Epitome Rerum Romanorum

Non ex fiducia, sed quia oppressi erant, ausi [*](Atilius Gronovius: gratillus B: gratillius NL. ) [*](Pomponius Dukerus: Pompeius codd. ) [*](Marcellinus Libycum scripsi: Libycum Marcellinus codd.) [*](Ionicum Ormerodius: Ponticum et codd. ) [*](porta Lipsius: portam codd. )

Non alia tam incruenta victoria usi umquam sumus, sed nec fidelior in posterum reperta gens ulla est; [*]()idque prospectum singulari consilio ducis, qui maritimum genus a conspectu longe removit maris et mediterraneis agris quasi obligavit, eodemque tempore et usum maris navibus recuperavit et terrae homines suos reddidit.

Quid prius in hac mirere victoria? velocitatem? quadragesimo die parta est. An felicitatem? ne una quidem navis amissa est. An vero perpetuitatem? amplius piratae non fuerunt.

Creticum bellum, si vera volumus, nos fecimus [*]()sola vincendi nobilem insulam cupiditas fecit. Favisse Mithridati videbatur; hoc placuit armis vindicare.

Primus invasit insulam Marcus Antonius cum ingenti quidem victoriae spe atque fiducia, adeo ut pluris catenas in navibus quam arma portaret.

Dedit itaque poenas vaecordiae. Nam plerasque naves intercepit hostis, captivaque corpora religantes velis ac funibus suspendere, ac sic velifi- [*](viderunt: viderent B. ) [*](reperta gens ulla est om. B. ) [*](nos fecimus sed. Iahnius. )

Metellus deinde totam insulam igni ferroque populatus intra castella et urbes redegit, Cnoson Eleuthernan [*]()et, ut Graeci dicere solent, urbium matrem Cydoneam;

adeoque saeve in captivos consulebatur,[*]()ut veneno se plerique conficerent, alii deditionem suam ad Pompeium absentem mitterent.

Et cum ille res in Asia gerens eo quoque praefectum misisset Antonium in alienam [*]()provinciam, inritus fuit, eoque infestior Metellus in hostes ius victoris exercuit, victisque Lasthene et Panare, Cydoneae ducibus, victor rediit. Nec quicquam tamen amplius de tam famosa victoria quam cognomen Creticum reportavit.

Quatenus Metelli Macedonici domus bellicis agno-minibus [*]()adsueverat, altero ex liberis eius Cretico facto mora non fuit quin alter quoque Balearicus vocaretur.

Baleares per id tempus insulae piratica rabie maria corruperant. Homines feros atque silvestres mireris ausos a scopulis suis saltem maria prospicere.

Ascendere etiam inconditas rates et praeternavigantes subinde inopinato impetu terruere.

Sed cum venientem ab alto Romanam classem pro- [*](Eleuthernan: aetery threan B: et erythream N. ) [*](consulebatur: consolebatur B: consulabatur N. ) [*](alienam Mommsenus: aliam B. ) [*](agnominibus: bacnominibus B: nominibus NL. )

Tribus quisque fundis proeliantur. Certos esse quis miretur ictus, cum haec sola genti arma sint, id unum ab infantia studium? cibum puer a matre non accipit, [*]()nisi quem ipsa monstrante percusserit. Sed non diu lapidatione Romanos terruere.

Nam postquam comminus ventum est expertique rostra et pila venientia, pecudum in morem clamore sublato petiverunt fuga litora, dilapsique in proximos tumulos quaerendi fuerunt ut vincerentur.

Aderat fatum insularum. Igitur et Cypros recepta sine bello. Insulam veteribus divitiis abundantem et ob hoc Veneri sacram Ptolemaeus regebat.

Sed divitiarum tanta erat fama, nec falso, ut victor gentium populus et donare regna consuetus, P. Clodio tribuno plebis duce, socii vivique regis confiscationem mandaverit.

Et ille quidem ad rei famam veneno fata praecepit.

Ceterum Porcius Cato Cyprias opes Liburnis per Tiberinum ostium invexit. Quae res latius aerarium populi Romani quam ullus triumphus implevit. [*](accipit: accepit B. )