De Cain et Abel

De paradiso in superioribus pro captu nostro ut potuimus 183 [*]( A ) quod dominus infudit, sensus inuenit digessimus, in quibus [*](B ) Adam atque Euae lapsus est conprehensus. nunc quoniam illa penes auctores non stetit culpa, sed quod peius est deteriorem inuenit heredem, sequentem adoriamur historiam et ea quae secundum scripturas sunt adnexa diuinas nostro opere prosequamur.

Adam autem cognouit Euam mulierem suam, quae concepit et peperit Cain et dixit: adquisiui hominem per deum. quae adquirimus ex quo et a [*]( c ) quo et per quid adquiramus considerari solet, ex quo tamquam ex materia, a quo quis auctor, per quid tamquam per aliquod instrumentum. numquid hic sic dicit: adquisiui hominem per deum, ut deum intellegas instrumentum? non utique, sed ut intellegas auctorem et operatorem deum. unde deo magis detulit, quia dixit: adquisiui hominem per deum, ut et nos, cum aliquid adquirimus, uel omnes euentus secundos deo magis deferre quam nobis adrogare [*]( D) debemus et adiecit parere Abel.

cum adicitur aliquid, quod prius erat tollitur. idque colligitur ex arithmeticae portionibus aut animae cogitationibus; addito enim numero fit alius [*](8 Gen. 4, 1 10 Philo de Cher. 35 (162, 1 M.; I 199, 26 C.), cf. Quaest. in Gen. I 58 19 Gen. 4, 2 Philo de sacr. 1 (163, 1; I 202, 1 C.) ) [*](INCIPIT LIBER SCI AMBROSII DE CAIN ET ABEL PRIMUS S INCIPIT DE CAIN ET ABEL LIBER PRIMUS M (qui add. EIUSDEM AMBROSII SANCTI EPISCOPI) P (in quo LIBER SECUNDUS) P fi-n quo LIBER UNUS EIUSDEM) 3r INCIPIT LIBER PRIM\' SCI AMBROSII DE CAIM (CAYN A\') ET ABEL AA\' DE CHAIN ET ABEL AMBROSIUS B INCIP DE CAIN ET ABEL V 4 adae B 7 sunt ante secundum transponit B 11 adquirimua M 13 aliquid AA\'M\'P\' et (corr. ml) S sic dicit hic B ) [*]( 22* )

Duae itaque sectae sunt sub duorum fratrum nomine conpugnantes inuicem et contrariae sibi, una quae totum menti suae deputat tamquam principali et quasi cuidam cogitationis[*]( B ) et sensus et motus omnis auctori, hoc est quae omnes inuentiones humano adscribit ingenio, altera quae tamquam operatori et creatori omnium deo defert et eius tamquam parentis atque rectoris subdit omnia gubernaculo. illa prior Cain significatur, haec posterior Abel dicitur. has duas sectas anima una parturit et ideo germanae habentur, quod uno fundantur utero, sed contrariae sunt, quia oportet eas, cum quodam [*]( c ) animae partu editae fuerint, diuidi ac separari; conpugnantibus enim hospitium esse unum perpetuo non potest. denique Rebecca, cum duas naturas humani ingenii parturiret, unam mali alteram boni, easque exilire intra uterum sentiret suum — Esau enim typus erat malitiae, Iacob figuram bonitatis gerebat —, mirata quid illud esset quod discordiam quandam concepti cerneret fetus, consuluit deum, ut passionem proderet, medellam daret. itaque precanti est responsum editum: duae [*]( D ) [*]( 3 Philo de sacr. 1 (163, 13; I 203. 3 C.), cf. de sacr. 10 (197, 29; I 265, 10 C.) 8 Philo de sacr. 1 (163, 8; I 202, 6 C.) 15 Philo de sacr. 1 (164, 1; I 203. 4 C.) 19 Philo de sacr. 2 (164, 10; I 203. 11 C.) 22 Philo de sacr. 2 (164, 30; I 204, 8 C.) 25 Gen. 25, 23 ) [*]( 1 et cogitatio om. B 2 cum s. u. S 3 plenius om. B 8 post conpugnantes add. ee M 9 menti suae BP mentis.uae V mentis suae SM thi s bis eras.) cet. 10 quidam ... auctor M 11 omnis motus A\' 17 e- contrariae S 19 denique (s. deinde mT) M 21 sentiret in mg. ml S 23 quid om. M 25 medellam SJ[M\' medelam cet. est om. M editum 5 M (6 s. u. m2) )

