Epitome Rerum Romanorum

Nec Rhenus ergo inmunis; nec enim fas erat ut liber esset receptator hostium atque defensor.

Et prima contra Germanos illius pugna iustissimis quidem ex causis. Haedui de incursionibus eorum querebantur.

Quae Ariovisti [*]()regis superbia! cui cum legati dicerent veni ad Caesarem, et quis est Caesar? et si vult, veniat inquit, et quid ad illum, quid agat nostra Germania? num ego me interpono Romanis?

Itaque tantus gentis novae terror in castris, ut testamenta passim etiam in [*](Morini dilabebantur in silvas Vinetus: morabantur in silvis B: nec mora dilabebantur in silvas A. ) [*](Aurunculeium Perizonius: aurum ablatum codd. ) [*](Titurio: tirio B. ) [*](Ariovisti: tario bisti B: ario iusti L. )

Qui calor in proeliando militum fuerit, nullo magis exprimi potest quam quod, elatis super caput scutis cum se testudine barbarus tegeret, super ipsa Romani scuta salierunt, et inde in iugulos gladiis descendebant.

Iterum de Germano Tencteri [*]()querebantur. Hic vero iam Caesar ultro Mosellam [*]()navali ponte transgreditur ipsumque Rhenum et Hercyniis hostem quaerit in silvis; sed in saltus ac paludes gens omnis diffugerat. Tantum pavoris incussit intra ripam subito Romanus visus.

[*]()Nec semel Rhenus, sed iterum quoque, et quidem ponte facto penetratus est. Maior aliquanto trepidatio. Quippe cum Rhenum suum sic ponte quasi iugo captum viderent, fuga rursus in silvas et paludes, et, quod acerbissimum Caesari fuit, non fuere qui vincerentur.

Omnibus terra marique peragratis respexit Oceanum et, quasi hic Romanis orbis non sufficeret, alterum cogitavit. Classe igitur conparata Britanniam transit mira celeritate; quippe qui tertia vigilia cum Morinorum solvisset [*]()a portu, minus quam medio die insulam ingressus est.

Plena erant tumultu hostico [*]()litora, et trepidantia ad conspectum rei [*](Tencteri: genteri B: centeri NL: treviri Aldus. ) [*](Mosellam Monac.: musellam B: massiliam NL. ) [*](Romanus visus Rossbachius: romana vis BN. ) [*](cum Morinorum solvisset Halmius: com morinos movisset B: marino solvisset (om. cum) N L.) [*](hostico: hostilico (li in margine additum) B. )

Reversus igitur in Galliam, classe maiore auctisque copiis in eundem rursus Oceanum eosdemque rursus Britannos. Caledonas secutus in silvas unum quoque e [*]()regibus Casuellanum [*]()in vincla dedit.

Contentus his (non enim provinciae, sed nomini studebatur) cum maiore quam prius praeda revectus est, ipso quoque Oceano tranquillo magis et propitio, quasi inparem ei se fateretur.

Sed maxima omnium eademque novissima coniuratio fuit Galliarum, cum omnis [*]()pariter Arvernos atque Biturigas, Carnuntas simul Sequanosque contraxit [*]()corpore armis spirituque terribilis, nomine etiam quasi ad terrorem conposito, Vercingetorix.

Ille festis diebus et conciliabulis, cum frequentissimos in lucis haberet, ferocibus dictis ad ius pristinum libertatis erexit.

Aberat tunc Caesar Ravennae dilectum agens, et hieme creverant Alpes: sic interclusum putabant iter. Sed ille qualis erat ad nuntium rei felicissima temeritate [*]()per invios ad id tempus montium tumulos, per intactas vias et nives, [*](e: et B. ) [*](Casuellanum Rossbachius (cf. Dio, XL. 2, 3, Polyaen. VIII. 23, 5): cas | uella B: cavelianis N L. ) [*](omnis X: omnes L. ) [*](post contraxit add. hi B, ille N L. ) [*](felicissima temeritate Salmasius: felicissimae temeritatis codd. )