Noctes Atticae

Gellius, Aulus

Gellius, Aulus. The Attic Nights of Aulus Gellius. Rolfe, John C., editor. Cambridge, Mass.; London: Harvard University Press; William Heinemann, 1927 (printing).

Marcus Cato obicit M. Fulvio Nobiliori quod milites per ambitum coronis de levissimis causis donasset. De qua re verba ipsa apposui Catonis:

Iam principio quis vidit corona donari quemquam, cum oppidum captum non esset aut castra hostium non incensa essent?

Fulvius autem, in quem hoc a Catone dictum est, coronis donaverat milites qui [*](qui, Lion; quia, ω.) vallum curaverant aut qui puteum strenue foderant.

Praetereundum non est quod ad ovationes attinet, super quo dissensisse veteres scriptores accipio. Partim enim scripserunt qui ovaret introire solitum equo vehentem; set Sabinus Masurius pedibus ingredi ovantes dicit, sequentibus eos non militibus, sed universo senatu.

Personae vocabulum lepide sit quamque esse vocis eius originem dixerit Gavius Bassus.

LEPIDE, mi hercules, et scite Gavius Bassus in libris, quos De Origine Vocabulorum composuit, unde appellata persona sit interpretatur; a personando enim id vocabulum factum esse coniectat.

Nam caput, inquit, et os coperimento personae tectum undique unaque tantum vocis emittendae via pervium, quoniam non vaga neque diffusa est, set [*](set, added by Mommsen.) in unum tantummodo exitum collectam coactamque vocem ciet, magis claros canorosque sonitus facit. Quoniam igitur indumentum illud oris clarescere et resonare vocer facit, ob eam causam persona dicta est, o littera propter vocabuli formam productiore.

Defensus error a Vergilii versibus, quos arguerat Iulius Hyginus grammaticus; et ibidem, quid sit lituus; deque ἐτυμολογίᾳ vocis eius.

  1. IPSE Quirinali lituo parvaque sedebat
  2. Subcinctus trabea laevaque ancile gerebat.
In his versibus errasse Hyginus Vergilium scripsit, tamquam non animadverterit deesse aliquid hisce verbis:
  1. Ipse Quirinali lituo.
Nam si nihil,

inquit, deesse animadverterimus, videtur ita dictum ut fiat lituo et trabea subcinctus, quod est, inquit, absurdissimum; quippe cum lituus sit virga brevis, in parte qua robustior est incurva, qua augures utuntur, quonam modo subcinctus lituo videri potest?

Immo ipse Hyginus parum animadvertit sic hoc esse dictum, ut pleraque dici per defectionem solent.

Veluti cum dicitur M. Cicero homo magna eloquentia et Q. Roscius histrio summa venustate, non plenum hoc utrumque neque perfectum est, sed enim pro pleno atque perfecto auditur.

Ut Vergilius alio in loco:

  1. Victorem Buten inmani corpore,
    2. id est corpus inmane habentem, et item alibi:
  2. In medium geminos inmani pondere caestus
  3. Proiecit,
ac similiter:
  1. Domus sanie dapibusque cruentis,
  2. Intus opaca, ingens,
sic igitur id quoque videri dictum debet:

Picus Quirinali lituo erat, sicuti dicimus: statua grandi capite erat.

Et est autem et erat et fuit plerumque absunt cum elegantia sine detrimento sententiae.

Et, quoniam facta litui mentio est, non praetermittendum est quod posse quaeri animadvertimus, utrum lituus auguralis a tuba quae lituus

appellatur, an tuba a lituo augurum lituus dicta sit;

utrumque enim pari forma et pariter incurvum est.

Sed si, ut quidam putant, tuba a sonitu lituus appellata est ex illo Homerico verbo:

  1. Λίγξε βιός,
necesse est ita accipi, ut virga auguralis a tubae similitudine lituus vocetur.

Utitur autem vocabulo isto Vergilius et pro tuba:

  1. Et lituo pugnas insignis obibat et hasta.

Historia de Croesi filio muto, [*](filio muto, Hertz; filium tam, ω..) ex Herodoti libris.