Res Gestae

Ammianus Marcellinus

Ammianus Marcellinus. Ammianus Marcellinus, with an English translation, Vols. I-III. Rolfe, John C., editor. Cambridge, MA; London: Harvard University Press; W. Heinemann, 1935-1940 (printing).

Et haec quidem Romae (ut ostendit textus superior) agebantur. Constantium vero exagitabant assidui nuntii,[*](nuntii, added by W2N2BG; rumores, Traube; V omits.) deploratas iam Gallias indicantes, nullo renitente ad internecionem barbaris vastantibus universa; aestuansque diu qua vi propulsaret aerumnas, ipse in Italia residens, ut cupiebat periculosum enim existimabat se in partem contrudere longe dimotam—repperit tandem consilium rectum, et Iulianum patruelem fratrem haut ita dudum ab Achaico tractu accitum, etiam tum palliatum, in societatem imperii adsciscere cogitabat.

Id ubi, urgente malorum impendentium mole, confessus est proximis, succumbere tot necessitatibus tamque crebris unum se (quod numquam fecerat) aperte demonstrans, illi in assentationem nimiam

v1.p.166
eruditi, infatuabant hominem,[*](infatuabant hominem, V; inifatuabant imperatorem, spirantem iam ultra hominem, Her.) nihil esse ita asperum dictitantes, quod praepotens eius virtus, fortunaque tam vicina sideribus, non superaret ex more. Addebantque noxarum conscientia stimulante complures, deinceps caveri debere Caesaris nomen, replicantes gesta sub Gallo.

Quis annitentibus obstinate opponebat se sola regina, incertum migrationem ad longinqua pertimescens, an pro nativa prudentia consulens in commune, omnibusque memorans anteponi debere propinquum. Post multa itaque[*](multa itaque, Novák; multaque, V.) per deliberationes ambiguas actitata, stetit fixa sententia, abiectisque disputationibus irritis, ad imperium placuit Iulianum assumere.

Et cum venisset accitus, praedicto die advocato omni quod aderat commilitio, tribunali ad altiorem suggestum erecto, quod aquilae circumdederunt et signa, Augustus insistens[*]( insistens, Val., Haupt; inscendens, G; insiginens, V.) eumque manu retinens dextera, haec sermone placido peroravit:

Adsistimus apud vos—optimi rei publicae defensores—causae communi uno paene omnium spiritu vindicandae, quam acturus tamquam apud aequos iudices succinctius edocebo.

Post interitum rebellium tyrannorum, quos ad haec temptanda quae moverunt, rabies egit et furor, velut impiis eorum manibus Romano sanguine parentantes, persultant barbari Gallias, rupta limitum pace;

v1.p.168
hac animati fiducia, quod nos per disiunctissimas terras arduae necessitates adstringunt.

Huic igitur malo ultra apposita iam proserpenti, si dum patitur tempus, occurrerit nostri vestrique consulti suffragium, et colla superbarum gentium detumescent, et imperii fines erunt intacti. Restat ut venturorum[*](ut uenturorum, Her., cf. xxi. 10. 2; rotorum, Hagendahl; ucturum, V.) spem quam gero secundo roboretis effectu.

Iulianum hunc fratrem meum patruelem (ut nostis,) verecundia qua nobis ita ut necessitudine carus est, recte spectatum, iamque elucentis industriae iuvenem, in Caesaris adhibere potestatem exopto, coeptis (si videntur utilia) etiam vestra consensione firmandis.

Dicere super his plura conantem, interpellans contio lenius prohibebat, arbitrium summi numinis id esse non mentis humanae velut praescia venturi proclamans.[*](proclamans, W2, Clark, c.c.; praedans, V.)

Stansque imperator immobilis dum silerent, residua fidentius explicavit: Quia igitur vestrum quoque favorem adesse fremitus indicat laetus, adulescens vigoris tranquilli, cuius temperati mores imitandi sunt potius quam praedicandi, ad honorem prosperante deo delatum[*](prosperante deo delatum, Novák, cf. xviii. 6, 3, etc., pro re speratum, Her.; prope speratum, V.) exsurgat; cuius praeclaram indolem bonis artibus institutam, hoc ipso plene videor exposuisse quod elegi. Ergo eum, praesente nutu dei caelestis, amictu principali velabo.