Res Gestae

Ammianus Marcellinus

Ammianus Marcellinus. Ammianus Marcellinus, with an English translation, Vols. I-III. Rolfe, John C., editor. Cambridge, MA; London: Harvard University Press; W. Heinemann, 1935-1940 (printing).

Eisdem fere diebus, protector Marcellus, eiusdem cognatus, agens apud Nicaeam praesidium,

v2.p.640
proditione militum et interitu Procopii cognito, Serenianum intra palatium clausum, medio noctis horrore incautum adortus, occidit. Cuius mors saluti plurimis fuit.

Nam si victoriae superfuisset incultis moribus homo, et nocendi acerbitate conflagrans, Valentique ob similitudinem morum, et genitalis patriae vicinitatem, acceptus, occultas voluntates principis introspiciens, ad crudelitatem propensioris multas innocentium ediderat strages.

Quo interfecto, idem Marcellus, occupata celeri cursu Chalcedone, concrepantibus paucis, quos vilitas et desperatio trudebat in scelus, umbram principatus funesti capessit, gemina ratione fallente, quod et Gothorum tria milia regibus iam lenitis, ad auxilium transmissa[*](transmissa, Pet.; erant missa, V.) Procopio, Constantianam praetendenti necessitudinem, ad societatem suam parva mercede traduci posse existimabat, quodque gesta in Illyrico etiam tum latebant.

Inter quae tam trepida, speculationibus fidis Aequitius doctus, conversam molem belli totius in Asiam, degressus per Succos, Philippopolim clausam praesidiis hostium, Eumolpiadam veterem, reserare magna vi conabatur, urbem admodum opportunam et impedituram eius appetitus, si pone relicta adiumenta Valenti laturus (nondum enim apud Nacoliam

v2.p.642
gesta compererat), festinare ad Haemimontum[*](Aemimontum, G; eam montum, V.) cogeretur.

Verum paulo postea cognita levi praesumptione Marcelli, milites missi sunt audaces et prompti, qui eum raptum, ut deditum noxae mancipium, in custodiam compegerunt. Unde post dies paucos[*](post dies paucos, Pet.; postridie, G; post dies, V.) productus, lateribus sulcatis acerrime, pariaque perpessis consortibus, interiit,[*](interiit, G in b; inter, V.) hoc favorabilis solo quod abstulit Serenianum e medio, crudelem ut Phalarim, et illi[*](et illi, Eyssen.; falari mille et ille, V.) fidum quia[*](quia, Her., who thought, c.c., that in primis, or something similar, had been lost before quia; a, V.) doctrinarum diritatem causis inanibus praetexebat.

Exstirpatis occasu ducis funeribus belli, saevitum est in multos acrius quam errata flagitaverant vel delicta, maximeque in Philippopoleos defensores, qui urbem seque ipsos, non nisi capite viso Procopii, quod ad Gallias portabatur, aegerrime dediderunt.

Ad gratiam tamen precantium, coerciti sunt aliqui lenius. Inter quos eminebat Araxius, in ipso rerum exustarum ardore adeptus ambitu praefecturam, et Agilone intercedente genero supplicio insulari multatus, breve post tempus evasit.

Euphrasius vero, itemque , missi ad occiduas partes, arbitrio obiecti sunt Valentiniani, et absolute Euphrasio, Cherronesum

v2.p.644
deportatur, inclementius in codem punitus negotio, ea re quod divo Iuliano fuit acceptus, cuius memorandis virtutibus, ambo fratres principes obtrectabant, nec similes eius, nec suppares.

His accedebant alia graviora, et multo magis quam in proeliis formidanda. Carnifex enim, et unci, et cruentae quaestiones, sine discrimine ullo aetatum et dignitatum, per fortunas omnes et ordines grassabantur, et pacis obtentu latrocinium detestandum agitabatur, infaustam victoriam exsecrantibus universis internecivo bello quovis graviorem.

Nam inter arma et lituos condicionis aequatio leviora facit pericula, et Martiae virtutis potestas, aut absumit quod[*](obtentu latrocinium, Novák; obtentuitum, V.) occupat, aut nobilitat, et[*](absumit quod, Novák; ausum id quod, V.) mors (si acciderit), nullum ignominiae continet sensum, finemque secum vivendi simul et dolendi perducit: ubi vero consiliis impiis iura quidem praetenduntur et leges, et Catonianae vel Cassianae sententiae fuco perliti [*](nobilita et, Novák (nobilitat, Momm.); nobilitate et, V.) iudices, agatur autem, quod agitur, ad voluntatem praetumidae potestatis, et ex eius libidine, incidentium[*](residerint, Her.; resident, G; residerendi, V.) vitae necisque momenta pensantur, ibi capitalis vertitur pernicies et abrupta.

Nam ut quisque ea tempestate ob quamlibet valuerat[*](incidentium, V, restored by Clark (cf. xix. 12, 13); inceden. tium, G. valuerit, V;) causam, regio imperio[*](voluerit, vulgo, Momm.) prope[*](imperio, added by Her.; V omits. prope, V; propere, vulgo.) accedens, et aliena rapiendi

v2.p.646
aviditate exustus, licet aperte insontem, arcessens, ut familiaris suscipiebatur et fidus, ditandus casibus alienis.