Res Gestae

Philosophum quendam Coeranium, haut exilis meriti virum, ea causa tormentorum immanitate invictum[*](inuictum, Her.; mulcatum. C. F. W. M.; multatum, Pet.; inmanitatem ultum, V.) occidit, quod ad coniugem suam familiariter scribens, id[*](id, NG, del. by Novák; ad, V.) sermone addiderat Graeco: σὺ δὲ νόει καὶ στέφε τὴν πύλην,[*](πύλην, Casaubon, Haupt; τυλην, V.) quod dici proverbialiter solet, ut audiens altius aliquid agendum agnoscat.

Anum quandam simplicem intervallatis febribus mederi leni carmine

In chartis cuiusdam municipis clari, scrutari ex negotio iussis, genitura Valentis cuiusdam inventa est, repellensque calumnias is cuius intererat, cum obiectaretur ei quam ob rem constellationem principis collegisset, fratrem suum fuisse Valentem, dudumque obisse, documentorum plena fide monstrare pollicitus, inexspectato veritatis indicio, laniatis lateribus,[*](lateribus, Kellerbauer; lacer, V, W1AG, Pet.) trucidatus est.

Visus adulescens in balneis admovere marmori manus utriusque digitos alternatim et pectori, septemque vocales litteras numerasse, ad stomachi remedium prodesse id arbitratus: in iudicium tractus, percussus est gladio post tormenta.

Hic[*](hic, Madvig; hinc, Günther; his, V.) et mihi vertenti stilum in Gallias, confunditur ordo seriesque gestorum, inter multa et saeva Maximinum reperiens iam praefectum, qui potestate late diffusa, scaevum imperatori accesserat incentivum, maiestati fortunae miscenti licentiam gravem. Quisquis igitur dicta considerat, perpendat etiam cetera, quae tacentur, veniam daturus, ut prudens, si non cuncta complectimur, quae

Adulescente enim acerbitate, rationum inimica rectarum, trux suopte ingenio Valentinianus, post eiusdem Maximini adventum, nec meliora monente ullo nec retentante, per asperos actus velut aestu quodam fluctuum ferebatur et procellarum, adeo ut irascentis saepe vox et vultus et[*](et, added in G; V omits.) incessus mutaretur et color. Quam rem indicia varia testantur et certa, e quibus pauca sufficiet poni.

Adultus quidam ex his quos paedagogianos appellant, ad observandam venaticiam praedam, Spartanum canem retinere dispositus, ante praedictum tempus absolvit, adsultu eius evadere conantis appetitus et morsu: ideoque necatus ad exitium fustibus, eadem humatus est die.

Praepositum fabricae oblato thorace polito faberrime, praemiumque ideo exspectantem, ea re praecepit occidi diritate pari[*](occidi diritate pari, Haupt; occidi quod, W2AG; occideri adpraei (adp^i), V.) quod pondus paulo minus habuit species ferrea, quam ille firmarat. Epiroten[*](Epirotenremisso, G omits.) aliquem ritus Christiani presbyterum acceptum Octaviano[*](acceptum (from 1, 17) Octauiano, Her.; tem (cf. xxix. 1, 17) Octauianum offensorum (-arum, V2), V.) ex proconsule --- offensarum auctore licet tardius ad sua remisso.[*](remisso, Her.; tardius redire permisso, VA.)

Constantianus

Africanus causarum in urbe defensor assiduus, post administratam provinciam, ad regendam aliam adspiravit, cuius suffragatori magistro equitum Theodosio, id petenti, subagresti verbo pius responderat imperator:[*](responderat imperator, Clark; responderator, V.) Abi, inquit, comes, et muta ei caput, qui sibi mutari provinciam cupit: et hoc elogio perit homo disertus, ad potiora festinans, ut multi.

Claudium et Sallustium, ex Iovianorum numero ad usque tribunatus dignitates , accusabat quidam vilitate ipsa despectus, quod cum imperium Procopius affectasset, aliqua pro eo locuti sunt bona. Cumque nihil quaestiones reperirent assiduae, mandare magistris equitum auditoribus princeps, ut agerent in exsilium Claudium[*](Claudium, added in G after agerent; put after exsilium by Clark; V omits.) et Sallustium pronuntiarent capitis reum, pollicitus quod eum revocabit ad supplicium raptum; hocque ita (ut statutum

Replicatis igitur quaestionibus dense, et quibusdam vi nimia tormentorum absumptis, ne vestigia quidem ulla delatorum reperta sunt criminum. In hoc negotio protectores, ad exhibendas missi personas, de ---[*](lac. after de, Her.; no lac. in V.) fustibus praeter solitum caesi.