ego tamen hoc loco secundum scripturam mysterium [*]( B ) magis duorum populorum intellego, quod deus adiciendo ecclesiae suae fidem piae plebis abstulit perfidiam populi praeuaricantis, quando quidem uerba ipsa hoc significare uideantur dicente deo: duae gentes in utero tuo sunt et duo populi de uentre tuo exibunt. haec figura synagogae et ecclesiae [*]( C ) in istis duobus fratribus ante praecessit, Cain et Abel. per Cain parricidalis populus intellegitur Iudaeorum, qui domini et auctoris sui et secundum Mariae uirginis partum fratris, ut ita dicam, sanguinem persecutus est, per Abel autem intellegitur Christianus adhaerens deo, sicut et Dauid ait: mihi autem adhaerere deo bonum est, ut se caelestibus adtexeret, a terrenis separaret. et alibi defecit inquit anima mea in uerbum tuum, eo quod ordinem uiuendi atque [*]( I) ) usum non in terrenis uoluptatibus, sed in uerbi cognitione posuisset. ex quo cognoscitur nec illud otiose scriptum esse, sed perpense et examinate quod legimus in Regnorum libris: [*]( 9 Phil. de sacr. 2 (164. 23; I 204, 3 C.) 20 Psalm. LXXII 28 22 Psalm. CXVIII 81 ) [*]( 2 generatricem (rn 8. u.) MB genitricem Monac. 14399 4 demanat M et (e ex i m2) V dimanat cet. post esse add. ueri B (interpretatiQ est uerbi sobrii) 5 uelut },.IAA\' uel cet. 7 praefert B (ert in ras.) F\' (ras. 8. rt) 8 qua SMBM\'P\' 10 mysterium SAP\' ministerium 31 misterium eet. 17 parricidialis BP et (i tert. exp.) V populis M pĮJł.s (i ut uidetur eras.) A 18 et pr. om. B 20 populus chriatianus AA\' 21 se 8. u. M 22 terrenis AA\' po terris libri 26 lcgimus M (i ex e) regum V )

denique de Isaac non perfunctorie scriptum putatur quod relinquens corporis istius speciem, quae animae suae adtexebatur,[*]( E ) adpositus sit ad genus suum, eo quod patris sui moribus adhaeserit. pulchre autem ad genus ait, non ad populum sicut alibi. nam legimus aliis locis adpositos fuisse ad populum suum, sed isti non tam praestantes; praestantior autem qui paucorum similis fuerit et non plurimorum — plures in populo suo quam in genere — et praestantius ducitur paucorum similem esse quam plurimorum. qui ergo dei erat generatus promissione, qui ad sacrificium probandae pietatis electus,\' qui [*]( F ) unius uxoris, hoc est solius sapientiae societate contentus superni illius generis, quod est unum sibique semper conueniens, non plebeiae uilitatis imitator adstruendus fuit scripturae diuinae testimonio. etenim ubi labor doctrina meditatio, illic cum pluribus commune collegium et quoddam populare consortium est. audiendo enim plerique proficiunt, quos nominauit populum. ubi autem non humana traditione, sed ingeniosa collectione sine usu laboris disciplina percipitur, illic sublimis generis incorrupta sinceritas est. et ideo Isaac [*]( 186 A ) tamquam dei munus ad genus suum magis quam ad populum adpositus legitur, ut diuinorum potius quam humanorum imitatorem fuisse sedulum recognoscas. [*]( 1 Reg. III 2, 10 3 Philo de sacr. 2 (164, 31; I 204, 9 C.) 6 Gen. 35, 29 7 Deut. 32, 50 Macc. I 14, 30 22 Philo de sacr. 2 (164. 33; I 204, 11 C.) ) [*]( 2 fidem M (m del.) declaret S (de eras.) PV declararet Mł 4 relinquens Mangey (exXsinei Philo) reauirens libri 6 adhaereret moribus B 11 dicitur MBM\' et (corr. m2) A\' 15 super nullius .ÂÂ\'M\'V et (corr. mJ2) P1 16 utilitatis S (ml ex uilitatis) M 17 doctrinae S (e m2) AA\' 18 illi copluribus P collegiQ S (Q. in ras.) col- IU legio A\' 20 non om. M 23 dl *UnUS S (s. su... et m2 de his) dl sumus M )

