innumeri cruciatus quemadmodum diximus impendeant credituris, uelut quadam dulcedine atque ** omnium uirtutum amore correpti cognitas accipiant rationes atque mundi omnibus rebus praeponant amicitias Christi?