Horrescit animus omnia recensere, simulque reformidat, ne ex professo[*](ex professo, Lind.; de (see note 2, from line 11), C. F. W. M.; reformidati ni perfesso, V.) quaesisse videamur in vitia principis, alia commodissimi. Illud tamen nec praeteriri est aequum nec sileri, quod cum duas haberet ursas saevas hominum ambestrices, Micam auream et Innocentiam, cultu ita curabat[*](cultu ita curabat, Val.; cultant acerabat, V.) enixo, ut earum caveas prope cubiculum suum locaret, custodesque adderet fidos, visuros sollicite, nequo[*](nequodebetur (note 6) G marks with asterisk; casu ferarum, Lind.; ea superarum, V.) casu ferarum deleretur[*](deleretur, Val.; hebetetur, Bent.; debetur, V.) luctificus calor. Innocentiam denique, post multas quas eius laniatu cadaverum viderat sepulturas, ut bene meritam in silvas abire dimisit innoxiam, exoptans similes edituram.[*](exoptans similes edituram, Pet.; exop (lac. 4 letters) simile sedit (lac. 5 letters), V.) ---

Et haec quidem morum eius et propositi cruenti sunt documenta verissima. Sollertiae vero circa rem publicam usquam[*](usquam, Wagner; nusquam, V.) digredientis, nemo[*](nemo dedisset, G omits with lac. of 12 letters, with asterisk; nemo, C. F. W. M.; nee, Her. (cf. xxxi. 2, 4); nec quo, V.) eum vel obtrectator pervicax incusabit, illud contemplans, quod maius pretium operae foret in[*](foret in, Her.; forsitan, Val.; forticen regendus, V.) coercendis verius limite barbaris quam pellendis. Et cum dedisset[*](lac. 3 lines, peculis, V.) --- e speculis, siquis hostium se commovisset, desuper visus obruebatur.[*](lac. 9 letters at end of line, V.)

Agitabatur autem inter multiplices curas id omnium primum atque[*](primum atque, Novák; prima de, V.) potissimum, ut Macrianum regem auctum inter mutationes crebras sententiarum, iamque in nostros adultis viribus exsurgentem, vi superstitem raperet vel insidiis, ut multo ante Vadomarium Iulianus: et praevisis quae[*](prouisis quae, Val.; praeui (lac. 4 letters at end of line) negotium, V.) negotium poscebat et tempus, cognitoque transfugarum indiciis, ubi comprehendi nihil hostile[*](hostile, added by Her.; V omits.) operiens poterit ante dictus, tacite quantum concessit facultas, nequi conserendo officeret ponti, iunxit navibus

Et antegressus contra Mattiacas aquas, primus Severus, qui pedestrem curabat exercitum, perpensa militum paucitate, territus stetit, timens ne resistere nequiens, irruentium opprimeretur hostilium agminum mole.

Et quia suspicabatur venalia ducentes mancipia scurras, casu illic repertos, id quod viderant, excursu celeri nuntiare, cunctos mercibus direptis occidit.

Adventu itaque plurium copiarum animati indices, castrisque ad tempus brevissimum fixis, quia nec sarcinale iumentum quisquam nec tabernaculum habuit, praeter principem, cui tapete et sisyra suffecerant[*](et sisyra suffecerant, Her.; tapete suffecerat (cf. xvi. 5, 5), Pet.; tapete (lac. 7 letters) sufficerat po, V.) pro tentorio, parumper ob tenebras morati nocturnas, exsiliente Lucifero, urgente[*](Lucifero urgente, added by Her. (cf. xix. 7, 2); exigente procinctu, Pet.; exiliente procincti, V.) procinctu pergebant ulterius, itinerum gnaris ducentibus,[*](ducentibus erat (see crit. note 5), G omits with lac. of 4 letters and asterisk; ducentibus, Lind.; discentibus, V.) frequenti[*](frequenti, Eyssen.; fre (lac. 4 letters), V.) equitatu cum Theodosio rectore praeire disposito, ne quid lateret[*](nequid lateret, Her. (cf. xxiv. 1, 13); sequi ratus, Eyssen.; et quia aderat, Pet. in Index; equirat erat (lac. 3 1/2 lines), V.) --- tempore iaceat, extento strepitu suorum est impeditus quibus assidue mandans, ut rapinis et incendiis abstinerent, impetrare non

Hac Valentinianus gloria defraudatus nec sua culpa nec ducum, sed intemperantia militis, quae dispendiis gravibus saepe rem Romanam afflixit, ad usque quinquagesimum lapidem terris hostilibus inflammatis, redit Treveros maestus.

Ubi tamquam leo ob cervum amissum vel capream morsus vacuos concrepans tum cum[*](tum cum, Her.; dum, EAG; dum cum, V.) hostium disiecta frangeret , in Macriani locum Bucinobantibus, quae contra Mogontiacum gens est Alamannica,[*](Alamannica, Clark; Alamanna, EAG (Ale-, G); alamannia, V.) regem Fraomarium ordinavit, quem paulo postea quoniam recens excursus eundem penitus vastaverat pagum, in Britannias[*](Brittanias, Her.; Britannos, W; brittanas latum, V.) translatum, potestate tribuni, Alamannorum praefecerat numero, multitudine viribusque ea tempestate florenti: Bitheridum vero et Hortarium (nationis eiusdem primates), item regere milites iussit, e quibus Hortarius, proditus relatione Florenti, Germaniae ducis, contra rem publicam quaedam ad Macrianum scripsisse, barbarosque optimates, veritate tormentis expressa, conflagravit flamma poenali.