Institutio Oratoria

Quintilian

Quintilian. Institutio Oratoria, Volume 1-4. Butler, Harold Edgeworth, editor. Cambridge, Mass; London: Harvard University Press, William Heinemann Ltd., 1920-1922.

aut enim plures in

v7-9 p.80

culpam vocantur aut unus. et scriptor quidem semper tueri signatorem necesse habet, signator scriptorem non semper, nam et decipi potuit. is autem, qui hos adhibuisse et cui id factum dicitur, et scriptorem et signatores defendet. iidem argumentorum loci in causis proditionis et adfectatae tyrannidis.

verum illa scholarum consuetudo ituris in forum potest nocere, quod omnia, quae in themate non sunt, pro nobis ducimus. adulterium obiicis; quis testis? quis index? proditionem , [*]( Proditionem, added by Spalding. ) quod pretium? quis conscius? venenum ; ubi emi? a quo? quando? quanti? per quem dedi? pro reo tyrannidis adfectatae; ubi sunt arma?

quos contraxi satellites?neque haec nego esse dicenda, et ipsis utendum pro parte suscepta. nam et in foro aliqua, quando [*]( aliqua quando, Spalding : aliquando, AG. ) adversarius probare non poterit, desiderabo. sed in foro tantam illam facilitatem olim desiderauimus, ubi non fere causa agitur, ut non aliquid ex his aut plura ponantur.

huic simile est, quod in epilogis quidam,

v7-9 p.82

quibus volunt, liberos, parentes, nutrices accommodant, nisi quod magis concesseris ea, quae non sint posita, desiderare quam adiicere. [*]( adiicere, Spalding : dicere, AG. ) de animo quomodo quaeratur, satis dictum est, cum ita diviserimus, an voluerit, an potuerit, an fecerit. nam qua via tractatur, an voluerit, eadem, quo animo fecerit; id enim est, an male facere voluerit.

ordo quoque rerum aut adfert aut detrahit fidem; multo scilicet magis res, prout ponuntur, [*]( ponuntur, added by Spalding. ) congruunt aut repugnant. sed haec nisi in ipso complexu causarum non deprehenduntur. quaerendum tamen semper, quid cuique connectatur et quid consentiat.

sequitur coniecturam finitio. nam , qui non potest dicere nihil fecisse, proximum habebit, ut dicat, non id fecisse, quod obiiciatur. itaque pluribus legibus rei iisdem quibus coniectura versatur, defensionis tantum genere mutato, ut rei furtis, depositis, adulteriis. nam , quemadmodum dicimus,

v7-9 p.84

non feci furtum, non accepi depositum, non commisi adulterium, ita, non est hoc furtum, non est hoc depositum, [*]( depositum, Badius : initiatio, AG: mutuatio, cod. mon . ) non est hoc adulterium.

interim a qualitate ad finitionem descenditur, ut rei actionibus dementiae, malae tractationis, rei publicae laesae; rei quibus si recte facta esse, quae obiiciuntur, dici non potest, illud succurrit, non est male tractare uxorem verbis [*]( uxorem verbis, Spalding : rem publicam verbis, MSS. ) laedere. finitio igitur est rei propositae propria et dilucida et breviter comprehensa verbis enuntiatio. constat maxime,

sicut est dictum, genere, specie, differentibus, propriis: ut si finias equum, (noto enim maxime utar exemplo) genus est animal, species mortale, differentia irrationale, (nam et homo mortale erat) proprium hinniens. haec adhibetur orationi pluribus causis.

nam tum est certum de nomine, sed quaeritur quae res ei subiicienda sit, tum res est manifesta, sed de nomine non constat. cum de [*]( sed constat, Halm : et quod nomine constat, MSS. ) nomine constat, de re dubium est, interim coniectura est: ut si quaeratur, quid sit deus.

