Res Gestae

Cumque interquievisset paulisper,[*](paulisper, Damsté; Fletcher would tr. interquievisset and paululum; paululum, V.) dum alte contemplatur praesentium vultus, alacres omnes visos et laetos, quasi lituis verbis (ut intellegi possit) simplicibus incendebat:

Res ardua poscit et flagitat, propugnatores mei reique publicae fortes et fidi, qui mecum pro statu provinciarum vitam saepius obiecistis, quoniam Caesarem vestrum firmo iudicio ad potestatum omnium columen sustulistis, perstringere pauca summatim, ut remedia permutatae rei iusta[*](rei iusta, G; re rustra, V; re in tuta, V3.) colligantur et cauta.

Vixdum adulescens specie tenus purpuratus (ut nostis), vestrae tutelae nutu caelesti commissus, numquam a proposito recte vivendi deiectus sum, vobiscum in omni labore perspicuus, cum dispersa gentium confidentia, post civitatum excidia, peremptaque innumera hominum milia, pauca quae semiintegra sunt relicta cladis

Id sane nec praetermitti est [*](est aequum, added by G; oportet by Brakman, est by Pighius; V omits.) taceri, quod cum prope Argentoratum illuxisset ille beatissimus dies, vehens quodam modo Galliis perpetuam libertatem, inter confertissima tela me discurrente, vos vigore ususque diuturnitate fundati, velut incitatos torrentes, hostes abruptius inundantes, superastis ferro , vel fluminis profundo submersos, paucis relictis nostrorum, quorum exequias honestavimus, celebri potius laude quam luctu.

Post quae opinor tanta et talia, nec posteritatem tacituram de vestris in rem publicam meritis, quae gentibus cunctis plene iam cognita sunt, si eum[*](iameum, added by Her.; plene quem, without lac., V; si plene, G.) quem altiore fastigio maiestatis ornastis, virtute gravitateque, siquid adversum ingruerit, defendatis.

Ut autem rerum integer ordo servetur, praemiaque virorum fortium maneant incorrupta, nec honores ambitio praeripiat clandestina, id sub reverenda consilii vestri facie statuo, ut neque civilis quisquam iudex, nec militiae rector, alio quodam praeter merita suffragante, ad potiorem veniat gradum, non sine detrimento pudoris, eo qui pro quolibet petere temptaverit discessuro.

Hac fiducia spei maioris animatus inferior miles, dignitatum iam diu expers et praemiorum,

Statimque ne turbandae dispositioni consultae, tempus saltem breve concederetur, pro actuariis obsecravere[*](obsecrauere, G; observare, V.) Petulantes et Celtae, recturi quas placuisset provincias, mitterentur; quo non impetrato, abiere nec offensi nec tristes.

Nocte tamen, quae declarationis Augustae praecesserat diem, iunctioribus proximis rettulerat imperator, per quietem aliquem visum, ut formari Genius publicus solet, haec obiurgando dixisse: Olim Iuliane vestibulum aedium tuarum observo latenter, augere tuam gestiens dignitatem, et aliquotiens tamquam repudiatus abscessi[*](abscessi, NT2, Eyssen.; abcesse, V.) : si ne nunc quidem recipior, sententia concordante multorum, ibo demissus et maestus. Id tamen retineto imo[*](imo, CG; inme, V; in meo, B; intimo, Her. Officers of the army, who received the provisions from the contractors and delivered them to the soldiers; and kept the accounts; see also xv. 5, 3, note.) corde quod tecum non diutius habitabo.

Haec dum per Gallias agerentur intente, truculentus rex ille Persarum, incentivo Antonini

Cuius propugnatores viso hoste longissime, clausis ocius portis, ingentibus animis per turres discurrebant et minas,[*](minas, V; minis, Momm.; pinnas, Novák.) saxa tormentaque bellica congerentes, cunctisque praestructis, stabant omnes armati, multitudinem parati propellere, si moenia subire temptasset.

Adventans itaque rex cum per optimates suos propius admissos, pacatiore colloquio flectere defensores ad suum non potuisset arbitrium, quieti diem integrum dedit, et matutinae lucis exordio, signo per flammeum erecto vexillum, circumvaditur civitas a quibusdam vehentibus scalas, aliis componentibus machinas, plerisque obiectu vinearum pluteorumque tectis, iter ad fundamenta parietum quaerentibus subvertenda.

Contra haec oppidani superstantes propugnaculis celsis, lapidibus eminus telorumque genere omni ad interiora ferocius se proripientes arcebant.

Et pugnabatur eventu ancipiti diebus aliquot, hinc inde multis amissis et vulneratis: postremo

Ad quam conversa plebe dimicabatur artissime, facesque cum taedis ardentibus et malleolis, ad exurendum imminens malum undique convolabant, nec sagittarum crebritate nec glandis hinc inde cessante. Vicit tamen omne prohibendi commentum acumen arietis, coagmenta fodiens lapidum recens structorum, madoreque etiam tum infirmium.

Dumque adhuc ferro certatur et ignibus, turri collapsa, cum patuisset iter in urbem, nudato propugnatoribus loco, quos periculi disiecerat , Persarum agmina undique ululabili clamore sublato, nullo cohibente cuncta oppidi membra complebant, caesisque paucissimis, residui omnes mandatu Saporis vivi comprehensi, ad regiones Persidis ultimas sunt asportati.

Tuebantur autem hanc civitatem legiones duae (prima Flavia primaque Parthica), et indigenae plures cum auxilio equitum, illic[*](illic, Traube; ilico, V.) ob repentinum malum[*](malum, BG; ad V; adventum hostium, Momm.) clausorum,[*](clausorum, Clark; inclusorum, V.) qui omnes (ut dixi) vinctis manibus ducebantur, nullo iuvante nostrorum.

Nisibin enim sub pellibus agens pars maior exercitus custodibat, intervallo perquam longo discretam, alioqui numquam labenti Singarae vel temporibus