Beata et illa mens, quae species et ipsum genus supergrediens meretur audire quod dictum est ad Moysen, cum separaretur a populo: tu autem sta mecum. nam sicut in Isaac dominicae incarnationis typus humanae generationis supergressus consuetudinem uicit priores ita, ut in eo [*]( B ) non uulgaris popularisque gratia, sed specialis praerogatiua praecelleret, sicut lectio docet: Abrahae enim dictae sunt repromissiones et semini eius. non dicit et seminibus tamquam in multis, sed sicut uni, hoc est semini tuo, quod est Christus, ita etiam in Moyse uenturi doctoris figura, qui legem doceret, euangelium praedicaret, inpleret testamentum uetus, nouum conderet, caeleste populis alimentum daret, humanae dignitatem condicionis excessit eo usque, ut dei donaretur nomine, sicut habemus [*]( C ) scriptum dicente domino: posui te in deum Pharao. etenim uictor passionum omnium nec ullis saeculi captus inlecebris, qui omnem istam secundum corpus habitationem caelestis puritate conuersationis obduxerat, mentem regens, carnem subiciens et regia quadam auctoritate castigans, nomine dei uocatus est, ad cuius similitudinem se perfectae uirtutis ubertate formauerat.

et ideo non legimus de eo sicut de ceteris quia deficiens mortuus est, sed per uerbum dei [*]( D ) mortuus est; deus enim neque defectionem aut diminutionem patitur neque adiectionem capit. unde et addidit scriptura quia nemo scit sepulturam eius usque in hodiernum [*]( 1 Philo de sacr. 3 (165, 3; I 205, 5 C.) 3 Dent. 5, 31 7 Gal. 3, 16 12 Matth. 5, 17 14 Philo de sacr. 3 (165, 19; I 205, 16 C.) 15 Exod. 7, 1 18 Philipp. 3, 20 22 Deut. 34, 5 25 Deut. 34, 6 ) [*]( 2 mereatur M mereretur (re alt. 8. u.) B 8 promissiones AA\'PV et i -ea ex em) B 9 tamquam inutilis M 12 uetus testamentum B 13 condicionis (ex dicioni) dignitatem B 15 in om. B Pharao scripsi faraoni MM\' pharaoni cet. 16 ullis B Monacensis 2549 a illius S ml tillius S m2 cet. 18 conuersationis B a conuersionis cet. 21 firmauerat M et (i ex o m2) S 22 est om. P 23 aut] neque B diminutionem (i pr. ex 1) S deminutionem JIlJPP )

bene autem inter dominum et seruum seruatur distantia, ut praerogatiuam domini intellegas, serui gratiam. de Moyse legitur quia sepulturam eius nemo scit, de Christo autem <quia> sepultura eius de terra sublata est, quia ille secundum mysterium legis expectabat redemptionem, ut resurgeret, hic secundum euangelii donum redemptionem non expectabat, sed [*]( 187 A ) donabat. et ideo sepultura eius non ignorata est, sed eleuata, quam diutius creatura tenere non potuit, quia per ipsum omnis creatura properauit a corruptionis seruitiis eleuari. nemo ergo scit sepulturam Moysi, quia uitam eius omnes [*]( 7 Matth. 17, 3 8 Reg. IIII 2, 11 12 Psalm. XXXII 6 20 Esai. 53, 8 Marc. 16, 19 25 Rom. 8, 21 ) [*]( 2 successio (s alt. 8. u., secessio m2) S 3 est igitur AA\'M\' 6 terris Monac. 14399 et Uindob. 758 terrenis S (en eras.) cet. 8 post est add. a quibusdam B malim quom translatus 9 est om. Monac. 2549 10 mortus M mortuus autem moyses (om. quidem) B 17 inter dili M 19 quia addidi 20 misterium MBA\' 22 euangelid S (tl eras. et s. ras. i) V euangeli B (i in ras.) 26 sepulturam scit B )