nam qui neget deum esse spiritum omnibus partibus immixtum, non hoc dicat falsam esse divinae illius naturae appellationem, sicut Epicurus, qui humanam ei formam locumque inter mundos dedit? nomine uterque uno utitur;

utrum sit rei re, coniectat. interim qualitas tractatur, ut quid sit rhetorice, vis

v7-9 p.86

persuadendi an bene dicendi scientia. quod genus est rei iudiciis frequentissimum. sic enim quaeritur, an deprehensus rei lupanari cum aliena uxore adulter sit: quia non de appellatione, sed de vi facti eius ambigitur, an omnino peccaverit. nam si peccavit, non potest esse aliud quam adulter.

diversum est genus, cum controversia consistit rei nomine, quod pendet ex scripto, nec versatur rei iudiciis nisi propter verba quae litem faciunt: an, qui se interficit, homicida sit; an, qui tyrannum rei mortem compulit, tyrannicida; an carmina magorum veneficium. res enim manifesta est, sciturque non idem esse occidere se quod alium, non idem occidere tyrannum quod compellere ad mortem, non idem carmina ac mortiferam potionem; quaeritur tamen, an eodem nomine appellanda sint.

quanquam autem dissentire vix audeo a Cicerone, qui multos secutus auctores dicit, finitionem esse de eodem et de altero, semper enim [*]( enim, added by Regius. ) neganti aliquod esse nomen dicendum quod sit potius: tamen equidem [*]( equidem, Christ : eandem, AG. ) tris habeo velut species.

nam interim

v7-9 p.88

convenit solum [*]( solum, Zumpt : suum, AG. ) quaerere, an hoc sit, ut an adulterium rei lupanari. cum hoc negamus, non necesse est dicere quid id vocetur, quia totum crimen infitiamur. interim quaeritur, hoc an hoc; furtum an sacrilegium. non quin sufficiat non esse sacrilegium, sed quia necesse sit dicere quid sit aliud; quo rei loco utrumque finiendum est.

interim quaeritur rei rebus specie diversis, an et hoc et hoc eodem modo sit appellandum, cum res utraque habet suum nomen, ut amatorium, venenum. in omnibus autem huius generis litibus quaeritur, an etiam hoc, quia nomen de quo ambigitur utique rei alia re certum est. sacrilegium est rem sacram de templo surripere: an et privatam? adulterium cum aliena uxore domi coire: an et rei lupanari? tyrannicidium occidere tyrannum: an et rei mortem compellere?

ideoqueσυλλογισμός de quo postea dicam, velut infirmior est finitio, quia rei hac quaeritur, an idem sit huius rei nomen quod alterius, illo, an proinde habenda sit haec atque illa. est et talis finitionum [*]( fiuitionum, Regius : division, MSS. ) diversitas,

ut qui idem sentiant, non iisdem verbis comprehendant: ut

v7-9 p.90

rhetorice bene dicendi scientia, et eadem bene inveniendi et bene enuntiandi et dicendi secundum virtutem orationis et dicendi quod sit officii. atque providendum ut, si sensu non pugnant, comprehensione dissentiant. sed de his disputatur, non litigatur.

opus est aliquando finitione obscurioribus et ignotioribus verbis ut, quid sit clarigatio, erctum citum: [*]( eretum citum, Halm : erectus citus, A: ercet ut, G. ) interim notis nomine verbis, [*]( verhis, early edd.: videbis, AG. ) quid sit penus, quid litus. quae varietas efficit, ut eam quidam coniecturae, quidam qualitati, quidam legitimis quaestionibus subiecerint.

quibusdam ne placuit quidem omnino subtilis haec et ad morem dialecticorum formata conclusio, ut rei disputationibus potius arguta [*]( arguta, Zumpt : argumenta, AG. ) verborum cavillatrix quam rei oratoris officio multum adlatura momenti. licet enim valeat rei sermone tantum, ut constrictum vinculis suis eum qui responsurus est vel tacere vel etiam invitum id quod sit contra cogat fateri, non eadem est tamen eius rei causis utilitas.

persuadendum enim iudici est, qui etiamsi verbis devinctus est, tamen, nisi ipsi rei accesserit, tacitus dissentiet. agenti vero quae tanta est huius praecisae comprehensionis necessitas? an , si non dixero, homo est animal mortale rationale, non potero, expositis tot corporis animique

v7-9 p.92

proprietatibus, latius oratione ducta, vel a dis eum vel a mutis discernere?