Institutio Oratoria

memoriam quidam naturae modo esse munus existimaverunt, estque in ea non dubie plurimum,

sed non firme tantum continere, verum etiam cito percipere multa acturos oportet, nec quae scripseris modo iterata lectione complecti, sed in cogitatis quoque rerum ac verborum contextum sequi, et quae sint ab adversa parte dicta meminisse, nec utique ea, quo dicta sunt ordine, refutare, sed opportunis locis ponere.

quid ? extemporalis oratio non alio mihi videtur mentis vigore constare. nam dum alia dicimus, quae dicturi sumus intuenda sunt. ita , cum semper cogitatio ultra eat, [*]( ultra eat id, Halm : ultre ad id, G: ultra id, codd. mon . Argeutorat. ) id quod est longius quaerit, quidquid autem repperit quodam modo apud memoriam deponit; quod illa quasi media quaedam manus

non arbitror autem mihi in hoc immorandum, quid sit quod memoriam faciat, quanquam plerique imprimi quaedam vestigia animo, velut in ceris anulorum signa serventur, existimant. neque ero tam credulus, ut, qui [*]( qui fieri videam, Spalding : quam ficri, MSS. ) habitu tardiorem firmioremque memoriam fieri videam, ei artem quoque audeam impertire. [*]( ei artem quoque audeam impertire, Spalding : et actem ( or autem) quoque ad animum pertire (pertinere or partire) MASS. )

magis admirari naturam subit, tot res vetustas tanto ex intervallo repetitas reddere se et offerre, nec tantum requirentibus sed etiam sponte interim, nec vigilantibus sed etiam quiete compositis:

eo magis, quod illa quoque animalia, quae carere intellectu videntur, meminerunt et agnoscunt et quamlibet longo itinere deducta ad adsuetas sibi sedes revertuntur. quid ? non haec varietas mira est, excidere proxima, vetera inhaerere? hesternorum immemores acta pueritiae recordari?

quid quod quaedam requisita se occultant et eadem forte succurrunt? nec manet semper memoria, sed aliquando etiam redit? nesciretur tamen, quanta vis esset eius, quanta divinitas illa, nisi in hoc lumen vim [*]( vim, added by Regius. ) orandi extulisset. non

enim rerum modo sed etiam verborum ordinem

quod et ipsum argumentum est subesse artem aliquam iuvarique ratione naturae, cum idem docti facere illud, indocti inexercitatique non possimus. quanquam invenio apud Platonem obstare memoriae usum litterarum, videlicet quoniam illa, quae scriptis reposuimus,

velut custodire desinimus et ipsa securitate dimittimus. nec dubium est quin plurimum in hac parte valeat mentis intentio et velut acies luminum a prospectu rerum, quas intuetur, non aversa. unde accidit, ut quae per plures dies scribimus ediscendi causa, cogitatione [*]( causa, cogitatione, early edd.: sint cogitationes, MSS. ) ipsa contineamus. [*]( contineamius, Slothouwer: contineat, MSS. )

artem autem memoriae primus ostendisse dicitur Simonides. cuius vulgata fabula est: cum pugili coronato carmen, quale componi victoribus solet, mercede pacta scripsisset, abnegatam ei pecuniae partem, quod more poetis frequentissimo digressus in laudes Castoris ac Pollucis exierat. quapropter partem ab iis petere, quorum facta celebrasset,

et persolverunt, ut traditum est. nam cum esset grande convivium in honorem eiusdem victoriae atque adhibitus ei cenae Simonides, nuntio est excitus, quod eum duo iuvenes equis advecti desiderare maiorem in modum dicebantur. et illos quidem non invenit, fuisse tamen gratos erga se deos exitu comperit.

nam vix eo ultra limen egresso, triclinium illud supra convivas corruit atque ita confudit, [*]( confudit ut, Badius: confunditur, MSS. ) ut non ora modo oppressorum, sed membra etiam omnia requirentes ad sepulturam propinqui nulla nota possent discernere. tum Simonides dicitur memor ordinis, [*]( ordinis, Regiuns: orline, MSS. ) quo quisque discubuerat, corpora suis reddidisse.

est autem magna inter auctores dissensio, Glaucone Carystio an Leocrati an Agatharcho an Scopae scriptum sit id carmen; et Pharsali fuerit haec domus, ut ipse quodam loco significare Simonides videtur utque Apollodorus et Eratosthenes et Euphorion et Larissaeus Eurypylus tradiderunt, an Crannone, ut Apollas Callimachus, [*]( Apollas Callimachus being unknown, Bentley conjectured Alollas et Callimachus ( Schneidewin Callimachusque). Apollas would then refer to a philosopher and geographer of Cyrene. ) quam secutus Cicero hanc famam latius fudit.

scopam nobilem Thessalum periisse in eo convivio constat; adiicitur sororis eius filius; putant et ortos plerosque ab alio Scopa, qui maior aetate fuerit.

quanquam mihi totum de Tyndaridis fabulosum videtur, neque omnino huius

ex hoc Simonidis facto notatum videtur, iuvari memoriam signatis animo sedibus, idque credere suo quisque experimento potest. [*]( potest, added by Rollin. ) Nam cum in loca aliqua post tempus reversi sumus, non ipsa agnoscimus tantum, sed etiam, quae in his fecerimus, reminiscimur personaeque subeunt, nonnunquam tacitae quoque cogitationes in mentem revertuntur. nata est igitur, ut in plerisque, ars ab experimento. loca deligunt [*]( deligunt, Spalding : discunt, MSS. ) quam maxime spatiosa,

multa varietate signata, domum forte magnam et in multos diductam recessus. in ea quidquid notabile est, animo diligenter adfigunt, ut sine cunctatione ac mora partes eius omnes cogitatio possit percurrere. et primus hic labor est non haerere in occursu; plus enim quam firma debet esse memoria, quae aliam memoriam adiuvet.

tum , quae scripserunt vel cogitatione complexi sunt, [*]( complexi sunt, Spalding : complectitur, G. ) aliquo signo, quo moneantur, notant; quod esse vel ex re tota potest, ut de navigatione, militia, vel ex verbo aliquo; nam etiam excidentes unius admonitione verbi in memoriam reponuntur.

haec ita digerunt. primum sensum vestibulo quasi adsignant, secundum, puta, atrio, tum impluvia circumeunt, nec cubiculis modo aut exedris, sed statuis etiam similibusque per ordinem committunt. hoc facto, cum est repetenda memoria, incipiunt ab initio loca haec recensere, et quod cuique crediderunt reposcunt, ut eorum imagine admonentur. ita , quamlibet multa sint, quorum meminisse oporteat, fiunt singula conexa quodam choro, [*]( choro, early editors: coria, corio, MSS. ) nec errant [*]( nec errant, Bonnell: onerant, G. ) coniungentes prioribus consequentia solo ediscendi labore.