Ergo, ut quod proposuimus conpleamus, adiecit inquit [*]( C ) parere Abel, hoc est meliorem Eua, quae grauiter ante peccauerat, ex se generauit sententiam, ut superioris sententiae aboleret errorem. mentior, nisi hoc in uniuersis probatur. ita enim nascimur, ut ante infirmus infantiae sensus in nobis sit, postea pueritiae corporis tantummodo curam sciens, nullum cultum, nullam habens obseruantiam diuinorum. unde et [*]( D ) euidenti naturae nouitate ortum Iesum Christum ex uirgine ut probaret propheta ait: ecce uirgo in utero accipiet et pariet filium, et uocabunt nomen eius Emmanuhel. butyrum et mel manducabit, priusquam sciat malum aut bonum: quoniam priusquam sciat bonum aut malum non credit malitiae, ut eligat quod bonum est et infra: priusquam sciat puer uocare patrem aut matrem, accipiet uirtutem Damasci et spolia Samariae contra regem Assyriorum . solus enim fuit qui non est captus saeculi huius uanitate et carnali tumore. utpote qui se humiliauit factus oboediens [*]( E ) usque ad mortem. longe uniuscuiusque nostrum dissimilis, qui nos frustra extollimus mente carnis inflati. unde et nemo sine peccato nec unius diei infans, ille autem peccatum [*]( 4 Matth. 27, 60 5 Esai. 11, 10 15 Esai. 7, 14 sq. 20 Esai. 8, 4 24 Philipp. 2. 8 27 Iob 14, 4 sq. I Petr. 2, 22, cf. I Ioh. 3, 5 ) [*]( 1 m nunc iam M nuntium lłf\' iam nunc SAA\' 2 quia M (a s. u.) V qui cet. 5 licet eras. S, om. M.L4.\' eius eras. S, om. MAA\' 6 euangelii M (i alt. s. u.) euangeli B comprobabit P 16 uocabitur P uocab V 17 malum aut bonum quoniam priusquam sciat om. liVV 18 bonum aut malum M malum aut bonum SAA\'jI\'PP\'V bonum et malum B 24 utpute M et (corr. m2) SP 26 quia BP )

et factus est inquit Abel pastor ouium, Cain autem operabatur terram. non est otiosum quod cum ante generatus sit Cain, ut lectio docet, praelatus sit hoc loco Abel, nec idem sit ordo nominum qui est ordo naturae. quid sibi uult mutatio ordinis, ut prius iunioris meminerit, ubi describitur uitae status operisque usus? interrogemus officiorum distantiam, ut colligamus causam praelationis. operari terram usu prius est, gratia inferius quam oues pascere. hoc enim instar cuiusdam est doctoris et principis meritoque senior a uetustioribus inchoauit, iunior recentiora praetulit, quae nullas spinas, nullos tribulos germinarent, nulli sententiae essent [*]( 1SSA ) obnoxia. denique peccati reus Adam de paradiso dimissus est uoluptatis, ut operaretur terram. recte ergo ubi nascuntur hi fratres, seruatur etiam in praedicando ordo naturae: ubi uero exprimitur disciplina uiuendi, seniori iunior antefertur, quia etsi tempore iunior uirtute praestantior est. innocentia enim tempore posterior est quam malitia et quadam suppar aetate, sed meritorum nobilitate antiquior; senectus enim [*]( B ) uenerabilis est, non annis incana,. sed moribus. et aetas inquit senectutis uita inmaculata. ubi ergo generatio exprimitur, praeueniat Cain, ubi disciplinarum fit praedicatio, praecurrat Abel. adulescentiam igitur et ipsam in [*](6 Gen. 4, 2 Philo de sacr. 4 (165, 35; I 206, 12 C.) Quaest. I 59 15 Gen. 3. 18 17 Gen. 3, 17 21 Philo de sacr. 4 (166, 14; I 207, 8 e.) 23 Sap. 4, 8 25 Philo de sacr. 4 (166, 16; I 207, 9 C.) 27 Philo de sacr. 4 (166, 19; I 207, 11 C.) ) [*]( 4 agnoscitur a cognoscit M agnoscit cet. bonum est MBV 7 non est] none M 14 senior MAA\' et (nior 8. u. m1) SP\' se cet. 15 incoauit P\'V 16 nullos om. S 17 dimissus V demissus P (e ex i) cet. 18 hi BPV hii cet. 27 adulescentiara P adolescentia M adolescentiam M\' (0 ex u) eet. )

