Res Gestae

Liberalitatis eius testimonia plurima sunt et verissima, inter quae indicta sunt tributorum

Digestis bonis quae scire potuimus, nunc ad explicanda eius vitia veniamus, licet dicta sint carptim. Levioris[*](levioris, Lind.; lenitores, V (lenioris, V2.) ingenii, verum hoc institute rectissimo temperabat, emendari se cum deviaret a fruge bona permittens.

Linguae fusioris, et admodum raro silentis, praesagiorum sciscitationi nimium[*](nimium, Clark; nimiae, EBG; nimia, V.) deditus, ut aequiperare videretur in hac parte principem Hadrianum, superstitiosus magis quam sacrorum legitimus observator, innumeras sine parsimonia pecudes mactans, ut aestimaretur (si revertisset de Parthis), boves iam defuturos, Marci illius similis Caesaris, in quem id accipimus dictum:

1. οἱ βόες οἱ λευκοὶ Μάρκῳ τῷ Καίσαρι χαίρειν.
2. ἄν πάλι νικήσῃς, ἄμμες ἀπωλόμεθα.

Vulgi plausibus laetus, laudum etiam ex minimis rebus intemperans appetitor, popularitatis cupiditate, cum indignis loqui saepe affectans.

Verum tamen cum haec ita[*](ita, added by Her.; V omits.) essent, aestimari poterat (ut ipse aiebat), vetus illa , quam offensam vitiis hominum, Aratus extollit in caelum, eo imperante redisse rursus ad terras, ni quaedam ad arbitrium agens, interdum ostenderet se dissimilem sui.

Namque et iura condidit non molesta, absolute quaedam iubentia fieri vel arcentia, praeter pauca. Inter quae erat illud inclemens, quod docere vetuit magistros rhetoricos et grammaticos Christianos, ni[*](ni, Lind.; ne, V.) transissent ad[*](ad, added by Rittershus, Val.; a, G; VEB omit.) numinum cultum.

Illud quoque itidem parum ferendum, quod municipalium ordinum coetibus, patiebatur iniuste quosdam annecti vel peregrinos, vel ab his consortiis privilegiis aut origine longe discretos.

Figura tali[*](tali, Lind., Bent.; lis utque, V (ta- added by m. 1)) situque[*](situque, Lind., Bent.; utique, BG; for V see note 4.) membrorum. Mediocris erat staturae, capillis tamquam pexis et mollibus, hirsuta barba in acutum desinente vestitus, venustate oculorum micantium flagrans, qui mentis eius argutias[*](argutias, Lind.; angustias, V.) indicabant, superciliis decoris, et naso rectissimo, ore paulo maiore, labro inferiore demisso, opima et incurva cervice, umeris vastis et latis, ab ipso capite usque unguium summitates,

Et quoniam eum obtrectatores novos bellorum tumultus, ad perniciem rei communis, insimulant concitasse, sciant docente veritate perspicue, non Iulianum, sed Constantinum ardores Parthicos succendisse, cum Metrodori mendaciis avidius acquiescit, ut dudum rettulimus plene.

Unde caesi[*](unde caesi, Val.; vindictae siti, BG (si, B); vindictae si, V.) ad internecionem[*](ad internecionem, Val.; ad indignationem, V.) exercitus nostri, capti militares aliquotiens numeri, urbes excisae, rapta munimenta vel diruta, provinciae gravibus impensis exhaustae, et ad effectum tendentibus minis, cuncta petebantur a Persis, ad usque Bithynos et litora Propontidis.

At in Galliis barbarico tumore[*]( barbarico, Clark; tumore, Her.; vervorum tenore, V.) gliscente, diffusis per nostra Germanis, iamque Alpibus ad vastandam Italiam perrumpendis nihil (multa et nefanda perpessis hominibus), praeter lacrimas supererat et terrores, ubi et praeteritorum recordatio erat acerba, et expectatio tristior impendentium. Quae omnia iuvenis iste, ad occiduam plagam specie Caesaris missus, regesque pro

Itaque ut[*]( itaque ut (ut added by AG); utque, vulgo.) Orientem pari studio recrearet, adortus est Persas, triumphum exinde relaturus, et cognomentum, si consiliis eius et factis illustribus decreta caelestia congruissent.

Et cum sciamus adeo experimenta[*](adeo experimenta, V, restored by Pet.; experimento ades, tr. by BG.) quosdam ridere[*](ridere, Myer Spir.; ruere V2G; respuere, Pet.; reuere V; ruere, V2.) improvidos, ut bella interdum victi, et naufragi repetant maria, et ad difficultates redeant quibus succubuere saepissime, sunt qui reprehendant paria repetisse principem ubique victorem.

Nec fuit post haec lamentis aut fletibus locus. Corpore enim curato pro copia rerum et temporis, ut[*](ut, added by NG; V omits.) ubi ipse olim statuerat, conderetur, principio lucis secutae, quae erat quintum Kalendas Iulias, hostibus ex omni latere circumfusis, collecti duces exercitus, advocatisque legionum principiis et turmarum, super creando principe consultabant.

Discissique[*](discissique, Lind.; discessisque, V.) studiis turbulentis, Arintheus et