Institutio Oratoria

sunt hi et metrici pedes, sed hoc interest, quod rhythmo indifferens, dactylicusne ille priores habeat breves an sequentes;

neque solum alium pro alio pedem metrorum ratio non recipit, sed ne dactylum quidem aut forte spondeum alterum pro altero. itaque si quinque continuos dactylos, ut sunt ut illo

1. panditur interea domus omnipotentis Olympi

sunt et illa discrimina, quod rhythmis libera spatia, metris finita sunt, et his certae clausulae, illi, quomodo coeperant, currunt usque ad μεταβολήν, id est transitum ad aliud rhythmi genus, et quod metrum ut verbis modo, rhythmos etiam ut corporis motu est.

inania quoque tempora rhythmi facilius accipient, quanquam haec et ut metris accidunt. maior tamen illic licentia est, ubi tempora etiam animo [*](Bracketed by Christ.) metiuntur et pedum et digitorum ictu, et intervalla signant quibusdam notis atque aestimant, quot breves illud spatium habeat; inde τετράσημοι, πεντάσημοι deinceps longiores fiunt percussiones; nam σημεῖον tempus est unum.

in compositione orationis certior et magis

quorum fuerunt, qui velut [*]( quorum an early correction of quam, MSS. velut added by Burmann. ) lyricorum quorundam carmina ut varias mensuras coegerunt. at Cicero frequentissime dicit totum hoc constare numeris, ideoque reprehenditur a quibusdam, tanquam orationem ad rhythmos adliget.

nam sunt numeri rhythmi, ut et ipse constituit, et secuti eum Vergilius, cum dicit

1. numeros memini, si verba tenerem,

1. numerisque fertur
2. lege solutis.

invadunt ergo hanc inter ceteras vocem: neque enim Demosthenis fulmina tantopere vibratura dicit, nisi numeris contorta ferrentur. in quo si hoc sentit rhythmis contorta, dissentio. nam rhythmi, ut dixi, neque finem habent certum nec ullam ut contextu

quod[*]( et pedum. quod , Christ : et quae, AG. ) Cicero optime videt ac testatur frequenter se quod numerosum sit quaerere, ut magis non ἀπάλαιστοι. quod esset inscitum atque agreste, quam ἔνρυθμον, quod poeticum est, esse compositionem velit; sicut etiam quos palaestritas esse nolumus, tamen esse nolumus eos qui dicuntur ἀπάλαιστοι.

verum ea quae efficitur e pedibus apta [*]( apta, Spalding :aqua, AG. ) conclusio nomen aliquod desiderat. quid sit igitur potius quam numerus, sed oratorius numerus, ut enthymema rhetoricus syllogismus? ego certe, ne ut calumniam cadam, qua ne M. quidem Tullius caruit, posco hoc mihi, ut, cum de compositionis dixero numero [*]( de compositionis. . numero, Halm : pro composito numero, MSS. (nunerum, A. ). ) et ubicunque iam dixi,oratorium dicere intelligar.

collocatio autem verba iam probata et electa et velut adsignata sibi debet connectere; nam vel dure inter se commissa potiora sunt inutilibus. tamen et eligere quaedam, dum ex iis quae idem significent atque idem valeant, permiserim, et adiicere dum non otiosa, et detrahere dum non necessaria, et figuris mutare casus atque numeros, quorum varietas

etiam ubi aliud ratio, aliud consuetudo poscet, utrum volet, sumat compositio, vitavisse vel vitasse, deprehendere vel deprendere. coitus etiam syllabarum non negabo, et quidquid sententiis aut elocutioni non nocebit. praecipuum tamen ut hoc opus est,

scire quod quoque loco verborum maxime quadret. atque is optime componet, qui hoc non [*]( non added by Rollin. ) solum componendi gratia facit. ratio vero pedum ut oratione est multo quam ut versu difficilior: primum quod versus paucis continetur, oratio longiores habet saepe circuitus; deinde quod versus semper similis sibi est et una ratione decurrit, orationis compositio, nisi varia est, et offendet similitudine et ut adfectatione deprehenditur.

et ut omni quidem corpore totoque (ut ita dixerim) tractu numerus insertus est; neque enim loqui possumus nisi syllabis brevibus ac longis, ex quibus pedes fiunt. magis tamen et desideratur ut clausulis et apparet, primum quia sensus omnis habet suum finem poscitque naturale intervallum, quo a sequentis initio dividatur, deinde quod aures continuam vocem secutae ductaeque velut prono decurrentis orationis flumine tum magis iudicant, cum ille impetus stetit

non igitur durum sit neque abruptum, quo animi velut respirant ac reficiuntur. haec est sedes orationis, hoc auditor exspectat, hic laus omnis declamantium. [*]( declamrantium, Halm : deelamat, AG. ) Proximam clausulis diligentiam postulant initia; nam et ut haec intentus auditor est.

sed eorum facilior ratio est, non enim cohaerent aliis nec [*]( nec, Regius : sed, MSS. ) praecedentibus serviunt; exordium sumunt cum clausula cum praecedentibus cohaereat: quamlibet sit enim composita ipsa, [*](the text gives Halm's suggested correction of AG sumunt cum ea quamlibet sit enim composita. ) gratiam perdet, si ad eam rupta via venerimus. namque eo fit, ut, cum [*]( namque eo fit ut cum, Halm , Spalding: nam quo cum fit ut, AG. ) Demosthenis seuera videatur compositio, τοῖς θεοῖς εὔχομαι πᾶσι καὶ πάσαις; et illa (quae ab uno, quod sciam, Bruto minus probatur, ceteris placet) κἂν μήπω βάλλῃ μηδὲ τοξεύῃ,

Ciceronem carpant ut his, familiaris coeperat esse balneatori, et non minus dura archipiratae. nam balneatori et archipiratae idem finis est qui πᾶσι καὶ πάσαις et qui μηδὲ τοξεύῃ sed priora sunt severiora. est ut eo quoque nonnihil,

quod hic singulis verbis bini pedes continentur, quod etiam ut carminibus est praemolle; nec solum ubi quinae, ut ut his, syllabae nectuntur, fortissima Tyndaridarum, sed etiam quaternae, cum versus cluditur Appennino et

quare hoc quoque vitandum est, ne plurium syllabarum verbis utamur ut fine. mediis quoque non ea modo cura sit, ut inter se cohaereant, sed ne pigra, ne longa sint, ne, quod nunc maxime vitium est, brevium contextu resultent ac sonum reddant paene puerilium crepitaculorum. nam ut initia clausulaeque plurimum momenti habent,

quotiens incipit sensus aut desinit, sic ut mediis quoque sunt quidam conatus iique leviter insistunt. currentium pes, etiamsi non moratur, tamen vestigium facit. itaque non modo membra atque incisa bene incipere atque cludi decet, sed etiam ut iis, quae non dubie contexta sunt nec respiratione utuntur, illi velut occulti gradus sint. [*]( velut, Halm : vel, MSS.: sint added by Halm. )