Ne ergo dubites talibus naturae admonitus exemplis quod [*]( D ) malitia praecedat tempore, sed iuuenculescat infirmitate. habet illa aetatis stipendium, uirtus autem praerogatiuam gloriae, quam plerumque iusto iniquus iudici cedit. cuius rei testis est fidelis diuina scriptura, quae docet Esau cognomine stultitiae uirum cessisse patienter primatus suos fratri suo Iacob, ita ut. diceret: ut quid milii primatus? sed quos iste posthabuit hos uir cognomento exercitationis praeditus quaesiuit mereri. nonne tibi uidetur Esau tamquam in agone uictus et propriae mentis [*]( E ) infirmitate inparem se existimans cessisse uictori coronam, quem uidebat nullis passionum inlecebris inflecti, quarum ipse puluerem sustinere non poterat? ut quid mihi inquit primatus? apud ignauos enim nulla sunt insignia uirtutis, apud sapientes prima habentur; studia enim uirtutis quaedam instrumenta sunt. itaque sicut bellator sine armis esse non potest ita nec sine exercitatione uirtus. unde et dominus in euangelio ait: a diebus Iohannis Baptistae regnum [*]( F ) caelorum cogitur, et cogentes diripiunt illud et alibi: quaerite regnum dei, et ecce omnia praesto sunt uobis. non dormientibus nec otiantibus, sed uigilantibus et laborantibus pollicentur praemia, ... sed labori merces parata [*]( 7 Philo de sacr. 4 (166, 34; I 208, 3 C.) 11 Philo de sacf. 4 (166. 37; I 208, 5 C.) 13 Gen. 25, 32 14 Philo de sacr. 4 (166, 41; I 208, 7 C.) 23 Matth. 11, 12 25 Matth. 6, 33 ) [*]( 9 qua P (a ex &) 10 est om. MAA\' testis... S (eras. 8 in) fidelis est S (est 8. u.) MAA\' 26 neque otiantibue B non otiantibus V 27 lacunam significaui; fort. acribendum <non inertiae; , sed...; et labori a )

si fuerint inquit uni homini duae uxores, una earum dilecta et altera odibilis., et pepererint ei ambae filios, dilecta et odibilis, et fuerit primitiuus filius mulieris odibilis, qua die heredes reliquerit filios in substantia sua, non poterit primatum dare filio mulieris dilectae omittens filium odibilis, sed primitiuum filium mulieris [*]( 169 A ) cognoscet dare illi dotem ex omnibus, quae inueniuntur ei, quia ipse initium filiorum eius est et ipsi debentur primitiae. quam profunda latent mysteriorum secreta in litteris! recognosce, anima, tuos partus et odibilis istius mulieris quaere mysterium. intra te ea inuenies, si requiras. repete cogitationes, relege sensus tuos et cui primitiae debeantur agnosces. duae enim mulieres unicuique nostrum cohabitant inimicitiis ac discordiis dissidentes, uelut quibusdam zelotypiae contentionibus nostrae [*]( B ) replentes animae domum. una earum nobis suauitati et amori est, blanda consiliatrix gratiae, quae uocatur uoluptas. hanc nobis opinamur sociam ac domesticam, illam alteram inmitem asperam feram credimus, cui nomen uirtus est.